3. Η περίοδος από την Ειρήνη
των Βερσαλλιών (1919) ως
την έκρηξη του Β’
Παγκοσμίου Πολέμου (1939)
έχει χαρακτηριστεί ως «μακρά
ανακωχή». Κανείς από τους
νικητές του μεγάλου Πολέμου
δεν θεωρούσε τον εαυτό του
ικανοποιημένο, Στη Ρωσία
πρωτόγνωρες και επίφοβες
για τη Δύση ανατροπές
λάμβαναν χώρα, ενώ η
Γερμανία ένιωθε ταπεινωμένη
από του όρους της ειρήνης.
Πάνω δεξιά: Οι συνέπειες του
μεγάλου πολέμου ήταν τραγικές για
όλους τους εμπολέμους.
Κάτω δεξιά: Αφίσα των νικητών
Συμμάχων
4. Στην άλλη άκρη του κόσμου, στην Άπω Ανατολή αναδύθηκε από τους αρχές του αιώνα η
στρατοκρατική Ιαπωνία που επιδίωκε την δημιουργία πάση δυνάμει μιας ανεπανάληπτης
αυτοκρατορίας χάρη στην ισχύ του πανίσχυρου στόλου της και του φανατισμένου
στρατού της. Την Ιαπωνία κυβερνούσαν ο αυτοκράτορας κι ένα συμβούλιο στρατιωτικών
οι οποίοι σχεδίασαν και υλοποίησαν την επεκτατική πολιτική της Χώρας του
Ανατέλλοντος Ηλίου.
5. Από την άλλη έγινε γρήγορα φανερό πως η Κοινωνία των Εθνών δεν ήταν σε θέση να
λύσει τις ποικίλες διαφορές των κρατών γιατί δεν υπήρχε πλέον αποτελεσματική πολιτική
ισορροπία. Στο δημιούργημα του αμερικανού προέδρου Wilson δεν είχαν συμμετάσχει
ούτε καν οι ΗΠΑ, ενώ η ΕΣΣΔ έλειπε ως το 1934.
Χάρτης της
Ευρώπης το
1936.
6. Η ουσιαστική αδυναμία της Γαλλίας και η οικονομική αναγέννηση της καθημαγμένης
Γερμανίας χαρακτήριζαν την εύθραυστη ειρήνη που οδηγήθηκε σε αδιέξοδο με το ξέσπασμα
της Παγκόσμιας Οικονομικής Κρίσης του 1929. Η οικονομική καχεξία της Ευρώπης έστρωσε
το χαλί για την επικράτηση των ολοκληρωτικών συστημάτων στην πλειοψηφία των κρατών
της Ευρώπης. Στην Γερμανία η άνοδος του ναζιστικού κόμματος ήταν καταιγιστική και το
NSDAP (NationalSozialistisches Deutscher ArbeitsPartei) του πρώην δεκανέα Adolf Hitler
έλαβε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στις 30 Ιανουαρίου 1933.
Εικόνες της μεσοπολεμικής Γερμανίας: Αριστερά ο Χίτλερ χαιρετά τους οπαδούς του
περιστοιχιζόμενος από την σωματοφυλακή των SS, ενώ δεξιά η αφίσα του ναζιστικού κόμματος
υπόσχεται φιλολαϊκή πολιτική.
7. Ο Χίτλερ ανήκε στους
αναθεωρητές της Συνθήκης των
Βερσαλλιών στην οποία, όπως
και στην προκύψασα Δημοκρατία
της Bαϊμάρης, επέρριπτε την
ευθύνη για την κατάντια
εκατομμυρίων Γερμανών και την
ταπείνωση του έθνους.
8. Παράλληλα κατηγορούσε τους Εβραίους και τους κομμουνιστές για υπονόμευση της
γερμανικής ενότητας και πολιτικής ύπαρξης. Στη ρητορική του περιλαμβάνονταν ακόμη
επιθέσεις κατά των κεφαλαιοκρατών και των ειρηνιστών. Στο διαβόητο βιβλίο του με τίτλο
Mein Kampf (1924) που συνέγραψε ενώ ήταν φυλακισμένος για πραξικόπημα,
ξεκαθαρίζει τους στόχους του για μια Νέα Τάξη Πραγμάτων στην Ευρώπη υπό την
ηγεμονία του 3.Reich, δηλαδή ενός νέου ηγεμονικού και συγκεντρωτικού γερμανικού
κράτους, άξιου διαδόχου της Γερμανίας του Βίσμαρκ και του Φρειδερίκου
Μπαρμπαρόσα, το οποίο διεκδικούσε ζωτικό χώρο ανάπτυξης (Lebnsraum) προς την
Ανατολική Ευρώπη. Το κράτος αυτό θα έδινε το προβάδισμα στους καθαρόαιμους
Άριους και επιφύλασσε υποδεέστερη θέση για τους υπόλοιπους.
Φωτογραφίες του Χίτλερ από το 1915 (δεξιά, με το Χ υπεράνω του) και το 1925
(αριστερά, με οπαδούς του).
9. O Χίτλερ ανέλαβε την εξουσία του NSDAP τον Ιούλιο του 1921, όταν ακόμη η Γερμανία
βρισκόταν στο χάος που της κληροδότησε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Το 1923 απέτυχε σε ένα
κακά σχεδιασμένο πραξικόπημα στο Μόναχο (πραξικόπημα της Μπυραρίας) και μετά από
ολιγόμηνη φυλάκιση επανήλθε στο κόμμα του το οποίο οδήγησε σε κατακόρυφη άνοδο ως τις
νικηφόρες εκλογές του Νοεμβρίου 1932. Παρά την πλειοψηφία του ο Χίτλερ δεν μπορούσε να
σχηματίσει κυβέρνηση. Τελικά τον Ιανουάριο 1933 ανέλαβε την Καγκελαρία με τη συνεργασία
του Von Papen και τη σύμφωνη γνώμη του προέδρου στρατάρχη Hinderburg.
10. Η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία και η κατάπτωση της Δημοκρατίας δεν οφειλόταν μόνο
στην οικονομική κρίση που η τελευταία απέτυχε να αντιμετωπίσει. Ο Χίτλερ είχε τη στήριξη
της παραδοσιακής στρατιωτικής αριστοκρατίας που τον θεωρούσε ένα ακίνδυνο πιόνι της
στον αγώνα της να επανέρθει στο προσκήνιο. Ακόμη, ορισμένοι μεγαλοβιομήχανοι (π.χ.
βιομηχανίες Κrupps και I.G.Farben) άκουγαν με ενδιαφέρον τις διακηρύξεις του εκκεντρικού
αυστριακού για επανεξοπλισμό της Γερμανίας (κατά παράβαση της Συνθήκης των
Βερσαλλιών) και αναγέννηση του γερμανικού στρατού και ναυτικού.
.
Τα νέα τρομακτικά όπλα της αναγεννημένης Γερμανίας, θωρηκτό και άρμα μάχης
τελευταίας τεχνολογίας.
11. Καθοριστικό ρόλο τέλος έπαιξαν και οι
πιστοί οπαδοί του κόμματος που
συγκρότησαν παραστρατιωτικές
οργανώσεις, τα SS (SchutzStaffel –
Σωματοφυλακή του Χίτλερ υπό τον Heinrich
Himler) και SA (SturmAbteilung – Τάγματα
Εφόδου υπό τον Ernest Rem). Οι ένοπλες
αυτές ομάδες προξενούσαν δολιοφθορές και
συγκρούονταν καθημερινά με αντίστοιχες
αριστερές οργανώσεις και την αστυνομία,
ώσπου η δημόσια τάξη στις μεγάλες πόλεις
διασαλεύτηκε εντελώς.
Παρέλαση των SS με τα λάβαρα του κόμματος και αφίσα που προτρέπει σε κατάταξη
των νέων από το 17ο έτος ηλικίας και έπειτα.
12. Ο Χίτλερ μέσω του μηχανισμού προπαγάνδας του
υπό τον Joseph Goebels (στη φωτο κάτω)
προβλήθηκε ως ο εγγυητής της τάξης και ο
σωτήρας του γερμανικού έθνους. Μετά την
ανάληψη της καγκελαρίας προχώρησε γοργά στα
σχέδιά του. Εξάλειψε μεγάλο μέρος της ανεργίας
εφαρμόζοντας ένα γερμανικού τύπου Νιού Ντήλ
(υπό τον υπουργό οικονομίας Γιαν Σαχτ),
συγκέντρωσε όλες τις εξουσίες, κατέστησε την
εργασία προσφορά στο έθνος και απομάκρυνε
από το προσκήνιο την «παλιά φρουρά» πολιτικών
της χώρας. Συγχρόνως οργάνωσε τη νεολαία της
χώρας σε ναζιστικές οργανώσεις με σκοπό τη
διάβρωση του κοινωνικού ιστού από τη ναζιστική
ιδεολογία.
Αφίσα που καλεί τις γυναίκες της
Γερμανίας να βοηθήσουν το έργο του
Στρατού με την εργασία τους.
13. Τον Μάρτιο 1933 η Βουλή με πλειοψηφία των περισσοτέρων κομμάτων ψήφισε την
«Πράξη Εξουσιοδότησης», νόμο σύμφωνα με τον οποίο δινόταν η εξουσία στο
Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα να εκδίδει διατάγματα χωρίς προεδρική ή κοινοβουλευτική
έγκριση. Ο δρόμος για τη δικτατορία είχε ανοίξει. Σε σύντομο χρονικό διάστημα
κηρύχθηκαν εκτός νόμου το Κομμουνιστικό Κόμμα – αρχικά – και στη συνέχεια τα
υπόλοιπα καθώς και τα εργατικά σωματεία. Στις 30 Ιανουαρίου 1934 με την «Πράξη
Ανοικοδόμησης του Ράιχ» το γερμανικό κράτος μετατράπηκε σε απόλυτα συγκεντρωτικό.
Τα SS (μεραρχία σωματοφυλακής Adolf
Hitler) σε παράταξη.
Ο εθνικοσοσιαλιστικός αετός σκεπάζει
και ενώνει τη Γερμανία.
14. Το 1935 με τους «νόμους της Νυρεμβέργης» οι Εβραίοι έχαναν τα πολιτικά τους
δικαιώματα και απαγορεύονταν οι μικτοί γάμοι Γερμανών-Εβραίων. Η αντισημιτική πολιτική
του καθεστώτος προπολεμικά κορυφώθηκε στις 10 Νοεμβρίου 1938 (Νύκτα των
Κρυστάλλων), όταν μετά από οργανωμένο σχέδιο οι περιουσίες χιλιάδων Εβραίων της
Γερμανίας και της Αυστρίας λεηλατήθηκαν και πολλοί δολοφονήθηκαν. Οι διώξεις
επεκτάθηκαν και σε άλλες κοινωνικές ομάδες (καθολικοί, ομοφυλόφιλοι, τσιγγάνοι). Από το
1933 άλλωστε λειτουργούσε στο Νταχάου στρατόπεδο συγκέντρωσης αντιφρονούντων και
η νέα αστυνομία (Geheime Staats Polizei – Gestapo) εγγυούταν την «τάξη» με
οποιοδήποτε κόστος.
Αριστερά:
Εβραϊκό
κατάστημα
στιγματισμένο
με το Αστέρι
του Δαβίδ και
Εβραίοι που
φορούν
υποχρεωτικά
περιβραχιόνιο
δηλωτικό της
εθνικής τους
ταυτότητας.
Δεξιά: Τα SS.
