SlideShare a Scribd company logo
1 of 40
@)^^
 ljkbsf] hf]lvdaf6 ;+s6fled'v /x]sf] ;d'bfonfO{ ;'/lIft ;d'bfo
jgfpg ;d'bfon]g};+3{if u/L k|fKtu/]sf ;kmntfsf syfx?sf] ;+ufnf]




         O{;L,ci6P8, cfg,pKsf, lj u|'k / PgkLsf] nf]uf]
k|sfzs M gjk|eft(NP) g]kfn

cfly{s tyf k|ljlws ;xof]u M PSzgP8 g]kfn

;xof]u M pKsf g]kfn, w/fg / jL u|'k g]kfn

klxnf] k6s k|sflzt ;+Vof M !))) k|lt

d'b|0f M
gj|eft (NP) g]kfn

   lqh'uf gu/kflnsf @ ufO{3f6

   kmf]g )#% $@)#@@

   O{d]n np.nepal@ntc.net.np


                                               ljifo;"rL
xfd|f] cg'/f]w !

cfgsf] egfO{     @

pKsf #

lj u|'k   $

d[To'sf] d'vdf k'u]sL km'nfjtLsf] Hofg jrfpg l/kmn]S6 s]Gb|
;kmnM
                /Ltf rf}w/L l/kmn]S6 ;xof]uL sfo{stf{, pKsf g]kfn
klxnf ;d'bfosf dfG5]]x? pKsf g]kfnn] k|To]s 3/nfO{ k};f / rfdn
afF85 eGy] clxn] eGb}gg                                     b]j gf/
fo0f ;df{ pKsf g]kfn
d'l;jt ax; s]Gb|sf] kxndf df6f] s6fg /f]lsof]
                       ljBfgGb d]xtf l/kmn]S6 ;xhstf{, pKsf g]kfn
;+3if{sf] k|ltkmn
                        k|ef rf}w/L cleofgstf{ , gjk|eft -PgkL_g]kfn
g]kfn ;/sf/sf] ljsf;sf] ah]6df xfd|f] clwsf/
/fd lgjf; ofbj e6]lxof % -afFs]_la u'|k -afFs]_
g]kfnu~h
nId0f ;bf k|sf]k k"j{tof/L sfo{ u/L hf]lvd af6 d'Qm

          pltdrGb rf}w/L cleofgstf{ , gjk|eft -PgkL_g]kfn
l/kMn]S6 s]Gb| kl/jt{gsf] cleofg /f]lsPsf] 5}g.
                                sdnL rf}w/L l/kmn]S6 ;xhstf{, pKsf g]kfn

;f]gjiff{ ufpFsf] ;kmntf

                     dsa'n cxdb d's]/L d6]lxof, afFs] la u|'k– afFs]

      l/kmn]S6 s]Gb|sf] 5nkmn kl5 OlGb/f clwsf/Ldf cfPsf]
kl/jt{g
                           s[i0ff /fpt l/kmn]S6 ;xhstf{ gjk|eft g]kfn
k|sf]k ;fdgfsf] nfuL ;fd'bflos kxn
                             dgdfof lg/f}nf ;d'bfo kl/rfns, pKsf g]kfn

ufpFsf :yflgo hgtfn] ug{ yfn] ah]6sf] vf]hL

;fd'lxs artn] x6fof] ef]s

            k|ef rf}w/L cleofgstf{ gjk|eft g]kfn




syfn] agfof] ;+u7g
l8Nn' /fd l3ld/],lkmN8 sf]l8{g]6/ la u|'k
  b]jL dfofnfO{ l/kmn]S6 s]Gb|n] agfof] ;fd'bflos jgsf] cWoIf

        lgd{nf a'9fyf]sL ,l/kmn]S6 ;xhstf{ ,gjk|eft g]kfn


  @)^# ;fndf xfd|f] u+ufk'/ / d6]lxof uf=lj=;=df uP/ Ps hgf xlnd vfg
eGg] AolQm

  xl;gf afFgf] d's]/L ,u+ufk'/ uf=lj=;= j8f g+= ^ afFs]
  /lx; d's]/L uf=lj=;=;+u k|:tfj /fVg ;Ifd

                   /fhs'df/L xl/hg ,u+ufk'/ & hd'gL

    df6f] s6fg /f]lsof]
                              dgdfof lg/f}nf,;d'bfo kl/rfns, pKsf g]kfn
  l/kmn]S6 s]Gb|n] Gofo lbnfof] zflGt b]jL df}o{

                             uf=lj=;= u+ufk'/ j8f g+= ( la u'|k– afFs]


  d}gjlQ algg d'g'
                          k|ef rf}w/L,cleofgstf{ ,gjk|eft g]kfn


    pbok'/ lhNnfdf xfn ;Dd nueu ;f9] ^ ;o ;fdflhs ;+3÷;+:yfx?
lhNnf k|zf;g sfof{no pbok'/df btf{ ePsf] 5 . lj8Djgf ;a} ;+:yfx?
rnfodfg 5}gg . nueu % b]lv & k|ltzt ;+:yfx?n] cfkmgf] /
;xof]uL ;+:yf tyf ;/f]sf/jfnf ;/sf/L tyf u}/ ;/sf/L ;+:yfx?sf]
;fe]mbf/Ldf sfd ub}{ cfPsf] 5 .
    jf:tjdf gfd / sfdn] ;+:yfsf] klxrfg lbg'k5{, ;+:yf lrlgg' k5{ .
h;/L ;/sf/L lgsfox?sf] gfd / sfdn] lrlgG5 / ;f]e}m ;d'bfosf dflg;
ToxfF k'U5 .
clxn] lhNnfdf gjk|eft–g]kfn k|sf]kdf sfd ug]{ ;fdflhs ;+:yfsf] ?
kdf lrlgg nfu]sf] 5 . kl/0ffd lhNnf b}jL k|sf]k /fxt tyf p4f/ ;ldlt,
pbok'/df ;b:o aGg ;kmn ePsf] 5 . To;} u/L o; jif{ dfq dlxnfsf] ;'/Iff
(UNDP, UNFPA,UNICEF,WORLD VISION), k|sf]ksf]                 a]nf lzIff
(UNICEF / k'=If]=lz=lg=, wgs'6f_ h:tf] uxg ljifodf ePsf] If]lqo :t/sf
e]nfdf lhNnfaf6 ;fdflhs ;+:yfsf] lx;fan] gjk|eft / g]kfn /]8qm;
dfq ;xefuL x'g kfpFg' k|sf]ksf] If]qdf sfd ug{] ;+:yfx?df gjk|eft
lrlgg' xf] .
      To;} u/L lhNnfdf x'g] k|sf]k ;DalGw ljleGg lqmofsnfkdf
rfx] ;/f]sf/jfnfx?n] xf]; rfx] ;xof]uL lgsfo gjk|eftnfO{ slxn] g5f]8g'
gjk|eft k|sf]ksf] If]qdf sfd ug]{ ;+:yf xf] eg]/ csf]{ bl; k|df0f ag]sf]
5 . gjk|eft lhNnfdf k|sf]k ;fdgfsf] If]qdf sfd ug{ ;xof]u k'¥ofpg]
cu'jf ;+:yfsf] ?kdf sfd ;+:yfsf] ?kdf lrlgPsf] 5 . o; sfo{sf yfngL k|
sf]k Aoj:yfkg ;~hfn g]kfnn]] u/fof] eg] Ifdtf clea[l4 u/fpg tyf o;
sfo{nfO{ lj:tf/ tyf k|efjsf/L jgfpg / lg/Gt/tf lbg PSzgP8 g]kfnn] lg/
Gt/ ;xof]u ub}{ cfPsf] 5 .      h:sf] kl/0ftL cfh o'/f]lkog sldzgsf]
cfly{s tyf k|fljlws ;xof]udf ljleGg lhNnfdf ;~rflnt ;'/lIft ;d'bfo
kl/of]hgf bf]>f]sf] ;kmn syfsf] ;+ufnf] k|sfzg ug]{ yk lhDd]bf/L
kfPsf]                                5                                .
==============================================
==============================================
==============================================
==============================================
==============================================
==============================================
==============================================
==============================================
==============================================
==============================================
===========



b'uf{ gGb rf}w/L

cWoIf

gjk|eft (NP) g]kfn , pbok'/
d[To'sf] d'vdf k'u]sL km'nfjtLsf] Hofg jrfpg l/kmn]S6 s]Gb|
                                      ;kmn



     ;'g;/L Og?jf # ls km'nfjtL ;bf ;'/lIft ;d'bfo kl/of]hgf cGtu{t ;Grfng
x'g] lgoldt l/kmn]S6 ;xefuL x'g . ldlt @)^^ ;fn sftL{s dlxgfdf kf7]3/sf] lj/
fdLsf] sf/0f d[To'sf] d'vdf k'u]sL ;bfsf] lhjg jrfpgsf] nflu ;d'bfodf ;GrfnLt
l/km]S6 s]Gb| ;kmn jGof] . d[[To'sf] d'vdf k'u]sL ;bf xfn ;fdfGo lhjg
hLpg ;kmn ePsL l5g . km'nfjtL ;bf h:t} ;d'bfodf cGo w]/} ljklQm ;fdgfsf]
sfddf l/kmn]S6 s]Gb| ;kmn jg]sf] 5 . l/kmn]S6df ;d'bfosf] k|fs[tLs k|
sf]k dfq xf]Og dlxnfx?sf] :jf:y ;d:of, lx+;f b'Ao{jxf/sf] ljifox?df ;fdgf s;/L
ug]{ eGg] af/]df s]Gb|df 5nkmn x'g] ub{5 .

    kf7]3/sf] ;d:ofsf] sf/0f @)^^ ;fn sftL{s dlxgfdf km'nfjtL ;bfsf] cj:yf
gfh's ePsf] s'/f l/kmn]S6df 5nkmndf cfof] . cfly{s sf/0f cfkmgf] pkrf/
ug{ g;Sg] cj:yfdf /x]sL km'nfjtL ;bfsf] ljkQmLdf ;xof]uL jGg' k5{ eGg]
lg0f{osf ;fy ;j} ;xeflux? j:tLdf rGbf ;xof]usf] nflu h'6] . l/kmn]S6 s]Gb|sf]
dfBdaf6 g} v8f ePsf] ljkQL ;fdgfsf] nflu ;fd'bfoLs sf]ifaf6 ? !))) b]vfP/
;d'bfodf rGbf ;+sng, ;xof]uL lgsfox?af6 $))), tyf :yfgLo dlxnf jrtaf6 %)))
lgz'Ns ;fk6L /sdaf6 ;bfsf] pkrf/ ;kmn ePsf] xf] .

    x'g t o:tf] sfd l/kmn]S6 grn]sf] cj:yfdf klg ufpF3/df ;Grfng x'g] u/]sf]
5 t/ l/kmn]S6sf] sf/0f cem dhj't jg]sf] 5 . klxnf @, $ hgf ;xof]udf h'6by]
AolQmut ?kdf t/ clxn] ;fd'lxs ?kdf / ;+:yfut ?kdf ;xof]udf h'6b5g . klxnf
j:tLdf p7]sf] ;xof]udf dfq lge{/ x'g] u/]sf lyP eg] clxn] j:tLdf p7]sf] /sd
dfq xf]Og ;xof]uL lgsfox?sf] vf]hL ug]{ sfd klg ;+:yfut ?kdf ug]{ u/]sf
5g . :jf:Yo lgsfodf s] s'g k|sf/sf] cf};lwx? lgz'Ns kfOG5, s:tf] ju{sf]
;d'bfosf] nflu ;/sf/L ;xof]u s:tf] /x]sf] 5 eGg] af/]df ;r]t 5g dlxnfx? .
To;}n] /sd h'6fpg] dfq xf]Og l;dfGts[t ;d'bfosf lgz'Ns pkrf/ x'g' k5{ eGg]
s'/fdf ;d]t jsfnt ub{5g . TotL dfq xf]Og cfkt ljkbdf ;xof]u ug{s]f nflu
;d'bfodf ljklQm ;fdgfsf] nflu ;fd'bflos sf]if klg v8f ePsf] 5 . ;f] sf]ifaf6
;xof]u k'¥ofpg yfn]sf 5g .

    æPs dlxnfsf] lk8f ;a} dlxnfn] dxz'z ug'{k5{Æ eGg] egfO{ ;a} ufpFn]
dlxnfx?sf] /x]sf] 5 . kf7]3/sf] ;d:of km'nfjtL ;bfsf] dfq xf]Og ufpdf o:tf
;d:of ePsf dlxnfx? w]/} 5g . of] :jf:Yo ;d:ofn] s'g} lbg k|sf]ksf] ?k lnb}g
eGg ;lsb}g . To;}n] o;sf] l;sf] ub}{ gof gof 9+uaf6, ufpFufpFaf6 j:tL
j:tLaf6 o:tf ljklQ ;fdgfsf] nflu h'6g' cfjZos 5 .




                                                                 /Ltf rf}w/L

                                      l/kmn]S6 ;xof]uL sfo{stf{, pKsf g]kfn

     klxnf ;d'bfosf dfG5]x?

   ć pKsf g]kfnn] k|To]s 3/nfO{ %) xhf/ k};f / rfdn
                                  afF95 . Ć

                                                        eGy], clxn] eGb}gg .
;'g;/Ldf ;+rflnt ;'/lIft ;d'bfo bf]>f] kl/of]hgf If]qdB] jljof uflj;sf] j8f g+ ^ klg
Ps xf] . sfo{qmdsf] ;'?jft cyf{t h'nfO{ @))( df pKsf g]kfnn] sfo{qmd
;Grfngsf]      nflu    uflj;sf]      dfBdaf6
6f]ne]nfx? ;'?jft u¥of] . aif{} lrR5] ;'g;/L
vf]nfaf6 x'g] 8'jfg / @ aif{ cufl8 dfq
sf]zLdf afF9L uPsf] cg'ej ;d'bfon] /fd|
f] ;+u cg'ej ;d]6]sf lyP . To;}n] xf]nf k|
sf]kdf sfd ug]{ ljlQms} /fxt ljt/0f ljt/0f
x'G5    eGg]      dfgl;stf   ufpdf     ;g;gL
km}lnof] . x/]ssf] d'vaf6 pKsf g]kfnn] %) xhf/ k};f / ! jf]/f rfdn afF9g
cfpFb}5 eg]/ slxn] jhf/df hDdf x'g] t slxn] ufpdf e]nf x'g] h:tf ultlalwx? eO/
xGy] . ;d'bfonfO{ sfo{stff{x? hjfkm lbbf lbbf x}/fg x'g] u/]sf lyP . t/ clxn]
pKsf g]kfn k};f afF9g cfPsf] x}g 1fg afF9g cfPsf] xf] o;n] k};f lbg] sfd ub}
{g eg]/ cfkm} eG5g .



  slxn] / sxfF /fxt afF9g] sfd x'b}5 < eg]/ sfo{stf{x?nfO{ kmf]g cfpg yfn]
kl5 ;+:yfs} tkm{af6 uflj;sf] pkl:yltdf 6f]ne]nfx? ul/of] . pKsf g]kfnsf] lrgf/L,
kl/of]hgfsf] af/]df hfgsf/L u/fpb} s] u5{ s] ub}{g eGg] laifodf ;j} s'/fx?
6f]ndf k6sk6s ul/of] . kl5 PS;g P8 / pKsf g]kfn jLr kl/of]hgf ;Demf}tf
e};s] kl5 sfo{stf{x? 5gf}6 ul/of] 6f]ndf cflwsf/Ls jh]6 s[ofsnfkx?sf] af/]df
5nkmn ul/of] . ;d'bfodf l/kmn]S6 ;'?jft eO;s] l/kmn]S6 dfkm{t ;d'bfodf k/
fdif{ nluof] . cGtt M sfo{qmd ;Grfngdf cfPsf] xNn}xNnfsf] r'gf}tL ;dfKt
eof] . clxn] o; lsl;dsf] r'gf}tLx? z'qmxf6 k|sf]k Aoj:yfkg ;ldlt cfkm}n] k/fdif{
ub{5 .

   r'gf}tLnfO{ cjz/df jbNg' kb{5 cyf{t Tof] xNn}xNnfsf] r'gf}tLdf cftLPsf]
eP / c?sf] ;xf/f vf]Hg yfn]sf] eP ;d:of ;dfwfg xf]Og km}lnP/ hfg] lyof] .
xNn}xNnf jLrdf cfkmgf] s'/f cfkm} gnu]/ ;xlhs/0fsf] dfBd vf]Hg yfn]sf] eP
cfkmgf] :ki6 s'/f hfb}g lyof] . xNnf ePsf] j]nfdf lhNnf :tl/o kl/of]hgfsf]
kl/rofTds sfo{qmd g/fv]sf] eP lhNnf :tl/o lgsfo, /fhg}lts bn cGo ;+:yfxdf
klg cgfjZos e|d hfg]lyof] . xNnfnfO kl/ofhgfsf] kl/rofTds cleofgsf]
cjz/sf] ?kdf pkof]u u/]/ k"j{tof/L / k|sf]k lj?4sf] ;+u7fgLs cleofgsf] ;'qkft
ug{ ;kmn ePsf]] 5 .

                                                                   b]j gf/fo0f ;df{

                                                       ;d'bfo kl/rfns, pKsf g]kfn


            d'l;at ax; s]Gb|sf] kxndf df6f] s6fg /f]lsof]

jljof * s]f jx/bf/ 6f]n ;'g;/L vf]nfsf] lsgf/df /x]sf] 5 . sdhf]8 df6f]sf] ;+/rgfsf]
                            sf/0f ;'g;/L vf]nf jif]{gL bfofafof ;g]{ ub{5 / j:tL 9'jfg
                            x'g] / lj:yfkLt u/fpg] sfd u/]sf] 5 . xfn j:tLdf ;'/lIft
                            ;d'bfo kl/of]hgf bf]>f]af6 d'l;jt jx; s]Gb| ;Grfng ePsf]
                            5 . jx; s]Gb|sf] 5nkmnn] vf]nfdf jif]{gL s6fg x'gsf]
                            d'n sf/0f vf]nfsf] lsgf/df kx'Frjfnfn] df6f] sf6]/ j]Rg'
xf] eGg] 7x/ u¥of] . k6s k6ssf] ;fd'lx k|of;af6 vf]nfsf] lsgf/df df6f] sf6g] k|s[of xfn /
f]lsPsf] 5 .

     j:tL vf]nfsf] lsgf/df j;]sf] 5 . vf]nfsf] af9Laf6 hf]lvddf @) 3/ /x]sf] 5 . ;j} l;dfGts[t
hghftLx? x'g . t/ vf]nfsf] lsgf/df df6f] sf6]/ j]Rg] j:tL aflx/af6 cfpF5g / df6f] ufl8df
xfn]/ nlu j]Rg] rng 5 . ufpsf] dfgL;x? tdf;] eP/ x]g]{ sfd dfq cfh ;Dd ePsf] lyof] .
t/ ;d'bfodf ;+sled'vtfsf] ljZn]if0f ug]{ qmddf vf]nf s6fg / 8'jfgsf] sf/0f vf]nfsf] lsgf/df
df6f] sf6L ljlqm ug'{ eGg] ;jfn cfP kl5 ;d'bfodf ;GrfnLt d'l;jt jx; s]Gb|df vf]nfdf df6f]
s6L j]Rg] k|sofnfO{ /f]Sg] eGg] lg0f{o eof] .

     d'l;jt jx; s]Gb|sf] lg0f{onfO{ d'l;jt Aoj:yfkg ;ldltdf k'g M 5nkmn u/fO{ d'l;jt
Aoj:yfkg ;ldltn] klg o; sfdnfO{ tTsfn /f]Sg]
ldlt @))( cS6f]j % df lg0f{o u¥of] . lg0f{o
kl5 lgoldt ?kdf ufl8 lnP/ df6f] sf6g cfpg]x?
nfO{ /f]Sg] sfd ;'? eof] . ufl8 lnP/ cfpg]x?
nfO{ ;fd'lxs ?kdf ;DemfpFb} kmsf{pg] sfd
ug{ yfn] kl5 xfn df6f] sf6g] sfd jGb ePsf]
5.

     j:tLsf] jLrdf vfnL hldgx? 5g . ;f] hldgdf cltqmd0f ug{sf] nflu vf; u/L g/l;+x
uflj;sf] dfgL;x? cfP/ ug{ yfn] kl5 ;f] cltqmd0fnfO{ /f]Sg' kb{5 eg]// d'l;jt jx; s]Gb|df
ldlt @)^^ d+l;/ ! ut] lg0f{o eof] . vfnL hldg cltqmd0f ug{ dfgL;x?nfO{ klg /f]Sg] sfd
;fd'lxs ?kdf u/] kl5 hf]t]sf] hldg klg xfn d'l;jt jx; s]Gb|n] ;+/If0f u/]sf] 5 . hxfF j:tLdf
af9Lsf] k|sf]k Go'lgs/0fsf] nflu h}ljs t6jGwgsf] tof/L ePsf] 5 . j:tL leqsf]
hUufnfO{ cltqmd0f ul/ 6]«S6/ nufP/ hf]Tg yfn] kl5 tTsfn d'l;jt jx; s]Gb|sf] kxndf @
j6f ;xdltsf ;fy lg0f{o ePsf] lyof] .
!= of] hldg cltqmd0f ul/ h:fn] hf]Tb}5 o;nfO{ 6f]nsf] ;j}n] ;fd'lxs ?kdf
   jf]nfP/ ;Demfpg] . hldg cltqmd0f gug{ eg]/ ;Demfpg] .

