1. 1. Хичээл унших
a. Тусгаарлагч материалûн ¿ндсэн шинж
b. Цахилгаан дамжуулах утас
c. Цахилгаан кабель
2. Ашиглах материал
a. Материал судлал
b. Дараах унш
c. 10 асуулт зохиох
Тусгаарлагч материалûн ¿ндсэн шинж
Цахилгааны материал судлалын нэг гол зорилт бол халуунд тэсвэр сайтай органик
тусгаарлагчийг бий болгоход оршино. Ингэснээр цахилгаан машин, аппаратуудын
тусгаарлагчийн халаалт даах температурыг өндөржүүлэх, машин аппаратуудын овор
хэмжээ, жинг өөрчлөхгүйгээр хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх боломжийг олгоно.
Полимерийн тусгаарлагчид хамаарагдах полистирол, полиэтилэн, поливинилхлор
нь цахилгаан техникт өргөн хэрэглэгдэнэ.
Полистирол – хатуу, тунгалаг материал бөгөөд цахилгаан тусгаарлах сайн
шинжтэй, ус, хүчил, шүлтийн үйлчлэлд тэсвэртэй байдаг. Полистиролоор ороомгийн хана,
тусгаарлагч хавтан, цахилгаан хэмжигч хэрэгслийн тусгаарлагч суурийг бэлтгэнэ.
Полиэтилен – хатуу, тунгалаг бус, өнгөлөг саарал материал бөгөөд барьж үзэхэд
нилээд тослог ба полистиролын нэгэн адил шинжийг агуулна. Полиэтиленыг өндөр
даралтын (ВД), нам даралтын (НД) гэж ялгана.
Поливинилхлор – цагаан өнгөтэй нунтаг байдалтай бодис бөгөөд эрдсийн тос,
хүчил, шүлтийн олон уусгагчид тэсвэртэй байдаг. Поливинилхлорын полистиролоос
ялгагдах шинж нь шатдаггүй материал болно. Полихлорвинилын пластикийг өтгөн тос
шиг шингэн зөөлрүүлэгчтэй хольсон нунтаг поливинилхлороос гарган авна.
Полихлорвинилын пластикийг залгалтын ба угсаргааны утасны үндсэн
тусгаарлагч, мөн кабелийн хамгаалагч бүрээсийг бэлтгэхэд хэрэглэнэ.
Полихлорвинилын пластикийг хар, хөх, шар бусад өнгөөр будна. Пластикийг
гэрлийн цацарлаас хамгаалах, угсаргааны үед утсыг өөр хооронд нь ялгах зорилгоор
будагч эдэнд оруулдаг. Будагчгүй полихлорвинилийн пластик нь шаравтар туяатай,
тунгалаг материал болно.
Полихлорвинилэн пластикаар уян харимхай тусгаарлагч хоолой, наалдуулан
тусгаарлах тууз (лент) зэргийг бэлтгэнэ.
Капрон – цагаан хурц шар өнгөтэй, хатуу материал болно. Капроноор холхивчийн
хавчуулбар, араа, дамжуулагчийн ролик, сэнсний далавч зэргийг бэлтгэдэг.
Эпоксидûн давирхай – цахилгаан техникт хэрэглэгдэх эпоксидын давирхай нь
шар буюу хүрэн будагтай чихэрт шүүс байдалтай шингэн болно.
Шингэн эпоксидын давирхайг цахилгаан тусгаарлах цутгах мөн наалдуулах
доллогон хучилт болон цахилгаан техникт өргөн хэрэглэдэг байна.
Лавсан – аморф буюу талстлаг молекулын бүтэцтэй тунгалаг, олон полимерийн
тусгаарлагч болно. Энэ нь нам хүчдлийн цахилгаан машины ховилуудад тусгаарлагчийн
үүргээр хэрэглэгдэж байна.
Битум – хар өнгөтэй их зууралдамтгай шингэн буюу хатуу бодис юм. Байгалийн
битум энгийн нөхцөлд нефтээс бий болно.

2. Бүх битум химийн найрлагаараа нефтийн давирхай, хатуу, шингэн, нүүрс, ус
төрөгч зэрэг бусад бодисын нийлмэл хольцтой байдаг. Битум, эрдсийн ба
Ïààëàí òóñãààðëàëòòàé îðîîëòûí óòàñ
Öàõèëãààí ìàøèí, àïïàðàò, õýðýãñëèéí îðîîìãèéã áýëòãýõäýý çýñ, õºíãºí öàãààí
îðîîëòûí óòñûã õýðýãëýíý. Îðîîëòûí óòàñíû äîòðîîñ õàìãèéí èõ èðýýä¿éí íàéäâàðòàé
õýðýãöýýò óòàñ íü ïààëàí òóñãààðëàëòòàé óòàñ áîëíî. Ïààëàí òóñãààðëàëò ãýäýã íü óòàñíû
ãàäàðãóó äýýã¿¿ð ò¿ðõñýí äîëëîãûí äàâõàðãûí õàòóóðàëòûí (öàðöàëòûí) ¿ð ä¿íä áèé
áîëñîí óÿí 纺ëºí, äîëëîãîí õó÷èëò áîëíî.
