More Related Content
Similar to 1973, 1991, 1999 оны Хөдөлмөрийн тухай хуулиудын харьцуулалт
Similar to 1973, 1991, 1999 оны Хөдөлмөрийн тухай хуулиудын харьцуулалт (20)
1973, 1991, 1999 оны Хөдөлмөрийн тухай хуулиудын харьцуулалт
- 1. ШУТИС, КТМС
Хөдөлмөрийн хуулийн
харьцуулалт
Г.Сайнзаяа
1973, 1991, 1999 оны Хөдөлмөрийн тухай хуулиудын харьцуулалт
- 2. Хөдөлмөрийн хууль
Батлагдсан он 1973 он 1991 он 1999 он
Бүлгийн тоо 15 10 15
Зүйлийн тоо 223 96 142
Хуулийн зорилт
1973 1991 1999
БНМАУ-ын Хөдөлмөрийн хууль нь Монгол Улсын Энэ хуулийн зорилт нь
бүх ажилчин, албан хаагчдын Хөдөлмөрийн хөдөлмөрийн гэрээний
хөдөлмөрийн харилцааг хуулийн зорилт нь үндсэн дээр
зохицуулахын хамт хөдөлмөрийн иргэд Хөдөлмөрийн хөдөлмөрийн харилцаанд
бүтээмжийг өсгөн, нийгмийн гэрээ байгуулж оролцогч ажилтан, ажил
үйлдвэрлэлийн үр ашгийг хөдөлмөрлөх эрхээ олгогчийн нийтлэг эрх,
нэмэгдүүлж, тэгснээрээ хэрэгжүүлэхтэй үүрэг, хамтын гэрээ,
хөдөлмөрчдийн материаллаг аж холбогдсон харилцааг хэлэлцээр, хөдөлмөрийн
байдал, сожлын хэмжээг дээшлүүлэх зохицуулахад ганцаарчилсан ба хамтын
түүнчлэн хөдөлмөрийн сахилга оршино. маргаан, хөдөлмөрийн
батыг бэхжүүлэх, нийгмийн тусын нөхцөл, удирдлага,
тулд хөдөлмөрийг аажмаар ажлын хяналт болон хууль
чадвартай хүн бүрийн амьдралын эн тогтоомж зөрчигчид
тэргүүний хэрэгцээ болгоход тус хүлээлгэх хариуцлагыг
дөхөм үзүүлнэ. БНМАУ-ын тодорхойлж талуудын
Хөдөлмөрийн хууль бол ажилчин, харилцан эрх тэгш
албан хаагчдын хөдөлмөрийн байдлыг хангахад
нөхцлийг өнөөгийн зохих оршино.
шаардлагын хэмжээнд байлгахаар
тогтоож, хөдөлмөрлөх эрхийг бүхий
л талаар хамгаална.
Дээрх 3 хуулийн зорилтыг харьцуулж үзэхэд 1973 оны хуульд Хөдөлмөрийн
хуулийг хэрэгжүүлснээр гарах үр дүн, ашиг тусыг илүүтэй тусгасан бол 1991 оны
хуульд Хөдөлмөрийн хуулийн зохицуулах зүйлийг л товч зааж өгсөн байна. Харин
1999 оныхд хуулийн зохицуулах зүйлийг илүү дэлгэрүүлж өгөн, эрх тэгш
байдлыг хангахад зорилт оршиж байгааг тодруулж өгсөн байна.