   @= olb gdfg]sf] v08df k|x/Ldf ph'/L lbg] / of] cltqmd0f /f]Sg kxn ug]{ .

   t/ klxnf] kxndf g} cltqmd0f /f]Sg ;kmn eof] . clxn] df6f] sf6g] / hldg cltqmd0f
ug]{ sfd /f]lsPsf] 5 . d'l;jt jx; s]Gb|n] ;d'bfonfO{ ;+ul7t ug]{ sfd u/]sf] 5 . {

                                                 ljBfgGb d]xtf l/kmn]S6 ;xhstf{, pKsf g]kfn


                                          ;3if{sf] k|ltkmn


           ;'Gb/k'/ uf=lj=;=sf] j8f g+= $ aif]{gL af9Lsf] k|sf]kaf6 u|l;t x'Fb}
     cfPsf] 5 . j8f g++ $ v]/f6f]n lqo'uf kf/L k¥Yof] / @)$) ;fndf lqo'ufdf cfPsf]
     7"nf] af9Lsf] sf/0f $) 3/w'/L k"0f{?kn] lj:yflkt eof] . j:tL lj:yflkt ePkl5
     h+un 5]psf] vfnL rp/df 5fk|f] xfn]/ a;f]af; ug{ yfn] ToxfF klg lhNnf jg
     sfof{non] ;a} 5fk|f]df cfuf] nufO{ lbof] . t/ tL afl;Gbfx/ hfg] 7fpF sxL
     gePkl5 k]m/L 5fk|f] xfn]/ a:g yfn] / s]lx lbgdf k]m/L ;a} 5fk|f] cfuhgL ul/
     lbof] . To;kl5 ToxfFsf afl;Gbfx?nfO{ a;f]af; ;+/If0f gfds ;+:yfn] cfTdan
     a9fO{ ;Nnfx ;'emfj lbP/ uof] . / k]m/L jg sfof{noaf6 cfunfuL u/fpg cfpFbf
     Toxfsf ;d'bfo 3/leq a;L /x] / 3/ g5f8] kl5 cfunfuL u/fpg kfPg . To;kl5
     ToxL a;f]af; ug{ yfn] . ToxfF a;f]af; u/] klg af9Ln] slxNo} ;tfpg 5f8]g . 3]/
     vf]nf, bf}ntf vf]nf / kmg}t'jf vf]nfsf] ljrdf /x]sf] pQm 6f]n af9Lsf] k|sf]kaf6
     Hofb} glhs 5g . 3]/ vf]nfsf] af9Ln] @)^$ ;fn ;fpgdf ;of} lj3f v]ltof]Uo
     hldg s6fg, k'/fg u¥of] . wfgafnLx? gi6 ePsf] lyof] . t/ :yflgo lgsfo /
lhNnfsf ;/f]sf/jfnf lgsfosf] Wofg pQm If]qdf k'u]g . / vf]nf lgoGq0fsf]
sfo{ ePg .
                                       ;'Gbk'/ uf=lj=;=sf] j8f g+=$ v]/f6f]n
                                       lqo'uf vf]nf kf/L k¥Yof] . ToxfF
                                       hDdf $) 3/w'/L yf? hfltsf] a;f]af;
                                       /x]sf] lyof] . ToxfF k|z:t pAhgL x'g]
                                       v]tL ePsf]n] nueu ;a} 3/w'/L dWod
                                       juL{o kl/jf/df ulgGYof] . @)$) ;fndf
                                       lqo'ufdf cfPsf] 7"nf] af9Ln] $) 3/w'/
                                       L k"0f{?kn] lj:yflkt eof] . Toltv]/
                                       ef]u]sf]   lk8f   ;'gfpg'x'G5   bz/y
                                       rf}w/L .
æaf9L cfpg] nIf0f b]vf k/]kl5 xfdL ;a} lbp;} To;6f]nnfO{ 5f]8]/ cGoq uof}
/ sf]xL–sf]xL 3/ ?Ëg eg]/ a:of} Tolt v]/ c6]/L u/]sf] eP xfdL w]/} d¥Yof}
+ . /ftL ;'t]sf] a]nf PSsf;L af9L cfof] / Ps hgf j[4 / Ps hgf afns aufP/
nUof] ;fy} 3/df ePsf] ;Dk"0f{ cGgjfnL ;fdfg, sfuhft, sf7kft / ufO{j:t' cflb
aufof] . ufO{uf]?df Pp6f af5f / Pp6f /fFuf aufof] c? ;a} ufO{uf]? t}l/g
;kmn eof] . TotL v]/ slt lbg t ef]s} a:g' k¥of] . /]8qm;n] cln–cln efF8fs'8f
lqkfn / sk8f lbof] . lhNnf k|zf;gaf6 s]xL vfg] s'/f lbof] t/ kmf]6f]x? eg]
ljleGg lgsfon] lvr]/ nu]klg ;xof]u eg] st}af6 klg kfPgf} .
     To;kl5 h+unsf] 5]pdf wfdL rfFk eGg] rp/df xfdL ;a} 5fk|f] xfn]/
a;f]af; ug{ yfNof}+ . ToxfF klg lhNnf jg sfof{non] ;a} 5fk|f]df cfuf]
nufO{ lbof] . t/ xfdL hfg] 7fpF st} gePsf]n] k]m/L 5fk|f] xfn]/ a:g yfNof}
+ . t/ s]lx lbgdf k]m/L klg cfuhgL eof] . To;kl5 a;f]af; ;+/If0f gfds ;
+:yfn] ;Nnfx ;'emfj / cfTdan a9fO{ lbPkl5 xfdL k]m/L 5fk|f] xfln a:of} /
cfuhgL ug{ cfpFbf 3/leq ;a} al;/xof}+ . clg xf/ vfP/ tL kfkLx? kms]{/ uof]
. To;kl5 a]nf a]nfdf 8/ wDsL b]vfP klg xfdL Psh'6 eO{ al;/xof}+ .
clxn] ;Dd klg al;/x]sf 5f}+ . Tof] lk8faf6 d'Qm eof} t/ k]m/L csf]{ lk8f
ylkof] . o; 6f]nsf] rf/}tk{m vf]nf /x]sf] 5 . 3]/vf]nf, kmg]t'jf vf]nf / bf}ntf
vf]nf lo vf]nfx?n] aif]{gL v]t k'g]{ / s6fg ul//x]sf] 5 . lo vf]nf gfnfn] wfdL
rfFknfO{ dfq x}g j8f g+= $ s} lzj rf}s 6f]nnfO{ ;d]t k|efljt t'NofPsf] 5 .
@)^$ ;fn ;fpgdf afFw k'm6]/ ;of}+ ljuf v]ltof]Uo hldg, nufPsf] afln s6fg,
k'/fg eof] . t/ :yflgo lgsfo / lhNnf k|zf;g sfof{nodf 8]lns]zg uof}+ t/ xfd|f]
s'/f ;'g'jfO{ ePg .
      xfdL    lkl8fdf   lyof}+   Toltv]/   @)^$÷)$÷!(     ut]   gjk|eftn]   a}7s
af]nfO{ vf]nf lgoGq0f pkef]Qmf ;ldlt u7g ul/of] . / ;Nnfx tyf ;dGjon]
lhNnf k|zf;g sfof{nodf vfnL af]/f tyf tf/ hfnL dfu ul/of] . vfnL af]/f $)) yfg
pknAw ePkl5 xfdL ;a} ldln !%) ld= afFw afFwL af]/fsf] :k/ nufof}+ . k]m/
L gjk|eftn] @)^$ sflt{s @* ut] uf=lj=;= :t/Lo k|sf]k Joj:yfkg ;ldlt u7g
ul/lbof] . To;/L g} clxn] xfdL ;a} ;+ul7t ePsf 5f}+ . k|sf]k Joj:yfkg ;ldlt
u7g eof] .
ToxfFsf ;d'bfox? ;ldltdf Psh'6 eP/ ;+ul7t ePkl5 gjk|eftsf] ;dGjodf lhNnf
k|zf;g sfof{noaf6 vfnL af]/f NofO{ kmg]t'jf vf]nf lgoGq0f ug{ !%) ld=sf]
afFw afFwL vfnL af]/fsf] :k/ nfPsf lyP . k|sf]k Joj:yfkg ;ldltsf] cu'jfO{df
ufpF kl/ifbaf6 ?= #),))).–, hnpTkGg glb lgoGq0f ;a l8lehg hgsk'/af6
&),))).– / 3]/ vf]nfsf] afn'uf lu§L 9'Ëf lgsfn] jfkt p7]sf] s/ %),))) xhf/af6 3]/
vf]nf lgoGq0fsf] nfuL afFw afFw]sf] bf}ntf vf]nfdf 7Ss/ nufof}+ .
ToxfFsf ;d'bfo / k|sf]k Joj:yfkg ;ldltsf] ;lrj uf]kfn ;'j]bL eGg' x'G5 . olt
b'Mv ul/ afFw nufPsf 5f}+             gd"gf ;d"x P / laaf6 k|ltlgwL 5gf}6 u/L
@)^^÷)&÷)% ut] vx/] vf]nf lgoGq0f ;ldlt, wfFdL rfFk u7g ul/ lg/Gt/
;dGjo÷;Dks{n] c? dd{t ;Def/sf] nfuL lh=e"–;+/If0f sfof{noaf6 *) yfg
tf/hfnL / ! nfvsf] afFwsf] sfd ug]{ ePsf] 5 . pkef]Qmf ;ldltsf cWoIf gfuLg
rf}w/L eGg' x'G5 . ;d'bfo Psh'6 geO{ s'g} ljsf;sf sfo{ ug{ ;lsb}g .
To;}n] ;d'bfo ;+ul7t ePkl5 lo sfo{x? ;kmn ePsf] xf] .
     af9Lsf] k|sf]kaf6 ul/a ePsf
wfdL rfFksf ;d'bfonfO{ ljxfg /
a]n'sf 5fs 6fg{ wf}–wf} kl//x]sf]
5 . h+unaf6 ef]nf{sf] kft l6k]/
NofO{ 6k/L 6fF;L a]Rg] b}lgs
lbgrof{   /x]sf]     5       .   ;d'bfodf
lhljsf]kfh{gdf       ;'wf/       Nofpg]
pb]Zon]            gjk|eftn]          #!
3/w'/LnfO{ b'O{ ;d'xdf ljefhg
u/L ;d"x u7g u/]sf] 5 . ToxfFsf
;d'bfon] clnx] dlxgfdf b'O{ k6s
a}7s a;L ?= !), !) sf b/n] gub art /
d'l¶ art ug{ yfn]sf 5g . ;d'xsf
cWoIf /fdjlQ rf]w/Lsf] cg';f/ xfdL
o;/L cfktsflng d'l¶ art / gub art
ubf{ k|sf]ksf] a]nf xfd|f afn aRrf
ef]s} a:g' kg]{ cj:yf cfpb}g .
To;}n] xfdL h;/L klg d'l¶art u5f}{ . / art
u/L lhljsf]kfh{g ;'wf5f}{ .


                                                                      k|ef rf}w/L

                                                                        cleofgstf{

                                                                     gjk|eft g]kfn




                         ljkb ;fdfgfsf nflu ;fd'bflos kxn



   x/]s jif{ af9L, xfjfx'/L , lztnx/ , cfunfuL h:tf k|sf]ksf] lk8f ;xb} cfPsf] Og?jf
j8f+= % d';x/ j:tL / Og?jf ^ lvlqmkl§sf afl;Gbf x'g .^& 3/kl/jf/ /x]sf] d';x/L eg]/
                                        lrlgg] o; a:tLdf blntx?sf] dfq a;f]af;
                                        /x]sf]    5      .t/    lvlqmkl§df       eg]
                                        p/fjF,d';ndfg,d08nx?sf]      ldl>t   a;f]af;
                                        /x]sf] kfOG5 .o; a:tLdf eg] lvlqmkl§
                                        ,O:nfdk'/ / av]{8f8fF u/L $% 3/kl/jf/sf]
                                        a;f]af; /x]sf] 5 .oL a:tLx?df cfly{s
                                        ,/fhg}lts tyf >f]tdf sd dfqfdf kx'rF /x]sf]
5 .ljz]if % jif{ d'lgsf afnaflnsf ,dlxnf ,ckfËtf ePsfx? a9L k|efljt ePsf 5g .

   ;d'bfodf x'g] u/]sf k|sf]k ;fdgfsf] klxnf] r/0fsf] Ifdtf lasf;sf nfuL oL
b'O{ a:tLdf b}lgs ! d'¶L rfdn jrt / ;fd'lxs ?kdf / cGo a:tLx?df rfdn ,k};f ;+sng
ug{ z'?jft u/]sf 5g .Og?jf % d'l;at ax; s]Gb|sL cWoIf af}lsof ;bfsf cg';f/ ax;
s]Gb|df $,% k6s 5nkmn ul/of] ,ax; eof] ,lg0f{o ul/of] / xfdL ;a}n] dxz'z u/L
sf]if :yfkgf ug{ yfn]sf xf} elG5g .pgL cuf8L ylK5g Knfli6ssf] emf]nfdf b}lgs
Ps d'¶L hDdf u/L x/]s dlxgfsf] #) ut] Ps 7fpFdf hDdf ug]{ / rfdn a]r]sf] k};f
a}sFdf hDdf u5f}F .clxn] ;fd'lxs / ! dlxgfsf] d'¶L jrtaf6 ;s+lnt rfdn %! s]=hL /
/sd ? &)) u/L ,rfdn a]rL ? @#)) hDdf u/]sf 5f} .@)^$ ;fndf cfPsf] af9Lsf sf/0f
a:tL 8'afgdf k/L ;/sf/L sfo{nodf /fxt dfUg hfbf o;} a:tLsf] s':dL b]jL ;bfn] Hofg
u'dfpg' k/]sf] 36gfn] cfh klg 8/ nfU5 . g /fxt eg] hlt kfOof] g ;fy g} To;}n]
xfdLn] sf]if k"j{tof/Ldf nfu]sf 5f} To; a:tLsf dflg;x?sf] egfO 5 .

   To;} u/L lvlqmkl§df klg b}lgs Ps d'¶L rfdn jrt cleofg / kmofS6«Lx?df
;xof]usf nfuL kxn e}/x]sf] 5 eg] cflxn] ;Dd ;+slnt sf]ifdf !^ s]=hL rfdn / ? &))
/sd hDdf u/]sf] 5g . d'l;at Joj:yfkg ;ldltsf] gfddf /fli6«o jfl0fHo a}+sdf vftf
vf]n]sf 5g .;'g;/L vf]nfsf] 5]pdf /x]sf] a:tL x/]s jif{ af9Lsf sf/0f $,% lbg 3/ 5f]8L
ljwfnodf a:g] u/]sf 5f} .;/sf/L /fxtaf6 kfpgaf6 jlGrt x'b} cfPsf 5f} a? s+zd8fg k|
sf]k Joj:yfkg ;ldltn] @)^% ;fnsf] af9Ldf lrp/f ,e'hf /fxt lbPsf] lyof] eG5g vlnn
dG;'/L .pgL cuf8L yK5g ;/sf/L /fxt kfP klg eg] hlt kfOb}g .af9L ;'sL;S5 ef]s}
a:bf gkfP kl5 t xfdL cfkm}n] sdfP/ vfOxfN5f} lg t/ cfktdf kfpg' kf] /fxt xf]
.To;}n] ;/sf/ cfpg' eGbf klxn] ;d:of ;dfwfg ;d'bfodf ug{ ;Sg] x'gnfO{ a}7s
5nkmn klg sf]ifdf Ps d'¶L rfdn jrt ug]{ yfn]sf 5f} .

   oL b'j} a:tLdf x'g] jrt pgLx?sf] p2]Zo Pp6} /x]sf] 5 .a:tLdf ljkb
kbf{ tTsflng /fxt afnaflnsf ,ue{jtL ,;'Ts]/L ,ckfËtfx?nfO{ ljz]if k|bfg lbP/
;xof]u k'/ofpg' xf] .;/sf/L lglt g} /fxtd'vL ePsf]n] k"j{tof/Lsf sfdnfO{ cuf8L
ga9fPsf] kfOG5 .;d'bfo:t/df klg r]tgf:t/ w]/}{ sd /x]sf] kfOG5 .;/sf/L lglt kl/jt{g
u/L ;d'bfosf] ;xefuLtfdf ;r]tgfsf] lqmofsnfkaf6 lasf;sf nufgL ug{ ;s] k|sf]k
hf]lvd Go"lgs/0f ug{ ;lsG5 t/ hgtfsf] cfvfFdf 5f/f] xfNg] sfdaf6 cem ljgfz
lgDtfp5 xf]Og / <x/]s s'gf sGb/fdf a;]sf ;d'bfosf r]tgfsf lju'n km'Sg] / Ifdtf
lasf; u/fpg] ;/sf/sf] bfloTj xf]Og / <;fgf ;fgf ufpF j:tLdf ljkb ;fdgf ug{ ;s] Ifdtf
lasf; ug{ ;s] cfhsf] h:tf] ljkbaf6 lj:yflkt x'g'kb}{g lyof] .lgdf{0f ePsf
7fpFdf /]vb]v d'NofËg,dd{t ug{ hgtfsf] dxz'zLs/0f u/fpb} cfkm} ;+j]bgzLn x'g
;s] cfhsf] h:tf] lk8f ef]lnsf lbgdf ef]Ug' gknf{ / <



                                                                     dgdfof lg/f}nf

                                                                   ;d'bfo kl/rfns,

                                                                        pKsf g]kfn




                g]kfn ;/sf/sf] ljsf;sf] ah]6df xfd|f] clwsf/




       ;/sf/L ;:yfx?df cfpg] k};f xfd|} xf] xfdLn] g} ljleGg
dfWodaf6 ;/sf/nfO{ s/ :j?k lt/]sf] k};f xf] . To;sf] kx/]bf/L ug'{ xfd|
f] sfd xf] eg]/ hfgsf/L lbFbf Tolx l/kmn]S6 ;d"xsf ch'{g / ;+lutf
b]jL t]nLsf] cu'jfO{df !% hgfsf] Pp6f 6f]ln u7g eof] . of] u7g
ePsf] 6f]lnn] uf=lj=;=, :jf:Yo rf}sL, :s'naf6 :yflgo hgtfx?nfO{ s] s]
;]jf pknAw x'G5 . / Tof] ;]jf lngsf] nflu s'g s'g k|lqmofx? cjnDjg
ug'{ kb{5 eGg] sfof{nodf uP/ a'e]m/ cfkmgf] sf]7fdf 5nkmn u/]/
kl5 ca x'g] ufpF kl/ifbdf uf=lj=;=n] s]Gb|af6 of]hgf agfP/
Nofpg'; xfdL cfkmgf] sfo{qmddf ;dfj]z ub{5f}+ eGg] k|ltj4tf
u/]sf] 5 .



/fd lgjf; ofbj

e6]lxof % -afFs]_

la u'|k -afFs]_

g]kfnu~h



       nId0f ;bf k|sf]k k"j{tof/L sfo{ u/L hf]lvd af6 d'Qm

     nId0f ;bf tk]Zj/L uf=lj=;= j8f g+= @ df ul7t k|sf]k Joj:yfkg ;ldltsf]
;b:o x'g . pgsf] @ 5f]/f / # 5f]/L 5g . h;dWo] ! 5f]/Lsf] ljjfx e};s]sf]n] xfn
pgsf] kl/jf/ ;+Vof % hgfsf] /x]sf] 5 . pgsf] kl/jf/ cfly{s ?kn] Psbd} sdhf]/
cj:yfdf /x]sf] 5 . ljxfg a]n'sf] 5fs agLa'tf] u/]/ 6fg]{ u/]sf] 5 . pgsf] 3/ ulj
glhs} /x]sf]n] jiff{ofddf ;fdfGo kfgL kbf{ 3/df 3'F8f–3'F8f kfgL k:g]
ePsf]n] wfg, rfdn aufP/ 5tf5'Nn x'g] u/]sf] lyof] . j:t' efp 3'F8f–3'F8f
kfgLdf /fVg afWo / ljjz lyP . 3/df kfgL hld/xFbf r'nf]df cfuf] gan]/ vfgf
gkfSbf ef]sef]s} a:g'kg]{ / /ftel/ ;a}hgf hfu/fd a:g'kg]{ afWotfn] nId0f ;bf
Psbd} b'MvL / lrlGtt lyP .

     j:tL j/k/ kfgL hld/xFbf emf8fkvfnf, x}hf h:tf dxfdf/L k}mlnP/ ToxfFsf
;d'bfon] csfnd} Hofg u'dfpg'kg]{ afWotf /x]sf] 5 . ;k{sf] ljuljuL, j:t'efpdf
uns¶f x'g], d'vdf ¥ofn cfpg] h:tf ;d:ofn] To; ;d'bfodf a;f]af; !* 3/kl/jf/
nufot nId0f ;bf klg lrlGtt 5g .         uljsf] kfgL lgsf; ug{ nId0f ;bf
nufPt !& 3/w'/Lsf ;bf ;d'bfon] k|of; gu/]sf] xf]Og t/ Toxf a;f]af; ug]
{ hldGbf/ egfpFbfx?sf] bjfj cfPsf] sf/0f plgx?n] rfxbf rfFxb} klg kfgL lgsf;
ug]{ sfddf c;kmn ePsf 5g . lsgeg] uljsf] kfgL lgsf; ubf{ hldGbf/
egfpFbfx?sf] v]tdf l;FrfO{ gx'g] ePsf]n] kfgL lgsf; ug]{ sfo{df pgLx?n]
af/Daf/ cj/f]w k'¥ofpFb} cfPsf] lyof] . h;sf] 3/df alga'tf] u/]/ ljxfg a]n'sfsf]
5fs 65{ p;}sf] s'/f s;/L gdfGg' eGg] ;f]rdf k/]sf ;bf ;d'bfon] gjk|eft ;dfh ;]jL
kl/jf/åf/f To; j8fdf ;~rflnt cfsl:ds k|sf]k Joj:yfkg ;ldltdf cfj4 eO{;s]kl5
cleofgstf{x?sf] k|ToIf e]63f6, a}7s 5nkmndf ;xefuL, ;d'bfodf cfwfl/t k|
sf]k k"j{tof/L sfo{zfnfdf ;xefuL ePs} sf/0f k|sf]k k"j{tof/Lsf] nfuL cfk}m
h'6g' k5{ eGg] dfGotf cg'?k nId0f ;bfn] a}slNks pkfox? ckgfPsf 5g .

     cfsl:ds k|sf]k Joj:yfkg sfo{qmdsf] k|efjn] ubf{ clxn] nId0f ;bfn] 3/sf]
;txb]lv # lkm6 cUnf] kfgL ghDg] u/L 3/df df6f] yk]sf 5g . pgL eG5g ca
d 9'Ss 5' . jiff{ofddf d]/f] 5f]/f, 5f]/L, >LdtL / d cf/fd;Fu a:g, ;'Tg / vfg
kfpF5', d]/f] a:t'efp ;'/lIft x'g] eof] . kfgL lgsf; u/] klg cfu' ;fn km]/L kfgL
hld xflNYof] . t/ 3/sf] ;txdf df6f] yk] kl5 lbuf] ?kdf ;+/If0f kfpg] ePsf] 5' .
Psf tk{m pgn] 3/sf] ;txdf df6f] yKg] sfo{ u/] eg] csf]{ tk{m kfgL lgsf; ug]{
sfo{nfO{ klg lg/Gt/ /fv] kmn:j?k uf=lj=;=sf] ufpF kl/ifbaf6 ;d'bfosf] ;xof]u
kfP/ kfgL lgsf; ug{ ?= $%,))).–ljlgof]hg u/fO{ kfgL lgsf; ug]{ sfddf klg
;kmn eP . pgL eG5g of] ;a} d k|sf]k Joj:yfkg ;ldltdf cfj4 eO;s]kl5 :yflgo
>f]t ;fwgsf] kl/rfngåf/f sd nufgLdf k|sf]k k"j{tof/L u/L ;d'bfonfO{ ;'/lIft
agfpg ;lsG5, eGg] kf7 l;s]sf] 5' .

     pgsf] of] k|of; b]v]/ ToxfFsf] # hgfn] 3/sf] ;tx eGbf # lkm6 cUnf]
kfgL ghDg] u/L 3/df df6f] yk]sf 5g . ;d'bfodf k|sf]k k"j{tof/L u/L hf]lvd
Go'lgs/0f ug{ ;lsG5 eGg] cfTdf ljZjf; hfu]sf] 5 . ToxfFsf] ;d'bfon] klg cf–
cfˆgf] 3/df df6f] yKg] sfd ul/x]sf] 5 . ;fy} k|sf]k k"j{tof/Lsf] nfuL d'l¶ jrt
cleofgsf] yfnlg ul/ hDdf *% 3/w'/Ldf @$)^ gub / rfdn @% s]=hL= hDdf
u/]sf 5g . hDdf u/]sf] rfdn / gubn] k|efljtx?nfO{ cfsl:ds ?kdf ;xof]u ug{
;lsG5 eGg] p2]Zon] k|sf]k Joj:yfkg ;ldltsf] /fxt tyf p4f/ sf]ifdf /fv]sf 5g



                                                         pltdrGb rf}w/L
                                                                 cleofgstf{
                                                              gjk|eft g]kfn
l/kmn]S6 s]Gb| kl/jt{gsf] cleofg /f]lsPsf] 5}g .



  w]/} aif{ klxn]b]lv jf9L k|efljt O6x/L gu/kflnsf jf8{ g+= & sbdfxf 6f]n k|To]s
jif{ ;d'bfo 8'jfgdf kg]{ 3/3/df kfgL k:Yof] . afnaflnsfx? ljBfno hfg kfpb}gYof] .
;d'bfosf dflg;x? jf/kf/ ug{ ;Sb}gy] . lsg eg] j:tLsf] jLrdf gfnf lyof] . gfnfdf k'n
gePsf] / w]/} ulx/f] lyof] . jfl9 cfPsf] j]nf jf/kf/ ug{ w]/} ufx|f] x'GYof] . ;dfgx?,
ufOa:t'x?nfO{ jf/kf/ ug{ ufx|f] x'GYof] . ldlt @)%& ;fndf 7'nf] jf9L cfof] . k|To]s
3/x?df kfgL kl; elTsof] . gu/kflnsfaf6 kl/jf/ ;+Vof cg';f/ Ro"/f / ;v/ afFl8of] t/ 3/
elTsg]x?nfO{ /fxt dfUgsf] nflu uP klg ;DalGwt lgsfosf kbfwLsf/Lx?
n] ;'g'jfO{ ub}{gy] .