15. Για να επιτύχει την συνεργασία του Στρατού και να αποφύγει την εσωκομματική
αντιπολίτευση ο Χίτλερ διέταξε την εξόντωση των SA του Ernest Rem. 100 Επιφανή
στελέχη της παραστρατιωτικής οργάνωσης που κάποτε δρούσε δίπλα στο ναζιστικό
κόμμα δολοφονήθηκαν στις 30 Ιουνίου 1934. Στις 19 Αυγούστου του ίδιου χρόνου, μετά
το θάνατο του προέδρου Hinderburg, ο Χίτλερ κατέλυσε οριστικά το πολίτευμα και μετά
από δημοψήφισμα συγκέντρωσε στο πρόσωπό του όλες τις εξουσίες. Ονομάστηκε
Fuerer του 3.Reich και ξεκίνησε την πορεία σύγκρουσης με τις δυτικές Δημοκρατίες και
τον διεθνή Κομμουνισμό.
16. Τα βήματα που ακολούθησαν οι Ναζί ως την εισβολή στην Πολωνία ήταν
γοργά και θεαματικά αιφνιδιάζοντας πλήρως τη διεθνή κοινότητα παρά τις
προειδοποιήσεις που περιελάμβαναν οι κατά καιρούς διακηρύξεις και τα
βιβλία των κορυφαίων στελεχών του NSDAP (π.χ. O Guderian στο βιβλίο
του Achtung!Panzer και ο Χίτλερ στο Mein Kampf).
1. Τον Οκτώβριο του 1933 η Γερμανία αποχώρησε από την Κοινωνία των
Εθνών.
2. Τον Ιανουάριο του 1935 το Σάαρ ενώθηκε πάλι με τη Γερμανία μετά από
δημοψήφισμά.
3. Τον ίδιο χρόνο ξεκίνησε ο επανεξολισμός του στρατού παρά τις απαγορεύσεις
της Συνθήκης των Βερσαλλιών. Το Kriegsmarine (ναυτικό) υπό τον Erich
Roeder εφοδιάστηκε σταδιακά με μεγάλες μονάδες επιφανείας και έγινε το
δεύτερο ισχυρότερο της Ευρώπης. Η Luftwaffe (αεροπορία) υπό τον Herman
Goering αναγεννήθηκε με σύγχρονους τύπους αεροσκαφών, όπως τα
βομβαρδιστικά Stuka και τα μαχητικά Messersmith. Στη Wehrmacht (στρατός
ξηράς) καθιερώθηκε από το 1935 η υποχρεωτική θητεία που απέφερε
περίπου 2.000.000 άνδρες το 1939. Θεμελιώδες στοιχείο του νέου στρατού
ήταν τα μηχανοκίνητα μέσα για διεξαγωγή πολέμου ελιγμών με ακρογωνιαίο
λίθο τα άρματα μάχης (Panzer).
4. Το 1936 η Ρηνανία επιστρέφει πραξικοπηματικά στο Ράιχ και επανεξοπλίζεται
χωρίς διεθνή αντίδραση.
5. Τον Νοέμβριο 1936 σχηματίζεται ο «Άξονας Ρώμης-Βερολίνου»
6. Την ίδια εποχή Γερμανία και Ιαπωνία υπογράφουν το «Αντιδιεθνιστικό
Σύμφωνο»
7. Στις 12 Μαρτίου 1938 μετά από αφόρητες πιέσεις η Γερμανία προσαρτά
(Anschluss) την ομόγλωσση Αυστρία χωρίς πόλεμο.
8. Αρχίζουν οι πιέσεις προς την Τσεχοσλοβακία για το ζήτημα των Σουδητών
Γερμανών της χώρας καθώς και προς την Πολωνία για αντίστοιχα θέματα.
17. Λίγο νοτιότερα, στην Ιταλία, ένα άλλο ολοκληρωτικό κράτος υπό το Φασιστικό Κόμμα
του Benitto Mussolini, πρώην σοσιαλιστή, κατέλαβε την εξουσία το 1922 μετά την
περίφημη «πορεία στη Ρώμη» των πιστών οπαδών του, των Μελανοχίτωνων. Ο
Μουσολίνι είχε ως όραμα ένα συγκεντρωτικό κράτος, με τον πολίτη στην υπηρεσία
του κράτους του, το οποίο αποσκοπούσε στην ανασύσταση της Ρωμαϊκής
Αυτοκρατορίας. Ο Φασισμός προβλήθηκε ως ο τρόπος ζωής του μέλλοντος.
Δεξιά: Ο Μουσολίνι και οι
κομματάρχες του σε
παρέλαση (πάνω), ενώ
γυναίκες οπαδοί του
κόμματος κατατάσσονταν
στο στρατό (κάτω).
Τον Φασισμό ως ένα τρόπο
ζωής προβάλει η φασιστική
αφίσα.
18. Ένα συνοθύλευμα εθνικισμού, σοσιαλισμού
και δικτατορίας αποτελούσε το πολιτικό
υβρίδιο του Μουσολίνι, το οποίο οι Ιταλοί
αντιμετώπιζαν μάλλον θετικά όσο
συνοδευόταν από την πολυπόθητη
οικονομική ανάπτυξη κατά το Μεσοπόλεμο
(1919-1939). Ο Duce (ηγέτης)
αυτοπροβλήθηκε ως ο πρώτος πολίτης –
υπόδειγμα για τους Ιταλούς.
Κάτω: Ο Μουσολίνι ως «πρώτος αγρότης» στην ιταλική επαρχία.
Δεξιά: Σχολικό βιβλίο με θέμα τον «Ντούτσε των παιδιών».
19. Αποκορύφωμα των ιταλικών προκλήσεων ήταν ο αποικιακός πόλεμος που κήρυξαν στην
Αιθιοπία τον Οκτώβριο του 1935. Η Ιταλία αποβλήθηκε από την ΚτΕ η οποία όμως πέρα
από τις χλιαρές διαμαρτυρίες παρακολουθούσε ανήμπορη τον ιταλικό στρατό των
130.000 ανδρών να καταλύει την ελευθερία του αφρικανικού κράτους τον Μάιο 1936.
Μάλιστα στον πόλεμο αυτό τα φασιστικά στρατεύματα έκαναν χρήση απαγορευμένων
χημικών ουσιών για να υποτάξουν τους φτωχά εξοπλισμένους Αιθίοπες.
Οι ιταλικές μεραρχίες εξορμούν προς την Αιθιοπία, ενώ ο Μουσολίνι βγάζει πύρινους λόγους
στην Piazza Venezia. Χαρακτηριστικός είναι ο μελανοχίτωνας (οπαδός του φασιστικού
κόμματος) μεσήλικας πολεμιστής στην Αφρική.
20. Ο Μουσολίνι απολαμβάνοντας πλέον τις Αφρικανικές κτήσεις του (Africa Orientale
Italiana - Αιθιοπία, Ερυθραία, Σομαλία) και Λιβύη (ήδη από το 1911) οραματιζόταν ήδη
τον εαυτό του στη θέση του Ρωμαίου Αυτοκράτορα και θεωρούσε πως η Ιταλία έπαιρνε
εκδίκηση για τις αδικίες στη μοιρασιά των λαφύρων του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Προπαγανδιστικές αφίσες: Δεξιά, η αποικιακή αυτοκρατορία.
Αριστερά, οι ημερομηνίες σταθμοί του φασιστικού κόμματος με φόντο τον Οκταβιανό (κατά σειρά
η ίδρυση του κόμματος, η κατάληψη της εξουσίας και η επανίδρυση της αυτοκρατορίας)
21. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος βρήκε την
Ιταλία να έχει καταλάβει ήδη από τις 7
Απριλίου 1939 την Αλβανία όπου
στρατωνιζόταν ένα μεγάλο
εκστρατευτικό σώμα με επικίνδυνες
βλέψεις προς τα Βαλκάνια.
Οι ιταλικές δυνάμεις στην Αλβανία και ο Μουσολίνι σε
μια ακόμη παρέλαση στη Ρώμη για την εξύψωση του
πολεμικού ενθουσιασμού των Ιταλών.
22. Οι Χίτλερ, Τσάμπερλαιν, Νταλαντιέ και Μουσολίνι με πρωτοβουλία του τελευταίου
συναντήθηκαν για την επίλυση του ζητήματος της Τσεχοσλοβακίας στο Μόναχο, όπου
υπέγραψαν συμφωνία στις 28 Σεπτεμβρίου 1938. Η Γερμανία θα προσαρτούσε τσέχικα
εδάφη όπου κατοικούσαν οι Σουδήτες και δεν θα είχαν πλέον άλλες απαιτήσεις. Η τακτική
του appeasement (υπαναχώρηση προς τον Χίτλερ) είχε φθάσει στο αποκορύφωμά της και ο
βρετανός πρωθυπουργός, ικανοποιημένος από την υποτιθέμενη οριστική επίλυση των
ευρωπαϊκών διαφορών, υποσχόταν στους πολίτες του 100 χρόνια ειρήνης με την Γερμανία.
Ο Νέβιλ Τσάμπερλαιν εκφωνεί το κείμενο του Μονάχου στους Βρετανούς
την επαύριον της συμφωνίας, ενώ Χίτλερ και Μουσολίνι φαίνονται
εμφανώς ικανοποιημένοι στο σιδηροδρομικό σταθμό του Μονάχου.
23. Λίγους μήνες αργότερα οι Ναζί έθεσαν το θέμα της προσάρτησης του πολωνικού
διαδρόμου του Ντάντσιχ μια περιοχή που διέκοπτε την επικοινωνία της Γερμανίας με την
Ανατολική Πρωσία. Οι Αγγλογάλλοι κατάλαβαν αργά ότι η βουλιμία του Χίτλερ δεν είχε
όρια, ότι εξαπατήθηκαν και πως ο πόλεμος στην Πολωνία ήταν προ των πυλών.
24. Το 1939 οι επεκτατικές βλέψεις της Γερμανίας
κορυφώθηκαν με την προσάρτηση τον Μάρτιο
ολόκληρης της Τσεχίας υπό την απειλή πολέμου
και την δημιουργία προτεκτοράτου στη Σλοβακία.
Η Συμφωνία του Μονάχου είχε γίνει
κουρελόχαρτο. Ο Χίτλερ προχώρησε στις 23
Μαρτίου στην προσάρτηση της γερμανόφωνης
πόλης Μέμελ στην Λιθουανία και την ίδια στιγμή
αποκήρυξε τη Συμφωνία μη Επίθεσης που είχε
υπογράψει με την Πολωνία το 1934, καθώς και τη
συμφωνία με τη Βρετανία για τον περιορισμό των
ναυτικών εξοπλισμών.
25. Την ίδια εποχή (Απρίλιος 1939) θα ολοκληρωθεί ο Ισπανικός εμφύλιος πόλεμος που
ξεκίνησε το 1936 με τελική επικράτηση των εθνικιστών του Francisco Paulino “Franco”
Bahamonte, οι οποίοι είχαν την ολόθερμη ηθική και υλική συμπαράσταση των
ολοκληρωτικών καθεστώτων της Γερμανίας και της Ιταλίας. Οι τελευταίες είχαν την
ευκαιρία να δοκιμάσουν νέα οπλικά συστήματα στον Ισπανικό πόλεμο και να τα
εξελίξουν, μια «προειδοποίηση» που δεν έλαβαν υπόψιν οι Δυτικές Δημοκρατίες.