Бүлгүүд
Бүлгүүд 1973 1991 1999
1 Ерөнхий анги Нийтлэг үндэслэл Нийтлэг үндэслэл
2 Хамтын гэрээ Хамтын гэрээ Хамтын гэрээ,
хэлэлцээр
3 Хөдөлмөрийн гэрээ Хөдөлмөрийн гэрээ Хөдөлмөрийн гэрээ
4 Ажил, амралтын цаг Ажил, амралтын цаг Цалин хөлс, олговор
5 Хөдөлмөрийн норм, Хөдөлмөрийн хөлс, Ажил, амралтын цаг
- 3. үнэлгээ баталгаат болон нөхөн
олговор
6 Цалин хөлс, баталгаат ба Хөдөлмөрийн сахилга, Хөдөлмөрийн нөхцөл,
нөхөн олговор эд хөрөнгийн хөдөлмөрийн аюулгүй
хариуцлага ажиллагаа, эрүүл
ахуйн стандарт /81-96,
98-99 зүйлүүдийг 2008
оны 5-р сарын 22-ны
өдрийн хуулиар
хүчингүйд тооцсон/
7 Хөдөлмөрийн сахилга Хөдөлмөр хамгаалал Эмэгтэй хүний
бат, ажилчин, албан хөдөлмөр
хаагчид хүлээлгэх эд
материалын хариуцлага
8 Хөдөлмөр хамгаалал Эмэгтэйчүүд, насанд Насанд хүрээгүй,
хүрээгүй хүмүүсийн тахир дутуу, одой
хөдөлмөр хүний болон ахмад
настны хөдөлмөр
9 Эмэгтэйчүүдийн Хөдөлмөрийн маргаан Гадаадын иргэний
хөдөлмөр болон гадаадын аж
ахуйн нэгж,
байгууллагад ажиллаж
байгаа иргэний
хөдөлмөр
10 Залуучуудын хөдөлмөр Хөдөлмөрийн хууль Хөдөлмөрийн хамтын
тогтоомжийн биелэлтэд маргаан зохицуулалт
тавих хяналт шалгалт
11 Үйлдвэрлэлийн сургалт, Хөдөлмөрийн
ажилчин, албан хаагчдын ганцаарчилсан маргаан
мэргэшлийг дээшлүүлэх, зохицуулалт
ажиллахын зэрэгцээ
суралцагчдад үзүүлэх
хөнгөлөлт
12 Үйлдвэрчний эвлэл, Хөдөлмөрийн дотоод
ажилчин албан хаагчдыг журам, хөдөлмөрийн
үйлдвэрлэлийг сахилга, эд хөрөнгийн
удирдахад оролцуулах хариуцлага
13 Хөдөлмөрийн маргаан Хөдөлмөрийн
удирдлага, зохион
байгуулалт
14 Улсын нийгмийн даатгал Хөдөлмөрийн хяналт
15 Хөдөлмөрийн хууль Бусад зүйл
тогтоомжийн биелэлтэд
тавих хяналт, шалгалт
- 4. Ниитлэг үндэслэл буюу ерөнхий анги
1973 оны хуульд хөдөлмөрийн хууль тогтоомжийн талаар, уг хуулиар зохицуулах
харилцаа болон эрх тэгш байдлыг тусгаагүй байна. 1991 оныхд дээрх зүйлсийг
нэмж тусгасан, 1999 оныхд “захиргаа”-г ажил олгогч болгон өөрчилсөн, олон
улсын гэрээнд өөрөөр заасан бол түүний заалтыг дагаж мөрдөх болон, хуулийн
нэр томъжонуудыг тодорхойлсон байна. 1999 оны хуулиар зохицуулах харилцаанд
гадаадын иргэнтэй холбогдох харилцааг нэмсэн. Мөн ажил олгогч болон ажилтны
эрх, үүрэгт Жендерийн эрх тэгш байдлыг хангах тухай хуульд заасан эрх, үүрэг
хүлээхийг 2011 онд нэмсэн байна. Мөн 1999 оны хуулиар ажилд авахад тавих
асуултанд хязгаарлалт тавьсан байна.
Хамтын гэрээ, хэлэлцээр
1973 оны хуульд хамтын гэрээг жил бүр байгуулах бөгөөд үйлдвэр, аж ахуйн
байгууллага хүлээнэ гэж заасан бол 1991 оны хуульд хамтын гэрээний хугацааг
оролцогч талууд тогтоох бөгөөд хамтын гэрээг биелүүлээгүйгээс үүсэх
хариуцлагыг харилцан тохиролцсоны дагуу болон МУ-ын хууль тогтоомжид
зааснаар хүлээлгэнэ гэж заажээ. Өмнөх хуулиуд дээр зөвхөн хамтын гэрээг
тусгасан бол 1999 онд хамтын хэлэлцээрийг оруулж ирсэн байна. Хамтын гэрээ нь
ажил олгогч, ажилтны төлөөлөгчдийн хооронд байгуулсан тохиролцоо, харин
хамтын хэлэлцээр нь улсын хэмжээнд болон тодорхой бүс нутаг, засаг захиргаа,
нутаг дэвсгэрийн нэгж, салбар, мэргэжлийн хүрээнд ажил олгогч, ажилтны
төлөөлөгчид, төрийн захиргааны байгууллагын хооронд байгуулсан тохиролцоо
юм.
1999 оны хуулинд өмнөх хуулиуд заагаагүй хэд хэдэн заалтуудыг нэмсэнээс
дурдвал:
хамтын гэрээ, хэлэлцээр байгуулах зарчим
мэдээллээр хангах тухай илүү нарийвчилж өгс
хөндлөнгийн оролцоог хориглосон
хэлэлцээ хийхэд мэдэгдэл хүлээн авсан тал 5 өдрийн дотор хариуг бичгээр
өгөх жстой, хамтын гэрээ байгуулах, түүнд нэмэлт, өөрчлөлт оруулахтай
холбогдсон мэдээлэл хүлээн авсан өдрөөс хойш ажлын 10 өдөр, хамтын
хэлэлцээр 15 өдрийн дотор хэлэлцээг эхлэх үүрэгтэй.