  ;g @))* df pKsf g]kfn dfkm{t l8k]sf] rf}yf] kl/of]hgf O{6x/L gu/kflnsfdf
k|sf]k k'j{ tof/Lsf nflu sfd ug{ ;d'bfodf e]nf eO{ ldl6Ë u/]/ k|sf]k
Joa:yfkg ;ldlt u7g ul/ l/kmn]S6 s]Gb| ;+rfng x'g yfNof] . l/km|n]S6 s]Gb|
df dlxnfx? ;Fu ;d'bfodf p7]sf laeLGg ;jfndf 5nkmn ul/ ;DalGwt lgsfo;Dd
nlu ;d:ofsf] ;dfwfg ug{ yfn] . pKsf g]kfn / PSzg P8sf] ;xof]udf dlxnfx?
nfO{ k|sf]k k"j{ tof/L ;DalGw Ifdtf clea[l4 tfnLd kfO{;s] kl5 ;d'bfosf
dflg;x? ;d'bfosf] ljeLGg ;d:ofx? p7fg ul/ ;DalGwt lgsfodf cfkm}+ cu|||;/
eO{ hfg yfn] .

  sTgf 6f]ndf ldlt @))^% ;fn h]i7 dlxgfdf xfjf x'/Ln] $) 3/ p8fPsf] lyof] ;f]
;dodf k|sf]k Joa:yfkg ;ldltsf] cWoIf nufot ;j} ;b:ox? dLn]/ gu/kflnsf,
lO{nfsf k|x/L sfo{no O{6x/Laf6 36gf af/] hfgsf/L u/fO{ O{6x/L /]8s|;
zfvfaf6 lk8Lt afx| kl/jf/nfO{ lqkfn pknAw u/fP ;fy} gu/kflnsf / lhNnf b}jLs
k|sf]k p4f/ ;ldltsf] sf]ifaf6 k|To]s kl/jf/nfO{ b'j} lgsfosf] tkm{af6 ? kfFr
÷kfFr ;osf b/n] /fxt pknAw u/fP . TotLdfq /sdn] 3/ lgdf{0f ug{ g;Sg]
cfly{s cj:yf sDhf]/ ePsfn] 3/ lgdf{0fsf nflu k|sf]k Joa:yfkg ;ldltsf ;b:ox?
P;=cf]=P;= afnu|fd g]kfn;Fu ;dGjo ul/ C0flnO{ O{6fsf] s';L{,lkn/ / l6gsf]
5fgf ePsf] ;fwf/0f 3/ lgdf{0f ul/of] . 3/x? hdLgsf] ;txeGbf dfyL
p7fO{ lgdf{0f ul/Psf] x'gfn] af9L cfpbf klg kfgLn] c;/ gug]{ eof] .



                                                                      sdnL rf}w/L

                                                    l/kmn]S6 ;xhstf{, pKsf g]kfn



                        ;f]gjiff{ ufpFsf] ;kmntf

      afFs] lhNnfsf] u+ufk'/ uf=lj;= j8f g+= !, @ / # ;f]gjiff{ ufpFdf
s[lifhGo / 3/kfn'jf kz'x?sf] kfNg] / v]tL ug]{x?sf] eQf a9L 5 . / v]tL ug]{x?
sf] eGbf a9L 5 . g]kfn s[lif k|wfg b]z ePsf]n] oxfF dflg;x? a9L kz'kfngdf
;+nUg /x]sf 5g . kz' k|fljlwssf] sdL / kz' ;]jf s]Gb| gePsf] sf/0fn] oxfFsf
kz' /f]usf] ?kdf dg]{ / /f]u dxfdf/Lsf] ?kdf k}mlng] sf/0fn] oxfFsf dflg;x?
cfly{s ?kdf w]/} b'Mv ef]u]sf 5g . o;} sf/0fn] ubf{ oxfF pGgt kz'x? klg
kfNg ;s]sf 5}gg . ljut % dlxgf cufl8 PSzg P8 g]kfnsf] ;xof]udf la u'|k
afFs] åf/f ;+rflnt o; u+ufk'/ uf=lj=;= !, @ / # ;f]gjiff{ ufpFdf ;fd'bflos
ljkb ;r]tgf s]Gb|df 5nkmnsf] bf}8fgdf p7]sf] ;d:ofnfO{ kz' ;]jf s]Gb|
:yfkgfsf nflu ToxfF ;xdflux? l/kmn]S6 s]Gb|sf] lg0f{o k'l:tsfdf g} lg0f{o
u/]/ uf=lj=;=sf] sfof{no u+ufk'/df o; >f]tdf kz' s]Gb| ;]jf cfjZostf /x]sf] elg
lgj]bg lbPsf lyP . h;df ToxfFsf uf=lj=;= ;lrjn] :yflgo JolQmx?sf] ;d:of
a'lem lhNnf kz' ;]jf sfof{no afFs]nfO{ k'z k|fljlws jf kz' ;]jf s]Gb| :yfkgfsf
nflu l;kmfl/; kq pknAw u/fPsf] lyof] . h;df ToxfFsf l/kmn]S6 ;xhstf{sf]
ljz]if ;xof]u /x]sf] lyof] . xfn plgx? lhNnf k|zf;g aFfs]nfO{ lgj]bg lbg] k|
lqmofdf 5g .

                                                        dsa'n cxdb d's]/L
                                                             d6]lxof, afFs]
                                                              la u|'k– afFs]



     l/kmn]S6 s]Gb|sf] 5nkmn kl5 OlGb/f clwsf/Ldf cfPsf]

kl/jt{g


     pobk'/ lhNnf cjl:yt lq=g=kf= % Hof]lt6f]ndf x'g] l/kmn]S6 s]Gb|df
lgoldt ?kdf pkl:ylt ! hgf ;b:o x'g'x'G5 . pxfFsf] gfd OlGb/f clwsf/L xf] .
pxfF klxnf n]vk9 ug{ g;Sg] / cfkmgf] kl/ro ;d]t eGg nhfpg] dfG5] clxn]
cfP/ l/kmn]S6 s]Gb|df 5nkmn ug{ w]/} ;xof]u ug{ yfNg'ePsf] 5 . pxfF
cfkmgf] kl/ro lgw{Ss ?kdf eGg ;Sg'x'G5 . 5nkmn s]Gb|df pkl:yt x'gsf]
nflu / cfk'mnfO{ kl/jt{g Nofpg cGo ;b:ox?nfO{ klg cfu|x ug'{x'G5 .
pxfFn] cfkmgf] 7fpFdf k/]sf ;d:ofx? klxrfg ul/ To;af]/df 5nkmn
ug{ nufpg' x'G5 / To;nfO{ s;/L ;d:ofsf] ;dfwfg ug]{ eGg] ljifonfO{ k|
fyldstf lbg'x'G5 . pxfF clxn] cfk"mn] kfpg'kg]{ clwsf/sf] af/]df ;DalGwt
7fpFdf uP/ cfkmgf] s'/f /fVg ;Sg'x'G5 clxn] cfP/ pxfF ljleGg sfo{x?
ug{sf] nflu cufl8 a9g' x'G5 . o;/L g} l/kmn]S6 s]Gb|sf] 5nkmn kl5
pxfFdf kl/jt{g cfof] .


                                                                   s[i0ff /fpt
                                                         l/kmn]S6 ;xhstf{
                                   lq=g=kf= %, ax]jf{, ufO{3f6, pbok'/
                                                               gjk|eft g]kfn


                    k|sf]k ;fdgfsf] nflu ;fd'bflos kxn

36gf cWoog

      k|sf]k ;fdgf ;d'bfosf] sfdgf eGg] ;fd'lxs efjgfsf] ljsfz u/f} ;d'bfosf]
cleofgx? p7g yfn]sf 5g . ;/sf/L /fxtsf] s'/fx?af6 lbSs ePsf ;d'bfosf
dflg;x? cfkmgf] Ifdtf ljsf;df nfu]sf 5g . Og?jf j8f g+= % / ^ sf ;d'bfodf
x/]s jif{ cfpg] af9L, xfjfx'/L, cfunfuL h:tf] k|sf]ksf] lk8f ;xb} cfPsf plgx?
klg ;d'bfo :t/d} cfkmgf] :jfldTjsf] sf]if :yfkgf ug{ sDd/ s;]/ nfu]sf x'g .
;fd'lxs ;+slnt rfdn k};f / b}lgs d'l¶ artnfO{ dlxgfdf Ps 7fpFdf hDdf u/L
a'em]/ art tyf >0f ;xsf/L ;+:yfdf ;+:yfsf] vftf vf]n]/ /fVg] ljrf/ plgx?sf] 5 .
@)^^ d+l;/ ! ut] b]lv b}lgs d'l¶ art / ;do ;dodf ;fd'ls cleofg ub}{ cfPsf]
lyof] . plgx? Og?jf j8f g+= % sf dlxnfx? o; eGbf cl3 l/kmn]S6 s]Gb|
df ;xeflu x'g] u/]sf lyP . pKsf g]kfnn] ;~rfng u/]sf] s]Gb|df ljz]if u/L :jf:Yo,
dlxnf, afn clwsf/ ;jfndf 5nkmn cleofg x'g] u/] klg k|sf]k ljkbnfO{ s]lGb|t
u/]/ 5nkmn ax; x'g] u/]sf] lyPg . k|sf]k kl5 /fxt dfq x'g] u/]sf] ax; s]Gb|
Jo:yfkg ;ldltsf] cWoIf af}lsof zfxsf] egfO{ /x]sf] 5 . plg elG5g ut @)^$
;fnsf] >fj0f dlxgfdf cfPsf] af9Lsf sf/0f /fxt dfUg] qmddf cfkmg} jl:tsL !
dlxnfn] Hofg u'dfpg' k¥of] afFsL xfdLn] k|x/Lsf] a'6 / aGb'ssf] gfnn]
lk6fO{ ;xg afWo x'g' k¥of] / ;/sf/sf] bdg ;xg' k/]sf] / Tof] sfnf] /ft ;Dembf
lgs} 8/ nfUbf] lyof] . plg elG5g d';x/Ldf * 3/kl/jf/sf] a;f]af; /x]sf] 5 . x/]s
jif{ af9Laf6 lj:yflkt eO{ xKtf lbg ;Dd 3/ 5f]8L ljBfnodf cf>o lng k'Ug]
lvsLkl§sf] dflg;sf] cg'ej klg lgs} lttf] ;To /x]sf] 5 .

      d'l¶ art, 3/ b}nf] cleofgdf ;xefuL afnaflnsfx? klg lgs} ;lqmo ?kdf
nfu]sf 5g . ;d'bfodf x'g] k|sf]k hf]lvd Go"lgs/0f k"j{ tof/Ldf sfd ug{ ;lsPdf
kl5 kg]{ lk8f sd ug{ ;lsG5 . xKtf ;Ddsf] ef]s k]6n] ;/sf/L /fxtsf] d'v tfSg'
kb}{g . klxnf] ;d:of t'?Gt} :yflgo :t/df k|of]u u/]/ tTsflng ;d:of ;dfwfg ug{
;lsG5 eg]/ of] clefog ;'? u/]sf] d'l¶ art Joj:yfkgsf ;+of]hssf] egfO{ /x]sf] 5
. of] s;/L ;'?jft eof] eGbf l/ˆn]S6 s]Gb|sf ;xeflu v}Vg vft'g elG5g . xfd|
f] ;ldltnfO{ k|sf]k Joj:yfkg tflnd kfPsf lyof} . tflnddf sf]ifsf] af/]df hfgsf/L
kfof} / To; ljifonfO{ jx; s]Gb|df 5nkmn ul/of} . k|sf]k Joj:yfkg ;ldltsf]
a}7sn]

s'g lbg hfg] elg tf]s] kl5 ;d'bfo ldn]/ k|To]s 3/ 3/df uP/ rfdn k};f ;+sng
u¥of}+ . csf]{ b}lgs k|To]s 3/df Ps d'l¶ klg hDdf u/]sf 5f}+ . plg elG5g
of] sf]ifsf] kl/rfng ubf{ cToGt} lk8f kbf{ ;'Ts]/L, ue{ cj:yfdf, cK7of/f]
cj:yfdf k|sf]k k/]df /fxtsf] nflu k|of]u ug]{ b'j} jl:tsf JolQmx?sf] 3/df /x]sf]
klxnf] ;d:of 6/] kl5 ;/sf/L /fxt klg vf]Hg hfg] u/]sf] 5 . x/]s ;d:ofdf k|sf]k
k"j{ tof/Lsf] lqmofsnfkdf ;/sf/L tk{maf6 kxn ug'{ cfhsf] cfjZostf xf]Og / <

                                                                  dgdfof lg/f}nf

                                                      ;d'bfo kl/rfns, pKsf g]kfn




             ufpFsf :yflgo hgtfn] ug{ yfn] ah]6sf] vf]hL



      afFs] lhNnfsf] ;"b'/ k"jL{ jf gofF g]kfnsf] &^ cf}+ lhNnfsf] ?kdf lrlgg]
/fKtL kf/L If]qdf /x]sf ( j6f uf=lj=;= dWo] dw]zL ;d'bfosf] j:tL ePsf ^ j6f
uf=lj=;=x? kb{5g . hxfF ;/sf/sf] ;]jf ;'ljwfsf] ?kdf ljBfno uf=lj=;= / :jf:Yo
rf}sLx?sf] ejgx? /x]sf 5g . logLx?n] s] s] ;]jf ;'ljwf lbG5g . eGg] s'/f
clwsf+z hgtfx?nfO{ yfxf 5}g . lo ;/sf/L sfof{nosf k|d'vx? k|foM ;b/d'sfddf
jf ef/sf] ab/fOndf j:b5g= . log} ^ j6f uf=lj=;= dWo] e6]lxof uf=lj=;= klg
Ps xf] . hxfFsf] ;a} uf=lj=;=x? h:tf] cj:yf 5 . eflj sfo{qmdx? @–$ hgf cu'jf
g]tfx?sf] ;xeflutf agfpg] / ltg}n] OR5fPsf] JolQmaf6 sfof{Gjog u/fpg] kl/
kfl6 /x]sf] 5 .
@))( ;fn cu:6 dlxgf blv l8k]sf] kfFrf} kl/of]hgf e6]lxof / u+ufk'/df
nfu' eof], ;f] kl/of]hgf cGtu{t e6]lxofsf] jf8{ g+= ! g]jfhLufpFdf l/kmn]S6
s]Gb| u7g eof] h;df Tolxsf :yflgo hgtfx?sf] cu'jfO{df @% hgfsf] ;d"x
aGof] . / ltgLx?nfO{ lj:tf/} Tolxsf] ;d:ofsf] af/]df a'emfpg / of] ;d:of s;/L
lg/fs/0f ug{ ;lsG5 / s;n] lg/fs/0f u5{ eGg] af/]df hfgsf/L gePsf] / hfgsf/L
ePsfx?sf] ;+u7g gePsf]n] o:tf] ;d:of ePsf] xf] eGg] s'/f kQf nfUof] .




                     ;fd'lxs artn] x6fof] ef]s

     /fdjlQ rf}w/L ;'Gbk'/ j8f g++= $ wfdLrfFksL x'g . #^ jif{sL /fdjlQ
5f]/f / Ps 5f]/LsL cfdf x'g . % hgfsf] kl/jf/ ePsf] pgL lgDg jlu{o kl/jf/df
kb{5 . lqo'uf vf]nfn] pAhgL x'g] v]t k'/fg tyf s6fg u/] kl5 cfo>f]tdf sdL
x'Fb} uPsf] atfpFl5g /fdjlQ pgL elG5g lqo'uf vf]nfn] lj:yflkt
eO{ wfFdLrfFk cfPsf] t/ oxfFsf] hUuf klg P]nfgL kb{5 .
     pgL elG5g d d]/f] >Ldfg ;fdfGo s[ifs xf} . c?sf] clwofal6of vghf]t
u/L pAhfpg' k/]sf] 5 . d/L–d/L lbg/ft >d ubf{ klg /fd|/L vfg gk'u]sf]
atfpFl5g To; dfly 5f]/f5f]/LnfO{ a9fO{ vr{, cf}ifwL vr{sf] nflu wf}–wf}
k/]sf] lyof] . ha gjk|eft g]kfnaf6 gd"gf 6f]n ;+/If0f ;d"x u7g eof] / xfdLn]
;fd'lxs art tyf d'l¶ art ug{ yfNof}+ . To;kl5 clxn] ljxfg a]n'sf d nufPt c?
s;}n] klg d'l¶ art u/]sf] rfdnn] 5fs 6fg{sf] nflu k|of]u u5f}{ . / t'?Gt} k]m/L
hDdf u/]/ /fV5f}+ . art u/]sf] k};f cf}ifwL vr{sf] nflu k|of]u u/]/ pQm C0f
r'Qmf u/]/ clxn] k]m/L C0f lnP/ t/sf/L v]tL @ s¶fdf ;'?jft u/]sf] 5' . pxfF
eGg'x'G5 ca c? art tyf >0f ;d"x tyf zxsf/Laf6 C0f lnP/ df]6/ hf]8g] / %
s¶fdf ljleGg t/sf/L v]tL ug]{ . xf] jf:tjdf ul/ax?sf] nflu yf]/} k};f klg w]/}
x'Fbf]/x]5 . ;fFRr} /fdjlQsf] cj:yf ca ;'lw|b} 5 . t/sf/L v]tL ug]{ ;f]r eP klg
k"FhLsf] cefjn] ug{ ;s]sf] lyPg t/ sd ;] sd gd"gf ;d"xaf6 ?= !%,)).– C0f
lnP/ ;'?jft u/]sf] 5' .
                                k|ef rf}w/L
                                 cleofgstf{
                                gjk|eft g]kfn
                            syfn] agfof] ;+u7g

      afFs] lhNnfsf] d6]lxof / u+ufk'/ uf=lj=;=df ;+rfng eO{ /x]sf] l8k]sf]–
% ;'/lIft ;d'bfo bf]>f] cGt/ut * j6f l/kmn]S6 ;s{n / % j6f k|sf]k Joj:yfkg
;ldlt u7gsf] qmddf u+ufk'/ uf=lj=;= j8f g+= !, @, # ;f]gjiff{sf] k|sf]k
Jo:yfkg ;ldlt u7gsf nflu k6s k6s k|of; x'Fbf klg u7g ug{ g;ls/x]sf] /
pQm :yfgdf ul7t l/kmn]S6 ;s{ndf klg ;xeflux? pkl:yt x'g g;s]sf] cj:yf lyof]
.
      ljz]ift ;d'bfox?sf] JolQmut l/l;jL / JolQmut k|nf]egsf sf/0f k|sf]k
Joj:yfkg ;ldlt u7g x'g g;s]sf] tyf l/kmn]S6 s]Gb|df klg cf–cfˆgf] kl/jf/sf
;b:ox?nfo{ hfg glbg] cj:yf ;[hgf ePsf] lyof] .
      ldlt @@ cui6 @))( sf lbg pQm # j6f jf8{sf ;Dk"0f{ JolQmx?
nfO{ e]nf u/fO{ 5nkmn ul/of] / k]m/L klg ljjfb emg emg rls{of] .
To;kl5 ;d'bfosf dflg;x?;Fu s]xL ;do dfu]/ plgx?nfO{ j8f lk5] ;d"x agfP/
cf–cfkmgf] jf8{sf] #, # hgf JolQmx?sf] 5gf}6 ug{ nufof] . ( hgf JolQmsf]
gdfjnL lnP/ cfO{ ;s]kl5 ;du|df x]bf{ ( hgfsf] k|sf]k Joj:yfkg ;ldlt u7g eof]
t/ pQm ksf]k Joj:yfkg ;ldltdf % hgf lxGb' / $ hgf d'l:nd JolQm ePsf]
x'Fbf km]/L lxGb' d'l:ndsf] ljjfb rls{of] .
cGtdf jxfF;Fu k'g s]lx ;do lnP/, Pp6f jfl:tljs hLjg;Fu ;DalGwt
syf ;'gfP kl5 pQm ;ldltnfO{ ;j{;xdtLaf6 kfl/t eof] .
        Pp6f Go"h lk|G6df ! hgf cfFvf gePsf] / ! hgf v'§f gePsf] JolQmsf]
lrq agfP/ rrf{ ug{ nufof] / syf o; k|sf/ ;'gfO{of] . oL lrqdf ePsf JolQmx?
les dfu]/ cf–cfkmgf] hLljsf rnfO{ /x]sf lyP . Ps lbg b'j}sf] e]6 eof] . v'§f
gePsf] JolQmn] csf]{ ;fyL;Fu ldn]/ les dfUg] ;Nnfx u¥of] . b'j}sf] ;xdltdf
pgLx?n] sfo{of]hgf agfP h;df v'§f gx'g] JolQmnfO{ cfFvf gb]Vg] ;fyLn]
pgsf] cfDbfgL lgs} a9of] . lev lbg] JolQmx?n] af]n]/ les lbg] ub{y]
h;nfO{ cfFvf gb]Vg]n] dg dg} k};f hf]8blyof] . t/ ;fFem k};f afF8g] a]nf
v'§f gx'g]n] csf]{ ;fyLnfO{ hlxn] klg 7Ug] ub{lyof] . h;n] ubf{ k'g ljjfb eof]
/ pgLx? cnu eP / k'/fg} z}nLdf les dfUg yfn] .
        Ps lbg eujfg lzjn] cfFvf gb]Vg] JolQmnfO{ a/bfg dfUg eg] / v'§f
gx'g]mnfO{ klg e]6]/ a/bfg dfUg eg] b'j}n] o:tf] j/bfg dfu] lzj eujfg bË
k/] .
lzj eujfg lsg bË k/] < ;xefuL 5nkmn lt b'j}n] s] s] a/bfg dfu] xf]nf <
;xefuL 5nkmn
;xefuLaf6 cfPsf] hjfkm -cfFvf gx'g]n] cfFvf / v'§f gx'g]n] v'§f dfUof]_ t/
of] s;/L bË kg]{ s'/f eof] . ;xefuL 5nkmn To;f] eP tkfO{n] cfkmgf]
b'ZdgnfO{ ;Demg'; eGbf plgx?n] eg] cfFvf gx'g]sf] cfFvf g} h:tf] xf];
v'§f gx'g]n] v'§f gx'g]sf] v'§f g} h:tf] xf]; eg]/ a/bfg dfu] / lzj eujfgn] tyf:t'
ubf{ b'j} hgfsf] cj:yf s:tf] eof] xf]nf . lo lrq h:tf] cfkmgf] ;ldlt b]Vg rfxG5' .
To;kl5 ;d'bfosf ;xefuLx?n] pQm ;ldltnfO{ :jLsf/ u¥of] .