Αφίσα των
Ισπανών
εθνικιστών που
διατρανώνουν τις
νίκες τους με τη
βοήθεια των
Γερμανών και
εικόνα της
κατεστραμμένης
από τη «Λεγεώνα
Κόνδωρ»
(γερμανική
αεροπορία στην
Ισπανία)
βασκικής πόλης
Γκερνίκα.
26. Στην άλλη άκρη του πλανήτη η Τρίτη
μεγάλη αναθεωρητική δύναμη, η
Ιαπωνία, επεκτείνεται με τη βία στην
Κορέα και την Κίνα καθ’ όλη τη δεκαετία
του 1930. Το 1932 καταλαμβάνει τη
Μαντζουρία και ιδρύει προτεκτοράτο. Το
1937 εξοπλισμένη με μεγάλο στρατό και
στόλο καταλαμβάνουν μεγάλες κινέζικες
πόλεις όπως η Νανγκίν (όπου
προβαίνουν σε γενοκτονία του
πληθυσμού), το Πεκίνο και η Σαγκάη.
27. Μάλιστα οι ιάπωνες μιλιταριστές
(στην Ιαπωνία κυβερνούσε ένα
συμβούλιο στρατιωτικών υπό την
προεδρία του Αυτοκράτορα)
συγκρούστηκαν και με την ΕΣΣΔ
από το 1938 στην Άπω Ανατολή.
Αποκορύφωμα της σύγκρουσής
τους ήταν η μάχη στο Χαλχίν Γκολ
(Αύγουστος 1939) όπου οι
Σοβιετικοί πέτυχαν λαμπρή νίκη και
απέτρεψαν οριστικά τον ιαπωνικό
επεκτατισμό προς το έδαφός τους.
Την ίδια εποχή η ηττημένη Ιαπωνία
αποκηρύσσει το «Αντιδιεθνιστικό
Σύμφωνο» και βελτιώνει τις σχέσεις
της πλέον με τον ισχυρό γείτονά
της, στρέφοντας το ενδιαφέρον της
προς την Ινδοκίνα και τον Ειρηνικό.
Πάνω: Ο Σοβιετικός στρατός στην Άπω Ανατολή.
Κάτω: Οι Ιάπωνες στη Μαντζουρία υποχωρούν
μετά την ήττα τους.
28. Σε μια κίνηση απόλυτου διπλωματικού αιφνιδιασμού και ένα σπάνια δείγμα πολιτικής
διορατικότητας ο Χίτλερ στέλνει τον υπουργό εξωτερικών Ribendropp στη Μόσχα για να
υπογράψει «Σύμφωνο μη Επίθεσης» με τον ομόλογό του Molotov (23 Αυγούστου 1939).
Οι Δυτικοί είχαν αργήσει να βάλουν στο διπλωματικό παιχνίδι την ΕΣΣΔ λόγω
καχυποψίας και έτσι χάθηκε για εκείνους μια ευκαιρία να συγκροτήσουν μια συμμαχία
ανάλογη με του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και να ανησυχήσουν τους Γερμανούς.
Ο Ιωσήφ Βισαριονόβιτς Τζουγκασβίλι πιο γνωστός ως Στάλιν (Ατσάλινος) με την ηγεσία της
Stavka (Ανώτατη Στρατιωτική Ηγεσία) και οι στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού.
29. Στις 23 Αυγούστου υπογράφεται το «Σύμφωνο μη Επίθεσης» το
οποίο περιείχε μυστικό πρωτόκολλο για διαμελισμό της Πολωνίας
ανάμεσα στους δύο συμβαλλόμενους, ώστε να εξαφανισθεί το
πολωνικό κράτος. Το σύμφωνο προκάλεσε σοκ και τρόμο στην
Ευρώπη. Η σοβιετική προδοσία της δημοκρατικής ιδέας δεν ήταν
λιγότερο «ηχηρή βόμβα» από τη χιτλερική «συνεργασία με το
διάβολο» (δηλ. τον επίσημο κομμουνισμό που ήταν μισητός για
τους Ναζί). Ο Μουσολίνι δεν έμεινε λιγότερο κατάπληκτος.
Αριστερά: Ο Μολότωφ υπό
βλέμμα ικανοποίησης του
Στάλιν υπογράφει τη Συμφωνία
η πρώτη σελίδα της οποίας
εικονίζεται δεξιά.
Πάνω: Φωτογραφία του
προβληματισμένου Μουσολίνι
λίγο μετά την ανακοίνωση της
Συμφωνίας από τον γερμανό
πρέσβη στη Ρώμη.
Δεξιά: Το κείμενο της
συμφωνίας.
30. Στις λίγες μέρες που απέμειναν πριν τη γερμανική επίθεση ο Χίτλερ εξαπέλυσε μια
«επίθεση ειρήνης» για να αποτρέψει την εμπλοκή της Δύσης στα σχέδιά του και να
παρουσιαστεί διαλλακτικός. Όμως στις 25 Αυγούστου η Αγγλία και η Γαλλία υπέγραψαν
συνθήκη συμμαχίας με την Πολωνία και εγγυήθηκαν την ακεραιότητά της. Οι τελευταίες
εκκλήσεις για συμβιβασμό ήρθαν από τον Πάπα Πίο ΙΒ, τον αμερικανό πρόεδρο Franklin
Delano Rousvelt και αρκετούς εστεμμένους της Ευρώπης, χωρίς αποτέλεσμα.
Αφίσα που προσκαλεί τους
Γάλλους σε κατάταξη
ενόψει του πολέμου.
32. Οι Γερμανοί παρέταξαν εναντίον της Πολωνίας
περίπου 1,4 εκ. άνδρες σε 70 μεραρχίες εκ των
οποίων οι 10 θωρακισμένες. Ο στρατός αυτός
τελούσε υπό τις διαταγές του στρατάρχη Von
Brauchitz και επιτέθηκε από Βορρά (στρατηγός
von Bock) και από Νότο (στρατηγός von
Rudstedt), ενώ μια μικρότερη δύναμη εισέβαλε
από την Ανατολική Πρωσία.
33. Κάθε Ομάδα Στρατιών είχε στη διάθεσή της από μια
Αεροπορική Στρατιά με συνολική δύναμη 2500
αεροπλάνα, η οποία εκτός από τα βομβαρδιστικά και
τα καταδιωκτικά, διέθετε το τακτικό βομβαρδιστικό
καθέτου εφόρμησης Stuka, έναν απόλυτο
νεωτερισμό, καθώς δρούσε σε στενή συνεργασία με
τα τεθωρακισμένα (Panzer). Μαζί αποτελούσαν τα
τρομακτικότερα νέα όπλα του γερμανικού στρατού
ως την εκστρατεία της Ρωσίας.
34. Στις χιτλερικές δυνάμεις οι
Πολωνοί αντέταξαν τελικά 30
μεραρχίες πεζικού και αρκετό
ιππικό σε ένα σύνολο
περίπου 900.000 ανδρών. Ο
οπλισμός τους ήταν
παρωχημένος σε σχέση με
τους Γερμανούς, το
πυροβολικό λιγοστό και
απαρχαιωμένο, η αεροπορία
σαφώς υποδεέστερη και τα
άρματα μάχης ουσιαστικά
ανύπαρκτα. Το πιο
σημαντικό ίσως μειονέκτημα
βρισκόταν στον τρόπο που
πολεμούσαν οι Πολωνοί και
θύμιζε τις τακτικές του Α
Παγκοσμίου Πολέμου οι
οποίες, όπως αποδείχθηκε
γρήγορα, είχαν ξεπεραστεί
από τη Wehrmacht.
Ασκήσεις του πολωνικού στρατού στα 1939.
35. Τις πρώτες βολές του Β’ Παγκοσμίου
Πολέμου πραγματοποίησε το
θωρηκτό Sclhleswig-Holstein προς τα
οχυρά του Ντάντσιχ. Τα χαράματα
της 1ης Σεπτεμβρίου τα γερμανικά
στρατεύματα πέρασαν τα πολωνικά
σύνορα (η επιχείρηση ονομαζόταν
Fall Weiss «Λευκή Περίπτωση») και
προελαύνοντας συγκεντρωτικά
κατέλαβαν την Τσεστοχόβα στις 4 και
την Κρακοβία στις 6 του μήνα. Στις 9,
μετά την κατάληψη του Λοτζ η
πολωνική κυβέρνηση
τρομοκρατημένη εγκατέλειψε τη
Βαρσοβία.
36. Στο μεταξύ η περικύκλωση του πολωνικού στρατού ολοκληρωνόταν σε δυο μεγάλους
θυλάκους καθώς ο πόλεμος – αστραπή (blitzkrieg) κατέστησε τους Πολωνούς σε πλήρη
αδυναμία να συγκρατήσουν περισσότερο τις μηχανοκίνητες μεραρχίες. Οι τελευταίες
διέσχιζαν δάση και υπερπηδούσαν εύκολα τα υδάτινα εμπόδια με τρόπο που αιφνιδίασε
απόλυτα τους Πολωνούς. Στις 12 έπεσε το Λβωφ και στις 13 το Ντάντσιχ.
37. Από τις 7 Σεπτεμβρίου ήδη, κατά τους
μυστικούς όρους του γερμανοσοβιετικού
συμφώνου, οι Σοβιετικοί κατέλαβαν την
Ουκρανία και τη Λευκορωσία, ενώ στις 17
του μήνα και ενώ ο πολωνικός στρατός
έδινε τον υπέρ βωμών και εστιών αγώνα
του, εισέβαλε σε πολωνικά εδάφη
ανενόχλητος και κατέλαβε γρήγορα τις
επαρχίες ανατολικά της Βαρσοβίας. H
δύναμή του ήταν σχεδόν 800.000 άνδρες
και 5.000 θωρακισμένα οχήματα.
Ο Κόκκινος Στρατός εισβάλλει
μαζικά στην Πολωνία τον
Σεπτέμβριο.
38. Το τέλος της αστραπιαίας πολωνικής εκστρατείας ήρθε με την πτώση της Βαρσοβίας στις
27 Σεπτεμβρίου και την παράδοση του Μόντλιν την επομένη. Εκατοντάδες χιλιάδες
Πολωνοί στρατιώτες είχαν περικυκλωθεί και παραδοθεί μέσα σε διάστημα τριών
βδομάδων χωρίς να προλάβουν να κάνουν οτιδήποτε θα επιβράδυνε τους Γερμανούς,
αλλά και χωρίς να δεχθούν βοήθεια από τη Δύση. Η πολωνική κυβέρνηση είχε ήδη
διαφύγει στο Λονδίνο, από όπου θα συνέχιζε τον αγώνα στο πλευρό των Συμμάχων με
τα απομεινάρια του πολωνικού στρατού και τους Πολωνούς της διασποράς.
Τα Panzer ανοίγουν το δρόμο στα πολωνικά δάση και η Wehrmacht προελαύνει.
39. Η εντύπωση από την πρωτοφανή ταχύτητα με την οποία οι Γερμανοί ολοκλήρωσαν
επιτυχώς την εκστρατεία έναντι μιας μεγάλης σε έκταση χώρας ήταν κολοσσιαία σε όλον
τον κόσμο και προκάλεσε φόβο. Ενισχυμένος από την μοναδική επιτυχία, ο Χίτλερ
προσέφερε επίσημα ειρήνη στη Γαλλία και την Βρετανία τον Νοέμβριο. Οι Dalandier και
Chamberlain όμως αρνήθηκαν (άλλωστε είχαν κηρύξει τον πόλεμο στο Χίτλερ από τις 3
Σεπτεμβρίου) και ο ΥΠΕΞ του Ράιχ Von Ribendropp κατηγόρησε τις δυο Δυνάμεις για
φιλοπόλεμη διάθεση, δηλώνοντας συγχρόνως ότι θα σεβαστεί την ουδετερότητα του
Βελγίου και της Ολλανδίας.