Хамтын гэрээг ААНБ-ын бизнес төлөвлөгөөг батлахаас өмнө байгуулна
Хамтын гэрээг нэг жил ба түүнээс дээш, хэлэлцээрийг хожр жил ба
түүнээс дээш хугацаагаар байгуулна гэх мэт.
Мөн энэхүү хуулиар хамтын гэрээ, хэлэлцээрийн хэрхэн бүртгүүлэх, биелэлтэнд
тавих хяналт, зохицуулах харилцаа, оролцогч талуудыг нь тодорхой тусгаж өгчээ.
- 5. Хөдөлмөрийн гэрээ
1973 1991 1999
Байгуулах Амаар болон бичгээр Бичгээр Бичгээр
хэлбэр
Хугацаа -Тодорхой хугацаагүйгээр - Хугацаатай - Хугацаатай
-Хугацаатай, 3 жилээс - Хугацаагүй - Хугацаагүй
хэтрэхгүй
- Тодорхой ажлыг
хугацаатай гүйцэтгэх
Туршилтын Ажилчин 1 долоо хоног, - 6 сараас хэтрэхгүй
хугацаа албан хаагч 2 долоо хоног,
хариуцлагатай ажилтан 1
сараас илүүгүй
Ажил, - Сонгуульт ажил - Ээлжийн - Цэргийн зарлан
албан - Хугацаат цэргийн албанд амралттай дуудах хуудас
тушаалыг татагдсан боловч цаашид - Эмчийн авсан ажилтныг
хэвээр хаахаас чөлөөлөгдсөн (3 магадлагаа болон цэргийн
хадгалах сарын дотор буцаж ирсэн) захиргааны жинхэнэ албанд
- Үйлдвэрлэлийн осол, зөвшөөрлөөр татсан тухай
гэмтэл, мэргэжлээс чөлөөтэй цэрэг татлагын
шалтгаалах өвчний улмаас - Жирэмсний, комиссын
тахир дутуу болж амаржсаны шийдвэр гартал
халагдаад, эргэж ирсэн амралт
- Ажил хаялт
- - -
Ажил, амралтын цаг
1991 онд долоо хоногийн ажлын цаг 40-өөс илүүгүй байна, мөн ажлын дараалсан 2
өдрийн хоорондох тасралтгүй амралтын хугацаа 12 цагаас доошгүй гэж заасан.
1973 1991 1999
14 нас - Долоо хоногт 30 цаг
Долоо хоногт 30 цаг
15 нас Өдрийн 6 цаг
16 нас Долоо хоногт 36 цаг
17 нас Өдрийн 7 цаг Долоо хоногт 36 цаг
18 нас
Долоо хоногт 40 цаг
Насанд хүрэгчид Өдрийн 8 цаг Долоо хоногт 40 цаг
Долоо хоногт 1 өдөр Бямба, Ням гарагт Бямба, Ням гарагт
амарна амарна амарна
Нийтээр амрах баярын өдрүүд 1973 1991 1999
Шинэ жил: 1-р сарын 1 + + +
Цагаан сар: Билгийн тооллын хаврын
- + +
тэргүүн сарын шинийн 1, 2
- 6. Олон улсын эмэгтэйчүүдийн өдөр: 3-р
+ - +
сарын 8
Олон улсын хөдөлмөрчдийн эв санааны
+ - -
нэгдлийн өдөр: 5-р сарын 1, 2
Хүүхдийн баяр: 6-р сарын 1 - + +
Үндэсний их баяр наадам: 7-р сарын 11, 12 + + +
Үндэсний их баяр наадам: 7-р сарын 13 - + +
Октябрийн хувьсгалын ойн өдөр: 11-р
+ - -
сарын 7, 8
Бүгд Найрамдах улс тунхагласны баяр: 11-
- + +
р сарын 26
Нийт 8 өдөр 8 өдөр 9 өдөр
Нийтээр амрах
баярын өмнөх
ажлын өдрийн
үргэлжлэл 6 цагаас
илүүгүй байна.