                                                                 l8Nn' /fd l3ld/]
lkmN8 sf]l8{g]6/
                                                                         la u|'k




 b]jL dfofnfO{ l/kmn]S6 s]Gb|n] agfof] ;fd'bflos jgsf] cWoIf

         pbok'/ ufO{3f6sf] lq=g=kf= @ rKkg eGg] 7fpFdf a;f]af; ub}{ cfPsL

b]aL dfof s6'jfn ;bf k|sf]k k"j{tof/Ls]f sfo{df cu|;/ x'b} cfPsL l5g . b]jL
dfof s6'jfn $% aif{ k'u]sL l5g pgsf] kl/jf/df rf/ j6f 5f]/L / ! 5f]/f u/L hDdf &
hgf /x]sf] 5 .
         ;'/lIft ;d'bfo l8k]sf] kl/of]hgf sfo{qmd gjk|eft ;+:yfåf/f lq=g=kf=@
rKkgdf ;+rfng ePkl5 ;fwf/0f n]vk9 ug{ ghfGg] b]jL dfof s6jfnfO{ k|sf]k
Joj:yfkg ;ldltsf] cWoIftf kbdf /fVg vf]Hbf pgL d n]v k9 ug{ ghfGg] 5' .
To;}n] d ;fwf/0f ;b:otfdf a:5' egL b]jL dfof s6jfnn] ;b:osf] kb /f]h]sL
l5g .
         clxn] lq=g=kf=@ rKkg 7fpFdf l/ˆn]S6 s]Gb| ;+rfng eO{ 5nkmn x'g
yfn]kl5 pgL lgodLt ?kdf l/ˆn]S6 s]Gb|sf] 5nkmndf ;xefuL x'g yflng ;fy}
n]vk9df Wofg lbg yfnL k|f}9 lzIff ;d]t k9g hfGg yflng cfˆgL ;xL cfk}m
ug{ ;Sg] aG5' egL 86 kg]sf] k|of]u ug{ yfn]sL b]jL dfof 5nkmn, uf]i6L
x'Fbf cuf8L cfP/ b'O{rf/ zAb af]Ng ;Sg] x'Fb} uO{g . o;/L Ps jif{sf] nfdf]
;+3if{ kl5 b]jL dfof s6'jfn ;fwf/0f n]vk9 ug{ ;Sg] ePsL b]jL dfof clxn]
rKkg ;fd'bflos agsf] cWoIf kbdf a;L k|sf]k Joj:yfkg ;ldltsf] ejg lgdf{0fsf
nfuL !% ls=dL= sf7 pknAw u/fPsL l5g To:t} u/L cfkmgf] ;d'bfodf k|sf]k
k"j{tof/Lsf nfuL ljleGg cleofgx? rnfO{ ;s]sL 5g .
     h:t}–
3/–3/df rkL{ cleofg
;/;kmfO{ cleofg
d'l¶ art cleofg
     dfl;s @) ?k}of ;+sng u/L /sd a9fpgsf] nfuL ;os8f @ n] Jofhdf k};f
nufgL nufpg'k5{ / b'O{ dlxgf kl5 lkmtf{ lng] egL gLlt lgod agfO{ nufgL
u/]sL l5g . o:t} u/L ljleGg lgsfox?df uO{ cfly{s ;xof]u dfu u/L cfkmgf]
ufpFsf] ;d:ofsf] ;dfwfg ug{ ;Sg] dlxnfsf] ?kdf lrlgGg k'u]sL . b]jL dfof
s6'jfn ce}m afn s]Gb| dd{t ug{sf nfuL lq=g=kf=df uO{ cfly{s ;xof]u dfu
ug]{ elg lg0f{o u/]sL l5g To:t} u/L cfkmg} ufpFdf rKkg ;fd'bflos jg ejgsf]
lgdf{0f k|sf]k Joj:yfkg ;ldltsf] ejg lgdf{0f afn s]Gb| dd{t M ug]{ elg ;fd'lxs
5nkmnåf/f lg0f{o lgsfnL ljleGg lgsfox? ;dIf cfly{s ;xof]u jf ah]6 dfu ub}
{ lxl8/x]sL l5g . o;/L ;d'bfo / ljleGg lgsfox?sf] dg lhTg ;kmn ePsL
b]jLdfof s6'jfn ce}m a9L k|sf]k k"j{tof/L sfo{df cu|;/ eO{ nfuL k/]sL l5g
;fy} ;d'bfonfO{ ;d]t cu|;/ agfPsL l5g .


                                                        lgd{nf a'9fyf]sL
                                                       l/kmn]S6 ;xhstf{
                                                            gjk|eft g]kfn
@)^# ;fndf xfd|f] u+ufk'/ / d6]lxof uf=lj=;=df uP/ Ps hgf xlnd
vfg eGg] JolQm

     hgr]tgf ljsf; s]Gb|sf] cWoIf klg x'g''x'G5 . a6'nf ;fO{ / d'jf/s d's]/Lsf]
lhDd]jf/Ldf k|lt JolQm l;6 !)! ?k}of hDdf u/fO{ ltgLx?nfO{ nf]e b]vfP/ ls
tkfO{x?sf] of] k};f kl5 a95 / xfdL kl5 tkfO{x?sf] ufpFdf hgr]tgf ;+rfng
u5f}{ eg]/ 7u]sf lyP . To:tf ;d'bfosf dflg;x? xfdLx?sf] k};f a95 eg]/ cfzf
u/]/ a;]sf lyP . kl5 ltgLx?n] a6'nf / d'jf/s;Fu ;f]Wbf ltgLx?n] eg] xlnd vfg
l;t dfUg' Tof] ;'g]/ ;a} dflg;x? ltgsf] vf]hL ug{ nfu] . pgL kl5 ToxfF yfxf
eof] ls p;n] k};f lnP/ efu]5 . Tof] ;'g]/ ToxfFsf ;a} dflg;x? r'k nfu]/ a;]sf
lyP . Ps lbg xfdLn] s]Gb| rnfpFbf v]/L of] ;jfn p7]sf] lyof] . ToxfFsf] ;a}
dflg;x? a6'nf / d'jf/snfO{ af]nfpg] / cfkmgf] k};f ltgLx?nfO{ dfUg] eg]sf
5g . d}n] ;f]w} tkfO{ clxn] ;Dd lsg r'k nfu]/ a:g' ePsf] lyof] . pxfFx?n]
eg] sL xfdLn] s;} l;t eG5' eg] xfF:5g . ToxL eP/ xfdL r'k nfu]/ a;]sf lyof}
. clxn] Psbd} cfkmgf] clwsf/nfO{ vf]hL ug{ nfu]sf 5g .

xl;gf afFgf] d's]/L
u+ufk'/ uf=lj=;= j8f g+= ^ afFs]




              /lx; d's]/L uf=lj=;=;+u k|:tfj /fVg ;Ifd

       xfd|f] u+ufk'/ uf=lj=;= jf8{ g+= $, % bf]Gb|fsf] 5nkmn

s]Gb|df ;d:of eg] uf=lj=;=df afnaflnsf / dlxnf ljsf;sf] nflu

5'6ofOPsf] /sd xfd|f] j8fdf kfO{/x]sf] 5}g . lsgeg]/ 5nkmn ubf{ l/
kmn]S6 ;xefuLx?sf ;fy} k|sf]k Joj:yfkg ;ldltsf] cWoIf /lx; d's]/L
Ho",    n] uf=lj=;=sf    uf=lj=;= ;lrjnfO{ xfd|f] l/kmn]S6 s]Gb|df
af]nfP/ xfd|f] dlxnf, afnaflnsfsf] ljsf;sf nflu 5'6ofPsf] /sd
xfdLnfO{ lsg ldNb}g eg]/ k|Zg ubf{ ;lrj Ho"n] eGg' eof] ls h;sf]
nflu cfPsf] ;'v ;''ljwf 5g . pxfFx?n] dfu gu/]sf] v08df xfdL
s;nfO{ lbg] To;kl5 ToxfF ;Dk"0f{ ;xefuLx?n] eg] Tof] /sd
xfdLnfO{ lbg'; / xfdL ;f] /sdaf6 xfd|f] ;d'bfosf ul/a dlxnf,
afnaflnsf, cfly{s, z}lIfs ;DalGw ;fdu|L pknAw u/fpg] 5f}+ . To;sf]
nflu uf=lj=;=sf] ;Dk"0f{ sd{rf/Lx?nfO{ hfgsf/L u/fO{of] .

                                                    /fhs'df/L xl/hg

                                                  u+ufk'/ & hd'gL
df6f] s6fg /f]lsof]

   Og?jf j8f g+ ^ lvlqmkl§sf] gfdn] kl/lrt o; a:tL ;'g;/L vf]nfsf] 5]pdf /x]sf] 5 . k|
To]s jif{ ;'g;/L vf]nfdf cfpg] af9Ln] !$ ,!% 3/ lj:yflkt eO{ $,% lbg ljwfnodf z/0f
lng k'Ug] cj:yf lyof] . ;u7g gx'bfF h;nfO{ h] dg nfUof] To;n] To;} u/L df6f] sf6
g] / a]Rg] ug]{ uy]{.h;sf] zlQm p;}sf] elQm rNg] u/]sf] lyof] . ufpFdf cu'jfsf] ?
kdf lrlgg] vlnn dG;'/L cfkm}n] 6ofS6/ jfnfnfO{ k6s k6s df6f] sf6g lbPsf] s'/f
d'l;at ax; s]Gb|df v'nf;f ePsf] lyof] . ;fd'bflos ejgsf] k5f8L ;'g;/L vf]nfsf] l8nsf]
df6f] sf6bf a:tLdf af9L k:g] af6f] agfP h:tf] ePsf] lyof] .df6f] sf6]sf] 7fpFaf6
af9L l;w} a:tLdf k:g] u/]sf] lyof] eGg] km'Nsf] p/fjFsf] egfO{ 5 .

   lvs|Lkl§, av]{8fF8f, O{:nfdk'/ gfds ;fgf ;fgf 6f]n ul/ $% 3/ kl/jf/sf] a;f]af;
/x]sf] 5 . ;fd'bfoLs ejgdf x/]s xKtfsf] tLg lbg d';Ljt ax; s]Gb|df p7]sf ;jfnx?nfO{
cu'jfO{ ug{ d';Ljt Joa:yfkg ;ldlt :yfkgf ePsf] 5 . df6f]sf] ;jfndf jx; s]Gb|df k6s
k6s 5nkmn eof] . To; s]Gb|df al9 dlxnfx? dfq cfpg] ePsf] sf/0f o; ;jfndf jx;
s]Gb| / ;ldltsf] ;fd'lxs a}7s a:of] . ;ldltsf cWoIf vgLn dG;'/L g} ePsf sf/0f ax;
s]Gb|df ;Fu7g tof/ ul/ Psdt eP/ df6f] sf6g glbg] a? To; If]qdf la?jf nufpg ;s] /
fd|f] x'g] s'/fdf ljZj:t eO{ cWoIfnfO{ afWo agfO{ cfkm}+ ljkt Joa:yfkgsf]
cWoIf ePkl5 cfkm} /f]Sg] sfddf ;s[o x'g afWox'g' k/of] . ;Fo"Q a}7sdf 5nkmn
egfeg    eO{     lgisz{df   k'uL    ToxLlbg     b]lv   h;n]    df6f]   a]Rg]     k|of;
u5{ p;nfO{ sfo{jfxL ug]{ egL lg0f{of ul/of] . To;lbg b]vL vf]nfsf] df6f] sf6g]
sfd aGb ePsf] 5 .

        ca df6f] sf6]/ a]Rg]nfO{ d cfkm} a}7s /fv]/ sfo{jfxL u5'{ eG5g vlnn
dG;'/L .jf:tjd} ax; s]Gb|n] dxz';Ls/0f u/]sf] ;xof]uLx?sf] kxn,k|of; ePsf] 5 .o;
af6 klg a'emg ;lsg] / a'emg' kg]{ ;d'bfosf] cfkm} cfkmgf] ;d:of k|lt ulDe/ ge}
csf{sf] xf] jf ;/sf/L xf] eg]/ nfkfjf{xL ubf{ ;d:of xfdLn] g} v8f ul//x]sf] x'bfF /x]5f}
Æl/kmn]S6 ;xhstf{sf] egfO{ 5 .
             ax; s]Gb| ;jfn klxrfg / pgLx?sf] dx;''; ug{ ;Sg] jftfj/0f tof/ ug{ ;Sg]
;jfnsf] 6'uf] nufpg klg k5L kb}{gg ;xefuLx? . To;}n] ;jfndf dx;';Ls/0f h?/t cjZo
x'g'k5{          clg         dfq          xft         kg'{          ;kmntfsf]          .
dgdfof lg/f}nf
                                                             ;d'bfo kl/rfns, pKsf g]kfn
                        l/kmn]S6 s]Gb|n] Gofo lbnfof]

      @)^^ ;fndf u+ufk'/ uf=lj=;= j8f g+= ( u+ufk'/df dflNjk|;fb

df}o{ eGg] Ps hgf JolQm x'g'x'GYof] . / Ps hgf dlxnf hnjiff{ df}o{ lyof] /

dflNjsf] v]tdf hnjiff{n] wfg sf6g hfGYf] slDtdf kfFr lbg ;Dd wfg sf6of] /
Ps dlxgf k5fl8 e]nfsf] rGbf p7fpg nfUof] . wgL;Fu klg @)) ?k}of / ul/a
dfG5];Fu klg @)) ?k}of / ufpFsf ;a} dfG5]x?n] lbxfn] / hn jiff{sf] 3/df
s]lx klg lyPg . p;n] @)) ?k}of lbg ;s]g / Tof] dflNjsf] v]tdf wfg sf6]sf]
lyof] . To;sf] kfFr lbgsf] dhb'/L dflNjn] lbPg ToxL d]nfsf] rGbfdf sfl6
xfNof] / To;sf] 3/df sf]xL klg lyPg . @ hgf 5f]/L, ! hgf cfdf u/L # hgf dfq
lyP . / # hgf k};fsf] sf/0f d]nf x]g{ uPg To} klg p;n] s;};Fu eg]g . ;Gtf]if
u/]/ a;]5 . ca rfFlx l/kmn]S6 s]Gb| ;+rfng u/] b]lv ! lbg s]Gb| Tof] ;jfn ;a}
hgf ;xefulu p7fpg' eof] . To;sf] nflu ca p;nfO{ dflNjn] rfFlx hnjiff{n] dhb'/
Lsf] k};f lb xfn] .
zflGt b]jL df}o{
uf=lj=;= u+ufk'/ j8f g+= ( la u'|k– afFs]
                              d}gjlQ algg d'g'
d'g' rf}w/L clxn] @) jif{sf] ePsL l5g p;sf] kl/jf/df hDdf !) hgf /x]sf] 5
. * 5f]/f5f]/l dWo] pgL dflxnL 5f]/L x'g . a'afcfdf ;fwf/0f ls;fg x'g . cfˆgf]
v]t s6fg tyf k'/fg ePkl5 c?sf] clwof al6of ub}{ cfO{/x]sf] 5 . cfkmgf]
pTkfbgaf6 $ dlxgf ;Dd vfg k'U5 t/ afFsL * dlxgf Hofnf dhb'/l / kQ/L a]r]/
5fs 6f5{g .
      d'g' nufPt ToxfFsf clwsf+zn] kQ/L a]r]/ lhljsf]kfh{g u/] klg pgL
pbfx/l0fo ag]sL l5g . cf7 hgf 5f]/f5f]/LnfO{ lzIff lbg g;s] kl5 d'g' :s"n}
uOgg t/ lszf]/L sIff lnP/ k9n]v ug{ ;Sg] ePsL l5g . 3/sf] cfly{s cj:yf
sdhf]/ /x]sf] / cfDbfgL st}af6 gcfPsf]n] pgL nufPt p;sf] efO{jlxgL klg k9
gaf6 al~rt x'g] cj:yfdf lyof] .
      t/ d'g' cfk"m lzIff gkfP klg efO{jlxgL lzIffaf6 al~rt gxf]; egL $
jif{ b]lv kQ/L ufF;L a]lr/x]sL l5g . % hgf alxgL / ! -Ps_ lblbnfO{ kQ/L
a]r]/} a9fO vr{ k'¥ofPsf] 5 . kQ/L a]r]/ dfl;s !%))–@))) ;Dd x'g] u/]sf] pgL
atfpF5Lg . Tolt dfq geP/ 3/sf] sfddf klg plQs} ;do lblG5g . a9fO{ vr{af6
pa|]sf] k};fn] nQfsk8f lsGg] / 3/ Jojxf/ rnfpg] u/]sf] atfpFl5g . pgL
elG5g– ækQ/L ga]Rbf k};fsf] w]/} vfFrf] x'GYof] / laxfg a]n'sfsf] 5fs
6fg{ klg wf}–wf} k¥Yof] t/ of] kQ/L a]r]sf] k};fn] w]/} ;xof]u u/]sf] 5 . d]/f]
lbbL / alxgLx? k9g kfPsf] 5 .
      wfdLrfFkdf gjk|eftn] gd"gf 6f]n ;+/If0f ;d"x u7g u¥of] pQm ;d"xdf
d'g'sf] cfdf klg cfj4 eof] / lgoldt art ub}{ cfO{/x]sf] 5 . p;sL cfdfn]
pQm ;d"xaf6 t/sf/L v]tL ug{ ljpljhgsf] nflu ?=%)).– lnP/ t/sf/L v]tLsf] ;'?jft
u/]sf] 5' . d'g' elG5g t/sf/L v]tL ug]{ ;f]r lyof] t/ k};fsf] cefjn] ug{ ;s]sf]
lyPgf} . d}n] dfq sdfPsf] k};fn] k'u]sf] lyPg . t/ ;d"xaf6 yf]/} k};f lnP/ t/sf/L
v]tLsf] ;'?jft u/]sf 5f}+ . ca k]m/L C0f lnP/ df]6/ h8fg u/]/ % s¶fdf t/sf/l
v]tL ug]{ . h;n] ubf{ dnfO{ klg ;xof]u x'G5 elG5g d'g' .


                                                            k|ef rf}w/L
                                                               cleofgstf{
                                                            gjk|eft g]kfn

More Related Content

Viewers also liked

Drrs dipecho meeting
Drrs dipecho meetingDrrs dipecho meeting
Drrs dipecho meeting
edmnepal
 
Aan dipecho5 ward 5 trijuga
Aan dipecho5 ward 5 trijugaAan dipecho5 ward 5 trijuga
Aan dipecho5 ward 5 trijuga
edmnepal
 
Dipecho v aan prlm report july 2010
Dipecho v aan prlm report july 2010Dipecho v aan prlm report july 2010
Dipecho v aan prlm report july 2010
edmnepal
 
Constitution of national plaform on drr nepal2008 english
Constitution of national plaform on drr nepal2008 englishConstitution of national plaform on drr nepal2008 english
Constitution of national plaform on drr nepal2008 english
edmnepal
 
Hfa progress review
Hfa progress reviewHfa progress review
Hfa progress review
edmnepal
 
Dipecho v aan reflect tot report_detail_sept_arp
Dipecho v aan reflect tot report_detail_sept_arpDipecho v aan reflect tot report_detail_sept_arp
Dipecho v aan reflect tot report_detail_sept_arp
edmnepal
 
Dipecho v aan brief update july 09 april 10
Dipecho v aan brief update july 09 april 10Dipecho v aan brief update july 09 april 10
Dipecho v aan brief update july 09 april 10
edmnepal
 
Group work 2 coordination mechanism
Group work 2 coordination mechanismGroup work 2 coordination mechanism
Group work 2 coordination mechanism
edmnepal
 

Viewers also liked (8)

Drrs dipecho meeting
Drrs dipecho meetingDrrs dipecho meeting
Drrs dipecho meeting
 
Aan dipecho5 ward 5 trijuga
Aan dipecho5 ward 5 trijugaAan dipecho5 ward 5 trijuga
Aan dipecho5 ward 5 trijuga
 
Dipecho v aan prlm report july 2010
Dipecho v aan prlm report july 2010Dipecho v aan prlm report july 2010
Dipecho v aan prlm report july 2010
 
Constitution of national plaform on drr nepal2008 english
Constitution of national plaform on drr nepal2008 englishConstitution of national plaform on drr nepal2008 english
Constitution of national plaform on drr nepal2008 english
 
Hfa progress review
Hfa progress reviewHfa progress review
Hfa progress review
 
Dipecho v aan reflect tot report_detail_sept_arp
Dipecho v aan reflect tot report_detail_sept_arpDipecho v aan reflect tot report_detail_sept_arp
Dipecho v aan reflect tot report_detail_sept_arp
 
Dipecho v aan brief update july 09 april 10
Dipecho v aan brief update july 09 april 10Dipecho v aan brief update july 09 april 10
Dipecho v aan brief update july 09 april 10
 
Group work 2 coordination mechanism
Group work 2 coordination mechanismGroup work 2 coordination mechanism
Group work 2 coordination mechanism
 

More from edmnepal

Dipecho v news letter 6th edition- april10
Dipecho v news letter  6th edition- april10Dipecho v news letter  6th edition- april10
Dipecho v news letter 6th edition- april10
edmnepal
 
Dipecho v news letter 5th edition- march10
Dipecho v news letter  5th edition- march10Dipecho v news letter  5th edition- march10
Dipecho v news letter 5th edition- march10
edmnepal
 
Dipecho v news letter 4th edition- january10
Dipecho v news letter  4th edition- january10Dipecho v news letter  4th edition- january10
Dipecho v news letter 4th edition- january10
edmnepal
 
Dipecho v news letter 3rd edition- nov 2009
Dipecho v news letter  3rd edition- nov 2009Dipecho v news letter  3rd edition- nov 2009
Dipecho v news letter 3rd edition- nov 2009
edmnepal
 
Dipecho v news letter 2nd edition- oct 09 aa
Dipecho v news letter  2nd edition- oct 09 aaDipecho v news letter  2nd edition- oct 09 aa
Dipecho v news letter 2nd edition- oct 09 aa
edmnepal
 
Dipecho v combined national launch press release
Dipecho v combined national launch press releaseDipecho v combined national launch press release
Dipecho v combined national launch press release
edmnepal
 
Dipecho v combined isdr reprot final09
Dipecho v combined isdr reprot final09Dipecho v combined isdr reprot final09
Dipecho v combined isdr reprot final09
edmnepal
 
