1. Σαν ςόμερα, 29 Ιουνύου του 1874 δημοςιεύεται ςτην εφημερύδα
«Καιρού» το ιςτορικό ϊρθρο του Χαρύλαου Τρικούπη με τύτλο «Τισ
πταύει» που οδόγηςε ςτην περύφημη αρχό τησ Δεδηλωμϋνησ. Με το
ϊρθρο αυτό, το οπούο παρϊ τισ αρχικϋσ του αντιρρόςεισ, δημοςιεύτηκε
ανώνυμα, ο Χαρύλαοσ Τρικούπησ αςκούςε ςφοδρότατα κριτικό κατϊ
των Ανακτόρων για τισ επεμβϊςεισ τουσ, που αγνοούςαν την αρχό τησ
Δεδηλωμϋνησ προβαύνοντασ ςτο διοριςμό κυβερνόςεων μειοψηφύασ.
Το άρθρο θεωρήθηκε ότι ςτρέφεται κατά του Βαςιλέωσ και μάλιςτα
αςκήθηκε ποινική δίωξη κατά του Πέτρου Κανελλίδη, εκδότη τησ
εφημερίδασ, ο οποίοσ ςυνελήφθη και προφυλακίςτηκε αμέςωσ. Ο
Χαρίλαοσ Τρικούπησ εμφανίςτηκε ςτον ειςαγγελέα,
αναλαμβάνοντασ την ευθύνη ωσ ςυντάκτησ του άρθρου. Αφού
ανακρίθηκε για περίπου τρεισ ώρεσ προφυλακίςθηκε ςτισ φυλακέσ
Γκαρμπολά, όπου έμεινε για 24 ώρεσ. Κατόπιν, αφέθηκε ελεύθεροσ
με εγγύηςη και δεκαπέντε ημέρεσ αργότερα απαλλάχθηκε με
βούλευμα των Πλημμελειοδικών. Ο ειςαγγελέασ άςκηςε ανακοπή
αλλά οι εφέτεσ τον απάλλαξαν οριςτικά ςτισ 9 Αυγούςτου 1874 με
δικό τουσ βούλευμα.
Τισ πταύει; Αφ΄ ότου κατϊ το 1868 εγκαθιδρύθη η αρχό των
κυβερνόςεων τησ μειοψηφύασ, παν νϋον βόμα τησ εξουςύασ μαρτυρεύ
περύ του ςκοπού, εισ ον αύτη αποβλϋπει. Αψευδόσ δε απόδειξισ του
διενεργουμϋνου ςχεδύου και αι ϊρτι διεξαχθεύςαι βουλευτικαύ εκλογαύ.
Βιαιότερον και αδεξιότερον μετόλθον τα υπουργεύα του κ. Βούλγαρη
τασ κυβερνητικϊσ επεμβϊςεισ, υπουλώτερον δε και επιτυχϋςτερον τα
του κ. Ζαώμη και του κ. Δεληγεώργη. Κατ΄ ουςύαν όμωσ επύςησ
κακοόθησ υπόρξεν υφ΄ όλα τα από του 1868 και μϋχρι τησ ςόμερον

2. υπουργεύα η τησ κυβερνόςεωσ και τασ εκλογϊσ ενϋργεια. Ο κ.
Βούλγαρησ, ο κ. Ζαώμησ, ο κ. Δεληγεώργησ υπόρξαν όργανα μιασ και τησ
αυτόσ πολιτικόσ, εκτελεςταύ ενόσ και του αυτού ςχεδύου. Ουδεύσ
αυτών εκλόθη εισ την εξουςύαν καθ΄ υπόδειξιν των αντιπροςώπων
του Έθνουσ, ουδεύσ αυτών εξεπροςώπευςεν εν τη αρχό τασ ευχϊσ του
Έθνουσ. Και οι τρεισ υπόρξαν πρόεδροι προςωπικόσ κυβερνόςεωσ,
τουτϋςτιν υπηρϋται μιασ και τησ αυτόσ θελόςεωσ ενεργούςησ, οτϋ μεν
δια τούτου, οτϋ δε δι΄ εκεύνου. Ουδεμύαν ηθικόν ευθύνην φϋρει το
Έθνοσ επύ τη διαγωγό των προςώπων τούτων.