Äîëëîãî íü ÿíç á¿ðèéí õàëüñ ¿¿ñãýã÷ áîäèñûã òóñãàé ñîíãîí àâñàí îðãàíèê
óóñãàã÷èä õîëüñîí êîëëîèäûí óóñìàë áîëíî. Óóñìàëûí óóðøèëò ìºí õàòóóðàõ ÿâö áà
ïîëèìåðûí óðâàëûí ¿ð ä¿íä õàòóó õàëüñûã ¿¿ñãýõ ÷àäâàð á¿õèé áîäèñûã õàëüñ ¿¿ñãýã÷
ãýíý. Õàëüñ ¿¿ñãýã÷ áîäèñò äàâèðõàé, óðãàìëûí õàòààã÷ òîñ, õèìèéí àðãààð
áîëîâñðóóëñíû ¿ð ä¿íä ãàðãàäàã àìîðô á¿òýöòýé áîäèñ õàìààðàãäàíà.
Ïààëàí ãýæ íàéðëàãàíä íü íóíòàãëàñàí áóäàã÷ áîäèñ õîëüñîí äîëëîãî áîëíî.
Áóäàã÷ ýäýýð èõýâ÷ëýí òºìºðëºãèéí èñýë òýäãýýðèéí õîëüö çýðýã îðãàíèê áóñ áîäèñûã
õýðýãëýíý. Äîëëîãî õîëüñîí áóäàã÷ áîäèñûã æèãä ºí㺠ãàðòàë áóäàã ºíãºëºã÷ ìàøèíä
àð÷èíà. Ïààëàí õàòàõ ¿åä áóäàã÷ áîäèñ äîëëîãûí ñóóðüòàé õèìèéí óðâàëä îðæ, õàòóóëàã
÷àíàðòàé íÿãòðàë á¿õèé õó÷èëòûã ¿¿ñãýíý.
Õ¿ñíýãò – 1, 2 – ä ïààëàí òóñãààðëàëòòàé çýñ, õºíãºí öàãààí óòàñíû ¿íäñýí
òîäîðõîéëîëòûã ¿ç¿¿ëýâ.
Äîëëîãîí òóñãààðëàëò á¿õèé óòàñ íü øèðõýãëýã òóñãààðëàëòòàé óòñààð õèéãäñýí
îðîîìãèéí àäèë, öàõèëãààí òóñãààðëàõ äîëëîãîíä óóñãàõ õýðýãòýé áîëäîã.
Äîëëîãîãäñîí óòàñíû ãîë òîäîðõîéëîëò íü óÿí 纺ëºí, õàëóóíä òýñâýðòýé, äîëëîãîí
õó÷èëòûí öàõèëãààíû ºíäºð áàò áýõ ÷àíàð çýðýã áîëíî.
Óÿí 纺ëºí: 0.38ìì õ¿ðòëýõ ãîë÷òîé óòàñíû äîëëîãîí õó÷èëòûí óÿí 纺ëºí áàéäàë
íü 10% õ¿ðòëýõ óðòñàëò áóâó òàñðàëò õ¿ðòëýõ óòàñíû ààæèì ñóíãàëòààð òîäîðõîéëîãäîíî.
Õàëóóí òýñâýðëýëò: Äîëëîãîí òóñãààðëàëòàíä äîëëîãîäñîí óòàñíû òóðøèæ áàéãàà
õýñãèéí äóëààíû ¿ðýëòèéí ¿å äýõ òýñâýðëýëòýýð òîäîðõîéëîãäîíî.
Öàõèëãààíû áàò áýõèéí ÷àíàð: Äîëëîãîí òóñãààðëàëòûí öàõèëãààíû áàò áýõèéí
÷àíàð 200ìì óðò õýñýã äýõ ººð õîîðîíä íü ìóøãèðñàí 2 óòñààð òîäîðõîéëîãäîíî. 200ìì
óðò äàõü ìóøãèëòûí òîî íü óòàñíû ãîë÷îîñ õàìààð÷ ÿíç á¿ð áàéíà. Óòàñíû ãîë÷ èõñýõ
òóòàì ìóøãèðàëòûí òîî áàãàñíà.