Dipecho v aan vdc secretary drr orientation workshop report
Dipecho v aan vdc secretary drr orientation workshop reportDipecho v aan vdc secretary drr orientation workshop report
Dipecho v aan vdc secretary drr orientation workshop report
edmnepal
 
Dipecho v aan reflect refresher brief report dipecho
Dipecho v aan reflect refresher brief report dipechoDipecho v aan reflect refresher brief report dipecho
Dipecho v aan reflect refresher brief report dipecho
edmnepal
 
Dipecho v aan project orientation workshop summary report
Dipecho v aan project orientation workshop summary reportDipecho v aan project orientation workshop summary report
Dipecho v aan project orientation workshop summary report
edmnepal
 
Dipecho v aan hfa drr orientation brief report
Dipecho v aan hfa drr orientation brief reportDipecho v aan hfa drr orientation brief report
Dipecho v aan hfa drr orientation brief report
edmnepal
 
Dipecho v aan first review meeting report
Dipecho v aan first review meeting reportDipecho v aan first review meeting report
Dipecho v aan first review meeting report
edmnepal
 
Dipecho v aan drr tool kit launching brief report
Dipecho v aan drr tool kit launching brief reportDipecho v aan drr tool kit launching brief report
Dipecho v aan drr tool kit launching brief report
edmnepal
 
Dipecho v aan brief july dec 09
Dipecho v aan brief july dec 09Dipecho v aan brief july dec 09
Dipecho v aan brief july dec 09
edmnepal
 
Dipecho v aan article for capacity development aan
Dipecho v aan article for capacity development aanDipecho v aan article for capacity development aan
Dipecho v aan article for capacity development aan
edmnepal
 
Dipecho v aan anita sada case study final
Dipecho v aan anita sada case study finalDipecho v aan anita sada case study final
Dipecho v aan anita sada case study final
edmnepal
 
Dipecho v aan reflect tot summary report
Dipecho v aan  reflect tot summary reportDipecho v aan  reflect tot summary report
Dipecho v aan reflect tot summary report
edmnepal
 
Dipecho v aan pva training summary report
Dipecho v aan  pva training summary reportDipecho v aan  pva training summary report
Dipecho v aan pva training summary report
edmnepal
 
Dipecho v aan project brief july aug 09
Dipecho v aan  project brief july aug 09Dipecho v aan  project brief july aug 09
Dipecho v aan project brief july aug 09
edmnepal
 
Dipecho v aan dp net nepal calendar 2010
Dipecho v aan  dp net nepal calendar 2010Dipecho v aan  dp net nepal calendar 2010
Dipecho v aan dp net nepal calendar 2010
edmnepal
 

More from edmnepal (20)

Dipecho v news letter 6th edition- april10
Dipecho v news letter  6th edition- april10Dipecho v news letter  6th edition- april10
Dipecho v news letter 6th edition- april10
 
Dipecho v news letter 5th edition- march10
Dipecho v news letter  5th edition- march10Dipecho v news letter  5th edition- march10
Dipecho v news letter 5th edition- march10
 
Dipecho v news letter 4th edition- january10
Dipecho v news letter  4th edition- january10Dipecho v news letter  4th edition- january10
Dipecho v news letter 4th edition- january10
 
Dipecho v news letter 3rd edition- nov 2009
Dipecho v news letter  3rd edition- nov 2009Dipecho v news letter  3rd edition- nov 2009
Dipecho v news letter 3rd edition- nov 2009
 
Dipecho v news letter 2nd edition- oct 09 aa
Dipecho v news letter  2nd edition- oct 09 aaDipecho v news letter  2nd edition- oct 09 aa
Dipecho v news letter 2nd edition- oct 09 aa
 
Dipecho v combined national launch press release
Dipecho v combined national launch press releaseDipecho v combined national launch press release
Dipecho v combined national launch press release
 
Dipecho v combined isdr reprot final09
Dipecho v combined isdr reprot final09Dipecho v combined isdr reprot final09
Dipecho v combined isdr reprot final09
 
Dipecho v aan vdc secretary drr orientation workshop report
Dipecho v aan vdc secretary drr orientation workshop reportDipecho v aan vdc secretary drr orientation workshop report
Dipecho v aan vdc secretary drr orientation workshop report
 
Dipecho v aan reflect refresher brief report dipecho
Dipecho v aan reflect refresher brief report dipechoDipecho v aan reflect refresher brief report dipecho
Dipecho v aan reflect refresher brief report dipecho
 
Dipecho v aan project orientation workshop summary report
Dipecho v aan project orientation workshop summary reportDipecho v aan project orientation workshop summary report
Dipecho v aan project orientation workshop summary report
 
Dipecho v aan hfa drr orientation brief report
Dipecho v aan hfa drr orientation brief reportDipecho v aan hfa drr orientation brief report
Dipecho v aan hfa drr orientation brief report
 
Dipecho v aan first review meeting report
Dipecho v aan first review meeting reportDipecho v aan first review meeting report
Dipecho v aan first review meeting report
 
Dipecho v aan drr tool kit launching brief report
Dipecho v aan drr tool kit launching brief reportDipecho v aan drr tool kit launching brief report
Dipecho v aan drr tool kit launching brief report
 
Dipecho v aan brief july dec 09
Dipecho v aan brief july dec 09Dipecho v aan brief july dec 09
Dipecho v aan brief july dec 09
 
Dipecho v aan article for capacity development aan
Dipecho v aan article for capacity development aanDipecho v aan article for capacity development aan
Dipecho v aan article for capacity development aan
 
Dipecho v aan anita sada case study final
Dipecho v aan anita sada case study finalDipecho v aan anita sada case study final
Dipecho v aan anita sada case study final
 
Dipecho v aan reflect tot summary report
Dipecho v aan  reflect tot summary reportDipecho v aan  reflect tot summary report
Dipecho v aan reflect tot summary report
 
Dipecho v aan pva training summary report
Dipecho v aan  pva training summary reportDipecho v aan  pva training summary report
Dipecho v aan pva training summary report
 
Dipecho v aan project brief july aug 09
Dipecho v aan  project brief july aug 09Dipecho v aan  project brief july aug 09
Dipecho v aan project brief july aug 09
 
Dipecho v aan dp net nepal calendar 2010
Dipecho v aan  dp net nepal calendar 2010Dipecho v aan  dp net nepal calendar 2010
Dipecho v aan dp net nepal calendar 2010
 