Αν προόγοντο οι ειρημϋνοι πολιτευταύ εισ την εξουςύαν δια τησ
ψόφου τησ Βουλόσ, η παρϊλυςισ τησ διοικόςεωσ και η παρ΄ αυτών, ωσ
εκλεκτών του Έθνουσ κατϊχρηςισ τησ εξουςύασ κατϊ τασ εκλογϊσ προσ
παραβιαςμόν τησ ςυνειδόςεωσ των εκλογϋων ηδύνατο να εκληφθό ωσ
ϋνδειξισ τησ ανικανότητοσ του ελληνικού λαού προσ την
αυτοδιούκηςιν. Αλλ΄ η διοικητικό καχεξύα και τα κατϊ τασ εκλογϊσ
όργια δεν εύνε ϋργον εξουςύασ εκπροςωπούςησ την πλειοψηφύαν τησ
Βουλόσ και, επομϋνωσ, ευθυνούςησ δια των πρϊξεων τησ το Έθνοσ.
Εύνε ϋργον ανθρώπων οφειλόντων την υπουργικόν αυτών ύπαρξιν εισ
μόνην την απόλυτον χρόςιν τησ εν τω Συντϊγματι αναγεγραμμϋνησ
υπϋρ του Στϋμματοσ προνομύασ του διοριςμού και τησ παύςεωσ των
υπουργών. Ο κ. Βούλγαρησ, οτϋ μετϊ την αποςύνθεςιν τησ εν τη
τελευταύα Βουλό ςυμμαχύασ των κομμϊτων εκλόθη εκ νϋου εισ την
εξουςύαν και ϋλαβε την διϊλυςιν τησ Βουλόσ, μόλισ δώδεκα αριθμεύ
φύλουσ εν τη Βουλό. Επτϊ ηρύθμει φύλουσ ο κ. Δεληγεώργησ, ότε
εγϋνετο Πρωθυπουργόσ κατϊ το 1872 και διϋλυςεν την τότε Βουλόν.
Μόλισ δε εύκοςι πϋντε βουλευτών προώςτατο ο κ. Ζαώμησ προ τησ εν
ϋτει 1869 διαλύςεωσ τησ Βουλόσ. Παν ϊλλο ϊρα δύνανται να
θεωρηθώςιν τα παρ΄ αυτών ςχηματιςθϋντα υπουργεύα ό ωσ εθνικϊ, η
δε διαγωγό τοιούτων υπουργεύων ουδόλωσ δικαιολογεύ μομφϊσ, κατϊ
του Έθνουσ, προκαλεύ μόνον ςκϋψεισ περύ τησ καταχρόςεωσ τησ
ςυνταγματικόσ προνομύασ του διοριςμού και τησ παύςεωσ των
Υπουργών. Η προνομύα αύτη εισ ουδϋνα επϊγεται εν τω Συντϊγματι
ρητόν όρον. Υπόκειται όμωσ εισ τουσ εκ των πραγμϊτων περιοριςμούσ
τουσ προκύπτοντασ εκ των επύςησ υπό του Συντϊγματοσ
καθιερουμϋνων δικαιωμϊτων τησ Βουλόσ. Προσ την εκμηδϋνηςιν των
περιοριςμών τούτων ου μόνον επετρϊπη, αλλϊ και ανόχθη εισ
πολιτικόν δόγμα, η επϋμβαςισ τησ κυβερνόςεωσ εισ τασ εκλογϊσ.
Αν ο λαόσ εξϋλεγεν ελευθϋρωσ τουσ αντιπροςώπουσ του δε θα
ότο εφικτόσ ο ςχηματιςμόσ υπουργεύων προςωπικών, διότι η Βουλό
δια τησ εναςκόςεωσ των ιδύων αυτόσ προνομιών όθελε καταςτόςει
αναπόδραςτον τον ςχηματιςμόν υπουργεύου απολαύοντοσ τησ

3. εμπιςτοςύνησ τησ πλειονοψηφύασ αυτόσ. Ίνα μη ςυμβό τούτο και ϋχη
ο τόποσ κυβϋρνηςιν ιδύαν υπηρετούςαν την πολιτικόν του Έθνουσ,
απεφαςύςθη κατϊ ξενικόν ειςόγηςιν, εν τϋλει του ϋτουσ 1867, η
πτώςισ του καθ΄ όλον το ϋτοσ εκεύνο κυβερνόςαντοσ αληθώσ
κοινοβουλευτικού υπουργεύου, η αντικατϊςταςισ αυτού δι΄ ϊλλου εκ
τησ μειονοψηφύασ τησ Βουλόσ και η διϊλυςισ τησ Βουλόσ
παρακολουθουμϋνη υπό επεμβϊςεων κατϊ τασ εκλογϊσ προσ
μετατροπόν τησ μειονοψηφύασ εισ πλειονοψηφύαν. Έκτοτε η πολιτικό
αύτη, η εκμηδενύςαςα το κοινοβουλευτικόν πολύτευμα εν Ελλϊδι,
εξακολουθεύ λειτουργούςα.