3. Êàáåëèéí á¿òýö
АВБбШб. 1 – Гүйдэл дамжуулах судас /жил/, 2 – Тусгаарлагч, 3 – Тусгаарлагч
á¿ñ,
4 – Хóÿã, 5 – Битум, 6 – Хуванцар хучлага хальс, 7 – Хоолой
АПвП2Г. 1 - Хºíãºí öàãààí áà çýñ ã¿éäýë äàìæóóëàõ ñóäàñ /æèë/,
2 – Хуванцар хагас äàìæóóëàã÷ á¿ðõýâ÷, 3 – Хуванцар тусгаарлагч,
4 - õóâàíöàð õàãàñ äàìæóóëàã÷ òóñãààðëàã÷òàé õàìãààëàëò, 5 – Уснаас хаìãààëàõ ¿å,
6 – Зэс утсан хамгаалалт, 7 – Уснаас хамгаалах үе, 8 – Хөнгөн цагаан лентэн үе, 9 –
Хуванцар бүрхэвч, Ìÿíäàñ áà õàëüñàí òóñãààðëàëòòàé îðîîìãèéí óòàñ
Ïààëàí á¿ðõýâ÷òýé óòàñòàé æèøèæ ¿çýõýä ìÿíäàñ, íèìãýí õàëüñàí òóñãààðëàëòòàé
îðîîìãèéí óòàñíû òóñãààðëàõ äàâõàðãà èõ çóçààí (0.05 – 0.17 ìì) áàéäàã.
Ìÿíäàñ òóñãààðëàëòàíä: õºâºí öààñ, òîðãî, êàïðîí, øºðìºñºí ÷óëóó, ëàâñàí,
øèëýí ìÿíäàñíààñ á¿ðäñýí ñ¿ëæìýëèéã õýðýãëýíý.
Òîñîí òóñãààðëàã÷òàé õóâüñãàã÷èéí îðîîìãèéã áýëòãýõýä ýðäñèéí òîñ ñàéí
øèíãýýäýã öààñààð õèéãäñýí òóóçàí òóñãààðëàëòòàé óòñûã èõýýð õýðýãëýõ áîëñîí. Öààñàí

4. òóóçàí á¿ðýýñýýñ á¿ðäñýí òóñãààðëàã÷èéí ìåõàíèêèéí áàò áýõ ÷àíàðûã ºíäºðæ¿¿ëýõèéí
òóëä, ò¿¿íèé äýýã¿¿ð õºâºí öààñ áóþó êàïðîíîí ñ¿ëæìýëèéã äàâõàðëàí îðîîíî.
Ìÿíäàñ íèìãýí õàëüñàí òóñãààðëàëòòàé çýñ, õºíãºí öàãààí óòàñíû ¿íäñýí ÿëãààã
äàðààõ õ¿ñíýãòýä ¿ç¿¿ëýâ.
Ìÿíäàñ áà õàëüñàí òóñãààðëàëòòàé îðîîìãèéí çýñ óòàñ
Òóñãààðëàëòûí
Óòàñíû Òóñãààðëàëòã¿é
çóçààí (íýã òàë íü) Óòàñíû òîäîðõîéëîëò
òýìäýãò óòàñíû ãîë÷, ìì
ìì
Á¿ðýýñ öààñààð õýä õýäýí äàâõàðãà
ÏÁ 1.0 – 5.2 0.15 – 0.30
òóñãààðëàëòòàé óòàñ
Íýã ¿å íü õºâºí öààñàí ñ¿ëæìýë
ÏÁÎ 0.2 – 2.1 0.05 – 0.07
òóñãààðëàëòòàé îðîîìãèéí óòàñ
Õºâºí öààñàí ñ¿ëæìýëýýð õî¸ð ¿å
ÏÁÄ 0.2 – 5.2 0.09 – 0.16
òóñãààðëàëòòàé îðîîìãèéí óòàñ
Íýã äàâõàðãà îðîîëòòîé áà õºâºí öààñàí
ÏÁÎÎ 1.0 – 5.2 0.42 ñ¿ëæìýëýýð á¿ðõýãäñýí òóñãààðëàëòòàé
îðîîìãèéí óòàñ
Òýãø ºíöºãò
îãòëîëòîé: áàãà òàë íü Á¿ðýýñ öààñààð õýä õýäýí äàâõàðãà îðîîæ,