Dipecho v case study booklet nepali

  • 1. @)^^ ljkbsf] hf]lvdaf6 ;+s6fled'v /x]sf] ;d'bfonfO{ ;'/lIft ;d'bfo jgfpg ;d'bfon]g};+3{if u/L k|fKtu/]sf ;kmntfsf syfx?sf] ;+ufnf] O{;L,ci6P8, cfg,pKsf, lj u|'k / PgkLsf] nf]uf]
  • 2. k|sfzs M gjk|eft(NP) g]kfn cfly{s tyf k|ljlws ;xof]u M PSzgP8 g]kfn ;xof]u M pKsf g]kfn, w/fg / jL u|'k g]kfn klxnf] k6s k|sflzt ;+Vof M !))) k|lt d'b|0f M
  • 3. gj|eft (NP) g]kfn lqh'uf gu/kflnsf @ ufO{3f6 kmf]g )#% $@)#@@ O{d]n np.nepal@ntc.net.np ljifo;"rL xfd|f] cg'/f]w ! cfgsf] egfO{ @ pKsf # lj u|'k $ d[To'sf] d'vdf k'u]sL km'nfjtLsf] Hofg jrfpg l/kmn]S6 s]Gb| ;kmnM /Ltf rf}w/L l/kmn]S6 ;xof]uL sfo{stf{, pKsf g]kfn klxnf ;d'bfosf dfG5]]x? pKsf g]kfnn] k|To]s 3/nfO{ k};f / rfdn afF85 eGy] clxn] eGb}gg b]j gf/ fo0f ;df{ pKsf g]kfn d'l;jt ax; s]Gb|sf] kxndf df6f] s6fg /f]lsof] ljBfgGb d]xtf l/kmn]S6 ;xhstf{, pKsf g]kfn ;+3if{sf] k|ltkmn k|ef rf}w/L cleofgstf{ , gjk|eft -PgkL_g]kfn g]kfn ;/sf/sf] ljsf;sf] ah]6df xfd|f] clwsf/
  • 4. /fd lgjf; ofbj e6]lxof % -afFs]_la u'|k -afFs]_ g]kfnu~h nId0f ;bf k|sf]k k"j{tof/L sfo{ u/L hf]lvd af6 d'Qm pltdrGb rf}w/L cleofgstf{ , gjk|eft -PgkL_g]kfn l/kMn]S6 s]Gb| kl/jt{gsf] cleofg /f]lsPsf] 5}g. sdnL rf}w/L l/kmn]S6 ;xhstf{, pKsf g]kfn ;f]gjiff{ ufpFsf] ;kmntf dsa'n cxdb d's]/L d6]lxof, afFs] la u|'k– afFs] l/kmn]S6 s]Gb|sf] 5nkmn kl5 OlGb/f clwsf/Ldf cfPsf] kl/jt{g s[i0ff /fpt l/kmn]S6 ;xhstf{ gjk|eft g]kfn k|sf]k ;fdgfsf] nfuL ;fd'bflos kxn dgdfof lg/f}nf ;d'bfo kl/rfns, pKsf g]kfn ufpFsf :yflgo hgtfn] ug{ yfn] ah]6sf] vf]hL ;fd'lxs artn] x6fof] ef]s k|ef rf}w/L cleofgstf{ gjk|eft g]kfn syfn] agfof] ;+u7g
  • 5. l8Nn' /fd l3ld/],lkmN8 sf]l8{g]6/ la u|'k b]jL dfofnfO{ l/kmn]S6 s]Gb|n] agfof] ;fd'bflos jgsf] cWoIf lgd{nf a'9fyf]sL ,l/kmn]S6 ;xhstf{ ,gjk|eft g]kfn @)^# ;fndf xfd|f] u+ufk'/ / d6]lxof uf=lj=;=df uP/ Ps hgf xlnd vfg eGg] AolQm xl;gf afFgf] d's]/L ,u+ufk'/ uf=lj=;= j8f g+= ^ afFs] /lx; d's]/L uf=lj=;=;+u k|:tfj /fVg ;Ifd /fhs'df/L xl/hg ,u+ufk'/ & hd'gL df6f] s6fg /f]lsof] dgdfof lg/f}nf,;d'bfo kl/rfns, pKsf g]kfn l/kmn]S6 s]Gb|n] Gofo lbnfof] zflGt b]jL df}o{ uf=lj=;= u+ufk'/ j8f g+= ( la u'|k– afFs] d}gjlQ algg d'g' k|ef rf}w/L,cleofgstf{ ,gjk|eft g]kfn
  • 6.  pbok'/ lhNnfdf xfn ;Dd nueu ;f9] ^ ;o ;fdflhs ;+3÷;+:yfx? lhNnf k|zf;g sfof{no pbok'/df btf{ ePsf] 5 . lj8Djgf ;a} ;+:yfx? rnfodfg 5}gg . nueu % b]lv & k|ltzt ;+:yfx?n] cfkmgf] / ;xof]uL ;+:yf tyf ;/f]sf/jfnf ;/sf/L tyf u}/ ;/sf/L ;+:yfx?sf] ;fe]mbf/Ldf sfd ub}{ cfPsf] 5 . jf:tjdf gfd / sfdn] ;+:yfsf] klxrfg lbg'k5{, ;+:yf lrlgg' k5{ . h;/L ;/sf/L lgsfox?sf] gfd / sfdn] lrlgG5 / ;f]e}m ;d'bfosf dflg; ToxfF k'U5 .
  • 7. clxn] lhNnfdf gjk|eft–g]kfn k|sf]kdf sfd ug]{ ;fdflhs ;+:yfsf] ? kdf lrlgg nfu]sf] 5 . kl/0ffd lhNnf b}jL k|sf]k /fxt tyf p4f/ ;ldlt, pbok'/df ;b:o aGg ;kmn ePsf] 5 . To;} u/L o; jif{ dfq dlxnfsf] ;'/Iff (UNDP, UNFPA,UNICEF,WORLD VISION), k|sf]ksf] a]nf lzIff (UNICEF / k'=If]=lz=lg=, wgs'6f_ h:tf] uxg ljifodf ePsf] If]lqo :t/sf e]nfdf lhNnfaf6 ;fdflhs ;+:yfsf] lx;fan] gjk|eft / g]kfn /]8qm; dfq ;xefuL x'g kfpFg' k|sf]ksf] If]qdf sfd ug{] ;+:yfx?df gjk|eft lrlgg' xf] . To;} u/L lhNnfdf x'g] k|sf]k ;DalGw ljleGg lqmofsnfkdf rfx] ;/f]sf/jfnfx?n] xf]; rfx] ;xof]uL lgsfo gjk|eftnfO{ slxn] g5f]8g' gjk|eft k|sf]ksf] If]qdf sfd ug]{ ;+:yf xf] eg]/ csf]{ bl; k|df0f ag]sf] 5 . gjk|eft lhNnfdf k|sf]k ;fdgfsf] If]qdf sfd ug{ ;xof]u k'¥ofpg] cu'jf ;+:yfsf] ?kdf sfd ;+:yfsf] ?kdf lrlgPsf] 5 . o; sfo{sf yfngL k| sf]k Aoj:yfkg ;~hfn g]kfnn]] u/fof] eg] Ifdtf clea[l4 u/fpg tyf o; sfo{nfO{ lj:tf/ tyf k|efjsf/L jgfpg / lg/Gt/tf lbg PSzgP8 g]kfnn] lg/ Gt/ ;xof]u ub}{ cfPsf] 5 . h:sf] kl/0ftL cfh o'/f]lkog sldzgsf] cfly{s tyf k|fljlws ;xof]udf ljleGg lhNnfdf ;~rflnt ;'/lIft ;d'bfo kl/of]hgf bf]>f]sf] ;kmn syfsf] ;+ufnf] k|sfzg ug]{ yk lhDd]bf/L kfPsf] 5 . ============================================== ==============================================
  • 9. d[To'sf] d'vdf k'u]sL km'nfjtLsf] Hofg jrfpg l/kmn]S6 s]Gb| ;kmn ;'g;/L Og?jf # ls km'nfjtL ;bf ;'/lIft ;d'bfo kl/of]hgf cGtu{t ;Grfng x'g] lgoldt l/kmn]S6 ;xefuL x'g . ldlt @)^^ ;fn sftL{s dlxgfdf kf7]3/sf] lj/ fdLsf] sf/0f d[To'sf] d'vdf k'u]sL ;bfsf] lhjg jrfpgsf] nflu ;d'bfodf ;GrfnLt l/km]S6 s]Gb| ;kmn jGof] . d[[To'sf] d'vdf k'u]sL ;bf xfn ;fdfGo lhjg hLpg ;kmn ePsL l5g . km'nfjtL ;bf h:t} ;d'bfodf cGo w]/} ljklQm ;fdgfsf] sfddf l/kmn]S6 s]Gb| ;kmn jg]sf] 5 . l/kmn]S6df ;d'bfosf] k|fs[tLs k| sf]k dfq xf]Og dlxnfx?sf] :jf:y ;d:of, lx+;f b'Ao{jxf/sf] ljifox?df ;fdgf s;/L ug]{ eGg] af/]df s]Gb|df 5nkmn x'g] ub{5 . kf7]3/sf] ;d:ofsf] sf/0f @)^^ ;fn sftL{s dlxgfdf km'nfjtL ;bfsf] cj:yf gfh's ePsf] s'/f l/kmn]S6df 5nkmndf cfof] . cfly{s sf/0f cfkmgf] pkrf/ ug{ g;Sg] cj:yfdf /x]sL km'nfjtL ;bfsf] ljkQmLdf ;xof]uL jGg' k5{ eGg] lg0f{osf ;fy ;j} ;xeflux? j:tLdf rGbf ;xof]usf] nflu h'6] . l/kmn]S6 s]Gb|sf] dfBdaf6 g} v8f ePsf] ljkQL ;fdgfsf] nflu ;fd'bfoLs sf]ifaf6 ? !))) b]vfP/ ;d'bfodf rGbf ;+sng, ;xof]uL lgsfox?af6 $))), tyf :yfgLo dlxnf jrtaf6 %))) lgz'Ns ;fk6L /sdaf6 ;bfsf] pkrf/ ;kmn ePsf] xf] . x'g t o:tf] sfd l/kmn]S6 grn]sf] cj:yfdf klg ufpF3/df ;Grfng x'g] u/]sf] 5 t/ l/kmn]S6sf] sf/0f cem dhj't jg]sf] 5 . klxnf @, $ hgf ;xof]udf h'6by] AolQmut ?kdf t/ clxn] ;fd'lxs ?kdf / ;+:yfut ?kdf ;xof]udf h'6b5g . klxnf
  • 10. j:tLdf p7]sf] ;xof]udf dfq lge{/ x'g] u/]sf lyP eg] clxn] j:tLdf p7]sf] /sd dfq xf]Og ;xof]uL lgsfox?sf] vf]hL ug]{ sfd klg ;+:yfut ?kdf ug]{ u/]sf 5g . :jf:Yo lgsfodf s] s'g k|sf/sf] cf};lwx? lgz'Ns kfOG5, s:tf] ju{sf] ;d'bfosf] nflu ;/sf/L ;xof]u s:tf] /x]sf] 5 eGg] af/]df ;r]t 5g dlxnfx? . To;}n] /sd h'6fpg] dfq xf]Og l;dfGts[t ;d'bfosf lgz'Ns pkrf/ x'g' k5{ eGg] s'/fdf ;d]t jsfnt ub{5g . TotL dfq xf]Og cfkt ljkbdf ;xof]u ug{s]f nflu ;d'bfodf ljklQm ;fdgfsf] nflu ;fd'bflos sf]if klg v8f ePsf] 5 . ;f] sf]ifaf6 ;xof]u k'¥ofpg yfn]sf 5g . æPs dlxnfsf] lk8f ;a} dlxnfn] dxz'z ug'{k5{Æ eGg] egfO{ ;a} ufpFn] dlxnfx?sf] /x]sf] 5 . kf7]3/sf] ;d:of km'nfjtL ;bfsf] dfq xf]Og ufpdf o:tf ;d:of ePsf dlxnfx? w]/} 5g . of] :jf:Yo ;d:ofn] s'g} lbg k|sf]ksf] ?k lnb}g eGg ;lsb}g . To;}n] o;sf] l;sf] ub}{ gof gof 9+uaf6, ufpFufpFaf6 j:tL j:tLaf6 o:tf ljklQ ;fdgfsf] nflu h'6g' cfjZos 5 . /Ltf rf}w/L l/kmn]S6 ;xof]uL sfo{stf{, pKsf g]kfn klxnf ;d'bfosf dfG5]x? ć pKsf g]kfnn] k|To]s 3/nfO{ %) xhf/ k};f / rfdn afF95 . Ć eGy], clxn] eGb}gg .
  • 11. ;'g;/Ldf ;+rflnt ;'/lIft ;d'bfo bf]>f] kl/of]hgf If]qdB] jljof uflj;sf] j8f g+ ^ klg Ps xf] . sfo{qmdsf] ;'?jft cyf{t h'nfO{ @))( df pKsf g]kfnn] sfo{qmd ;Grfngsf] nflu uflj;sf] dfBdaf6 6f]ne]nfx? ;'?jft u¥of] . aif{} lrR5] ;'g;/L vf]nfaf6 x'g] 8'jfg / @ aif{ cufl8 dfq sf]zLdf afF9L uPsf] cg'ej ;d'bfon] /fd| f] ;+u cg'ej ;d]6]sf lyP . To;}n] xf]nf k| sf]kdf sfd ug]{ ljlQms} /fxt ljt/0f ljt/0f x'G5 eGg] dfgl;stf ufpdf ;g;gL km}lnof] . x/]ssf] d'vaf6 pKsf g]kfnn] %) xhf/ k};f / ! jf]/f rfdn afF9g cfpFb}5 eg]/ slxn] jhf/df hDdf x'g] t slxn] ufpdf e]nf x'g] h:tf ultlalwx? eO/ xGy] . ;d'bfonfO{ sfo{stff{x? hjfkm lbbf lbbf x}/fg x'g] u/]sf lyP . t/ clxn] pKsf g]kfn k};f afF9g cfPsf] x}g 1fg afF9g cfPsf] xf] o;n] k};f lbg] sfd ub} {g eg]/ cfkm} eG5g . slxn] / sxfF /fxt afF9g] sfd x'b}5 < eg]/ sfo{stf{x?nfO{ kmf]g cfpg yfn] kl5 ;+:yfs} tkm{af6 uflj;sf] pkl:yltdf 6f]ne]nfx? ul/of] . pKsf g]kfnsf] lrgf/L, kl/of]hgfsf] af/]df hfgsf/L u/fpb} s] u5{ s] ub}{g eGg] laifodf ;j} s'/fx? 6f]ndf k6sk6s ul/of] . kl5 PS;g P8 / pKsf g]kfn jLr kl/of]hgf ;Demf}tf e};s] kl5 sfo{stf{x? 5gf}6 ul/of] 6f]ndf cflwsf/Ls jh]6 s[ofsnfkx?sf] af/]df 5nkmn ul/of] . ;d'bfodf l/kmn]S6 ;'?jft eO;s] l/kmn]S6 dfkm{t ;d'bfodf k/ fdif{ nluof] . cGtt M sfo{qmd ;Grfngdf cfPsf] xNn}xNnfsf] r'gf}tL ;dfKt
  • 12. eof] . clxn] o; lsl;dsf] r'gf}tLx? z'qmxf6 k|sf]k Aoj:yfkg ;ldlt cfkm}n] k/fdif{ ub{5 . r'gf}tLnfO{ cjz/df jbNg' kb{5 cyf{t Tof] xNn}xNnfsf] r'gf}tLdf cftLPsf] eP / c?sf] ;xf/f vf]Hg yfn]sf] eP ;d:of ;dfwfg xf]Og km}lnP/ hfg] lyof] . xNn}xNnf jLrdf cfkmgf] s'/f cfkm} gnu]/ ;xlhs/0fsf] dfBd vf]Hg yfn]sf] eP cfkmgf] :ki6 s'/f hfb}g lyof] . xNnf ePsf] j]nfdf lhNnf :tl/o kl/of]hgfsf] kl/rofTds sfo{qmd g/fv]sf] eP lhNnf :tl/o lgsfo, /fhg}lts bn cGo ;+:yfxdf klg cgfjZos e|d hfg]lyof] . xNnfnfO kl/ofhgfsf] kl/rofTds cleofgsf] cjz/sf] ?kdf pkof]u u/]/ k"j{tof/L / k|sf]k lj?4sf] ;+u7fgLs cleofgsf] ;'qkft ug{ ;kmn ePsf]] 5 . b]j gf/fo0f ;df{ ;d'bfo kl/rfns, pKsf g]kfn d'l;at ax; s]Gb|sf] kxndf df6f] s6fg /f]lsof] jljof * s]f jx/bf/ 6f]n ;'g;/L vf]nfsf] lsgf/df /x]sf] 5 . sdhf]8 df6f]sf] ;+/rgfsf] sf/0f ;'g;/L vf]nf jif]{gL bfofafof ;g]{ ub{5 / j:tL 9'jfg x'g] / lj:yfkLt u/fpg] sfd u/]sf] 5 . xfn j:tLdf ;'/lIft ;d'bfo kl/of]hgf bf]>f]af6 d'l;jt jx; s]Gb| ;Grfng ePsf] 5 . jx; s]Gb|sf] 5nkmnn] vf]nfdf jif]{gL s6fg x'gsf] d'n sf/0f vf]nfsf] lsgf/df kx'Frjfnfn] df6f] sf6]/ j]Rg'
  • 13. xf] eGg] 7x/ u¥of] . k6s k6ssf] ;fd'lx k|of;af6 vf]nfsf] lsgf/df df6f] sf6g] k|s[of xfn / f]lsPsf] 5 . j:tL vf]nfsf] lsgf/df j;]sf] 5 . vf]nfsf] af9Laf6 hf]lvddf @) 3/ /x]sf] 5 . ;j} l;dfGts[t hghftLx? x'g . t/ vf]nfsf] lsgf/df df6f] sf6]/ j]Rg] j:tL aflx/af6 cfpF5g / df6f] ufl8df xfn]/ nlu j]Rg] rng 5 . ufpsf] dfgL;x? tdf;] eP/ x]g]{ sfd dfq cfh ;Dd ePsf] lyof] . t/ ;d'bfodf ;+sled'vtfsf] ljZn]if0f ug]{ qmddf vf]nf s6fg / 8'jfgsf] sf/0f vf]nfsf] lsgf/df df6f] sf6L ljlqm ug'{ eGg] ;jfn cfP kl5 ;d'bfodf ;GrfnLt d'l;jt jx; s]Gb|df vf]nfdf df6f] s6L j]Rg] k|sofnfO{ /f]Sg] eGg] lg0f{o eof] . d'l;jt jx; s]Gb|sf] lg0f{onfO{ d'l;jt Aoj:yfkg ;ldltdf k'g M 5nkmn u/fO{ d'l;jt Aoj:yfkg ;ldltn] klg o; sfdnfO{ tTsfn /f]Sg] ldlt @))( cS6f]j % df lg0f{o u¥of] . lg0f{o kl5 lgoldt ?kdf ufl8 lnP/ df6f] sf6g cfpg]x? nfO{ /f]Sg] sfd ;'? eof] . ufl8 lnP/ cfpg]x? nfO{ ;fd'lxs ?kdf ;DemfpFb} kmsf{pg] sfd ug{ yfn] kl5 xfn df6f] sf6g] sfd jGb ePsf] 5. j:tLsf] jLrdf vfnL hldgx? 5g . ;f] hldgdf cltqmd0f ug{sf] nflu vf; u/L g/l;+x uflj;sf] dfgL;x? cfP/ ug{ yfn] kl5 ;f] cltqmd0fnfO{ /f]Sg' kb{5 eg]// d'l;jt jx; s]Gb|df ldlt @)^^ d+l;/ ! ut] lg0f{o eof] . vfnL hldg cltqmd0f ug{ dfgL;x?nfO{ klg /f]Sg] sfd ;fd'lxs ?kdf u/] kl5 hf]t]sf] hldg klg xfn d'l;jt jx; s]Gb|n] ;+/If0f u/]sf] 5 . hxfF j:tLdf af9Lsf] k|sf]k Go'lgs/0fsf] nflu h}ljs t6jGwgsf] tof/L ePsf] 5 . j:tL leqsf] hUufnfO{ cltqmd0f ul/ 6]«S6/ nufP/ hf]Tg yfn] kl5 tTsfn d'l;jt jx; s]Gb|sf] kxndf @ j6f ;xdltsf ;fy lg0f{o ePsf] lyof] .
  • 14. != of] hldg cltqmd0f ul/ h:fn] hf]Tb}5 o;nfO{ 6f]nsf] ;j}n] ;fd'lxs ?kdf jf]nfP/ ;Demfpg] . hldg cltqmd0f gug{ eg]/ ;Demfpg] . @= olb gdfg]sf] v08df k|x/Ldf ph'/L lbg] / of] cltqmd0f /f]Sg kxn ug]{ . t/ klxnf] kxndf g} cltqmd0f /f]Sg ;kmn eof] . clxn] df6f] sf6g] / hldg cltqmd0f ug]{ sfd /f]lsPsf] 5 . d'l;jt jx; s]Gb|n] ;d'bfonfO{ ;+ul7t ug]{ sfd u/]sf] 5 . { ljBfgGb d]xtf l/kmn]S6 ;xhstf{, pKsf g]kfn ;3if{sf] k|ltkmn ;'Gb/k'/ uf=lj=;=sf] j8f g+= $ aif]{gL af9Lsf] k|sf]kaf6 u|l;t x'Fb} cfPsf] 5 . j8f g++ $ v]/f6f]n lqo'uf kf/L k¥Yof] / @)$) ;fndf lqo'ufdf cfPsf] 7"nf] af9Lsf] sf/0f $) 3/w'/L k"0f{?kn] lj:yflkt eof] . j:tL lj:yflkt ePkl5 h+un 5]psf] vfnL rp/df 5fk|f] xfn]/ a;f]af; ug{ yfn] ToxfF klg lhNnf jg sfof{non] ;a} 5fk|f]df cfuf] nufO{ lbof] . t/ tL afl;Gbfx/ hfg] 7fpF sxL gePkl5 k]m/L 5fk|f] xfn]/ a:g yfn] / s]lx lbgdf k]m/L ;a} 5fk|f] cfuhgL ul/ lbof] . To;kl5 ToxfFsf afl;Gbfx?nfO{ a;f]af; ;+/If0f gfds ;+:yfn] cfTdan a9fO{ ;Nnfx ;'emfj lbP/ uof] . / k]m/L jg sfof{noaf6 cfunfuL u/fpg cfpFbf Toxfsf ;d'bfo 3/leq a;L /x] / 3/ g5f8] kl5 cfunfuL u/fpg kfPg . To;kl5 ToxL a;f]af; ug{ yfn] . ToxfF a;f]af; u/] klg af9Ln] slxNo} ;tfpg 5f8]g . 3]/ vf]nf, bf}ntf vf]nf / kmg}t'jf vf]nfsf] ljrdf /x]sf] pQm 6f]n af9Lsf] k|sf]kaf6 Hofb} glhs 5g . 3]/ vf]nfsf] af9Ln] @)^$ ;fn ;fpgdf ;of} lj3f v]ltof]Uo hldg s6fg, k'/fg u¥of] . wfgafnLx? gi6 ePsf] lyof] . t/ :yflgo lgsfo /
  • 15. lhNnfsf ;/f]sf/jfnf lgsfosf] Wofg pQm If]qdf k'u]g . / vf]nf lgoGq0fsf] sfo{ ePg . ;'Gbk'/ uf=lj=;=sf] j8f g+=$ v]/f6f]n lqo'uf vf]nf kf/L k¥Yof] . ToxfF hDdf $) 3/w'/L yf? hfltsf] a;f]af; /x]sf] lyof] . ToxfF k|z:t pAhgL x'g] v]tL ePsf]n] nueu ;a} 3/w'/L dWod juL{o kl/jf/df ulgGYof] . @)$) ;fndf lqo'ufdf cfPsf] 7"nf] af9Ln] $) 3/w'/ L k"0f{?kn] lj:yflkt eof] . Toltv]/ ef]u]sf] lk8f ;'gfpg'x'G5 bz/y rf}w/L . æaf9L cfpg] nIf0f b]vf k/]kl5 xfdL ;a} lbp;} To;6f]nnfO{ 5f]8]/ cGoq uof} / sf]xL–sf]xL 3/ ?Ëg eg]/ a:of} Tolt v]/ c6]/L u/]sf] eP xfdL w]/} d¥Yof} + . /ftL ;'t]sf] a]nf PSsf;L af9L cfof] / Ps hgf j[4 / Ps hgf afns aufP/ nUof] ;fy} 3/df ePsf] ;Dk"0f{ cGgjfnL ;fdfg, sfuhft, sf7kft / ufO{j:t' cflb aufof] . ufO{uf]?df Pp6f af5f / Pp6f /fFuf aufof] c? ;a} ufO{uf]? t}l/g ;kmn eof] . TotL v]/ slt lbg t ef]s} a:g' k¥of] . /]8qm;n] cln–cln efF8fs'8f lqkfn / sk8f lbof] . lhNnf k|zf;gaf6 s]xL vfg] s'/f lbof] t/ kmf]6f]x? eg] ljleGg lgsfon] lvr]/ nu]klg ;xof]u eg] st}af6 klg kfPgf} . To;kl5 h+unsf] 5]pdf wfdL rfFk eGg] rp/df xfdL ;a} 5fk|f] xfn]/ a;f]af; ug{ yfNof}+ . ToxfF klg lhNnf jg sfof{non] ;a} 5fk|f]df cfuf] nufO{ lbof] . t/ xfdL hfg] 7fpF st} gePsf]n] k]m/L 5fk|f] xfn]/ a:g yfNof} + . t/ s]lx lbgdf k]m/L klg cfuhgL eof] . To;kl5 a;f]af; ;+/If0f gfds ;
  • 16. +:yfn] ;Nnfx ;'emfj / cfTdan a9fO{ lbPkl5 xfdL k]m/L 5fk|f] xfln a:of} / cfuhgL ug{ cfpFbf 3/leq ;a} al;/xof}+ . clg xf/ vfP/ tL kfkLx? kms]{/ uof] . To;kl5 a]nf a]nfdf 8/ wDsL b]vfP klg xfdL Psh'6 eO{ al;/xof}+ . clxn] ;Dd klg al;/x]sf 5f}+ . Tof] lk8faf6 d'Qm eof} t/ k]m/L csf]{ lk8f ylkof] . o; 6f]nsf] rf/}tk{m vf]nf /x]sf] 5 . 3]/vf]nf, kmg]t'jf vf]nf / bf}ntf vf]nf lo vf]nfx?n] aif]{gL v]t k'g]{ / s6fg ul//x]sf] 5 . lo vf]nf gfnfn] wfdL rfFknfO{ dfq x}g j8f g+= $ s} lzj rf}s 6f]nnfO{ ;d]t k|efljt t'NofPsf] 5 . @)^$ ;fn ;fpgdf afFw k'm6]/ ;of}+ ljuf v]ltof]Uo hldg, nufPsf] afln s6fg, k'/fg eof] . t/ :yflgo lgsfo / lhNnf k|zf;g sfof{nodf 8]lns]zg uof}+ t/ xfd|f] s'/f ;'g'jfO{ ePg . xfdL lkl8fdf lyof}+ Toltv]/ @)^$÷)$÷!( ut] gjk|eftn] a}7s af]nfO{ vf]nf lgoGq0f pkef]Qmf ;ldlt u7g ul/of] . / ;Nnfx tyf ;dGjon] lhNnf k|zf;g sfof{nodf vfnL af]/f tyf tf/ hfnL dfu ul/of] . vfnL af]/f $)) yfg pknAw ePkl5 xfdL ;a} ldln !%) ld= afFw afFwL af]/fsf] :k/ nufof}+ . k]m/ L gjk|eftn] @)^$ sflt{s @* ut] uf=lj=;= :t/Lo k|sf]k Joj:yfkg ;ldlt u7g ul/lbof] . To;/L g} clxn] xfdL ;a} ;+ul7t ePsf 5f}+ . k|sf]k Joj:yfkg ;ldlt u7g eof] . ToxfFsf ;d'bfox? ;ldltdf Psh'6 eP/ ;+ul7t ePkl5 gjk|eftsf] ;dGjodf lhNnf k|zf;g sfof{noaf6 vfnL af]/f NofO{ kmg]t'jf vf]nf lgoGq0f ug{ !%) ld=sf] afFw afFwL vfnL af]/fsf] :k/ nfPsf lyP . k|sf]k Joj:yfkg ;ldltsf] cu'jfO{df ufpF kl/ifbaf6 ?= #),))).–, hnpTkGg glb lgoGq0f ;a l8lehg hgsk'/af6 &),))).– / 3]/ vf]nfsf] afn'uf lu§L 9'Ëf lgsfn] jfkt p7]sf] s/ %),))) xhf/af6 3]/ vf]nf lgoGq0fsf] nfuL afFw afFw]sf] bf}ntf vf]nfdf 7Ss/ nufof}+ . ToxfFsf ;d'bfo / k|sf]k Joj:yfkg ;ldltsf] ;lrj uf]kfn ;'j]bL eGg' x'G5 . olt
