Βοήθημα με εικόνες για την επίσκεψη στην αίθουσα με τα αγάλματα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Γ' Τάξη Δημοτικού

1. Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου
Η αίθουσα με τα αγάλματα
Το εικονογλωσσάρι του Μουσείου
Εικονογλωσσάρι

2. Πριν από την επίσκεψή μας στο Μουσείο, καλό θα είναι να
έχουμε μελετήσει λίγο για να μπορούμε να κατανοήσουμε
καλύτερα όσα θα δούμε!
Έτοιμοι; Το ταξίδι ξεκινά!

3. Αέτωμα
 Η αρχιτεκτονική κατασκευή που βρίσκεται στις άκρες των
αρχαίων ελληνικών ναών. Είναι επικλινής για να ρέουν τα
νερά της βροχής. Ονομάστηκε έτσι , γιατί μοιάζει με έναν
αετό που έχει ανοιγμένα τα φτερά του. Τα αετώματα
στολίζονταν με ολόγλυφα αγάλματα , τα εναέτια.
Αέτωμα με γλυπτά στο κτίριο της Ακαδημίας Αθηνών

4. Αιγίδα
 Σίγουρα θα έχετε ακούσει πως κάποια εκδήλωση γίνεται
«με την αιγίδα του Δήμου ή του Υπουργείου Παιδείας» που
σημαίνει με τη φροντίδα, με την υποστήριξή του. Εδώ στην
Κρήτη όλοι ξέρουμε πως η αίγα είναι η κατσίκα. Ξέρουμε
ακόμη πως η αιγίδα είναι ένα από τα σύμβολα της θεάς
Αθηνάς. Τι σχέση έχουν όμως όλα αυτά μεταξύ τους;
 Αιγίδα ή αιγίς ονομαζόταν στην Αρχαία Ελλάδα το
δέρμα κατσίκας ή η ασπίδα, όταν αυτή καλυπτόταν από
τέτοιο δέρμα.
 Με αυτό οι αρχαίοι Έλληνες σκέπαζαν τη γυμνότητά τους
και αμύνονταν, καθώς ως επένδυση στην ασπίδα
προσέφερε πρόσθετη προστασία.

5. Η θεά Αθηνά (δεξιά) με αιγίδα και γοργόνειο, οπλισμένη με
περικεφαλαία, δόρυ και ασπίδα, περ. 500 π.Χ.

6. Ανάγλυφος
 Αυτός που προεξέχει από την επίπεδη επιφάνεια πάνω
στην οποία έχει δουλευτεί.

7. Ανθέμια
 Στα αρχαία ελληνικά η λέξη άνθος σήμαινε λουλούδι. Τα
ανθέμια είναι λουλούδια που χρησιμοποιούνταν ως
διακοσμητικά στοιχεία στη ζωγραφική και την
αρχιτεκτονική.

8. Βαλάντιο
 Στα αρχαία ελληνικά το βαλάντιο ήταν το πουγκί, δηλαδή
το σημερινό πορτοφόλι. Σήμερα με τη λέξη βαλάντιο
εννοούμε την οικονομική κατάσταση κάποιου, π.χ «αυτό
το ταξίδι είναι πολύ ακριβό για το βαλάντιό μας».
Ο Θεός του εμπορίου, Ερμής, κρατώντας το βαλάντιό του.

9. Εγχάρακτος
 Αυτός που έχει γίνει με χάραξη, που είναι χαραγμένος σε
μια επιφάνεια: π.χ Εγχάρακτες επιγραφές / παραστάσεις.

10. Έλικα ή σπείρα
 Μια γραμμή που μοιάζει να τυλίγεται γύρω από τον εαυτό
της.
 Τι άλλο ας θυμίζει η σπείρα;

11. Επίβλημα
 Είδος πολυτελούς πανωφοριού, που μοιάζει με τις
σημερινές εσάρπες.

12. Ζωφόρος
 Η ζωφόρος είναι ένα αρχιτεκτονικό στοιχείο που δίνει ζωή,
ομορφαίνει το κτίριο. Βρίσκεται κάτω από το αέτωμα και το
γείσο και συνήθως είναι στολισμένη με αγάλματα.
Η ζωφόρος του Παρθενώνα

14. Μαίανδρος
 Ο μαίανδρος είναι ένα αρχαίο ελληνικό μοτίβο που
χρησιμοποιούνταν συχνά στη διακόσμηση της ζωφόρου κι
έχει μια πολύ όμορφη ιστορία.

