2. Η καινοτομία των Ερευνητικών Εργασιών στο Λύκειο
Ως εκπαιδευτική καινοτομία ορίζεται κάθε
ευρύτερης έκτασης παρέμβαση στην εκπαίδευση
που στηρίζεται σε πρωτοπόρες και πρωτότυπες
παιδαγωγικές αρχές και ιδέες, οι οποίες
εφαρμοζόμενες επιφέρουν σημαντικές αλλαγές στη
νοοτροπία, στις πρακτικές, στους ρόλους και στη
γενικότερη κουλτούρα του σχολείου.
(Ματσαγγούρας, 2011)
2
3. Η φιλοσοφία των Ερευνητικών Εργασιών
Η παιδαγωγική φιλοσοφία των Ερευνητικών Εργασιών
στηρίζεται σε τρεις αρχές:
της Διερευνητικής Προσέγγισης της Μάθησης
της Διεπιστημονικής Συνεργασίας των Καθηγητών
της Ομαδικής Συνεργασίας των Μαθητών
(Ματσαγγούρας, 2011)
3
4. Διερευνητική Μάθηση
o Η διερευνητική μάθηση παραπέμπει σε εναλλακτικές προσεγγίσεις,
οι οποίες εμπλέκουν τους μαθητές σε διαδικασίες διερεύνησης του
φυσικού και κοινωνικού κόσμου, προκειμένου να μελετήσουν τα
διαθέσιμα δεδομένα, για να δώσουν τεκμηριωμένες απαντήσεις σε
ερωτήματα, να προτείνουν λύσεις σε προβλήματα και να λάβουν
αποφάσεις για πολύπλοκα ζητήματα.
Παιδαγωγική ωφέλεια για τους μαθητές:
αποκτούν βαθιά γνώση σε επίπεδο λειτουργικής κατανόησης για τα
θέματα που μελετούν
αναπτύσσουν στάσεις και μεθοδολογικές ικανότητες διερεύνησης
θεμάτων και διαχείρισης αβέβαιων και συγκρουσιακών
καταστάσεων
αποκτούν αυτονομία σκέψης και δράσης
(Joyce, Weil & Calhoun, 2008)
4
6. Διεπιστημονικότητα
Η μελέτη των φυσικών και των κοινωνικών φαινομένων, η
κατανόηση, η διαχείριση και αντιμετώπιση των φυσικών και
κοινωνικών προβλημάτων, η κατασκευή συσκευών και συστημάτων
και η καλλιτεχνική δημιουργία προϋποθέτουν τη διεπιστημονική
συνεργασία πολλών επιστημονικών, τεχνολογικών και
καλλιτεχνικών κλάδων, αλλά και των εκπαιδευτικών που διδάσκουν
τα αντίστοιχα μαθήματα.
Μέσα στο εκπαιδευτικό πλαίσιο της διεπιστημονικής συνεργασίας οι
μαθητές κατανοούν πώς είναι οργανωμένοι ο φυσικός και ο
κοινωνικός κόσμος, πώς αλλάζουν και πώς συσχετίζονται, πώς
επικοινωνούμε μεταξύ αυτών των κόσμων και πώς αναπαριστάται
και εκφράζεται η γνώση και η εμπειρία για τους δύο αυτούς
κόσμους.
6
7. Συνεργατική Μάθηση
Η Συνεργατική Μάθηση (Collaborative Learning) αναφέρεται στις
εκπαιδευτικές μεθόδους, στις οποίες ζευγάρια ή μικρές ομάδες
εκπαιδευόμενων λειτουργούν μαζί, για να ολοκληρώσουν έναν κοινό
στόχο.
Ο στόχος αυτής της συνεργασίας είναι να μεγιστοποιήσουν τις
προσωπικές τους γνώσεις μέσω της αλληλεπίδρασης με τα άλλα μέλη
της ομάδας που προσπαθούν για το κοινό όφελος.
Τα μέλη της ομάδας, μέσω των συνεργατικών δραστηριοτήτων που
τους ανατίθενται από τον εκπαιδευτή, επιδιώκουν αποτελέσματα τα
οποία είναι επωφελή τόσο σε ατομικό όσο και σε ομαδικό επίπεδο.