  • 17. b'Mv ul/ afFw nufPsf 5f}+ gd"gf ;d"x P / laaf6 k|ltlgwL 5gf}6 u/L @)^^÷)&÷)% ut] vx/] vf]nf lgoGq0f ;ldlt, wfFdL rfFk u7g ul/ lg/Gt/ ;dGjo÷;Dks{n] c? dd{t ;Def/sf] nfuL lh=e"–;+/If0f sfof{noaf6 *) yfg tf/hfnL / ! nfvsf] afFwsf] sfd ug]{ ePsf] 5 . pkef]Qmf ;ldltsf cWoIf gfuLg rf}w/L eGg' x'G5 . ;d'bfo Psh'6 geO{ s'g} ljsf;sf sfo{ ug{ ;lsb}g . To;}n] ;d'bfo ;+ul7t ePkl5 lo sfo{x? ;kmn ePsf] xf] . af9Lsf] k|sf]kaf6 ul/a ePsf wfdL rfFksf ;d'bfonfO{ ljxfg / a]n'sf 5fs 6fg{ wf}–wf} kl//x]sf] 5 . h+unaf6 ef]nf{sf] kft l6k]/ NofO{ 6k/L 6fF;L a]Rg] b}lgs lbgrof{ /x]sf] 5 . ;d'bfodf lhljsf]kfh{gdf ;'wf/ Nofpg] pb]Zon] gjk|eftn] #! 3/w'/LnfO{ b'O{ ;d'xdf ljefhg u/L ;d"x u7g u/]sf] 5 . ToxfFsf ;d'bfon] clnx] dlxgfdf b'O{ k6s a}7s a;L ?= !), !) sf b/n] gub art / d'l¶ art ug{ yfn]sf 5g . ;d'xsf cWoIf /fdjlQ rf]w/Lsf] cg';f/ xfdL o;/L cfktsflng d'l¶ art / gub art ubf{ k|sf]ksf] a]nf xfd|f afn aRrf ef]s} a:g' kg]{ cj:yf cfpb}g .
  • 18. To;}n] xfdL h;/L klg d'l¶art u5f}{ . / art u/L lhljsf]kfh{g ;'wf5f}{ . k|ef rf}w/L cleofgstf{ gjk|eft g]kfn ljkb ;fdfgfsf nflu ;fd'bflos kxn x/]s jif{ af9L, xfjfx'/L , lztnx/ , cfunfuL h:tf k|sf]ksf] lk8f ;xb} cfPsf] Og?jf j8f+= % d';x/ j:tL / Og?jf ^ lvlqmkl§sf afl;Gbf x'g .^& 3/kl/jf/ /x]sf] d';x/L eg]/ lrlgg] o; a:tLdf blntx?sf] dfq a;f]af; /x]sf] 5 .t/ lvlqmkl§df eg] p/fjF,d';ndfg,d08nx?sf] ldl>t a;f]af; /x]sf] kfOG5 .o; a:tLdf eg] lvlqmkl§ ,O:nfdk'/ / av]{8f8fF u/L $% 3/kl/jf/sf] a;f]af; /x]sf] 5 .oL a:tLx?df cfly{s ,/fhg}lts tyf >f]tdf sd dfqfdf kx'rF /x]sf] 5 .ljz]if % jif{ d'lgsf afnaflnsf ,dlxnf ,ckfËtf ePsfx? a9L k|efljt ePsf 5g . ;d'bfodf x'g] u/]sf k|sf]k ;fdgfsf] klxnf] r/0fsf] Ifdtf lasf;sf nfuL oL b'O{ a:tLdf b}lgs ! d'¶L rfdn jrt / ;fd'lxs ?kdf / cGo a:tLx?df rfdn ,k};f ;+sng
  • 19. ug{ z'?jft u/]sf 5g .Og?jf % d'l;at ax; s]Gb|sL cWoIf af}lsof ;bfsf cg';f/ ax; s]Gb|df $,% k6s 5nkmn ul/of] ,ax; eof] ,lg0f{o ul/of] / xfdL ;a}n] dxz'z u/L sf]if :yfkgf ug{ yfn]sf xf} elG5g .pgL cuf8L ylK5g Knfli6ssf] emf]nfdf b}lgs Ps d'¶L hDdf u/L x/]s dlxgfsf] #) ut] Ps 7fpFdf hDdf ug]{ / rfdn a]r]sf] k};f a}sFdf hDdf u5f}F .clxn] ;fd'lxs / ! dlxgfsf] d'¶L jrtaf6 ;s+lnt rfdn %! s]=hL / /sd ? &)) u/L ,rfdn a]rL ? @#)) hDdf u/]sf 5f} .@)^$ ;fndf cfPsf] af9Lsf sf/0f a:tL 8'afgdf k/L ;/sf/L sfo{nodf /fxt dfUg hfbf o;} a:tLsf] s':dL b]jL ;bfn] Hofg u'dfpg' k/]sf] 36gfn] cfh klg 8/ nfU5 . g /fxt eg] hlt kfOof] g ;fy g} To;}n] xfdLn] sf]if k"j{tof/Ldf nfu]sf 5f} To; a:tLsf dflg;x?sf] egfO 5 . To;} u/L lvlqmkl§df klg b}lgs Ps d'¶L rfdn jrt cleofg / kmofS6«Lx?df ;xof]usf nfuL kxn e}/x]sf] 5 eg] cflxn] ;Dd ;+slnt sf]ifdf !^ s]=hL rfdn / ? &)) /sd hDdf u/]sf] 5g . d'l;at Joj:yfkg ;ldltsf] gfddf /fli6«o jfl0fHo a}+sdf vftf vf]n]sf 5g .;'g;/L vf]nfsf] 5]pdf /x]sf] a:tL x/]s jif{ af9Lsf sf/0f $,% lbg 3/ 5f]8L ljwfnodf a:g] u/]sf 5f} .;/sf/L /fxtaf6 kfpgaf6 jlGrt x'b} cfPsf 5f} a? s+zd8fg k| sf]k Joj:yfkg ;ldltn] @)^% ;fnsf] af9Ldf lrp/f ,e'hf /fxt lbPsf] lyof] eG5g vlnn dG;'/L .pgL cuf8L yK5g ;/sf/L /fxt kfP klg eg] hlt kfOb}g .af9L ;'sL;S5 ef]s} a:bf gkfP kl5 t xfdL cfkm}n] sdfP/ vfOxfN5f} lg t/ cfktdf kfpg' kf] /fxt xf] .To;}n] ;/sf/ cfpg' eGbf klxn] ;d:of ;dfwfg ;d'bfodf ug{ ;Sg] x'gnfO{ a}7s 5nkmn klg sf]ifdf Ps d'¶L rfdn jrt ug]{ yfn]sf 5f} . oL b'j} a:tLdf x'g] jrt pgLx?sf] p2]Zo Pp6} /x]sf] 5 .a:tLdf ljkb kbf{ tTsflng /fxt afnaflnsf ,ue{jtL ,;'Ts]/L ,ckfËtfx?nfO{ ljz]if k|bfg lbP/ ;xof]u k'/ofpg' xf] .;/sf/L lglt g} /fxtd'vL ePsf]n] k"j{tof/Lsf sfdnfO{ cuf8L ga9fPsf] kfOG5 .;d'bfo:t/df klg r]tgf:t/ w]/}{ sd /x]sf] kfOG5 .;/sf/L lglt kl/jt{g
  • 20. u/L ;d'bfosf] ;xefuLtfdf ;r]tgfsf] lqmofsnfkaf6 lasf;sf nufgL ug{ ;s] k|sf]k hf]lvd Go"lgs/0f ug{ ;lsG5 t/ hgtfsf] cfvfFdf 5f/f] xfNg] sfdaf6 cem ljgfz lgDtfp5 xf]Og / <x/]s s'gf sGb/fdf a;]sf ;d'bfosf r]tgfsf lju'n km'Sg] / Ifdtf lasf; u/fpg] ;/sf/sf] bfloTj xf]Og / <;fgf ;fgf ufpF j:tLdf ljkb ;fdgf ug{ ;s] Ifdtf lasf; ug{ ;s] cfhsf] h:tf] ljkbaf6 lj:yflkt x'g'kb}{g lyof] .lgdf{0f ePsf 7fpFdf /]vb]v d'NofËg,dd{t ug{ hgtfsf] dxz'zLs/0f u/fpb} cfkm} ;+j]bgzLn x'g ;s] cfhsf] h:tf] lk8f ef]lnsf lbgdf ef]Ug' gknf{ / < dgdfof lg/f}nf ;d'bfo kl/rfns, pKsf g]kfn g]kfn ;/sf/sf] ljsf;sf] ah]6df xfd|f] clwsf/ ;/sf/L ;:yfx?df cfpg] k};f xfd|} xf] xfdLn] g} ljleGg dfWodaf6 ;/sf/nfO{ s/ :j?k lt/]sf] k};f xf] . To;sf] kx/]bf/L ug'{ xfd| f] sfd xf] eg]/ hfgsf/L lbFbf Tolx l/kmn]S6 ;d"xsf ch'{g / ;+lutf
  • 21. b]jL t]nLsf] cu'jfO{df !% hgfsf] Pp6f 6f]ln u7g eof] . of] u7g ePsf] 6f]lnn] uf=lj=;=, :jf:Yo rf}sL, :s'naf6 :yflgo hgtfx?nfO{ s] s] ;]jf pknAw x'G5 . / Tof] ;]jf lngsf] nflu s'g s'g k|lqmofx? cjnDjg ug'{ kb{5 eGg] sfof{nodf uP/ a'e]m/ cfkmgf] sf]7fdf 5nkmn u/]/ kl5 ca x'g] ufpF kl/ifbdf uf=lj=;=n] s]Gb|af6 of]hgf agfP/ Nofpg'; xfdL cfkmgf] sfo{qmddf ;dfj]z ub{5f}+ eGg] k|ltj4tf u/]sf] 5 . /fd lgjf; ofbj e6]lxof % -afFs]_ la u'|k -afFs]_ g]kfnu~h nId0f ;bf k|sf]k k"j{tof/L sfo{ u/L hf]lvd af6 d'Qm nId0f ;bf tk]Zj/L uf=lj=;= j8f g+= @ df ul7t k|sf]k Joj:yfkg ;ldltsf] ;b:o x'g . pgsf] @ 5f]/f / # 5f]/L 5g . h;dWo] ! 5f]/Lsf] ljjfx e};s]sf]n] xfn pgsf] kl/jf/ ;+Vof % hgfsf] /x]sf] 5 . pgsf] kl/jf/ cfly{s ?kn] Psbd} sdhf]/ cj:yfdf /x]sf] 5 . ljxfg a]n'sf] 5fs agLa'tf] u/]/ 6fg]{ u/]sf] 5 . pgsf] 3/ ulj
  • 22. glhs} /x]sf]n] jiff{ofddf ;fdfGo kfgL kbf{ 3/df 3'F8f–3'F8f kfgL k:g] ePsf]n] wfg, rfdn aufP/ 5tf5'Nn x'g] u/]sf] lyof] . j:t' efp 3'F8f–3'F8f kfgLdf /fVg afWo / ljjz lyP . 3/df kfgL hld/xFbf r'nf]df cfuf] gan]/ vfgf gkfSbf ef]sef]s} a:g'kg]{ / /ftel/ ;a}hgf hfu/fd a:g'kg]{ afWotfn] nId0f ;bf Psbd} b'MvL / lrlGtt lyP . j:tL j/k/ kfgL hld/xFbf emf8fkvfnf, x}hf h:tf dxfdf/L k}mlnP/ ToxfFsf ;d'bfon] csfnd} Hofg u'dfpg'kg]{ afWotf /x]sf] 5 . ;k{sf] ljuljuL, j:t'efpdf uns¶f x'g], d'vdf ¥ofn cfpg] h:tf ;d:ofn] To; ;d'bfodf a;f]af; !* 3/kl/jf/ nufot nId0f ;bf klg lrlGtt 5g . uljsf] kfgL lgsf; ug{ nId0f ;bf nufPt !& 3/w'/Lsf ;bf ;d'bfon] k|of; gu/]sf] xf]Og t/ Toxf a;f]af; ug] { hldGbf/ egfpFbfx?sf] bjfj cfPsf] sf/0f plgx?n] rfxbf rfFxb} klg kfgL lgsf; ug]{ sfddf c;kmn ePsf 5g . lsgeg] uljsf] kfgL lgsf; ubf{ hldGbf/ egfpFbfx?sf] v]tdf l;FrfO{ gx'g] ePsf]n] kfgL lgsf; ug]{ sfo{df pgLx?n] af/Daf/ cj/f]w k'¥ofpFb} cfPsf] lyof] . h;sf] 3/df alga'tf] u/]/ ljxfg a]n'sfsf] 5fs 65{ p;}sf] s'/f s;/L gdfGg' eGg] ;f]rdf k/]sf ;bf ;d'bfon] gjk|eft ;dfh ;]jL kl/jf/åf/f To; j8fdf ;~rflnt cfsl:ds k|sf]k Joj:yfkg ;ldltdf cfj4 eO{;s]kl5 cleofgstf{x?sf] k|ToIf e]63f6, a}7s 5nkmndf ;xefuL, ;d'bfodf cfwfl/t k| sf]k k"j{tof/L sfo{zfnfdf ;xefuL ePs} sf/0f k|sf]k k"j{tof/Lsf] nfuL cfk}m h'6g' k5{ eGg] dfGotf cg'?k nId0f ;bfn] a}slNks pkfox? ckgfPsf 5g . cfsl:ds k|sf]k Joj:yfkg sfo{qmdsf] k|efjn] ubf{ clxn] nId0f ;bfn] 3/sf] ;txb]lv # lkm6 cUnf] kfgL ghDg] u/L 3/df df6f] yk]sf 5g . pgL eG5g ca d 9'Ss 5' . jiff{ofddf d]/f] 5f]/f, 5f]/L, >LdtL / d cf/fd;Fu a:g, ;'Tg / vfg
  • 23. kfpF5', d]/f] a:t'efp ;'/lIft x'g] eof] . kfgL lgsf; u/] klg cfu' ;fn km]/L kfgL hld xflNYof] . t/ 3/sf] ;txdf df6f] yk] kl5 lbuf] ?kdf ;+/If0f kfpg] ePsf] 5' . Psf tk{m pgn] 3/sf] ;txdf df6f] yKg] sfo{ u/] eg] csf]{ tk{m kfgL lgsf; ug]{ sfo{nfO{ klg lg/Gt/ /fv] kmn:j?k uf=lj=;=sf] ufpF kl/ifbaf6 ;d'bfosf] ;xof]u kfP/ kfgL lgsf; ug{ ?= $%,))).–ljlgof]hg u/fO{ kfgL lgsf; ug]{ sfddf klg ;kmn eP . pgL eG5g of] ;a} d k|sf]k Joj:yfkg ;ldltdf cfj4 eO;s]kl5 :yflgo >f]t ;fwgsf] kl/rfngåf/f sd nufgLdf k|sf]k k"j{tof/L u/L ;d'bfonfO{ ;'/lIft agfpg ;lsG5, eGg] kf7 l;s]sf] 5' . pgsf] of] k|of; b]v]/ ToxfFsf] # hgfn] 3/sf] ;tx eGbf # lkm6 cUnf] kfgL ghDg] u/L 3/df df6f] yk]sf 5g . ;d'bfodf k|sf]k k"j{tof/L u/L hf]lvd Go'lgs/0f ug{ ;lsG5 eGg] cfTdf ljZjf; hfu]sf] 5 . ToxfFsf] ;d'bfon] klg cf– cfˆgf] 3/df df6f] yKg] sfd ul/x]sf] 5 . ;fy} k|sf]k k"j{tof/Lsf] nfuL d'l¶ jrt cleofgsf] yfnlg ul/ hDdf *% 3/w'/Ldf @$)^ gub / rfdn @% s]=hL= hDdf u/]sf 5g . hDdf u/]sf] rfdn / gubn] k|efljtx?nfO{ cfsl:ds ?kdf ;xof]u ug{ ;lsG5 eGg] p2]Zon] k|sf]k Joj:yfkg ;ldltsf] /fxt tyf p4f/ sf]ifdf /fv]sf 5g pltdrGb rf}w/L cleofgstf{ gjk|eft g]kfn
  • 24. l/kmn]S6 s]Gb| kl/jt{gsf] cleofg /f]lsPsf] 5}g . w]/} aif{ klxn]b]lv jf9L k|efljt O6x/L gu/kflnsf jf8{ g+= & sbdfxf 6f]n k|To]s jif{ ;d'bfo 8'jfgdf kg]{ 3/3/df kfgL k:Yof] . afnaflnsfx? ljBfno hfg kfpb}gYof] . ;d'bfosf dflg;x? jf/kf/ ug{ ;Sb}gy] . lsg eg] j:tLsf] jLrdf gfnf lyof] . gfnfdf k'n gePsf] / w]/} ulx/f] lyof] . jfl9 cfPsf] j]nf jf/kf/ ug{ w]/} ufx|f] x'GYof] . ;dfgx?, ufOa:t'x?nfO{ jf/kf/ ug{ ufx|f] x'GYof] . ldlt @)%& ;fndf 7'nf] jf9L cfof] . k|To]s 3/x?df kfgL kl; elTsof] . gu/kflnsfaf6 kl/jf/ ;+Vof cg';f/ Ro"/f / ;v/ afFl8of] t/ 3/ elTsg]x?nfO{ /fxt dfUgsf] nflu uP klg ;DalGwt lgsfosf kbfwLsf/Lx? n] ;'g'jfO{ ub}{gy] . ;g @))* df pKsf g]kfn dfkm{t l8k]sf] rf}yf] kl/of]hgf O{6x/L gu/kflnsfdf k|sf]k k'j{ tof/Lsf nflu sfd ug{ ;d'bfodf e]nf eO{ ldl6Ë u/]/ k|sf]k Joa:yfkg ;ldlt u7g ul/ l/kmn]S6 s]Gb| ;+rfng x'g yfNof] . l/km|n]S6 s]Gb| df dlxnfx? ;Fu ;d'bfodf p7]sf laeLGg ;jfndf 5nkmn ul/ ;DalGwt lgsfo;Dd nlu ;d:ofsf] ;dfwfg ug{ yfn] . pKsf g]kfn / PSzg P8sf] ;xof]udf dlxnfx? nfO{ k|sf]k k"j{ tof/L ;DalGw Ifdtf clea[l4 tfnLd kfO{;s] kl5 ;d'bfosf dflg;x? ;d'bfosf] ljeLGg ;d:ofx? p7fg ul/ ;DalGwt lgsfodf cfkm}+ cu|||;/ eO{ hfg yfn] . sTgf 6f]ndf ldlt @))^% ;fn h]i7 dlxgfdf xfjf x'/Ln] $) 3/ p8fPsf] lyof] ;f] ;dodf k|sf]k Joa:yfkg ;ldltsf] cWoIf nufot ;j} ;b:ox? dLn]/ gu/kflnsf, lO{nfsf k|x/L sfo{no O{6x/Laf6 36gf af/] hfgsf/L u/fO{ O{6x/L /]8s|;
  • 25. zfvfaf6 lk8Lt afx| kl/jf/nfO{ lqkfn pknAw u/fP ;fy} gu/kflnsf / lhNnf b}jLs k|sf]k p4f/ ;ldltsf] sf]ifaf6 k|To]s kl/jf/nfO{ b'j} lgsfosf] tkm{af6 ? kfFr ÷kfFr ;osf b/n] /fxt pknAw u/fP . TotLdfq /sdn] 3/ lgdf{0f ug{ g;Sg] cfly{s cj:yf sDhf]/ ePsfn] 3/ lgdf{0fsf nflu k|sf]k Joa:yfkg ;ldltsf ;b:ox? P;=cf]=P;= afnu|fd g]kfn;Fu ;dGjo ul/ C0flnO{ O{6fsf] s';L{,lkn/ / l6gsf] 5fgf ePsf] ;fwf/0f 3/ lgdf{0f ul/of] . 3/x? hdLgsf] ;txeGbf dfyL p7fO{ lgdf{0f ul/Psf] x'gfn] af9L cfpbf klg kfgLn] c;/ gug]{ eof] . sdnL rf}w/L l/kmn]S6 ;xhstf{, pKsf g]kfn ;f]gjiff{ ufpFsf] ;kmntf afFs] lhNnfsf] u+ufk'/ uf=lj;= j8f g+= !, @ / # ;f]gjiff{ ufpFdf s[lifhGo / 3/kfn'jf kz'x?sf] kfNg] / v]tL ug]{x?sf] eQf a9L 5 . / v]tL ug]{x? sf] eGbf a9L 5 . g]kfn s[lif k|wfg b]z ePsf]n] oxfF dflg;x? a9L kz'kfngdf ;+nUg /x]sf 5g . kz' k|fljlwssf] sdL / kz' ;]jf s]Gb| gePsf] sf/0fn] oxfFsf kz' /f]usf] ?kdf dg]{ / /f]u dxfdf/Lsf] ?kdf k}mlng] sf/0fn] oxfFsf dflg;x? cfly{s ?kdf w]/} b'Mv ef]u]sf 5g . o;} sf/0fn] ubf{ oxfF pGgt kz'x? klg kfNg ;s]sf 5}gg . ljut % dlxgf cufl8 PSzg P8 g]kfnsf] ;xof]udf la u'|k afFs] åf/f ;+rflnt o; u+ufk'/ uf=lj=;= !, @ / # ;f]gjiff{ ufpFdf ;fd'bflos ljkb ;r]tgf s]Gb|df 5nkmnsf] bf}8fgdf p7]sf] ;d:ofnfO{ kz' ;]jf s]Gb|
  • 26. :yfkgfsf nflu ToxfF ;xdflux? l/kmn]S6 s]Gb|sf] lg0f{o k'l:tsfdf g} lg0f{o u/]/ uf=lj=;=sf] sfof{no u+ufk'/df o; >f]tdf kz' s]Gb| ;]jf cfjZostf /x]sf] elg lgj]bg lbPsf lyP . h;df ToxfFsf uf=lj=;= ;lrjn] :yflgo JolQmx?sf] ;d:of a'lem lhNnf kz' ;]jf sfof{no afFs]nfO{ k'z k|fljlws jf kz' ;]jf s]Gb| :yfkgfsf nflu l;kmfl/; kq pknAw u/fPsf] lyof] . h;df ToxfFsf l/kmn]S6 ;xhstf{sf] ljz]if ;xof]u /x]sf] lyof] . xfn plgx? lhNnf k|zf;g aFfs]nfO{ lgj]bg lbg] k| lqmofdf 5g . dsa'n cxdb d's]/L d6]lxof, afFs] la u|'k– afFs] l/kmn]S6 s]Gb|sf] 5nkmn kl5 OlGb/f clwsf/Ldf cfPsf] kl/jt{g pobk'/ lhNnf cjl:yt lq=g=kf= % Hof]lt6f]ndf x'g] l/kmn]S6 s]Gb|df lgoldt ?kdf pkl:ylt ! hgf ;b:o x'g'x'G5 . pxfFsf] gfd OlGb/f clwsf/L xf] . pxfF klxnf n]vk9 ug{ g;Sg] / cfkmgf] kl/ro ;d]t eGg nhfpg] dfG5] clxn] cfP/ l/kmn]S6 s]Gb|df 5nkmn ug{ w]/} ;xof]u ug{ yfNg'ePsf] 5 . pxfF cfkmgf] kl/ro lgw{Ss ?kdf eGg ;Sg'x'G5 . 5nkmn s]Gb|df pkl:yt x'gsf] nflu / cfk'mnfO{ kl/jt{g Nofpg cGo ;b:ox?nfO{ klg cfu|x ug'{x'G5 . pxfFn] cfkmgf] 7fpFdf k/]sf ;d:ofx? klxrfg ul/ To;af]/df 5nkmn
  • 27. ug{ nufpg' x'G5 / To;nfO{ s;/L ;d:ofsf] ;dfwfg ug]{ eGg] ljifonfO{ k| fyldstf lbg'x'G5 . pxfF clxn] cfk"mn] kfpg'kg]{ clwsf/sf] af/]df ;DalGwt 7fpFdf uP/ cfkmgf] s'/f /fVg ;Sg'x'G5 clxn] cfP/ pxfF ljleGg sfo{x? ug{sf] nflu cufl8 a9g' x'G5 . o;/L g} l/kmn]S6 s]Gb|sf] 5nkmn kl5 pxfFdf kl/jt{g cfof] . s[i0ff /fpt l/kmn]S6 ;xhstf{ lq=g=kf= %, ax]jf{, ufO{3f6, pbok'/ gjk|eft g]kfn k|sf]k ;fdgfsf] nflu ;fd'bflos kxn 36gf cWoog k|sf]k ;fdgf ;d'bfosf] sfdgf eGg] ;fd'lxs efjgfsf] ljsfz u/f} ;d'bfosf] cleofgx? p7g yfn]sf 5g . ;/sf/L /fxtsf] s'/fx?af6 lbSs ePsf ;d'bfosf dflg;x? cfkmgf] Ifdtf ljsf;df nfu]sf 5g . Og?jf j8f g+= % / ^ sf ;d'bfodf x/]s jif{ cfpg] af9L, xfjfx'/L, cfunfuL h:tf] k|sf]ksf] lk8f ;xb} cfPsf plgx? klg ;d'bfo :t/d} cfkmgf] :jfldTjsf] sf]if :yfkgf ug{ sDd/ s;]/ nfu]sf x'g . ;fd'lxs ;+slnt rfdn k};f / b}lgs d'l¶ artnfO{ dlxgfdf Ps 7fpFdf hDdf u/L a'em]/ art tyf >0f ;xsf/L ;+:yfdf ;+:yfsf] vftf vf]n]/ /fVg] ljrf/ plgx?sf] 5 . @)^^ d+l;/ ! ut] b]lv b}lgs d'l¶ art / ;do ;dodf ;fd'ls cleofg ub}{ cfPsf]
  • 28. lyof] . plgx? Og?jf j8f g+= % sf dlxnfx? o; eGbf cl3 l/kmn]S6 s]Gb| df ;xeflu x'g] u/]sf lyP . pKsf g]kfnn] ;~rfng u/]sf] s]Gb|df ljz]if u/L :jf:Yo, dlxnf, afn clwsf/ ;jfndf 5nkmn cleofg x'g] u/] klg k|sf]k ljkbnfO{ s]lGb|t u/]/ 5nkmn ax; x'g] u/]sf] lyPg . k|sf]k kl5 /fxt dfq x'g] u/]sf] ax; s]Gb| Jo:yfkg ;ldltsf] cWoIf af}lsof zfxsf] egfO{ /x]sf] 5 . plg elG5g ut @)^$ ;fnsf] >fj0f dlxgfdf cfPsf] af9Lsf sf/0f /fxt dfUg] qmddf cfkmg} jl:tsL ! dlxnfn] Hofg u'dfpg' k¥of] afFsL xfdLn] k|x/Lsf] a'6 / aGb'ssf] gfnn] lk6fO{ ;xg afWo x'g' k¥of] / ;/sf/sf] bdg ;xg' k/]sf] / Tof] sfnf] /ft ;Dembf lgs} 8/ nfUbf] lyof] . plg elG5g d';x/Ldf * 3/kl/jf/sf] a;f]af; /x]sf] 5 . x/]s jif{ af9Laf6 lj:yflkt eO{ xKtf lbg ;Dd 3/ 5f]8L ljBfnodf cf>o lng k'Ug] lvsLkl§sf] dflg;sf] cg'ej klg lgs} lttf] ;To /x]sf] 5 . d'l¶ art, 3/ b}nf] cleofgdf ;xefuL afnaflnsfx? klg lgs} ;lqmo ?kdf nfu]sf 5g . ;d'bfodf x'g] k|sf]k hf]lvd Go"lgs/0f k"j{ tof/Ldf sfd ug{ ;lsPdf kl5 kg]{ lk8f sd ug{ ;lsG5 . xKtf ;Ddsf] ef]s k]6n] ;/sf/L /fxtsf] d'v tfSg' kb}{g . klxnf] ;d:of t'?Gt} :yflgo :t/df k|of]u u/]/ tTsflng ;d:of ;dfwfg ug{ ;lsG5 eg]/ of] clefog ;'? u/]sf] d'l¶ art Joj:yfkgsf ;+of]hssf] egfO{ /x]sf] 5 . of] s;/L ;'?jft eof] eGbf l/ˆn]S6 s]Gb|sf ;xeflu v}Vg vft'g elG5g . xfd| f] ;ldltnfO{ k|sf]k Joj:yfkg tflnd kfPsf lyof} . tflnddf sf]ifsf] af/]df hfgsf/L kfof} / To; ljifonfO{ jx; s]Gb|df 5nkmn ul/of} . k|sf]k Joj:yfkg ;ldltsf] a}7sn] s'g lbg hfg] elg tf]s] kl5 ;d'bfo ldn]/ k|To]s 3/ 3/df uP/ rfdn k};f ;+sng u¥of}+ . csf]{ b}lgs k|To]s 3/df Ps d'l¶ klg hDdf u/]sf 5f}+ . plg elG5g