Η δε τελευταύα διϊλυςισ τησ Βουλόσ και αι γενόμεναι εκλογαύ
ενδεικνύουςιν ότι θα εξακολουθό αναπτυςςόμενη, ϋωσ ου φϋρει τα
πρϊγματα εισ την μοιραύαν αυτών καταςτροφόν. Διατελούμεν όδη
θεαταύ του ελεεινού εκλογικού δρϊματοσ, όπερ κατϊ το 1868
παρύςταται περιοδικώσ από τησ ςκηνόσ του ημετϋρου κρϊτουσ.
Αμϋςωσ μετϊ την διϊλυςιν τησ τελευταύασ Βουλόσ, αντύ να ύδωμεν
τουσ πολιτευομϋνουσ ςπεύδοντασ προσ τασ επαρχύασ αυτών, όπωσ
προκαλϋςωςι την υπϋρ αυτών ψόφον του λαού, εύδομεν απ΄ εναντύασ
τουσ αξιούντασ να αντιπροςωπεύςωςι τασ επαρχύασ ςπεύδοντασ εισ
Αθόνασ όπωσ λϊβωςιν ενταύθα το χρύςμα τησ υπουργικόσ
υποψηφιότητασ. Εκτόσ ολιγύςτων, μοναδικών ύςωσ εξαιρϋςεων,
πϊντεσ εληςμόνηςαν και πολιτικϊσ ςχϋςεισ και ατομικόν αξιοπρϋπειαν
εκλιπαρούντεσ την ϊνωθεν κατϊ τασ εκλογϊσ αντύληψιν, η δε
κυβϋρνηςισ κατόρτιζε, διϋλυε, μετερρύθμιζε τουσ επαρχιακούσ
ςυνδυαςμούσ ωσ ληδεμών τησ ψόφου του λαού. Ήρξατο η δευτϋρα
πρϊξισ και εύδομεν τουσ υπουργικούσ υποψηφύουσ επανερχομϋνουσ εισ
τασ επαρχύασ και κύπτοντασ υπό το βϊροσ των προσ τουσ εκλογεύσ
υπουργικών δώρων, εύδομεν την υπηρεςύαν όλην ανϊςτατον, τον
ςτρατόν εισ πλόρη παρϊλυςιν υπακούοντα από του διοικητού ϋωσ του
εςχϊτου ςτρατιώτου εισ τα νεύματα του υπουργικού υποψηφύου και
γενόμενον το όργανον τησ καταπατόςεωσ του νόμου και των
ελευθεριών του πολύτου.
Ήδη λαμβϊνομεν αλληλοδιαδόχωσ τασ απαιςύασ ειδόςεισ περύ
τησ τρύτησ πρϊξεωσ, καθ΄ ην τελούνται αυτούςια κατϊ την
ψηφοφορύαν τα εκλογικϊ όργια. Μετ΄ ολύγον θα παραςταθεύ η τετϊρτη
πρϊξισ, ότε κατϊ τασ εξελϋγξεισ θα εκτυλιχθώςιν επιςόμωσ αι
τελευταύαι αςχημύαι και, κατϊ τα εθιςμϋνα, θα διαπραχθώςι βεβαύωσ
και όδη νϋαι εν αυτώ τω βουλευτικώ περιβόλω χεύρονεσ των πρώτων,
και ταύτα πϊντα όπωσ παραςκευαςθό η υςτϊτη πρϊξισ τησ
ςυγκροτόςεωσ Βουλόσ φερούςησ τον εξωτερικόν τύπον τησ
αντιπροςωπεύασ του Έθνουσ και αναδεχθηςομϋνην εν ονόματι του

4. Έθνουσ την ευθύνην των ανοςιουργημϊτων των προςωπικών
κυβερνόςεων. Αηδιϊζοντεσ και αγανακτούντεσ επύ τω θεϊματι, του
οπούου παριςτϊμεθα θεαταύ, και βλϋποντεσ την γενικόν κατϊπτωςιν
του φρονόματοσ των πολιτευομϋνων, διςτϊζομεν επύ ςτιγμόν και
ερωτώμεν ημϊσ αυτούσ, μη τυχόν αληθώσ πταύει το Έθνοσ;
Θαρρούντεσ όμωσ απαντώμεν, το Έθνοσ δεν πταύει.