Η κήρυξη του πολέμου από τη Δύση στους γερμανούς δεν συγκίνησε τις γερμανικές δυνάμεις
που ολοκλήρωσαν πιο εύκολα από το αναμενόμενο την Fall Weiss.
40. Το φθινόπωρο και το χειμώνα του 1939-40 δε σημειώθηκε δράση στην ξηρά κατά της
Γαλλίας και της Βρετανίας. Αντίθετα στη θάλασσα η γερμανική επίθεση του Κriegsmarine
ήταν βίαιη. Στις 17 Σεπτεμβρίου το γερμανικά υποβρύχια (U-boote) βύθισαν τα βρετανικό
αεροπλανοφόρο Courageous στη Μάγχη και στις 14 Οκτωβρίου το U-47 σε μια
παράτολμη ενέργεια βύθισε το θωρηκτό Royal Oak μέσα στο μεγάλο αγκυροβόλιο Σκάπα
Φλόου στις Ορκάδες. Και οι Γερμανοί όμως είχαν τις απώλειές τους όπως εκείνη του
«θωρηκτού-τσέπης» Graf Spee που αυτοβυθίστηκε ανοικτά της Ουρουγουάης
καταδιωκόμενο από τον βρετανικό στόλο το Δεκέμβριο.
Κάτω το άτυχο Royal Oak προπολεμικά και
δεξιά ένα γερμανικό U-Boot στο δρόμο για
τις βρετανικές νήσους.
41. Εντωμεταξύ στις 8 Οκτωβρίου 1939 οι Σοβιετικοί διατύπωσαν μεγάλες αξιώσεις για
βάσεις και εδάφη στη γειτονική Φινλανδία. Οι Φιλανδοί υπό τον στρατηγό Μανερχάιμ
αρνήθηκαν την ταπείνωση της υποταγής και δέχθηκαν τη σφοδρή σοβιετική επίθεση στις
30 Νοεμβρίου σε όλο το μήκος της μεθορίου έχοντας μόλις 30.000 ετοιμοπόλεμους
στρατιώτες στη διάθεσή τους και ελάχιστα άρματα. Παρά την καταθλιπτική υπεροπλία
τους (500.000 άνδρες, 2000 άρματα, 2000 αεροπλάνα) οι Σοβιετικοί θα ηττηθούν σε μια
σειρά από μάχες στη χιονισμένη χώρα ως τα μέσα του Ιανουαρίου 1940 και θα υποστούν
απώλειες 50.000 στρατιωτών.
Οι ετοιμοπόλεμοι Φιλανδοί (κάτω)
αντιμετώπισαν με επιτυχία τους
Σοβιετικούς (δεξιά) ως τον Ιανουάριο.
42. Το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Φεβρουαρίου 1940 οι
Ρώσοι στρατηγοί, έχοντας υποστεί την οργή του Στάλιν για
την αναπάντεχη αποτυχία (ο στρατηγός Vorosilov
εκτελέστηκε), διέσπασαν (φωτο) με δυο στρατιές των
400.000 ανδρών συνολικά υπό τον στρατηγό Timosenko
την φινλανδική άμυνα στον ισθμό της Λατόγκα (γραμμή
Μανερχάιμ) και οι Φιλανδοί συνθηκολόγησαν στις 12
Μαρτίου. Η Σοβιετική Ένωση κατέλαβε ορισμένα
στρατηγικά εδάφη κοντά στο Λένινγκραντ ενισχύοντας τις
θέσεις της και συγχρόνως δοκίμασε σε πραγματικές
συνθήκες τις στρατιωτικές της δυνατότητες.
43. Ο Ρωσοφινλανδικός πόλεμος προκάλεσε αίσθηση στη Δύση. Η κοινή γνώμη στήριξε το
μικρό έθνος του βορρά που δέχθηκε την επίθεση του κομμουνιστικού γίγαντα. Οι δυτικές
κυβερνήσεις και ο Χίτλερ ετοίμαζαν στρατιωτική βοήθεια για την άνοιξη του 1940 μέσω
Σουηδίας , από όπου τελικά έφθασαν 9000 ευρωπαίοι εθελοντές. Η ΕΣΣΔ αποβλήθηκε
από την ΚτΕ όμως ολοκλήρωσε με επιτυχία τις επιχειρήσεις πριν παρέμβουν οι
δυτικοευρωπαίοι.
Δεξιά: Ο Φινλανδικός στρατός ήταν άριστα
προετοιμασμένος για αμυντικό αγώνα σε εδάφη που
γνώριζε καλά.
Κάτω: Σκανδιναβοί εθελοντές στο Ελσίνκι.
44. Τον Ιούνιο του 1940 η Σοβιετική Ένωση κατέλαβε τις βαλτικές χώρες Λιθουανία, Εσθονία,
Λετονία και μετακίνησε τα σύνορά της πολύ δυτικότερα, ως τη Βαλτική θάλασσα.
Επιπλέον, απέσπασε τη Βεσσαραβία.
Ο Κόκκινος Στρατός εισβάλλει στη Λετονία
45. Μετά από την αδράνεια του προηγούμενου χειμώνα στα δυτικά του σύνορα (ο επονομαζόμενος
ψευτοπόλεμος – ανώφελες αψιμαχίες περιπόλων στα γαλλογερμανικά σύνορα), Ο Χίτλερ και το
Ανώτατο Επιτελείο Ενόπλων Δυνάμεων (Οber Κommando des Heers) προσανατολίστηκαν στη
μεταφορά του πολέμου στη Δύση με όλα τα μέσα και συγχρόνως την απομόνωση του
επίφοβου βρετανικού στόλου (Royal Navy) της Βόρειας Θάλασσας. Ο δεύτερος στόχος θα
υλοποιείτο αφού θα είχε προηγηθεί η κατάληψη της Σκανδιναβίας και της Δανίας που θα
μπορούσαν να προσφέρουν θαυμάσιες βάσεις στο Kriegsmarine.
Γερμανοί στρατιώτες σε στιγμές ψυχαγωγίες στο ήσυχο δυτικό μέτωπο.
46. Η «άσκηση Βέζερ» (κατάληψη Νορβηγίας – Δανίας) ξεκίνησε στις 9 Απριλίου 1940 με την
ταυτόχρονη επίθεση στις δύο χώρες. Η Δανία συνθηκολόγησε χωρίς μάχη σε λίγες ώρες
και με ελάχιστες απώλειες σε άνδρες, όμως η Νορβηγία ελπίζοντας στο βρετανικό στόλο
αντέταξε τα λιγοστά της στρατεύματα. Η εκστρατεία αυτή ήταν ολότελα διαφορετική από
της Πολωνίας και οι Γερμανοί που μεταφέρθηκαν σε σκανδιναβικό έδαφος με πλοία και
αεροπλάνα, δεν θα διέθεταν άρματα μάχης και πυροβολικό.
Οι Γερμανοί ξεκινούν για τη
Σκανδιναβία.
Το Kriegsmarine σήκωσε το μεγάλο
βάρος της «Άσκησης Βέζερ» και
υπέστη μεγάλες απώλειες από το Ρoyal
Navy και τη RAF.
47. Δυνάμεις Ορεινών Κυνηγών και
Αλεξιπτωτιστών (φωτο) εξασφάλισαν
γρήγορα την κατάληψη των σημαντικών
λιμένων και αεροδρομίων την ώρα που
αγγλογαλλικά στρατεύματα
αποβιβάζονταν στο Νάρβικ και
προέτασσαν σθεναρή, αλλά μάταιη
αντίσταση στους εισβολείς. Η Νορβηγία
ήταν ζωτικής σημασίας για τη Βρετανία,
όμως το βρετανικό αρχηγείο διέταξε την
εκκένωση της χώρας που ολοκληρώθηκε
ομαλά (Ιούνιος), ενώ ήδη εξελισσόταν η
μεγάλη γερμανική επίθεση στη Γαλλία.
48. Η «άσκηση Βέζερ» στοίχισε σημαντικές απώλειες στο
γερμανικό στόλο που δέχθηκε εύστοχα πυρά από τον
βρετανικό ο οποίος κατέδειξε την ανωτερότητά του
αλλά δεν μπόρεσε να αποτρέψει τις αποβάσεις. Από
την άλλη οι επίλεκτες γερμανικές δυνάμεις απέδωσαν
εξαιρετικά στο αφιλόξενο νορβηγικό έδαφος και
εξουδετέρωσαν την αντίσταση χωρίς τη χρήση
αρμάτων μέσα σε λίγες μέρες, πλην της περιοχής του
Νάρβικ την οποία υπερασπίστηκαν μέχρι τα τέλη
Μαΐου αγγλικές δυνάμεις.
Οι Ορεινοί Κυνηγοί, Gebirgsjaeger, (αριστερά) και οι Αλεξιπτωτιστές, Fallschirmjaeger,
(κάτω) καθόρισαν τη μάχη για την κατάκτηση της Νορβηγίας.
49. Οι πρώτες μελέτες για την εισβολή στη
Γαλλία είχαν γίνει από τον 1938 αλλά
δουλεύτηκαν πολλές φορές ώσπου να
γίνουν αριστούργημα στρατιωτικής τέχνης.
Η επιχείρηση άρχισε στις 05.35 της 10ης
Μαΐου 1940 με την εισβολή των
ταχυκίνητων μεραρχιών Panzer μέσω
Λουξεμβούργου, Ολλανδίας και Βελγίου
( Επιχείρηση «Κίτρινη Υπόθεση»). Η δεξιά
πτέρυγα κινήθηκε μεταξύ των ποταμών
Μόσα και Ζουιντερζεε, ενώ απέναντι από τη
γραμμή Μαζινό οι Γερμανοί αγκίστρωσαν
τους αμυνόμενους Γάλλους.
50. Η κολοσσιαία αεροπορική υπεροχή, η ευρεία χρησιμοποίηση με καινοφανή τρόπο των
τεθωρακισμένων (Panzer) και μηχανοκίνητων μονάδων, η τέλεια οργάνωση των
συνδέσμων και το υψηλό επαγγελματικό επίπεδο της γερμανικής διοίκησης έφεραν
γρήγορα σε απελπιστική θέση τους Γάλλους και το Βρετανικό Εκστρατευτικό Σώμα (BEF)
που ήρθε σε βοήθεια. Από τις 13 Μαΐου η ολλανδική αντίσταση είχε εκμηδενιστεί ενώ μετά
την πτώση της βελγικής Λιέγης, άρχισε να διαγράφεται μεταξύ Ναμύρ και Σενταν ο
τεράστιος ελιγμός περικύκλωσης των Αγγλογάλλων στη βορειοδυτική Γαλλία, ένα ευφυές
σχέδιο που συνέταξε ο στρατηγός Manstein και υλοποίησαν τα τεθωρακισμένα του
στρατηγού Guderian με την αστραπιαία τους εισβολή στα νώτα του εχθρού. Στην γαλλική
εκστρατεία αναδείχθηκαν ηγετικές μορφές για τους Γερμανούς, όπως οι στρατηγοί Ρόμμελ
και φον Λιστ.