15.  Κατά την Ελληνική μυθολογία, ο βασιλιάς της Φθίας ο Πηλέας, είδε
κάποτε στο φως του φεγγαριού μια πανώρια θεά να χορεύει μαζί με τις
κόρες των νερών. Ήταν η θεά Θέτιδα, που η προφητεία
του Προμηθέα την ανάγκαζε να παντρευτεί θνητό, ώστε να μη γεννηθεί
αυτός, που θα ανέτρεπε τον παντοδύναμο Δία! Ο Πηλέας τυραννιόταν
απ’ τη θεϊκή ομορφιά, αλλά πώς μπορούσε αυτός θνητός, ν’ αποκτήσει
τη Θέτιδα που ήταν μια θεά;
 Ρώτησε όμως γι’ αυτό τον σοφότατο Χείρωνα που κατοικούσε ψηλά
στο πολυβότανο Πήλιο. «Εκείνος τον ορμήνεψε, στο ίδιο μέρος σαν τη
δει, τη νύχτα να χορεύει, να την αρπάξει όσο γίνεται σφιχτά στην
αγκαλιά του. Να μην αφήσει τη λαβή όσο εκείνη κι αν άλλαζε μορφή, κι
ας γίνει φίδι, λιοντάρι ή φωτιά, νερό για να ξεφύγει». Ο Πηλέας στο
πάθος του για τη θεά ξεπέρασε και νίκησε καρτερικά όλες τις
θυμωμένες μεταμορφώσεις της, κρατώντας την με μια λαβή σφιχτά
στην αγκαλιά του.
 Η θεά υπέκυψε και παραδόθηκε στον έρωτά του! Το υπέροχο αυτό
θέμα απεικονίζεται έξοχα στο εσωτερικό ερυθρόμορφης κύλικας του
500 π.Χ. που τώρα βρίσκεται στο μουσείο του Βερολίνου. Η έξοχη αυτή
απεικόνιση παρουσιάζει τον Πηλέα, να αψηφά τα φίδια της θεϊκής
μεταμόρφωσης που τον δαγκώνουν παντού, καθώς και το λιοντάρι που
ωρύεται γαντζωμένο στην πλάτη του.

16. Η πάλη του Πηλέα με την Θέτιδα: Ο Πηλέας σφίγγει την Θέτιδα,
ενώ εκείνη μεταμορφώνεται σε φίδια και ένα λιοντάρι.

17. Κίονας
 Ο κίονας ή κίων είναι η αρχαιοελληνική κολόνα.
Χρησιμοποιούνταν ως υποστήριγμα. Άλλοτε ήταν
μονοκόμματη και άλλοτε συναρμολογούνταν από
μικρότερα κομμάτια.

18. Κιονόκρανο
 Κιονόκρανο (Κιονόκρανον) ονομάζεται το λεγόμενο
"κράνος", η κεφαλή του κίονα.

19. Περιβραχιόνιο
 Είδος βραχιολιού που φοριέται στο μπράτσο.

20. Περόνη ή πόρπη
 Καρφίτσα, ιδιαίτερα αυτή που συνδέει δύο τμήματα ενός
ενδύματος μεταξύ τους. Κάτι σαν τη σημερινή καρφίτσα ή
την παραμάνα.

21. Πόλος
 Κυλινδρικό κάλυμμα του
κεφαλιού, κάτι ανάμεσα σε
σημερινό καπέλο και περίτεχνο
στεφάνι. Ήταν διακοσμημένο με
σχηματοποιημένα φυτικά μοτίβα.
Το κάλυμμα αυτό βλέπουμε να το
φοράει κυρίως η Ήρα, η θεά του
γάμου, και γι᾽ αυτό το έβαζαν στο
κεφάλι τους οι νύφες, όταν
παντρεύονταν.
 Πήλινα ομοιώματα πόλων έχουν
βρεθεί σε τάφους γυναικών της
αρχαϊκής εποχής, κυρίως στη
Βοιωτία.