  • 29. of] sf]ifsf] kl/rfng ubf{ cToGt} lk8f kbf{ ;'Ts]/L, ue{ cj:yfdf, cK7of/f] cj:yfdf k|sf]k k/]df /fxtsf] nflu k|of]u ug]{ b'j} jl:tsf JolQmx?sf] 3/df /x]sf] klxnf] ;d:of 6/] kl5 ;/sf/L /fxt klg vf]Hg hfg] u/]sf] 5 . x/]s ;d:ofdf k|sf]k k"j{ tof/Lsf] lqmofsnfkdf ;/sf/L tk{maf6 kxn ug'{ cfhsf] cfjZostf xf]Og / < dgdfof lg/f}nf ;d'bfo kl/rfns, pKsf g]kfn ufpFsf :yflgo hgtfn] ug{ yfn] ah]6sf] vf]hL afFs] lhNnfsf] ;"b'/ k"jL{ jf gofF g]kfnsf] &^ cf}+ lhNnfsf] ?kdf lrlgg] /fKtL kf/L If]qdf /x]sf ( j6f uf=lj=;= dWo] dw]zL ;d'bfosf] j:tL ePsf ^ j6f uf=lj=;=x? kb{5g . hxfF ;/sf/sf] ;]jf ;'ljwfsf] ?kdf ljBfno uf=lj=;= / :jf:Yo rf}sLx?sf] ejgx? /x]sf 5g . logLx?n] s] s] ;]jf ;'ljwf lbG5g . eGg] s'/f clwsf+z hgtfx?nfO{ yfxf 5}g . lo ;/sf/L sfof{nosf k|d'vx? k|foM ;b/d'sfddf jf ef/sf] ab/fOndf j:b5g= . log} ^ j6f uf=lj=;= dWo] e6]lxof uf=lj=;= klg Ps xf] . hxfFsf] ;a} uf=lj=;=x? h:tf] cj:yf 5 . eflj sfo{qmdx? @–$ hgf cu'jf g]tfx?sf] ;xeflutf agfpg] / ltg}n] OR5fPsf] JolQmaf6 sfof{Gjog u/fpg] kl/ kfl6 /x]sf] 5 .
  • 30. @))( ;fn cu:6 dlxgf blv l8k]sf] kfFrf} kl/of]hgf e6]lxof / u+ufk'/df nfu' eof], ;f] kl/of]hgf cGtu{t e6]lxofsf] jf8{ g+= ! g]jfhLufpFdf l/kmn]S6 s]Gb| u7g eof] h;df Tolxsf :yflgo hgtfx?sf] cu'jfO{df @% hgfsf] ;d"x aGof] . / ltgLx?nfO{ lj:tf/} Tolxsf] ;d:ofsf] af/]df a'emfpg / of] ;d:of s;/L lg/fs/0f ug{ ;lsG5 / s;n] lg/fs/0f u5{ eGg] af/]df hfgsf/L gePsf] / hfgsf/L ePsfx?sf] ;+u7g gePsf]n] o:tf] ;d:of ePsf] xf] eGg] s'/f kQf nfUof] . ;fd'lxs artn] x6fof] ef]s /fdjlQ rf}w/L ;'Gbk'/ j8f g++= $ wfdLrfFksL x'g . #^ jif{sL /fdjlQ 5f]/f / Ps 5f]/LsL cfdf x'g . % hgfsf] kl/jf/ ePsf] pgL lgDg jlu{o kl/jf/df kb{5 . lqo'uf vf]nfn] pAhgL x'g] v]t k'/fg tyf s6fg u/] kl5 cfo>f]tdf sdL x'Fb} uPsf] atfpFl5g /fdjlQ pgL elG5g lqo'uf vf]nfn] lj:yflkt eO{ wfFdLrfFk cfPsf] t/ oxfFsf] hUuf klg P]nfgL kb{5 . pgL elG5g d d]/f] >Ldfg ;fdfGo s[ifs xf} . c?sf] clwofal6of vghf]t u/L pAhfpg' k/]sf] 5 . d/L–d/L lbg/ft >d ubf{ klg /fd|/L vfg gk'u]sf] atfpFl5g To; dfly 5f]/f5f]/LnfO{ a9fO{ vr{, cf}ifwL vr{sf] nflu wf}–wf} k/]sf] lyof] . ha gjk|eft g]kfnaf6 gd"gf 6f]n ;+/If0f ;d"x u7g eof] / xfdLn] ;fd'lxs art tyf d'l¶ art ug{ yfNof}+ . To;kl5 clxn] ljxfg a]n'sf d nufPt c? s;}n] klg d'l¶ art u/]sf] rfdnn] 5fs 6fg{sf] nflu k|of]u u5f}{ . / t'?Gt} k]m/L hDdf u/]/ /fV5f}+ . art u/]sf] k};f cf}ifwL vr{sf] nflu k|of]u u/]/ pQm C0f r'Qmf u/]/ clxn] k]m/L C0f lnP/ t/sf/L v]tL @ s¶fdf ;'?jft u/]sf] 5' . pxfF eGg'x'G5 ca c? art tyf >0f ;d"x tyf zxsf/Laf6 C0f lnP/ df]6/ hf]8g] / %
  • 31. s¶fdf ljleGg t/sf/L v]tL ug]{ . xf] jf:tjdf ul/ax?sf] nflu yf]/} k};f klg w]/} x'Fbf]/x]5 . ;fFRr} /fdjlQsf] cj:yf ca ;'lw|b} 5 . t/sf/L v]tL ug]{ ;f]r eP klg k"FhLsf] cefjn] ug{ ;s]sf] lyPg t/ sd ;] sd gd"gf ;d"xaf6 ?= !%,)).– C0f lnP/ ;'?jft u/]sf] 5' . k|ef rf}w/L cleofgstf{ gjk|eft g]kfn syfn] agfof] ;+u7g afFs] lhNnfsf] d6]lxof / u+ufk'/ uf=lj=;=df ;+rfng eO{ /x]sf] l8k]sf]– % ;'/lIft ;d'bfo bf]>f] cGt/ut * j6f l/kmn]S6 ;s{n / % j6f k|sf]k Joj:yfkg ;ldlt u7gsf] qmddf u+ufk'/ uf=lj=;= j8f g+= !, @, # ;f]gjiff{sf] k|sf]k Jo:yfkg ;ldlt u7gsf nflu k6s k6s k|of; x'Fbf klg u7g ug{ g;ls/x]sf] / pQm :yfgdf ul7t l/kmn]S6 ;s{ndf klg ;xeflux? pkl:yt x'g g;s]sf] cj:yf lyof] . ljz]ift ;d'bfox?sf] JolQmut l/l;jL / JolQmut k|nf]egsf sf/0f k|sf]k Joj:yfkg ;ldlt u7g x'g g;s]sf] tyf l/kmn]S6 s]Gb|df klg cf–cfˆgf] kl/jf/sf ;b:ox?nfo{ hfg glbg] cj:yf ;[hgf ePsf] lyof] . ldlt @@ cui6 @))( sf lbg pQm # j6f jf8{sf ;Dk"0f{ JolQmx? nfO{ e]nf u/fO{ 5nkmn ul/of] / k]m/L klg ljjfb emg emg rls{of] . To;kl5 ;d'bfosf dflg;x?;Fu s]xL ;do dfu]/ plgx?nfO{ j8f lk5] ;d"x agfP/ cf–cfkmgf] jf8{sf] #, # hgf JolQmx?sf] 5gf}6 ug{ nufof] . ( hgf JolQmsf] gdfjnL lnP/ cfO{ ;s]kl5 ;du|df x]bf{ ( hgfsf] k|sf]k Joj:yfkg ;ldlt u7g eof] t/ pQm ksf]k Joj:yfkg ;ldltdf % hgf lxGb' / $ hgf d'l:nd JolQm ePsf] x'Fbf km]/L lxGb' d'l:ndsf] ljjfb rls{of] .
  • 32. cGtdf jxfF;Fu k'g s]lx ;do lnP/, Pp6f jfl:tljs hLjg;Fu ;DalGwt syf ;'gfP kl5 pQm ;ldltnfO{ ;j{;xdtLaf6 kfl/t eof] . Pp6f Go"h lk|G6df ! hgf cfFvf gePsf] / ! hgf v'§f gePsf] JolQmsf] lrq agfP/ rrf{ ug{ nufof] / syf o; k|sf/ ;'gfO{of] . oL lrqdf ePsf JolQmx? les dfu]/ cf–cfkmgf] hLljsf rnfO{ /x]sf lyP . Ps lbg b'j}sf] e]6 eof] . v'§f gePsf] JolQmn] csf]{ ;fyL;Fu ldn]/ les dfUg] ;Nnfx u¥of] . b'j}sf] ;xdltdf pgLx?n] sfo{of]hgf agfP h;df v'§f gx'g] JolQmnfO{ cfFvf gb]Vg] ;fyLn] pgsf] cfDbfgL lgs} a9of] . lev lbg] JolQmx?n] af]n]/ les lbg] ub{y] h;nfO{ cfFvf gb]Vg]n] dg dg} k};f hf]8blyof] . t/ ;fFem k};f afF8g] a]nf v'§f gx'g]n] csf]{ ;fyLnfO{ hlxn] klg 7Ug] ub{lyof] . h;n] ubf{ k'g ljjfb eof] / pgLx? cnu eP / k'/fg} z}nLdf les dfUg yfn] . Ps lbg eujfg lzjn] cfFvf gb]Vg] JolQmnfO{ a/bfg dfUg eg] / v'§f gx'g]mnfO{ klg e]6]/ a/bfg dfUg eg] b'j}n] o:tf] j/bfg dfu] lzj eujfg bË k/] . lzj eujfg lsg bË k/] < ;xefuL 5nkmn lt b'j}n] s] s] a/bfg dfu] xf]nf < ;xefuL 5nkmn ;xefuLaf6 cfPsf] hjfkm -cfFvf gx'g]n] cfFvf / v'§f gx'g]n] v'§f dfUof]_ t/ of] s;/L bË kg]{ s'/f eof] . ;xefuL 5nkmn To;f] eP tkfO{n] cfkmgf] b'ZdgnfO{ ;Demg'; eGbf plgx?n] eg] cfFvf gx'g]sf] cfFvf g} h:tf] xf]; v'§f gx'g]n] v'§f gx'g]sf] v'§f g} h:tf] xf]; eg]/ a/bfg dfu] / lzj eujfgn] tyf:t' ubf{ b'j} hgfsf] cj:yf s:tf] eof] xf]nf . lo lrq h:tf] cfkmgf] ;ldlt b]Vg rfxG5' . To;kl5 ;d'bfosf ;xefuLx?n] pQm ;ldltnfO{ :jLsf/ u¥of] . l8Nn' /fd l3ld/]
  • 33. lkmN8 sf]l8{g]6/ la u|'k b]jL dfofnfO{ l/kmn]S6 s]Gb|n] agfof] ;fd'bflos jgsf] cWoIf pbok'/ ufO{3f6sf] lq=g=kf= @ rKkg eGg] 7fpFdf a;f]af; ub}{ cfPsL b]aL dfof s6'jfn ;bf k|sf]k k"j{tof/Ls]f sfo{df cu|;/ x'b} cfPsL l5g . b]jL dfof s6'jfn $% aif{ k'u]sL l5g pgsf] kl/jf/df rf/ j6f 5f]/L / ! 5f]/f u/L hDdf & hgf /x]sf] 5 . ;'/lIft ;d'bfo l8k]sf] kl/of]hgf sfo{qmd gjk|eft ;+:yfåf/f lq=g=kf=@ rKkgdf ;+rfng ePkl5 ;fwf/0f n]vk9 ug{ ghfGg] b]jL dfof s6jfnfO{ k|sf]k Joj:yfkg ;ldltsf] cWoIftf kbdf /fVg vf]Hbf pgL d n]v k9 ug{ ghfGg] 5' . To;}n] d ;fwf/0f ;b:otfdf a:5' egL b]jL dfof s6jfnn] ;b:osf] kb /f]h]sL l5g . clxn] lq=g=kf=@ rKkg 7fpFdf l/ˆn]S6 s]Gb| ;+rfng eO{ 5nkmn x'g yfn]kl5 pgL lgodLt ?kdf l/ˆn]S6 s]Gb|sf] 5nkmndf ;xefuL x'g yflng ;fy} n]vk9df Wofg lbg yfnL k|f}9 lzIff ;d]t k9g hfGg yflng cfˆgL ;xL cfk}m ug{ ;Sg] aG5' egL 86 kg]sf] k|of]u ug{ yfn]sL b]jL dfof 5nkmn, uf]i6L x'Fbf cuf8L cfP/ b'O{rf/ zAb af]Ng ;Sg] x'Fb} uO{g . o;/L Ps jif{sf] nfdf] ;+3if{ kl5 b]jL dfof s6'jfn ;fwf/0f n]vk9 ug{ ;Sg] ePsL b]jL dfof clxn] rKkg ;fd'bflos agsf] cWoIf kbdf a;L k|sf]k Joj:yfkg ;ldltsf] ejg lgdf{0fsf
  • 34. nfuL !% ls=dL= sf7 pknAw u/fPsL l5g To:t} u/L cfkmgf] ;d'bfodf k|sf]k k"j{tof/Lsf nfuL ljleGg cleofgx? rnfO{ ;s]sL 5g . h:t}– 3/–3/df rkL{ cleofg ;/;kmfO{ cleofg d'l¶ art cleofg dfl;s @) ?k}of ;+sng u/L /sd a9fpgsf] nfuL ;os8f @ n] Jofhdf k};f nufgL nufpg'k5{ / b'O{ dlxgf kl5 lkmtf{ lng] egL gLlt lgod agfO{ nufgL u/]sL l5g . o:t} u/L ljleGg lgsfox?df uO{ cfly{s ;xof]u dfu u/L cfkmgf] ufpFsf] ;d:ofsf] ;dfwfg ug{ ;Sg] dlxnfsf] ?kdf lrlgGg k'u]sL . b]jL dfof s6'jfn ce}m afn s]Gb| dd{t ug{sf nfuL lq=g=kf=df uO{ cfly{s ;xof]u dfu ug]{ elg lg0f{o u/]sL l5g To:t} u/L cfkmg} ufpFdf rKkg ;fd'bflos jg ejgsf] lgdf{0f k|sf]k Joj:yfkg ;ldltsf] ejg lgdf{0f afn s]Gb| dd{t M ug]{ elg ;fd'lxs 5nkmnåf/f lg0f{o lgsfnL ljleGg lgsfox? ;dIf cfly{s ;xof]u jf ah]6 dfu ub} { lxl8/x]sL l5g . o;/L ;d'bfo / ljleGg lgsfox?sf] dg lhTg ;kmn ePsL b]jLdfof s6'jfn ce}m a9L k|sf]k k"j{tof/L sfo{df cu|;/ eO{ nfuL k/]sL l5g ;fy} ;d'bfonfO{ ;d]t cu|;/ agfPsL l5g . lgd{nf a'9fyf]sL l/kmn]S6 ;xhstf{ gjk|eft g]kfn
  • 35. @)^# ;fndf xfd|f] u+ufk'/ / d6]lxof uf=lj=;=df uP/ Ps hgf xlnd vfg eGg] JolQm hgr]tgf ljsf; s]Gb|sf] cWoIf klg x'g''x'G5 . a6'nf ;fO{ / d'jf/s d's]/Lsf] lhDd]jf/Ldf k|lt JolQm l;6 !)! ?k}of hDdf u/fO{ ltgLx?nfO{ nf]e b]vfP/ ls tkfO{x?sf] of] k};f kl5 a95 / xfdL kl5 tkfO{x?sf] ufpFdf hgr]tgf ;+rfng u5f}{ eg]/ 7u]sf lyP . To:tf ;d'bfosf dflg;x? xfdLx?sf] k};f a95 eg]/ cfzf u/]/ a;]sf lyP . kl5 ltgLx?n] a6'nf / d'jf/s;Fu ;f]Wbf ltgLx?n] eg] xlnd vfg l;t dfUg' Tof] ;'g]/ ;a} dflg;x? ltgsf] vf]hL ug{ nfu] . pgL kl5 ToxfF yfxf eof] ls p;n] k};f lnP/ efu]5 . Tof] ;'g]/ ToxfFsf ;a} dflg;x? r'k nfu]/ a;]sf lyP . Ps lbg xfdLn] s]Gb| rnfpFbf v]/L of] ;jfn p7]sf] lyof] . ToxfFsf] ;a} dflg;x? a6'nf / d'jf/snfO{ af]nfpg] / cfkmgf] k};f ltgLx?nfO{ dfUg] eg]sf 5g . d}n] ;f]w} tkfO{ clxn] ;Dd lsg r'k nfu]/ a:g' ePsf] lyof] . pxfFx?n] eg] sL xfdLn] s;} l;t eG5' eg] xfF:5g . ToxL eP/ xfdL r'k nfu]/ a;]sf lyof} . clxn] Psbd} cfkmgf] clwsf/nfO{ vf]hL ug{ nfu]sf 5g . xl;gf afFgf] d's]/L
  • 36. u+ufk'/ uf=lj=;= j8f g+= ^ afFs] /lx; d's]/L uf=lj=;=;+u k|:tfj /fVg ;Ifd xfd|f] u+ufk'/ uf=lj=;= jf8{ g+= $, % bf]Gb|fsf] 5nkmn s]Gb|df ;d:of eg] uf=lj=;=df afnaflnsf / dlxnf ljsf;sf] nflu 5'6ofOPsf] /sd xfd|f] j8fdf kfO{/x]sf] 5}g . lsgeg]/ 5nkmn ubf{ l/ kmn]S6 ;xefuLx?sf ;fy} k|sf]k Joj:yfkg ;ldltsf] cWoIf /lx; d's]/L Ho", n] uf=lj=;=sf uf=lj=;= ;lrjnfO{ xfd|f] l/kmn]S6 s]Gb|df af]nfP/ xfd|f] dlxnf, afnaflnsfsf] ljsf;sf nflu 5'6ofPsf] /sd xfdLnfO{ lsg ldNb}g eg]/ k|Zg ubf{ ;lrj Ho"n] eGg' eof] ls h;sf] nflu cfPsf] ;'v ;''ljwf 5g . pxfFx?n] dfu gu/]sf] v08df xfdL s;nfO{ lbg] To;kl5 ToxfF ;Dk"0f{ ;xefuLx?n] eg] Tof] /sd xfdLnfO{ lbg'; / xfdL ;f] /sdaf6 xfd|f] ;d'bfosf ul/a dlxnf, afnaflnsf, cfly{s, z}lIfs ;DalGw ;fdu|L pknAw u/fpg] 5f}+ . To;sf] nflu uf=lj=;=sf] ;Dk"0f{ sd{rf/Lx?nfO{ hfgsf/L u/fO{of] . /fhs'df/L xl/hg u+ufk'/ & hd'gL
  • 37. df6f] s6fg /f]lsof] Og?jf j8f g+ ^ lvlqmkl§sf] gfdn] kl/lrt o; a:tL ;'g;/L vf]nfsf] 5]pdf /x]sf] 5 . k| To]s jif{ ;'g;/L vf]nfdf cfpg] af9Ln] !$ ,!% 3/ lj:yflkt eO{ $,% lbg ljwfnodf z/0f lng k'Ug] cj:yf lyof] . ;u7g gx'bfF h;nfO{ h] dg nfUof] To;n] To;} u/L df6f] sf6 g] / a]Rg] ug]{ uy]{.h;sf] zlQm p;}sf] elQm rNg] u/]sf] lyof] . ufpFdf cu'jfsf] ? kdf lrlgg] vlnn dG;'/L cfkm}n] 6ofS6/ jfnfnfO{ k6s k6s df6f] sf6g lbPsf] s'/f d'l;at ax; s]Gb|df v'nf;f ePsf] lyof] . ;fd'bflos ejgsf] k5f8L ;'g;/L vf]nfsf] l8nsf] df6f] sf6bf a:tLdf af9L k:g] af6f] agfP h:tf] ePsf] lyof] .df6f] sf6]sf] 7fpFaf6 af9L l;w} a:tLdf k:g] u/]sf] lyof] eGg] km'Nsf] p/fjFsf] egfO{ 5 . lvs|Lkl§, av]{8fF8f, O{:nfdk'/ gfds ;fgf ;fgf 6f]n ul/ $% 3/ kl/jf/sf] a;f]af; /x]sf] 5 . ;fd'bfoLs ejgdf x/]s xKtfsf] tLg lbg d';Ljt ax; s]Gb|df p7]sf ;jfnx?nfO{ cu'jfO{ ug{ d';Ljt Joa:yfkg ;ldlt :yfkgf ePsf] 5 . df6f]sf] ;jfndf jx; s]Gb|df k6s k6s 5nkmn eof] . To; s]Gb|df al9 dlxnfx? dfq cfpg] ePsf] sf/0f o; ;jfndf jx; s]Gb| / ;ldltsf] ;fd'lxs a}7s a:of] . ;ldltsf cWoIf vgLn dG;'/L g} ePsf sf/0f ax; s]Gb|df ;Fu7g tof/ ul/ Psdt eP/ df6f] sf6g glbg] a? To; If]qdf la?jf nufpg ;s] / fd|f] x'g] s'/fdf ljZj:t eO{ cWoIfnfO{ afWo agfO{ cfkm}+ ljkt Joa:yfkgsf] cWoIf ePkl5 cfkm} /f]Sg] sfddf ;s[o x'g afWox'g' k/of] . ;Fo"Q a}7sdf 5nkmn egfeg eO{ lgisz{df k'uL ToxLlbg b]lv h;n] df6f] a]Rg] k|of; u5{ p;nfO{ sfo{jfxL ug]{ egL lg0f{of ul/of] . To;lbg b]vL vf]nfsf] df6f] sf6g] sfd aGb ePsf] 5 . ca df6f] sf6]/ a]Rg]nfO{ d cfkm} a}7s /fv]/ sfo{jfxL u5'{ eG5g vlnn dG;'/L .jf:tjd} ax; s]Gb|n] dxz';Ls/0f u/]sf] ;xof]uLx?sf] kxn,k|of; ePsf] 5 .o; af6 klg a'emg ;lsg] / a'emg' kg]{ ;d'bfosf] cfkm} cfkmgf] ;d:of k|lt ulDe/ ge}
  • 38. csf{sf] xf] jf ;/sf/L xf] eg]/ nfkfjf{xL ubf{ ;d:of xfdLn] g} v8f ul//x]sf] x'bfF /x]5f} Æl/kmn]S6 ;xhstf{sf] egfO{ 5 . ax; s]Gb| ;jfn klxrfg / pgLx?sf] dx;''; ug{ ;Sg] jftfj/0f tof/ ug{ ;Sg] ;jfnsf] 6'uf] nufpg klg k5L kb}{gg ;xefuLx? . To;}n] ;jfndf dx;';Ls/0f h?/t cjZo x'g'k5{ clg dfq xft kg'{ ;kmntfsf] . dgdfof lg/f}nf ;d'bfo kl/rfns, pKsf g]kfn l/kmn]S6 s]Gb|n] Gofo lbnfof] @)^^ ;fndf u+ufk'/ uf=lj=;= j8f g+= ( u+ufk'/df dflNjk|;fb df}o{ eGg] Ps hgf JolQm x'g'x'GYof] . / Ps hgf dlxnf hnjiff{ df}o{ lyof] / dflNjsf] v]tdf hnjiff{n] wfg sf6g hfGYf] slDtdf kfFr lbg ;Dd wfg sf6of] / Ps dlxgf k5fl8 e]nfsf] rGbf p7fpg nfUof] . wgL;Fu klg @)) ?k}of / ul/a dfG5];Fu klg @)) ?k}of / ufpFsf ;a} dfG5]x?n] lbxfn] / hn jiff{sf] 3/df s]lx klg lyPg . p;n] @)) ?k}of lbg ;s]g / Tof] dflNjsf] v]tdf wfg sf6]sf] lyof] . To;sf] kfFr lbgsf] dhb'/L dflNjn] lbPg ToxL d]nfsf] rGbfdf sfl6 xfNof] / To;sf] 3/df sf]xL klg lyPg . @ hgf 5f]/L, ! hgf cfdf u/L # hgf dfq lyP . / # hgf k};fsf] sf/0f d]nf x]g{ uPg To} klg p;n] s;};Fu eg]g . ;Gtf]if u/]/ a;]5 . ca rfFlx l/kmn]S6 s]Gb| ;+rfng u/] b]lv ! lbg s]Gb| Tof] ;jfn ;a} hgf ;xefulu p7fpg' eof] . To;sf] nflu ca p;nfO{ dflNjn] rfFlx hnjiff{n] dhb'/ Lsf] k};f lb xfn] . zflGt b]jL df}o{ uf=lj=;= u+ufk'/ j8f g+= ( la u'|k– afFs] d}gjlQ algg d'g'
  • 39. d'g' rf}w/L clxn] @) jif{sf] ePsL l5g p;sf] kl/jf/df hDdf !) hgf /x]sf] 5 . * 5f]/f5f]/l dWo] pgL dflxnL 5f]/L x'g . a'afcfdf ;fwf/0f ls;fg x'g . cfˆgf] v]t s6fg tyf k'/fg ePkl5 c?sf] clwof al6of ub}{ cfO{/x]sf] 5 . cfkmgf] pTkfbgaf6 $ dlxgf ;Dd vfg k'U5 t/ afFsL * dlxgf Hofnf dhb'/l / kQ/L a]r]/ 5fs 6f5{g . d'g' nufPt ToxfFsf clwsf+zn] kQ/L a]r]/ lhljsf]kfh{g u/] klg pgL pbfx/l0fo ag]sL l5g . cf7 hgf 5f]/f5f]/LnfO{ lzIff lbg g;s] kl5 d'g' :s"n} uOgg t/ lszf]/L sIff lnP/ k9n]v ug{ ;Sg] ePsL l5g . 3/sf] cfly{s cj:yf sdhf]/ /x]sf] / cfDbfgL st}af6 gcfPsf]n] pgL nufPt p;sf] efO{jlxgL klg k9 gaf6 al~rt x'g] cj:yfdf lyof] . t/ d'g' cfk"m lzIff gkfP klg efO{jlxgL lzIffaf6 al~rt gxf]; egL $ jif{ b]lv kQ/L ufF;L a]lr/x]sL l5g . % hgf alxgL / ! -Ps_ lblbnfO{ kQ/L a]r]/} a9fO vr{ k'¥ofPsf] 5 . kQ/L a]r]/ dfl;s !%))–@))) ;Dd x'g] u/]sf] pgL atfpF5Lg . Tolt dfq geP/ 3/sf] sfddf klg plQs} ;do lblG5g . a9fO{ vr{af6 pa|]sf] k};fn] nQfsk8f lsGg] / 3/ Jojxf/ rnfpg] u/]sf] atfpFl5g . pgL elG5g– ækQ/L ga]Rbf k};fsf] w]/} vfFrf] x'GYof] / laxfg a]n'sfsf] 5fs 6fg{ klg wf}–wf} k¥Yof] t/ of] kQ/L a]r]sf] k};fn] w]/} ;xof]u u/]sf] 5 . d]/f] lbbL / alxgLx? k9g kfPsf] 5 . wfdLrfFkdf gjk|eftn] gd"gf 6f]n ;+/If0f ;d"x u7g u¥of] pQm ;d"xdf d'g'sf] cfdf klg cfj4 eof] / lgoldt art ub}{ cfO{/x]sf] 5 . p;sL cfdfn] pQm ;d"xaf6 t/sf/L v]tL ug{ ljpljhgsf] nflu ?=%)).– lnP/ t/sf/L v]tLsf] ;'?jft u/]sf] 5' . d'g' elG5g t/sf/L v]tL ug]{ ;f]r lyof] t/ k};fsf] cefjn] ug{ ;s]sf] lyPgf} . d}n] dfq sdfPsf] k};fn] k'u]sf] lyPg . t/ ;d"xaf6 yf]/} k};f lnP/ t/sf/L
  • 40. v]tLsf] ;'?jft u/]sf 5f}+ . ca k]m/L C0f lnP/ df]6/ h8fg u/]/ % s¶fdf t/sf/l v]tL ug]{ . h;n] ubf{ dnfO{ klg ;xof]u x'G5 elG5g d'g' . k|ef rf}w/L cleofgstf{ gjk|eft g]kfn