Γερμανικές μηχανοκίνητες και
τεθωρακισμένες δυνάμεις επελαύνουν στο
Βέλγιο και τα γαλλικά δάση.
51. Στις 17 έπεσαν η Αμβέρσα και οι Βρυξέλλες, ενώ νωρίτερα οι Γερμανοί Αλεξιπτωτιστές
κατέλαβαν αστραπιαία το απόρθητο οχυρό Εμπέν Εμάλ που αποτελούσε το κέντρο
βάρους της βελγικής άμυνας.
Κάτω: Διάβαση ποταμού από το πεζικό
κάπου στο Βέλγιο.
Δεξιά: Ένας από τους αλεξιπτωτιστές που
κατέλαβαν το περίφημο οχυρό Εμπέν Εμάλ
την πρώτη μέρα της εκστρατείας
ανοίγοντας το δρόμο για το πεζικό.
52. Μεταξύ 29 Μαΐου και 4 Ιουνίου διεξήχθη με επιτυχία από τους Άγγλους η περίφημη
αποχώρηση από την Δουνκέρκη 350.000 Άγγλων και Γάλλων στρατιωτικών πριν τους
αιχμαλωτίσει η γερμανική τανάλια που έσφιγγε τον κλοιό της γύρω από τα γαλλικά
λιμάνια. Η υποχώρηση αυτή (επιχείρηση Dynamo) μολονότι άφησε τη Γαλλία στο έλεος
του Hitler, διέσωσε πολύτιμες δυνάμεις για τη συνέχιση του πολέμου, δυνάμεις στις
οποίες θεμελιώθηκε ο ανανεωμένος βρετανικός στρατός.
Αριστερά: Άγγλοι
αιχμάλωτοι.
Δεξιά: Η
αποχώρηση της
Δουνκέρκης.
53. Η μάχη της Γαλλίας («κόκκινη υπόθεση») ουσιαστικά είχε κριθεί στα πρώτα 24ωρα της
αστραπιαίας προώθησης των μεραρχιών Panzer που περικύκλωναν τη μια γαλλική μονάδα
μετά την άλλη και ύστερα άφηναν στο πεζικό την εύκολη δουλειά της εκκαθάρισης των
θυλάκων. Ως τις 25 Ιουνίου οι Γερμανοί είχαν φθάσει ως τη Γκρενόμπλ και το Μπορντώ στο
Νότο, και είχαν κυκλώσει εύκολα εκατοντάδες χιλιάδες Γάλλους στρατιώτες που αμύνονταν
στατικά στη «Γραμμή Μαζινό» και στη Βόρειο Γαλλία. Ας σημειωθεί πως ο γαλλικός στρατός ως
το 1940 θεωρούνταν ως ο ισχυρότερος της Ευρώπης, όντας διπλάσιος σε μέγεθος και υλικό
από τον γερμανικό.
Γερμανικό στοιχείο πυροβόλου βάλλει
μέσα σε κάποια γαλλική πόλη.
54. Ήδη στις 22 του μήνα, και ενώ η τύχη της Γαλλίας
είχε προ πολλού κριθεί στην αστραπιαία επίθεση
των μεραρχιών Panzer στα γαλλοβελγικά σύνορα, οι
Γερμανοί είχαν δεχθεί την παράδοση των γαλλικών
αρχών στο δάσος της Κομπιένης, στο τρένο που οι
ίδιοι είχαν υπογράψει την παράδοσή τους στον Α
Παγκόσμιο Πόλεμο.
Στιγμές από την ασυγκράτητη γερμανική προέλαση
στη γαλλική επαρχία. Κάτω δεξιά ένας Γάλλος
αξιωματικός ανακρίνεται από Γερμανούς.
55. Αξίζει να σημειωθεί πως στις 10 Ιουνίου η
φασιστική Ιταλία κήρυξε τον πόλεμο στην
ήδη παραπαίουσα Γαλλία βγαίνοντας από
την ουδετερότητα που ως τότε είχε
κρατήσει. Ο ιταλικός στρατός με πολλές
απώλειες κατέλαβε τη Σαβοΐα και ο
Mussolini αγχωμένος προσπάθησε να
καρπωθεί τα ψίχουλα που του άφηνε ο
Χίτλερ από την κατάκτηση της Ευρώπης.
Μουσολίνι και Χίτλερ το 1940
56. Στην ηττημένη Γαλλία ο στρατάρχης Petain ανέλαβε να διοικήσει στο Νότο το υποτελές
στους Γερμανούς «κράτος του Βισύ» συνεργαζόμενος σταθερά με τους Ναζί, ενώ στο
εξωτερικό ο στρατηγός De Gaul αναγνωρίστηκε ως ο ηγέτης των Ελεύθερων Γάλλων που
θα πολεμούσαν τους Γερμανούς στο πλευρό των Άγγλων ως την τελική νίκη.
Αριστερά: Γάλλοι εθελοντές της μεραρχίας «Charlemagne» στις
τάξεις της Wehrmacht. Η συγκεκριμένη μεραρχία πολέμησε ως το
τέλος του πολέμου υπερασπιζόμενη την Καγκελαρία στο Βερολίνο το
1945. ένθετο, το έμβλημα του «Κράτους του Βισύ»,
Πάνω: Προπαγανδιστική αφίσα για συνεργασία με τους Γερμανούς
και προέλαση επίλεκτων γερμανικών δυνάμεων στη Β. Γαλλία.
57. Μετά την ανεπανάληπτη επιτυχία της
γαλλικής εκστρατείας που
ολοκληρώθηκε στο χρόνο ρεκόρ 6
εβδομάδων, το ηθικό του γερμανικού
στρατού (Wehrmacht), του
γερμανικού λαού και του Χίτλερ ήταν
στα ύψη. Επόμενος στόχος φαινόταν
λογικά η γηραιά Αλβιώνα, η μόνη
από τους αντιπάλους των γερμανών
που ήταν ακόμη ελεύθερη. Η
επιχείρηση «Θαλάσσιος Λέων»
προέβλεπε την εξουδετέρωση της
Βρετανικής Αεροπορίας - RAF, τον
έλεγχο της Μάγχης (την 1η Ιουλίου
καταλαμβάνονται τα νησιά της
Μάγχης) και την απόβαση σε
επιλεγμένα σημεία του νησιού (η
σχετική οδηγία «επιχείρηση
Seelowe» εκδίδεται στις 16 Ιουλίου).
58. Η πρώτη προϋπόθεση εντούτοις δεν εξασφαλίστηκε ποτέ. Μεταξύ 10 Ιουλίου και 5
Οκτωβρίου η Μάχη της Αγγλίας, η μεγαλύτερη ως τότε αεροπορική μάχη στην Ιστορία
κατέληξε σε καταστροφή της Luftwaffe του στρατάρχη Goering παρά την αρχική υπεροπλία
της. Τα καταδιωκτικά Spitfire και Harricane ανέδειξαν πολλούς βρετανούς άσσους απέναντι
στους ικανούς γερμανούς πιλότους των Μessersmidt και έσωσαν την Αγγλία. Την ίδια
στιγμή τόνοι βομβών έπλητταν τις αγγλικές πόλεις και τα αεροδρόμια.
Αριστερά: Μια μοίρα μαχητικών
Messersmidt.
Πάνω: Τα Spitfire που αναδείχθηκαν στους
μεγάλους αντιπάλους των γερμανικών
αεροπλάνων πάνω από την Αγγλία.
59. Τα λάθη τακτικής των Γερμανών, η μικρή αυτονομία
των αεροπλάνων τους πάνω από βρετανικό έδαφος,
η καρτερικότητα του αγγλικού έθνους στο σύνολό
του, η αυτοθυσία των πιλότων του και η ικανή
διοίκηση υπό τον πτέραρχο sir Dowding, και τους
υποπτέραρχους Lee Malory και Keith Park έκριναν
το αποτέλεσμα.
Πάνω: Γυναίκα αντιαεροπορικής μονάδας παρατηρεί
τον αγγλικό ουρανό
Κάτω: Το Λονδίνο στις φλόγες. Η βρετανική
πρωτεύουσα επλήγη από τις 7 Σεπτεμβρίου και για 57
μέρες συστηματικά από τη Luftwaffe. Συνολικά, από
το καλοκαίρι του ‘40 ως το τέλος της άνοιξης ‘41
πολλές βρετανικές πόλεις είχαν πληγεί από 20.000
τόνους βομβών που κόστισαν τη ζωή σε 40.000
πολίτες.
60. Καθοριστικό ρόλο διαδραμάτισε η χρήση του ραντάρ που ειδοποιούσε εγκαίρως για την άφιξη
της luftwaffe πάνω από το νησί. Η απόβαση είχε αποσοβηθεί, μετά την απόφαση του Χίτλερ για
αναβολή στις 15 Σεπτεμβρίου.
Η RAF «επί το έργο» σε αεροπορική επίδειξη αεροσκαφών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
61. Σημαντικό πολιτικό γεγονός στις
χώρες του Άξονα θεωρείται η
υπογραφή του «τριμερούς
Συμφώνου» στις 27 Σεπτεμβρίου
1940, από τις Γερμανία, Ιταλία,
Ιαπωνία. Επρόκειτο ουσιαστικά για
την στρατιωτική συμμαχία τους
κατά τον πόλεμο. Μέσα στο χρόνο
στο Σύμφωνο θα προσχωρήσουν η
Ουγγαρία (20 Νοεμβρίου), η
Ρουμανία (23 Νοεμβρίου) και η
Σλοβακία (24 Νοεμβρίου) και
στρατιώτες τους θα επανδρώσουν
μονάδες που θα πολεμούν στο
εξής πλάι στη Wehrmacht.
62. Μετά την αποτυχία στην Αγγλία, την πρώτη του Ράιχ, ο Χίτλερ κατέλαβε τη Ρουμανία από
τις 7 Οκτωβρίου με τη σύμφωνη γνώμη του δικτάτορα της χώρας Ion Antonesku. Τα
πολύτιμα για τον ανεφοδιασμό της Wehrmacht ρουμανικά πετρέλαια ελέγχονταν πάλι
από το Ράιχ και ο Μουσολίνι ήταν εξοργισμένος από τη συνήθεια του συμμάχου του να
τον φέρνει πάντα προ τετελεσμένων. Για να τον πληρώσει με το ίδιο νόμισμα αποφάσισε
στις 15 Οκτωβρίου, στο Παλάτσο Βενέτσια της Ρώμης, την επίθεση κατά της Ελλάδας
παρά τις προειδοποιήσεις του στρατάρχη Bantolio περί ανετοιμότητας του ιταλικού
στρατού για μια τέτοια εκστρατεία.
Κάτω: Γερμανικό πυροβολικό στη Ρουμανία.
Δεξιά: Οι «8 εκατομμύρια» λόγχες της Ιταλίας έτοιμες
για την εισβολή στην Ελλάδα.
63. Τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940 ο ιταλός πρέσβης στην Αθήνα επέδωσε το
ιταμό τελεσίγραφο υποταγής στον Ι. Μεταξά για να λάβει αρνητική απάντηση. Την ίδια
μέρα ο Μουσολίνι συναντούσε τον προβληματισμένο Χίτλερ στη Φλωρεντία και τον
πληροφορούσε για την επικείμενη πτώση της Ελλάδας. Ο στρατηγός Viscondi Prasca
εισβάλλει στις 05.50 στην Ελλάδα.
Ο Ντούτσε απαιτεί τη νίκη επί
των Ελλήνων.