22.  Ένα παράδειγμα πρώιμης κόρης από την Αττική είναι η λεγόμενη
«θεά του Βερολίνου», που φυλάσσεται στο Μουσείο Αρχαίας
Τέχνης του Βερολίνου. Το άγαλμα πρέπει να ήταν στημένο επάνω
στον τάφο μιας νέας γυναίκας από αριστοκρατική γενιά. Τα ρούχα
σώζουν ακόμη σε κάποια σημεία τα αρχικά τους ζωηρά χρώματα.
Χαρακτηριστικός είναι ο πόλος στο κεφάλι της.
 Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι η κόρη του Βερολίνου είναι
«στολισμένη σαν νύφη». Τη στενή σχέση της κόρης με τη θεά του
γάμου τη φανερώνει άλλωστε και το ρόδι που κρατάει στο δεξιό
της χέρι .
 Από απεικονίσεις σε αγγεία ξέρουμε ότι οι αρχαίοι Έλληνες
συνήθιζαν να στολίζουν τις νεαρές γυναίκες που πέθαιναν πριν
από τον γάμο σαν νύφες στο νεκρικό τους κρεβάτι. Φαίνεται
λοιπόν ότι η «θεά του Βερολίνου» εικονίζει ένα νέο κορίτσι από
αρχοντική οικογένεια, που πέθανε πρόωρα, πριν προλάβει να
παντρευτεί. Οι γονείς της, που σίγουρα τη θρήνησαν πολύ και την
έθαψαν ντυμένη νύφη, έστησαν στον τάφο της ένα άγαλμα που
την έδειχνε έτσι, όπως ήθελαν να τη θυμούνται οι ίδιοι και να την
αναγνωρίζουν όσοι περνούσαν μπροστά από το μνημείο της: μια
όμορφη αρχοντοπούλα που πέθανε στο άνθος της ηλικίας της.

23. Αλήθεια σήμερα οι νύφες
τι φοράνε στο κεφάλι την
ημέρα του γάμου τους;
Γνωρίζετε αν υπάρχουν
σήμερα ταφικά έθιμα
όπως έκείνα της δικής μου
εποχής;

24. Πομπή
 Επίσημη θρησκευτική ή πανηγυρική πορεία πολλών
ανθρώπων πχ η πομπή του Επιταφίου ή η γαμήλια πομπή.
Γνωρίζετε άλλες πομπές που γίνονται στις μέρες μας;
Πομπή των Παναθηναίων προς τιμή της Θεάς Αθηνάς

25. Πωρόλιθος
 Είδος πορώδους ασβεστολιθικού πετρώματος, που
χρησιμοποιείται στην οικοδομική και στις βάσεις των
αγαλμάτων.
Ο Μοσχοφόρος
Από τα παλαιότερα
αφιερώματα στην
Ακρόπολη.
Ο γενειοφόρος άνδρας
μεταφέρει μοσχαράκι για
θυσία.
Η επιγραφή διαβάζεται από
τα δεξιά προς τα αριστερά
και αναφέρει: Ο Ρόμβος, ο
γιός του Πάλου, αφιέρωσε
(το άγαλμα). Γύρω στο 570
π.Χ. Μάρμαρο Υμηττού
(άγαλμα) και πωρόλιθος
(βάση) (Ακρ. 624)

26. Ρόδακας
 Ο ρόδακας (ρόδαξ, ρόδον, τριαντάφυλλο), είναι ένα διαχρονικό
κόσμημα, σύμβολο και φυλαχτό. Ο ρόδακας στους αρχαίους
πολιτισμούς ήταν ηλιακό σύμβολο. Η χρήση του άρχισε από την
Μυκηναϊκή εποχή και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Το σχήμα και ο
αριθμός των φύλλων του και ο συμβολισμός τους συναρτώνται με τις
δοξασίες των αρχαίων θρησκειών των Ελλήνων, με την χριστιανική
μας πίστη αλλά και με τη μουσουλμανική πίστη στα Βαλκάνια.
 Στη χριστιανική θρησκεία, λίγο διαφορετικός, θεωρείται σύμβολο
της Παναγίας που ονομάζεται και ρόδο αμάραντο» ενώ τον
συναντάμε συχνά και στη λαϊκή τέχνη.

27. Σύριγγα
 Αρχαίο, πνευστό μουσικό όργανο που αποτελούνταν από
καλάμια διαφορετικού μήκους κολλημένα μεταξύ τους με
κερί. Ήταν το αγαπημένο όργανο του Πάνα και ο ήχος του
ήταν παρόμοιο με το σημερινό φλάουτο.
 Εσείς ποια πνευστά όργανα γνωρίζετε;

28. Στρόφιον
 Ταινία που φορούσαν οι γυναίκες γύρω από το στήθος για
να συγκρατεί τον χιτώνα ή γύρω από το κεφάλι. Γύρω
από το κεφάλι το φορούσαν και οι ιερείς.

29. Υπέρθυρο
 Η δομική αλλά και διακοσμητική κατασκευή από διάφορα
υλικά (μάρμαρο, ξύλο) που βρίσκεται πάνω
από θύρα ή παράθυρο.
 Έχετε παρατηρήσει στον τόπο που ζείτε αν υπάρχουν υπέρθυρα;
Υπέρθυρο στις αρχαίες Μυκήνες
Σύγχρονο υπέρθυρο στην Τήνο

30. Πηγές
 Wikipedia
 www.greeklanguage.gr
 www.theacropolismuseum
 www.nmuseum.gr
 www.logiosermis.gr
 www.LivePedia.gr
 www.diadrastika.gr