Μετϊ τα παθόματα του 1862, τύθεται εκ νϋου εισ το Έθνοσ το
δύλημμα τησ υποταγόσ εισ την αυθαιρεςύαν ό τησ επαναςτϊςεωσ. Εύνε
το Έθνοσ καταδικαςτϋον διότι δεν ςπεύδει να παραδεχθό το δεύτερον.
Καλούνται εισ την εξουςύαν κυβερνόςεισ αποκρουόμεναι παρϊ τησ
πλειοψηφύασ του Έθνουσ, χορηγεύται εισ αυτϊσ η διϊλυςισ τησ Βουλόσ
και ςυνϊμα παν μϋςον επηρεαςμού των ςυνειδόςεων του λαού και
νοθεύςεωσ των εκλογών, και λϋγομεν ύςτερον, ότι πταύει ο λαόσ δια
την τοιαύτην κατϊςταςιν. Τι δύναται ο λαόσ κατ΄ αυτόσ; Ουδϋν ϊλλο ό
να επαναςτατόςη. Αλλϊ τισ ο δυνϊμενοσ να κατακρύνη ευλόγωσ τον
λαόν διότι την επανϊςταςιν θεωρεύ ωσ ϋςχατον καταφύγιον, και πριν
ό προϋλθη εισ αυτόν ζητεύ να ύδη εξαντλούμενα όλα τα προληπτικϊ
μϋςα; Αν δεν πταύει ο λαόσ, πταύουν οι πολιτευόμενοι, λϋγουςιν οι
ϊλλοι, και η εξαχρεύωςισ αυτών ευθύνει το Έθνοσ, αφού ούτοι εισ το
Έθνοσ ανόκουςιν.
Απαντώμεν, ότι η διαγωγό των πολιτευομϋνων υα ηύθυνε το
Έθνοσ, αν η Ελλϊσ αυτοδιοικεύτο, αλλ΄ αφού δια τησ διαςτροφόσ του
Συντϊγματοσ και τησ εικονικότητοσ τησ Βουλόσ κυβερνϊται πρϊγματι
η Ελλϊσ ωσ μοναρχύα απόλυτοσ, επόμενον ότο να καταςτώςι και οι
πολιτευόμενοι οπούουσ διαπλϊττει αυτούσ το νόθον καθεςτώσ. Όςτισ
των πολιτευομϋνων δεν αςπϊζεται τα γινόμενα ουδϋν ϊλλο δύναται να
πρϊξη ό να παύςη πολιτευόμενοσ αφού κατϊ το παρ΄ ημύν καθεςτώσ
ουδϋν υφύςταται δι΄ αυτού ςτϊδιον εννόμου και εντύμου ενεργεύασ. Οι
πολιτευόμενοι εύνε πλϊςματα του επικρατούντοσ εν τη πολιτεύα
ςτοιχεύου, το δε Έθνοσ ου μόνον δεν εύνε το επικρατούν ςτοιχεύον εν
τη πολιτικό, αλλ΄ εικονικόν μόνον ϋχει μετοχόν εισ αυτόν. Η ευθύνη
ϊρα επύ τοισ ςυντελουμϋνοισ ανόκει ϊπαςα εισ το ςτοιχεύον εισ το
οπούον δια τησ διαςτροφόσ των ςυνταγματικών ημών θεςμών
ςυνεκεντρώθη ολόκληροσ η εξουςύα. Αλλ΄ εκτόσ τησ επαναςτϊςεωσ,
την οπούαν ϊπαντεσ αποτροπιαζόμεθα, δεν υπϊρχει ϊρα ϊλλο μϋςον
θεραπεύασ; Παρ΄ ϊλλαισ ςυνταγματικαισ επικρατεύαισ καταςτϋλλονται
και προλαμβϊνονται αι καταχρόςεισ τησ εξουςύασ δια δυνϊμεωσ
ανωτϋρασ και αυτόσ τησ επαναςτϊςεωσ, δια τησ ηθικόσ εκδηλώςεωσ
τησ κοινόσ γνώμησ. Υπϊρχει και παρ΄ ημύν κοινό γνώμη, ωσ πολλϊκισ
απεδεύχθη και οςϊκισ εκτϊκτωσ εξεδηλώθη, επϋφερεν αςφαλώσ τα
αποτελϋςματα αυτόσ.