Ο Χίτλερ προτιμούσε την αποφυγή έντασης στα Βαλκάνια
και προσπάθησε να κατευνάσει τον Μουσολίνι.
64. Η Ελλάδα που είχε φροντίσει να τηρήσει αυστηρή
ουδετερότητα προς τους εμπολέμoυς ακόμη και μετά τον
τορπιλισμό της Έλλης (15 Αυγούστου) από ιταλικό
υποβρύχιο, είχε ήδη εκπονήσει σχέδιο άμυνας. Τις πρώτες
μέρες του πολέμου, ώσπου να ολοκληρωθεί η
επιστράτευση, η ιταλική μεραρχία Αλπινιστών προωθήθηκε
σε ελληνικό έδαφος αλλά αναχαιτίστηκε στο Μέτσοβο,
υφιστάμενη μεγάλες απώλειες. Από τις 12 Νοεμβρίου δεν
υπήρχε Ιταλός στρατιώτης εντός των συνόρων.
Αριστερά: Φυλλάδιο του ιταλικού στρατού που καλεί τους
Έλληνες να παραδοθούν με υπόσχεση καλής μεταχείρισης.
Πάνω: Ιταλικό πρωτοσέλιδο για την έναρξη της επίθεσης.
Κάτω: Αέρα!
65. Οι μάχες συνεχίζονταν όλο τον βαρύ
χειμώνα στην Β. Ήπειρο με τους Έλληνες
στην επίθεση. Ο ντόπιος πληθυσμός
υποδεχόταν τις ελληνικές δυνάμεις ως
απελευθερωτές.
Έλληνες στρατιώτες βάλλουν κατά του εχθρού και
στη συνέχεια γιορτάζουν τις αλλεπάλληλες νίκες
στην ελληνική Βόρειο Ήπειρο.
66. Στις 22 Νοεμβρίου απελευθερώθηκε
η Κορυτσά, ενώ σύσσωμος ο
ελληνικός λαός συστρατευόμενος
στην κοινή προσπάθεια, εκδήλωνε
τον ενθουσιασμό του για τις
αλλεπάλληλες επιτυχίες των
στρατιωτών του.
Ακολούθησε η απελευθέρωση της
Μοσχόπολης στις 24, στις 8 Δεκεμβρίου
το Αργυρόκαστρο και στις 24 η Χιμάρα.
Το ακρότατο όριο της ελληνικής
προέλασης υπήρξε το Τεπελένι. Ο
δριμύς χειμώνας διέκοψε τις
επιχειρήσεις των εμπολέμων που είχαν
βαριές απώλειες λόγω των
κρυοπαγημάτων (ιδίως οι Έλληνες).
67. Με την άφιξη του Μουσολίνι
αυτοπροσώπως στο μέτωπο οι
Ιταλοί εξαπέλυσαν σφοδρή επίθεση
στις 9 Μαρτίου 1941 (επιχείρηση
Primavera). Η σθεναρή αντίσταση
του ελληνικού στρατού και οι
εκατόμβες ιταλών στρατιωτών με
μηδαμινά κέρδη προκάλεσαν την
οργή και αποχώρηση του
Μουσολίνι για τη Ρώμη για τον
αναπάντεχο εξευτελισμό του
γοήτρου του από τους
πεισματάρηδες Έλληνες.
Η επίθεση του ελληνικού στρατού
στα χιονισμένα βουνά.
68. Με την άφιξη του Μουσολίνι
αυτοπροσώπως στο μέτωπο οι Ιταλοί
εξαπέλυσαν σφοδρή επίθεση στις 9
Μαρτίου 1941 (επιχείρηση Primavera). Η
σθεναρή αντίσταση του ελληνικού στρατού
και οι εκατόμβες ιταλών στρατιωτών με
μηδαμινά κέρδη προκάλεσαν την οργή και
αποχώρηση του Μουσολίνι για τη Ρώμη για
τον αναπάντεχο εξευτελισμό του γοήτρου
του από τους πεισματάρηδες Έλληνες. Το
μέτωπο σταθεροποιήθηκε στα όρια της
Βόρειας Ηπείρου με τον ελληνικό στρατό
να συγκρατεί με άνεση τους πλήρως
εξοπλισμένους στρατιώτες του Άξονα.
Τάφοι ιταλών στρατιωτών.
69. Οι αεροναυτικές επιχειρήσεις στην Μεσόγειο το δεύτερο εξάμηνο του 1940 ήταν όλες
ευνοϊκές για τον αήττητο βρετανικό στόλο έναντι του ιταλικού που υπέστη σημαντικές
απώλειες, όμως ο τελευταίος διατηρούσε ανοικτή την επικοινωνία με τα στρατεύματα της
Λιβύης. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας της Ελλάδας οι Ιταλοί δέχθηκαν σκληρό κτύπημα
στο λιμάνι του Τάραντα από την RAF (11 Νοεμβρίου) με απώλειες πλοίων. Κάποιους μήνες
νωρίτερα (4 Ιουλίου) τα γαλλικά πλοία υπό την κατοχή του Βισύ που ναυλοχούσαν στην
Αλγερία καταστράφηκαν από βρετανική επίθεση.
Η βρετανική αεροπορία και το ναυτικό είχαν την απόλυτη πρωτοβουλία στο θέατρο της
Μεσογείου απέναντι στους άτολμους ιταλούς της Regia Aeronautica και της Regia Marina.
Οι σημαίες του Regia Marina και του
Royal Navy που υπήρξαν οι μεγάλοι
αντίπαλοι στη Μεσόγειο ως το 1943.
70. Στην Αφρική οι Ιταλοί
κατέλαβαν εύκολα τη
βρετανική Σομαλία τον
Αύγουστο και έπειτα
εξαπέλυσαν επίθεση
κατά των βρετανικών
θέσεων στην Αίγυπτο
από τις 13
Σεπτεμβρίου, όμως η
πρόοδός τους ήταν
διστακτική και κατέληξε
στη δημιουργία
οργανωμένων θέσεων
άμυνας χωρίς να
καταφέρουν
αποφασιστικό
κτύπημα.
71. Η αναμενόμενη βρετανική επίθεση
του χειμώνα υπό τον sir Wavell
έτρεψε σε φυγή τον
πολυαριθμότερο ιταλικό στρατό
και ως τις αρχές Φεβρουαρίου
1941 η Κυρηναϊκή ήταν σε αγγλικά
χέρια. Η ιταλική παρουσία στο
αφρικανικό μέτωπό κινδύνευε με
κατάρρευση.
Πάνω ο άγγλος στρατηγός Ουέηβελ
και κάτω Βρετανοί σε οχυρωμένες
θέσεις στην έρημο.
72. Ο Μουσολίνι ζήτησε τη μεσολάβηση του Χίτλερ για τη σύναψη ειρήνης με την Ελλάδα και
ο Φύρερ αναγκάστηκε να τροποποιήσει τα σχέδια της εισβολής στη Σοβιετική Ένωση
που είχαν ήδη εκπονηθεί προκειμένου πρώτα να καταλάβει τα Βαλκάνια. Δεν ξεχνούσε
πως η γερμανική ήττα στον Α’ ΠΠ είχε ξεκινήσει από το Μακεδονικό Μέτωπο και γνώριζε,
μαζί του και το Επιτελείο της OKW πως η Ελλάδα θα μπορούσε να αποτελέσει
προγεφύρωμα για τους Βρετανούς (που ήλεγχαν τη Μεσόγειο) την ώρα που σύσσωμες
οι γερμανικές δυνάμεις θα βρίσκονταν βαθιά μέσα στις ρωσικές στέπες.
Σε συνάντηση των Χίτλερ, von Ribendropp, Chiano και Μουσολίνι τον Ιανουάριο
αποφασίστηκε η εισβολή στην Ελλάδα (Επιχείρηση Μαρίτα).
Γερμανοί αρματιστές
μελετούν χάρτες της
ελληνοβουλγαρικής
μεθορίου
Πανηγυρισμοί στην Αθήνα μετά από μια ακόμη επιτυχία
του ελληνικού στρατού. Μαζί με τις ελληνικές υψώνονται
και βρετανικές σημαίες. Ο ελληνικός λαός είχε ήδη διαλέξει
στρατόπεδο στον μεγάλο πόλεμο.
73. Οι εξελίξεις ήταν ταχύτατες πλέον. Την 1η Μαρτίου
η Βουλγαρία προσχώρησε στο «Τριμερές
Σύμφωνο» και τα γερμανικά στρατεύματα
αναπτύχθηκαν στην ελληνοβουλγαρική μεθόριο σε
θέσεις επίθεσης. Στις 25 όμως η φιλογερμανική
γιουγκοσλαβική κυβέρνηση ανατράπηκε από
στρατιωτικό πραξικόπημα που αρνήθηκε στη
Wehrmacht την είσοδό της στη χώρα. Έτσι οι
γερμανοί επιτέθηκαν από όλες τις κατευθύνσεις στη
Γιουγκοσλαβία (Επιχείρηση 25) στις 6 Απριλίου και
σε 10 ημέρες σύντριψαν το στρατό της με μια
ακόμη κεραυνοβόλο επίθεση που είχε ως θύματα
και πολλούς αμάχους εξαιτίας των αεροπορικών
βομβαρδισμών του Βελιγραδίου.
Οι Γερμανοί προελαύνουν καταιγιστικά
στη Γιουγκοσλαβία και βάλλουν κατά των
σερβικών πόλεων.
74. Την ίδια ημέρα άρχισε η επίθεση κατά της Ελλάδας. Μετά από τριήμερες σφοδρές μάχες στα
ελληνοβουλγαρικά σύνορα, όπου δέσποζε η οχυρωμένη «Γραμμή Μεταξά» οι υπερασπιστές
της παραδόθηκαν στους εισβολείς όταν φάνηκε το μάταιο της συνέχισης του αγώνα. Η
Θεσσαλονίκη είχε ήδη καταληφθεί από τις 9 Απριλίου όταν οι θωρακισμένες γερμανικές
δυνάμεις της 12ης Στρατιάς (στρατηγός von List) διέσχισαν εύκολα τα γιουγκοσλαβικά εδάφη
και εισέβαλαν στην αφύλακτη κοιλάδα του Αξιού κυκλώνοντας τόσο τον ελληνικό στρατό των
Οχυρών της Μακεδονίας όσο και τις 200.000 Ελλήνων που συγκρατούσαν τους Ιταλούς στη
Βόρειο Ήπειρο.
Στιγμές της
γερμανικής
επίθεσης κατά
της Ελλάδας.
75. Αξίζει να σημειωθεί πως οι γερμανοί
αξιωματικοί συνεχάρησαν τους Έλληνες
υπερασπιστές των οχυρών για την άμυνα που
προέταξαν και επέτρεψαν στους αξιωματικούς
να κρατήσουν τον ατομικό οπλισμό τους.
Άλλωστε ο ελληνικός στρατός δεν κρατήθηκε
αιχμάλωτος μετά τη λήξη των εχθροπραξιών.
Οι δε ελληνικές δυνάμεις υπό τον στρατηγό
Τσολάκογλου παραδόθηκαν στους Γερμανούς
στην Ήπειρο παρά την αντίθετη επιθυμία των
Ιταλών και αφοπλίστηκαν.
Νεκρός έλληνας στρατιώτης
μεταφέρεται από συναδέλφους του.