Κατά τη διάρκεια της συνεργασίας παύει να υπάρχει
ανταγωνιστικότητα μεταξύ των μελών της ομάδας, αφού όλοι έχουν
έναν κοινό στόχο, που για να επιτευχθεί οφείλουν να συνεργαστούν
αρμονικά.
7
8. Ομαδοσυνεργατική μάθηση
Η ομαδοσυνεργατική προσέγγιση στη μάθηση συμβάλλει στη
γενικότερη ανάπτυξη των μαθητών:
ενεργοποιεί τα μαθησιακά κίνητρα
προωθεί την κριτική και δημιουργική σκέψη
αναπτύσσει τις ικανότητές και στάσεις επικοινωνίας, συνεργασίας
και δημοκρατικής συμπεριφοράς
μαθαίνει τους μαθητές πώς να μαθαίνουν
αυξάνει το επίπεδο ικανοποίησης των μαθητών από τη σχολική
εργασία
(Ματσαγγούρας, 2000, Κουλουμπαρίτση & Μουρατιάν, 2004, Gillies, 2007)
8
9. Ομαδοσυνεργατική μάθηση
Οι δυνατότητες δημιουργικότητας, κριτικής ανάλυσης, νοητικής
σύμπραξης, πολλαπλής θεώρησης και εμβάθυνσης των θεμάτων
που έχει η ομάδα ξεπερνούν το άθροισμα των ατομικών
δυνατοτήτων των μελών της (Καψάλης, 2006)
Οι μαθητικές ομάδες, όταν λειτουργούν σωστά, αναπτύσσουν
κοινωνική αλληλεγγύη και στήριξη ανάμεσα στα μέλη τους,
συναισθήματα πολύτιμα σε δύσκολες περιστάσεις (Hogg &
Vaughan, 2010)
9
10. Ομαδοσυνεργατική μάθηση
Η ομαδοσυνεργατική προσέγγιση διευρύνει το φάσμα της σχολικής
μάθησης και έχει στόχο:
τη βαθύτερη κατανόηση της σχολικής γνώσης
την ανάπτυξη των νοητικών και κοινωνικών ικανοτήτων που
απαιτεί η αυτόνομη και αυτορυθμιζόμενη σχολική μάθηση και η
δημιουργική σχολική ζωή
την αξιοποίηση εναλλακτικών τρόπων αναπαράστασης και
παρουσίασης της νέας γνώσης
10
11. Ομαδοσυνεργατική μάθηση
Προϋποθέσεις αποτελεσματικής λειτουργίας ομάδας:
κατανόηση και αποδοχή κοινών σκοπών
σαφής θετική αλληλεξάρτηση μεταξύ των μελών της ομάδας
συνθήκες άμεσης οπτικής επαφής και επικοινωνίας μεταξύ των
μελών
ενεργός αλληλοπαρωθητική επικοινωνία μεταξύ όλων των μελών
αποκέντρωση της διδασκαλικής εξουσίας και ανάθεση ρόλων στα
μέλη
ίσες ευκαιρίες επιτυχίας σε όλα τα μέλη
συνεργατικές ή συναγωνιστικές σχέσεις με υπόλοιπες ομάδες
(Slavin 1994, Ματσαγγούρας, 2000)
11
12. Συγκροτώντας ομάδες εργασίας…
Διασφάλιση μαθητικού ενδιαφέροντος για τη θεματολογία
Σύνθεση ομάδων (min 3 max 8), προτιμότερες οι τετραμελείς
ομάδες, με ανομοιογένεια ως προς το φύλο και τη μαθησιακή
ικανότητα
Διαμόρφωση συμβολαίου συνεργασίας
Ενίσχυση αλληλεξάρτησης εντός της ομάδας, πρακτικών
ομαδικότητας και προσωπικής ευθύνης
Διαχείριση προβλημάτων ελλιπούς συμμετοχής μελών
Συναντήσεις ατομικού και ομαδικού απολογισμού
12
13. Συγκροτώντας ομάδες εργασίας…
Ο εκπαιδευτικός πρέπει να δομεί και να καθοδηγεί τις
αλληλεπιδράσεις μεταξύ των εκπαιδευόμενων σε μια ομάδα,
παρέχοντας τους κατάλληλες οδηγίες για τρόπους συνεργασίας,
διαμόρφωσης υποομάδων, περιγραφή συγκεκριμένων
δραστηριοτήτων που πρέπει να εκτελεστούν, χρονοδιάγραμμα κάθε
δραστηριότητας, κλπ. Το σύνολο όλων αυτών των οδηγιών αποτελεί
ένα σενάριο συνεργασίας.