5. Αλλ΄ η κανονικό εκδόλωςιστησ κοινόσ γνώμησ προώποθϋτει
χρόνο τινα κοινοβουλευτικού βύου, η δε Ελλϊσ από του 1844, ότε το
πρώτον εςυνταγματύςθη, και ϋωσ τησ ςόμερον, μόνον επύ εν ϋτοσ, ότοι
κατϊ το 1867, εβύωςε κοινοβουλευτικώσ. Εύνε ϊρα η κονό γνώμη
αδιοργϊνωτοσ και ελλεύπει αφ΄ ημών ο ςπουδαιότατοσ ούτοσ φραγμόσ
κατϊ των καταχρόςεων των προνομιών. Παρόγορον όμωσ φαινόμενον
μαρτυρούν τησ κοινόσ γνώμησ την ανϊπτυξιν παρ΄ ημύν παρουςιϊζει η
εκλογό τησ πρωτευούςησ. Ο λυςςώδησ πόλεμοσ, ον εκόρυξε κατϊ τησ
εκλογόσ του Τιμολϋοντοσ Φιλόμονοσ Αυλό και Υπουργεύον,
διετρϊνωςαν την αληθό ϋννοιαν τησ υποψηφιότητοσ αυτού. Ο κ.
Φιλόμων εξϋθηκε κϊλπην ουχύ εν ιδύω ονόματι, αλλ΄ ωσ αντιπρόςωποσ
ιδϋασ, διο απϋςχε ςυςτηματικώσ από πϊςησ ατομικόσ ενεργεύασ κατϊ
την εκλογόν. Οι θιαςώται τησ ιδϋασ, ην εκπροςωπεύ η κϊλπη του κ.
Φιλόμονοσ, ϋπραξαν υπϋρ αυτού όςα οι ϊλλοι υποψόφιοι απανταχού
του κρϊτουσ ανεξαιρϋτωσ εύνε ηναγκαςμϋνοι να πρϊττωςιν αυτού
υπϋρ εαυτών.
Οπούα δε η ιδϋα; Ο κ. Φιλόμων δια του “Αιώνοσ” υπερεμϊχηςεν
εκθύμωσ υπϋρ πολλών εθνικών ζητημϊτων. Κατόγγειλε τασ
καταχρόςεισ των προνομιών του Στϋμματοσ, τασ προςωπικϊσ
κυβερνόςεισ, τασ αδικαιολογότουσ διαλύςεισ των Βουλών, τασ
επεμβϊςεισ των διαφόρων υπουργεύων εισ τασ εκλογϊσ, την μεγϊλην
λαυρεωτικόν φενϊκην την απολόξαςαν εισ την δια τησ κυβερνόςεωσ
λόςτευςιν του λαού, την ελευθερύαν του βουλευτικού βόματοσ
προςβληθεύςαν εν τω προςώπω του κ. Λομβϊρδου, την εθνικόν
αξιοπρϋπειαν πϊςχουςαν εκ τησ παρειςαγωγόσ εισ την Αυλόν
προςώπων δυνϊμει διοριςμού ξϋνου Ηγεμόνοσ. Πϊντα ταύτα
ςυντελούςιν εισ τον καταρτιςμόν τησ ιδϋασ, ην εκπροςωπεύ η κϊλπη
του κ. Φιλόμονοσ και τησ οπούασ η αληθόσ και υψηλό ϋννοια ουδϋνα
λανθϊνει. Η ιδϋα αύτη μανιωδώσ πολεμηθεύςα παρϊ τησ εξουςύασ
όρατο νύκην επιφανό. Χαύρομεν δια τον κ. Φιλόμονα, εισ ον ανούγεται
ςτϊδιον αντϊξιον τησ ικανότητοσ του, χαύρομεν δια το βόμα τησ
Βουλόσ, αφ΄ ου θϋλει ηχόςει φωνό φιλελευθϋρα και τολμούςα να λϋγη
όλην την αλόθειαν, αλλ΄ ιδύωσ αγαλλόμεθα διότι η νύκη του κ.