76. Οι γερμανοί προωθήθηκαν προς νότο και παρά τον επιβραδυντικό αγώνα των Ελλήνων
και των δυο βρετανικών μεραρχιών που την τελευταία στιγμή έφτασαν σε βοήθεια,
εισήλθαν στην Αθήνα στις 27 Απριλίου και σταδιακά ολοκλήρωσαν την κατάκτηση της
ηπειρωτικής χώρας την ώρα που Ιταλοί και Βούλγαροι προωθούσαν συγχρόνως τα
στρατεύματά τους εκμεταλλευόμενοι την κατάρρευση του ελληνικού στρατού.
Δεξιά: Έλληνες και Βρετανοί μαζί σε συσσίτιο.
Αριστερά: Οι Γερμανοί στην Αθήνα.
77. Οι βρετανικές δυνάμεις και μέρος των ελληνικών πρόλαβαν να διαφύγουν ως επί το πλείστον
στην Κρήτη, όπου θα διαδραματιζόταν η τελευταία πράξη του ελληνικού δράματος. Η
«Επιχείρηση Ερμής» προέβλεπε για το γερμανικό επιτελείο την κατάληψη των αεροδρομίων
της μεγαλονήσου από 8.000 αλεξιπτωτιστές υπό τον αντιπτέραρχο Studend, ώστε να
μεταφερθούν με ασφάλεια οι αερομεταφερόμενες μεραρχίες πεζικού. Τις πρώτες ώρες της
20ης Μαΐου άρχισε η Μάχη της Κρήτης που κρίθηκε με την κατάληψη των αεροδρομίων του
νομού Χανίων. Το νησί υπερασπίζονταν 20.000 Έλληνες, Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί
στρατιώτες με την ολόψυχη συμπαράσταση των Κρητών.
78. Οι απώλειες των επίλεκτων
αλεξιπτωτιστών ήταν τεράστιες, όμως το
έργο τους στέφθηκε με επιτυχία αφού κάθε
αντίσταση του οργανωμένου στρατού
έπαψε στις 30. Η ελληνική κυβέρνηση και
τα υπολείμματα του στρατού διέφυγαν στο
Κάιρο, όμως η αντίσταση των Κρητών
ενάντια στον κατακτητή ήδη ξεκινούσε.
Πάνω: τάφοι αλεξιπτωτιστών στα Χανιά.
Κάτω: οι αλεξιπτωτιστές στον κρητικό ουρανό.
79. Η τριπλή κατοχή υπήρξε σκληρή για το ελληνικό έθνος. Οι
κατακτητές προέβησαν σε κάθε είδους αγριότητες στις
περιοχές ευθύνης τους με σκοπό την κάμψη του ηθικού των
Ελλήνων για αντίσταση. Παρολαυτά το κίνημα της Εθνικής
Αντίστασης αγκάλιασε σχεδόν ολόκληρο τον ελληνικό
πληθυσμό και έγινε το μαζικότερο και πιο επιτυχημένο της
κατεχόμενης Ευρώπης.
Πάνω: Εκτέλεση
Ελλήνων από τις
βουλγαρικές κατοχικές
δυνάμεις στο Δοξάτο.
Κάτω: Η ανακοίνωση
της κατεστραμμένης
Κανδάνου.
80. Στη γερμανική ανώτατη διοίκηση παρουσιάζονταν πλέον δυο επιλογές, είτε να κτυπήσει
τη βρετανική αυτοκρατορία στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή για να εξαντλήσει τον
μεγάλο της αντίπαλο, είτε να θέσει εκτός μάχης την αινιγματική και επίφοβη Σοβιετική
Ένωση. Η δεύτερη περίπτωση προκρίθηκε καθώς θεωρήθηκε, μάλλον από
υπερεκτίμηση των βρετανικών δυνατοτήτων, πως η πρώτη θα καθυστερούσε πάνω από
δυο χρόνια. Άλλωστε η προσπάθεια εκδίωξης του βρετανικού στόλου από τη Μεσόγειο
δεν φαινόταν πιθανό να ευοδωθεί, αφού από τη μία οι Ιταλοί φαίνονταν ανίκανοι να το
πράξουν, από την άλλη η Ισπανία του Franco δεν συνεργαζόταν με τον Άξονα και
παρέμενε ουδέτερη.
Αριστερά, οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές έχουν απλώσει μια σημαία για την αναγνώριση τους από τη
Luftwaffe.
Δεξιά, ρίψη εφοδίων την πρώτη μέρα της Μάχης της Κρήτης.
81. Πάντως την ίδια εποχή (Μάρτιος – Σεπτέμβριος 1941) ένας περίφημος Γερμανός
στρατηγός, ο πρωταγωνιστής της μάχης της Γαλλίας, Erwin Rommel, έφερνε σε
πολύ δύσκολη θέση τη βρετανική αυτοκρατορία στην Αφρική.
82. Το γερμανικό εκστρατευτικό σώμα Αφρικής
(Deutscher Africa Korps) αποβιβάστηκε το
Φεβρουάριο στη Λιβύη (επιχείρηση
Sonnenblume) για να συνδράμει τους
υποχωρούντες Ιταλούς που κινδύνευαν με
εκδίωξη από την αποικία τους από τη θυελλώδη
βρετανική επίθεση του χειμώνα. Από τις 24
Μαρτίου ο Ρόμμελ επιτίθεται και καταδιώκει τους
Βρετανούς στην αφρικανική έρημο και στις
μεσογειακές πόλεις.
Πάνω: Βρετανικό αντιαεροπορικό
Δεξιά: Ο Ρόμμελ με τη χαρακτηριστική
στολή της ερήμου σχεδιάζει την
αστραπιαία επίθεσή του.
84. Η «επιχείρηση
Μπαρμπαρόσα» έπρεπε να
ξεκινήσει στις αρχές Μαΐου
όμως η επίθεση κατά της
Ελλάδας τροποποίησε το
χρονοδιάγραμμα με νέα
ημερομηνία έναρξης την 22
Ιουνίου. Οι Γερμανοί
συγκέντρωσαν 154 μεραρχίες
εκ των οποίων 19
θωρακισμένες (3300 άρματα),
ενώ οι σύμμαχοι Ιταλοί,
Ρουμάνοι, Ούγγροι, Σλοβάκοι
καθώς και μονάδες εθελοντών
από κατεχόμενες χώρες
προσέθεσαν άλλες 40. Οι
δυνάμεις ήταν οργανωμένες σε
τρεις Ομάδες Στρατιών (ΟΣ)
μια στο Βορρά (στρατηγός von
Leeb) με αντικειμενικό σκοπό
το Λένινγκραντ, μια στο Κέντρο
(στρατηγός von Bock) με στόχο
τη Μόσχα και μια στο Νότο
(στρατηγός von Rudstedt) με
στόχο το Βορονέζ.
85. Την
ίδια στιγμή οι Φινλανδοί θα
περνούσαν στην
επίθεση με σκοπό τη
συνένωση με τα γερμανικά
στρατεύματα έξω από
το Λένινγκραντ.
Αφίσα που καλεί σκανδιναβούς να
καταταχθούν εθελοντικά στη
Wehrmacht για το καλό της Νορβηγίας.
Πράγματι, οι «άνθρωποι του βορρά»
συγκρότησαν την μεραρχία “Nordland”.
86. Η γερμανική προσπάθεια αποσκοπούσε
ουσιαστικά στην εκμηδένιση του σοβιετικού
στρατού πριν την έλευση του φοβερού
χειμώνα. Η κεραυνοβόλος επίθεση σε όλο
το μήκος του τεράστιου μετώπου ενίσχυε
την πεποίθηση για μια επικείμενη σοβιετική
κατάρρευση.
H ασταμάτητη Wehrmacht στην αχανή
σλαβική Ανατολή…
87. Ο γερμανικός στρατός σε συνεργασία
με τη Luftwaffe εισχωρούσε βαθιά στη
ρωσική στέπα και προχωρούσε από
νίκη σε νίκη αιχμαλωτίζοντας
κολοσσιαίους αριθμούς σοβιετικών
στρατιωτών που δεν γνώριζαν τις
νέες συνθήκες πολέμου.
…και συλλαμβάνει χιλιάδες
σοβιετικούς αιχμαλώτους.
88. Στις 30 Ιουνίου ο γερμανικός στρατός είχε
φτάσει στον Μπερεζίνα και στις 16 Ιουλίου
διέσπασε τη «γραμμή Στάλιν» που
θεωρείτο θεμελιώδης για τη σοβιετική
άμυνα. Ολόκληρα Σώματα Στρατού
παραδίδονταν σε βαθμό που οι γερμανικές
υπηρεσίες να πονοκεφαλιάζουν για την
φύλαξη των αιχμαλώτων. Ήδη όμως η
Βρετανία και οι ΗΠΑ τάσσονταν στο
πλευρό της ΕΣΣΔ και η πρώτη υπέγραψε
συνθήκη συμμαχίας στις 12 Ιουλίου, ενώ οι
δεύτερες ξεκινούσαν την αποστολή
στρατιωτικού υλικού.
Μερικές από τις σπάνιες έγχρωμες φωτογραφίες
της «επιχείρησης Μπαρμπαρόσα».
89. Η γερμανική προέλαση όμως δεν αναχαιτιζόταν παρά την απεγνωσμένη προσπάθεια 3
εκ. Σοβιετικών στρατιωτών. Στις 5 Αυγούστου 300.000 Σοβιετικοί κυκλώνονται στο
Σμόλενσκ. Το Ορέλ πέφτει. Στις 18 Αυγούστου κυκλώθηκε η Οδησσός και στις 20
καταλήφθηκε η Χερσώνα. Στις 20 Σεπτεμβρίου ολοκληρώθηκε η μεγαλύτερη κύκλωση
στην πολεμική ιστορία με την αιχμαλωσία 700.000 Σοβιετικών στο θύλακα του Κιέβου.
Τον Οκτώβριο οι Γερμανοί μπήκαν στο Χάρκοβο και πλησίασαν τη Μόσχα. Τον ίδιο μήνα
περικύκλωσαν και αιχμαλώτισαν 600.000 άνδρες στο Μπριανσκ και τη Βιασμα. Στις 21
Νοεμβρίου καταλήφθηκε το Ροστώφ, ακρότατο όριο προς νότο της επίθεσης του 1941.
Ο γερμανικός στρατός μόλις έχει καταλάβει μια ακόμη σοβιετική πόλη.
90. Αντίθετα όμως από τις επιθυμίες του
Χίτλερ η επίθεση εκφυλίστηκε μπροστά
στη Μόσχα, όταν από τα μέσα
Οκτωβρίου ο χειμώνας και η λάσπη
έπαυσαν κάθε δυνατότητα του
μηχανοκίνητου γερμανικού στρατού
για κίνηση.
91. Οι τεράστιες γραμμές
ανεφοδιασμού και η διάσπαση των
δυνάμεων της Wehrmacht, την
οποία είχαν επισημάνει εξέχοντες
στρατιωτικοί στον Χίτλερ, είχε ως
αποτέλεσμα να μην κερδισθεί η
μάχη με το χρόνο για την κατάληψη
της Μόσχας και του Λένινγκραντ και
να μην επιτευχθούν οι σκοποί της
εκστρατείας με μοιραία για τους
Γερμανούς αποτελέσματα.
92. Από τον Δεκέμβριο του 1941 οι Ρώσοι
με ενισχύσεις 40 ετοιμοπόλεμων για
χειμερινό αγώνα μεραρχιών από τη
Σιβηρία πέρασαν στην αντεπίθεση και
απώθησαν την ανέτοιμη για τέτοιες
συνθήκες Wehrmacht μακριά από τη
Μόσχα, ενώ στο Λένινγραντ είχε ήδη
αρχίσει η επική πολιορκία των 900
ημερών, και στη Σεβαστούπολη μια
εξίσου σκληρή πολιορκία που θα
κρατήσει όλο το χειμώνα.