Αναλύοντας και δομώντας τη συνεργατική συμπεριφορά των ομάδων
μάθησης, οι εκπαιδευτικοί πετυχαίνουν μια καλύτερη κατανόηση της
διαδικασίας της συνεργατικής μάθησης, ενώ προσδιορίζουν με
μεγαλύτερη ακρίβεια τη μέθοδο αξιολόγησης για την απόδοση της
ομάδας.
13
14. Διαδικτυακά εργαλεία μάθησης
Παροχή δυνατότητας στους χρήστες
να γίνουν συν-δημιουργοί του περιεχομένου του διαδικτύου
14
15. Χαρακτηριστικά της μάθησης
μέσω διαδικτυακών εργαλείων
Διαδραστικός χαρακτήρας
Επικοινωνία και συνεργασία
Κοινωνική δικτύωση
Συμμετοχή σε διαδικτυακές κοινότητες
Σύνδεση σχολείου με την πραγματικότητα
Καλλιέργεια κριτικής σκέψης
Διαμόρφωση στάσεων και απόψεων
Αυτονομία στη διερευνητική διαδικασία μάθησης
Νέες πρακτικές στη μαθησιακή διαδικασία
Άσκηση στην έρευνα με τη χρήση εργαλείων
Καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων
15
16. Παράδειγμα αξιοποίησης blogs και wikis*
*Ιστοσελίδα που επιτρέπει στους χρήστες να συγγράφουν, να διαγράφουν,
να προσθέτουν, να επεξεργάζονται το περιεχόμενό της
Συνεργατική παραγωγή γραπτού λόγου (ημερολόγιο)
Ανταλλαγή απόψεων (αναρτήσεις)
Διόρθωση, αναπροσαρμογή, βελτίωση (πολυμέσα)
Αναστοχασμός
Καταγραφή, παρουσίαση δεδομένων και αποτελεσμάτων
Δημοσίευση σχεδίων εργασίας
16
17. Παράδειγμα αξιοποίησης blogs και wikis
Αναμενόμενη ωφέλεια:
Τόνωση του ενδιαφέροντος των μαθητών
Ενίσχυση της συνεργασίας των μαθητικών ομάδων
Καλύτερη οργάνωση του υλικού μας
Βελτιωμένη παρουσίασης του τελικού προϊόντος
Διάχυση του αποτελέσματος της εργασίας
Προστατευμένο περιβάλλον εργασίας
17
18. Βασική βιβλιογραφία
Ματσαγγούρας, Η. (2000). Ομαδοσυνεργατική Διδασκαλία και Μάθηση.
Αθήνα: Γρηγόρης.
Ματσαγγούρας, Η. (2011). Η καινοτομία των ερευνητικών εργασιών στο Νέο
Λύκειο. Αθήνα: ΟΕΔΒ.
Καψάλης, Α. (2006). Παιδαγωγική Ψυχολογία. Θεσσαλονίκη: Κυριακίδης.
Κουλουμπαρίτση, Α., Μουρατιάν, Ζ. (2004). Σχέδια Εργασίας στην Πράξη και
στην Τάξη: Στόχος-Αξιολόγηση. Αθήνα: Πατάκης.
Gillies, R. M. (2007). Cooperative Learning. London: Sage.
Hmelo-Silver, C. E., Duncan, R. G., Chinn C. A. (2007). “Scaffolding and
achievement in problem-based and inquiry learning: A response to
Kirschner, Sweller, and Clark (2006)”. Educational Psychologist, 42, 99-107.
Hogg, Μ., Vaughan, Γ. (2010). Κοινωνική Ψυχολογία, επ. Αλεξάνδρα Χαντζή,
μετ. Ερρίκος Βασιλικός. Αθήνα: Gutenberg.
Joyce, B., Weil, M., Calhoun, E. (2008). Models of Teaching. Boston: Allyn
and Bacon.
Slavin, R. (1994). Cooperative Learning: Theory, Research, and Practice.
Boston: Allyn and Bacon.
18