Φιλόμονοσ εύνε ϊθλον ειρηνικόν τησ κοινόσ γνώμησ και, ωσ ελπύζομεν,
ςπουδαύα απαρχό γενικωτϋρασ αυτόσ εκδηλώςεωσ.
Οι δούλοι λαού κυμαύνονται μεταξύ ανοχόσ τησ αυθαιρεςύασ και
ςυνωμοςύασ. Ίδιον των ελευθϋρων λαών εύνε δι΄ ειρηνικών μϋςων να
επιβϊλλωςιν εισ τουσ ϊρχοντασ τον προσ αυτούσ ςεβαςμόν.
Ειρηνικοτϋρα, νομιμωτϋρα, αλλϊ και τρανοτϋρα εκδόλωςισ τησ
γενομϋνησ δια τησ ψόφου του λαού τησ πρωτευούςησ υπϋρ του κ.
Φιλόμονοσ δεν ηδύνατο να υπϊρξη. Θα νοηθό ϊρα η ςημαςύα αυτόσ; Το

6. ευχόμεθα, αλλϊ δεν το ελπύζομεν. Που δυνϊμεθα να ςτηρύξωμεν
τοιαύτην ελπύδαν; Οςϊκισ παρϋςτηςαν δυςχϋρειαι και εγϋνοντο
υποχωρόςεισ, αύται δεν όςαν ςπουδαύαι, αλλ΄ απϋβλεπον μόνον εισ
τον εξαγοραςμόν των καιρών και εισ την επύρριψιν τησ ευθύνησ εισ
ϊλλουσ. Τοιαύται υποχωρόςεισ βλϊπτουςι και τον δύδοντα και τουσ
λαμβϊνοντασ. Ουδεύσ απατϊται περύ την ϋννοιαν αυτών και η αληθόσ
ηθικό ευθύνη μϋνει εν τη ςυνειδόςει του Έθνουσ όπου ανόκει.
Τούτο προςεπιμαρτυρεύ η εκλογό του κ. Φιλόμονοσ. Ίνα επϋλθη
θεραπεύα, πρϋπει να γύνη ειλικρινώσ αποδεκτό η θεμελιώδησ αρχό τησ
κοινοβουλευτικόσ κυβερνόςεωσ, ότι τα υπουργεύα λαμβϊνονται εκ τησ
πλειονοψηφύασ τησ Βουλόσ. Τα όργανα τησ νυν και των πρώην
προςωπικών κυβερνόςεων, αι εφημερύδεσ των κ. Βούλγαρη, Ζαώμη και
Δεληγεώργη, ανακινόςαςαι εςχϊτωσ το ζότημα τούτο, εκθύμωσ
υπερεμϊχηςαν υπϋρ του δικαιώματοσ του Στϋμματοσ να καλό εισ τα
πρϊγματα την μειονοψηφύαν τησ Βουλόσ. Ότι τούτο δεν αντύκειται εισ
το γρϊμμα του Συντϊγματοσ, ουδεύσ αντιλϋγει, επύςησ αδύνατον να
αρνηθό τισ ότι προςκρούει εισ την όλην οικονομύαν του Συντϊγματοσ
και ότι καθιςτϊ αδύνατον την λειτουργύαν του κοινοβουλευτικού
πολιτεύματοσ. Θεμϋλιον του πολιτεύματοσ τούτου εύνε η ύπαρξισ δυο
κομμϊτων εν τη Βουλό, τούτο δε αναγνωρύζουςι και αυτού οι θιαςώται
τησ προςωπικόσ κυβερνόςεωσ, αλλϊ το αναγνωρύζουςιν μόνον, ύνα
ονειδύςωςιν την Βουλόν επύ τω καταμεριςμώ αυτόσ εισ πολλϊ
κόμματα. Πόθεν όμωσ ο πολλαπλαςιαςμόσ των κομμϊτων; Ουχύ
ϊλλοθεν ειμό εκ τησ προςηλώςεωσ εισ την Εξουςύαν των