Ο πόλεμος λαμβάνει πλέον αμφίρροπο
χαρακτήρα.
Καθοριστική ήταν η εμφάνιση στο Μέτωπο
της Μόσχας δεκάδων χιλιάδων στρατιωτών
που ερχόντουσαν από τα βάθη της Σιβηρίας
και τα σύνορα με την κατεχόμενη από τους
Ιάπωνες Κίνα, καθώς οι Ιάπωνες είχαν
καταστήσει σαφές ότι δεν επρόκειτο να
συνεργαστούν με τους Γερμανούς σε μια
επίθεση στα σοβιετικά μετόπισθεν. Με το
ασιατικό μέτωπο ασφαλές, οι κεντροασιατικές
ενισχύσεις ξεκίνησαν την αντεπίθεση του
Κόκκινου Στρατού.
93. Χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από το Ανατολικό
Μέτωπο στις 07.40 της 7ης Δεκεμβρίου 1941
οι ιαπωνικές ναυτικές και αεροπορικές
δυνάμεις επιτέθηκαν κατά της αμερικανικής
ναυτικής βάσης στο Περλ Χάρμπορ και
προκάλεσαν σοβαρές ζημιές στον στόλο του
Ειρηνικού φονεύοντας 3000 άνδρες.
Ιαπωνικό μαχητικό αεροσκάφος Η επίθεση στο Περλ Χάρμπορ.
94. H κατάσταση στην Άπω Ανατολή ήταν ήδη κρίσιμη προ
πολλού όταν οι ΗΠΑ κατήγγειλαν την εμπορική τους
συμφωνία με τη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου το 1939.
Οι Ιάπωνες χωρίς να υπαναχωρήσουν στην επεκτατική
τους πολιτική κατέλαβαν το Σιάμ το 1941 και έσφιξαν τον
κλοιό για τα δυτικά συμφέροντα στην απώτατη Ασία.
Πάνω: το
αμερικανικό
αεροπλανοφόρο
USS Lexington.
Κάτω: Ο
ιαπωνικός
στρατός στην
Ινδοκίνα.
95. Η επιθετικότητα της Ιαπωνίας οδήγησε τον πρόεδρο Ρούζβελτ να υπογράψει τον
Σεπτέμβριο του 1940 το «Νόμο περί Εκμισθώσεως και Δανεισμού» και να καθιερώσει την
υποχρεωτική στρατιωτική θητεία. Από την άλλη πλευρά οι Ιάπωνες συνήψαν σύμφωνο
μη επίθεσης με την ΕΣΣΔ λίγο πριν καταλάβουν εξολοκλήρου τη γαλλική Ινδοκίνα
(Ιούλιος 1941) ανατρέποντας οριστικά την ευρωπαϊκή αποικιοκρατία στην Άπω Ανατολή.
Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους ο αδιάλλακτος στρατηγός Toyo ανέλαβε την εξουσία και το
μιλιταριστικό καθεστώς προετοίμαζε γοργά τη μεγάλη σύγκρουση με την ατλαντική
υπερδύναμη για την κυριαρχία στον Ειρηνικό.
Οι αφίσες του
πολέμου καλούν
τους
αμερικανούς
πολίτες να
συνδράμουν
οικονομικά την
μεγάλη
προσπάθεια που
ξεκίνησε ο
αμερικανικός
στρατός.
96. Το ιαπωνικό στρατηγικό σχέδιο
είχε καταστρωθεί με εξαιρετική
φροντίδα από τον ιθύνοντα νου
ναύαρχο Γιαμαμότο και στόχος του
ήταν η δημιουργία της Μεγάλης
Ασίας, ανεξάρτητης από τη Δύση
και υπό τον έλεγχο των ιαπώνων
στρατηγών. Για να γίνει αυτό
έπρεπε να συντρέξουν δυο
παράγοντες για τους οποίους και ο
ίδιος ο ναύαρχος αμφέβαλε.
Πρώτον η καταστροφή του στόλου
των Αγγλοαμερικάνων και κατόπιν
με αστραπιαία ταχύτητα, μέσα σε
λίγους μήνες, οι ιαπωνικές
δυνάμεις να καταλάβουν όλη την
περιοχή από την Ινδία ως τη
Χαβάη και την Αυστραλία, πριν οι
Δυτικοί συνέλθουν.
97. Πράγματι τον Δεκέμβριο του 1941 ο αυτοκρατορικός στρατός εισέβαλε με επιτυχία στην
ολλανδική Ινδονησία, τη Βιρμανία και Μαλαισία (βρετανική αποικία), τις Φιλιπίννες (υπό
αμερικανική κατοχή) και ανήμερα τα Χριστούγεννα κατέλαβε το Χονγκ Κονγκ. Συνάμα οι
Βρετανοί έχασαν 2 πολεμικά σκάφη στην περιοχή. Την άνοιξη 1942 οι Δυτικοί επρόκειτο
να εκδιωχθούν πλήρως από την περιοχή.
98. Καθοριστικής σημασίας για την εξέλιξη του πολέμου θεωρούνται οι πρώτες μεγάλες
συναντήσεις των ηγετών των ΗΠΑ και Μ. Βρετανίας Ρούσβελτ και Τσόρτσιλ. Στη
συνάντηση Riviera τον Αύγουστο 1941 οι δύο ηγέτες διατράνωσαν την επιθυμία τους να
πορευτούν μαζί στον πόλεμο, ενώ συνέταξαν και τον «Χάρτη του Ατλαντικού», το κείμενο
– πρόδρομο για τον καταστατικό χάρτη του ΟΗΕ. Στο εξής οι ΗΠΑ μπαίνουν σε
κατάσταση «ακήρυχτου πολέμου» με τη Γερμανία και συνδράμουν οικονομικά και υλικά
τη Βρετανία με εντατικούς ρυθμούς. Η τελευταία ήδη προμηθευόταν πολεμικά πλοία από
τις ΗΠΑ από το 1940 μετά τη συμφωνία «αντιτορπιλικά για βάσεις». Στις 22 Δεκεμβρίου η
νέα συνάντηση στην Ουάσιγκτον (συνάντηση Arcadia) έβαλε σε προτεραιότητα την ήττα
της Γερμανίας. Στο τέλος της Συνδιάσκεψης (1 Ιανουαρίου 1942) υπογράφηκε η
Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών από 26 χώρες.
99. Αξίζει να σημειωθεί πως στις 11 Δεκεμβρίου, μετά από μια σειρά ναυτικών επεισοδίων
στον Ατλαντικών που κατέληξαν στη βύθιση αμερικανικών πλοίων, η Γερμανία και η
Ιταλία κηρύσσουν τον πόλεμο στις ΗΠΑ που ήδη δέχεται την ιαπωνική επίθεση στον
Ειρηνικό.
Αμερικανικό θωρηκτό βάλλει κατά των Ιαπώνων στον Ειρηνικό.
101. Το τρίτο έτος του
πολέμου (1942) ήταν
αποφασιστικής
σημασίας. Οι Ιάπωνες
ως τον Μάιο κατέλαβαν
όλη την Άπω Ανατολή
(ολλανδική Ινδονησία,
βρετανική Βιρμανία και
Μαλαισία, Φιλιππίνες
πολλά νησιωτικά
συμπλέγματα των
Δυτικών ως τη Χαβάη)
και έφτασαν να
απειλούν τις ακτές της
Αυστραλίας και την
Ινδία.
102. Η απαράμιλλη πειθαρχία και τυφλή υπακοή
των ιαπώνων στρατιωτών αιφνιδίασε
απόλυτα τους Δυτικούς και έφερε ως
μέγιστο λάφυρο την πτώση της
Σιγκαπούρης (15 Φεβρουαρίου),
γεγονός που ο Τσόρτσιλ χαρακτήρισε ως
τη μεγαλύτερη ντροπή στην ιστορία
της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και οι
Ιάπωνες χαιρέτισαν ως το τέλος
της Αποικιοκρατίας. Συγχρόνως ο
ιαπωνικός στόλος κυριαρχούσε στον
Ειρηνικό.
Ινδοί στρατιώτες στη Βιρμανία προσπαθούν
να συγκρατήσουν τον Αυτοκρατορικό Στρατό ο
οποίος τελικά κατέλαβε πρόσκαιρα τη χώρα.
Αυτό υπήρξε και το ανατολικό όριο της
προέλασής του.
103. Το 1942 σήμανε μια καινοτομία στον αεροπορικό πόλεμο που εκδηλώθηκε ως
στρατηγική ενέργεια των Συμμάχων να εξαρθρώσουν τη γερμανική βιομηχανία και να
πλήξουν το ηθικό των εργαζόμενων Γερμανών. Στις 13 Μαρτίου βομβαρδίστηκε το
Έσσεν ενώ από τις από τις 30 Μαΐου, με πρώτο θύμα την Κολωνία που δέχθηκε τις
βόμβες 1000 βομβαρδιστικών, ξεκίνησαν «οι επιδρομές των 1000 βομβαρδιστικών»
μεγάλων γερμανικών πόλεων από τη RAF υπό τον αντιπτέραρχο Artur Harris. Οι
Βρετανοί συνήθως βομβάρδιζαν τη νύκτα και οι αμερικανοί (που προτιμούσαν
συγκεκριμένους στόχους κι όχι πόλεις) την ημέρα. Στις 25 Ιουνίου ήταν η σειρά της
Βρέμης., στις 27 Ιουλίου του Αμβούργου και στις 10 Σεπτεμβρίου του Ντίσελντορφ. Από
το Αύγουστο η 8η μοίρα της USAAF δρα στο πλευρό των Βρετανών.
104. Η Γερμανία, στο Ανατολικό
Μέτωπο, επανέλαβε τις
επιθετικές της ενέργειες στις
αρχές Απριλίου, όταν και
ξεράθηκαν πάλι οι στέπες και ως
τις αρχές φθινοπώρου η
Wehrmacht είχε προωθηθεί ως
τον Βόλγα ποταμό και έστρεφε
τις δυνάμεις τις αφενός εναντίον
του Στάλινγκραντ αφετέρου
προς τον Καύκασο (επιχείρηση
Blau).
Γερμανοί στρατιώτες με πολυβόλα
διασχίζουν τις ατελείωτες αγροτικές
εκτάσεις της Ουκρανίας και της
νότιας Ρωσίας.
105. . Οι εκατοντάδες χιλιάδες αιχμάλωτοι
που συνέλαβαν εκ νέου οι Γερμανοί
στο Χάρκοβο, το Ροστώβ και την
Κριμαία αναπληρώνονταν γοργά από
το ανεξάντλητο ανθρώπινο δυναμικό
της αχανούς ΕΣΣΔ, ενώ πλέον η
τελευταία μπορούσε να αντιτάξει
αξιόπιστα και εξίσου ισχυρά οπλικά
συστήματα στο πεδίο της μάχης και
μάλιστα σε πολλαπλάσιους αριθμούς,
ως αποτέλεσμα της εντατικής
λειτουργίας χιλιάδων εργοστασίων
παραγωγής όπλων κοντά στα
Ουράλια όρη.
Οι Γερμανοί προελαύνουν με κάθε
τρόπο προς το Στάλινγκραντ το
1942.