1973 1991 1999
18 нас хүрээгүй 30 өдөр 21 өдөр 20 өдөр
Үндсэн амралтын
15 өдөр 14 өдөр 15 өдөр
хугацаа
Хөдөлмөрийн хэвийн нөхцөлд ажиллаж
байгаа ажилтанд түүний ажилласан
хугацааг харгалзан олгоно
Хөдөлмөрийн хүнд, Хөдөлмөрийн
Хугацааг тодорхой
Нэмэгдэл амралт хортой, халуун нөхцөл, ажилласан
заагаагүй
нөхцөлд болон жилийг харгалзан
газрын дорх нэмэгдэл амралтыг
нөхцөлд олгох хамтын гэрээнд
нэмэгдэл зааснаар олгоно
Эмэгтэй хүний хөдөлмөр
1973 1991 1999
Жирэмсэн эмэгтэй, 3
хүртэлх насны
Ажлаас Жирэмсэн, нэг нас
хүүхэдтэй эх, 3
халахыг хүрээгүй буюу хөхүүл -
хүртэлх насны
хориглох хүүхэдтэй
хүүхэдтэй ганц бие
эцэг
Шөнийн буюу Нэг нас хүрээгүй Жирэмсэн эмэгтэй, 8
илүү цагаар, Жирэмсэн, нэг нас хүүхэдтэй эх, ганц бие хүртэлх насны
албан хүрээгүй буюу хөхүүл эцэг (жирэмсэн хүүхэдтэй эх, 16
томилолтоор хүүхэдтэй эхчүүд, 1-8 хүртэлх хүртэлх насны
ажиллуулахыг насны хүүхэдтэй хүүхэдтэй ганц бие
- 7. хориглох эхчүүд, 16 насны эх, эцэг зөвхөн
хүүхэдтэй ганц бие өөрийнх нь
эцэг эх зөвхөн өөрийнх зөвшөөрснөөр
нь зөвшөөрснөөр)
6 хүртэлх сартай
Хүүхэд
6 хүртэлх сартай хүүхэд, 1 настай ихэр – 1991 оныхтой адил,
хөхүүлэх,
хүүхэд – 2 цаг, 6-12 2 цаг, 1 хүртэлх настай, ганц бие эцэг мөн
асрах
сартай хүүхэд – 1 цаг зайлшгүй асаргаа – 1 хамрагдана
завсарлага
цаг
120 хоногийн амралт,
1973 оныхтой адил, 196
196 хоногоос дээш
хоногоос дээш
Төрүүлэхээс өмнө 45, төрүүлсэн буюу
Жирэмсний төрүүлсэн буюу
амаржсаны дараа 56 эмнэлгийн
болон эмнэлгийн дүгнэлтээр
хоног (хүндрэл эсвэл дүгнэлтээр үр
амаржсаны үр хөндүүлсэн, 196
ихэр хүүхэд бол 70 хөндүүлсэн, 196 хоног
амралт хоног тээгээгүй боловч
хоног) тээгээгүй боловч
амьдрах чадвартай
амьдрах чадвартай
хүүхэд төрүүлсэн
хүүхэд төрүүлсэн
Насанд хүрээгүй, тахир дутуу, одой хүний болон ахмад настны хөдөлмөр
1973 1991 1999
16 нас (эцэг эхийн
зөвшөөрөлтэйгээр 15,
Ажилд авахыг 16 нас (онцгой
мэргэжлийн баримжаа 1991 оныхтой адил
зөвшөөрөх нас тохиолдолд 15)
ажлын дадлага олгох
зорилгоор 14)
- Хүнд, хортой,
- Хүнд ажил, хортой халуун нөхцөл,
буюу осолтой газрын дор
Насанд нөхцөл, газар дор - Шөнийн болон илүү
хүрээгүй - Тогтоосон цагаар, амралтын Хөдөлмөрийн хэвийн
ажилтнаар хэмжээнээс илүү өдөр, нийтэр амрах бус нөхцөл, 1991
хийлгэхийг ачааг өргүүлэх баярын өдөр оныхтой адил
хориглох зүйлс - Шөнө болон илүү ажиллуулах
цаг, амралтын - Тогтоосон
өдөр ажиллуулах хэмжээнээс илүү
ачааг өргүүлэх
1999 оноос хуулинд тахир дутуу, одой хүн болон ахмад настны хөдөлмөрийн тухай
багтаажээ.
Бусад зүйлс
Хөдөлмөрийн маргаан: 1999 оны хуулинд хөдөлмөрийн маргааныг ганцаарчилсан
болон хамтын гэж ялгасан.
- 8. Цалин хөлс, олговор: 1973 оны хуулиар илүү цагаар ажиллуулах бол эхний 2 цагт 1.5
дахин, түүнээс цааш 2 дахин, 1991 оны хуулиар 2 дахин, 1999 оны хуулиар 1.5
дахин нэмэгдүүлсэн цалин хөлс олгохоор заажээ.
1999 оны Хөдөлмөрийн хуулинд Гадаадын иргэний болон гадаадын ААНБ-д ажиллаж
байгаа иргэний хөдөлмөрийн талаар бүлгийг нэмж оруулсан.
Хөдөлмөрийн сахилга бат, хариуцлага: 1973 оны хуулинд сахилгын шийтгэл нь:
сануулах, донгодох, хатуу донгодох, 3 сар хүртэлх хугацаанд бага цалинтай ажилд
шилжүүлэх буюу албан тушаал бууруулах, ажлаас халах байсан бол 1991 оноос
сануулах, үндсэн цалинг 3 сар хүртэлх хугацаагаар 20 хүртэлх хувиар бууруулах,
ажлаас халах болгожээ.