μειονοψηφιών; Ποιον κόμμα αποφαςύζει να ςυγχωνευθεύ μετ΄ ϊλλων
προσ καταρτιςμόν πλειονοψηφύασ, όταν αποτϋλεςμα τησ θυςύασ του
ταύτησ εύνε ο αποκλειςμόσ του από τησ εξουςύασ, ενώ μϋνον εν
μειονοψηφύα ϋχει την ελπύδαν να κληθό εισ την αρχόν, να λϊβη την
διϊλυςιν τησ Βουλόσ και να διευθύνη κατϊ το δοκούν τασ εκλογϊσ;
Ενόςω η βαςιλεύα προςφϋρει την εξουςύαν, την διϊλυςιν και τασ
επεμβϊςεισ ωσ βραβεύον εισ τασ εν τη Βουλό μειονοψηφύασ, θα
πολλαπλαςιϊζωνται επ΄ ϊπειρον οι μνηςτόρεσ τησ αρχόσ. Όταν όμωσ
αποφαςύςη ειλικρινώσ να δηλώςη ότι μόνον την πλειονοψηφύαν καλεύ
εισ την εξουςύαν, ουδεμύα αμφιβολύα ότι εν Ελλϊδι, όπωσ και αλλαχού,
δε θα μεύνει επύ πολύ ϋκθετον το επύζηλον τούτο γϋρασ, αλλϊ θα
ςυνεννοηθώςιν αι μειονοψηφύαι περύ των επιβαλλομϋνων εισ εκϊςτην
υποχωρόςεων όπωσ ςυγχωνευθώςιν εισ πλειονοψηφύαν.
Δεν πταύει ϊρα το πολύτευμα, δεν πταύουςιν οι αντιπρόςωποι
του Έθνουσ, δεν πταύει το Έθνοσ, αν η Βουλό εύνε κατατετμημϋνη εισ
πολλϊ κόμματα και δεν ϋχει ϋτοιμην πλειονοψηφύαν, όταν ζητηθό. Ασ
αφεθό να λειτουργόςη το πολύτευμα εν τη βεβαιότητι ότι εκ τησ

7. πλειονοψηφύασ τησ Βουλόσ μορφούται η κυβϋρνηςισ, και ταχϋωσ θα
ύδωμεν την Βουλόν ςυνταςςομϋνην εισ δύο κόμματα. Ουδϋν των
θεμελιωδών ζητημϊτων, ϊτινα εν Γαλλύα ό Ιταλύα διαιρούςι τουσ
πούτευομϋνουσ εισ πολλϊ κόμματα ϋχομεν εν Ελλϊδι. Τα πολλϊ
κόμματα παρ΄ ημύν εύνε αποτϋλεςμα τησ προςκλόςεωσ των
μειονοψηφιών εισ την εξουςύαν. Η ευθύνη ϊρα πϊςησ τησ
καταςτϊςεωσ ταύτησ ανόκει εισ τουσ παραβιϊζοντασ την
κοινοβουλευτικόν αρχόν του ςχηματιςμού των κυβερνόςεων εκ τησ
πλειονοψηφύασ τησ Βουλόσ. Αθυμούντεσ επύ τη καταςτϊςει εισ ην
περιόλθον τα τησ πολιτεύασ και ϊτινα ζωηρότερον αιςθανόμεθα όδη
υπό τασ εντυπώςεισ των επιτελουμϋνων τη ειςηγόςει τησ
κυβερνόςεωσ και παρϊ των οργϊνων αυτόσ εκλογικών οργύων,
ηθελόςαμεν να εξετϊςωμεν μόπωσ ημεύσ πταύομεν, όπωσ εν ημύν
αυτούσ αναζητόςωμεν την θεραπεύαν. Αλλ΄ η ειλικρινόσ μελϋτη του
θϋματοσ μασ όγαγεν εισ το αλϊνθαςτον ςυμπϋραςμα ότι δεν πταύει το
Έθνοσ. Αλλού ϋγκειται το κακόν και εκεύ πρϋπει να ζητηθό η θεραπεύα.