ÏÁÁÎ 0.9 – îîñ 5.5 ìì õ¿ðòýë 0.22 – 0.80 äàðàà íü õºâºí öààñàí ñ¿ëæìýëýýð ýð÷èëæ
èõ òàë íü 2.1 – ýýñ 14.5 äàðàí îðîîñîí òóñãààðëàëòòàé óòàñ
ìì õ¿ðòýë
Òýãø ºíöºãò îãòëîë Öýâýð òîðãîîð õèéãäñýí õî¸ð äàâõàðãà îðîîëò
ÏØÄ 0.07 – 0.08
íü: 0.83 õ 3.53 ìì2 á¿õèé òóñãààðëàëòòàé óòàñ
Òýãø ºíöºãò îãòëîë
íü: 0.9õ2.83 Êàïðîí òîðãîîð õèéãäñýí õî¸ð äàâõàðãà
ÏØÊÄ 0.07 – 0.08
0.9õ3.8 îðîîëò á¿õèé òóñãààðëàëòòàé óòàñ
1.16õ3.8 ìì2
Øèëýí ìÿíäñààð õî¸ð äàâõàð îðîîæ äóëààíä
ÏÑÄ 0.31 – 5.2 0.11 – 0.165 òýñâýðòýé (ãëèôòàë) äîëëîãîîð òîñëîãäñîí
òóñãààðëàëòòàé óòàñ
Äýýðõèéí àäèë òóñãààðëàëòòàé áîëîâ÷
ÏÑÄÊ 0.31 – 5.2 0.11 – 0.165 öàõèóðûí îðãàíèê äîëëîãîí øèíãýýëòòýé
õàëóóí òýñâýðëýë óëàì èõ
Ìÿíäàñ òóñãààðëàëòòàé îðîîìãèéí õºíãºí öàãààí óòàñ
Óòàñíû Òóñãààðëàëòã¿é óòàñíû Òóñãààðëàëòûí çóçààí
Óòàñíû òîäîðõîéëîëò
òýìäýãò ãîë÷, ìì (íýã òàë íü) ìì
Á¿ðýýñ öààñàí òóóçààð õýä õýäýí äàâõàð
ÀÏÁ 1.35 – 8.0 0.15 – 0.90 îðîîñîí òóñãààðëàëòòàé òýãø ºíöºãò áóþó
äóãóé îãòëîëòîé óòàñ
Áàãà òàë íü: 2.1 – ýýñ 5.5
Õºâºí öààñàí ñ¿ëæìýëýýñ á¿ðäñýí õî¸ð
ìì õ¿ðòýë
ÀÏÁÄ 0.165 – 0.220 äàâõàðãà îðîîëò á¿õèé òóñãààðëàëòòàé òýãø
Èõ òàë íü: 4.1 – ýýñ 14.5 ìì
ºíöºãò áóþó äóãóé îãòëîëòîé óòàñ
õ¿ðòýë
1.62 – 5.2
Äóëààíä òýñâýðòýé äîëëîãîíä øèíãýýãäñýí
(Áàãà òàë íü: 2.1 – ýýñ 5.5
øèëýí ìÿíäñààñ á¿ðäñýí õî¸ð äàâõàðãà
ÀÏÑÄ ìì õ¿ðòýë 0.125 – 0.150
îðîîëò á¿õèé òóñãààðëàëòòàé òýãø ºíöºãò
Èõ òàë íü: 4.1 – ýýñ 12.5 ìì
áóþó äóãóé îãòëîëòîé óòàñ
õ¿ðòýë)

5. Áàãà òàë íü: 1.21 – ýýñ 7.0
Òýãø ºíöºãò îãòëîëòîé, öààñàí òóóçààð
ìì õ¿ðòýë
ÀÏÁÁÎ 0.225 – 2.900 õýäýí äàâõàð îðîîæ õºâºí öààñàí
Èõ òàë íü: 4.1 – ýýñ 18.0 ìì
ñ¿ëæìýëýýð äýýã¿¿ð íü äàðæ îðîîñîí óòàñ
õ¿ðòýë
Áàãà òàë íü: 1.21 – ýýñ 7.0
ìì õ¿ðòýë
Õºâºí öààñàí ñ¿ëæìýëýýñ á¿ðäñýí
Èõ òàë íü: 4.1 – ýýñ 18.0 ìì
ÀÏÁÎÎ 0.3 – 2.6 á¿ðýýñòýé, îðîîëòîí òóñãààðëàëò á¿õèé,
õ¿ðòýë
òýãø ºíöºãò áà äóãóé îãòëîëòîé óòàñ
1.35 – 8.00
äóãóé îãòëîëòîé
АПвБбШп. 1 – Г¿éäýë äàìæóóëàõ ñóäàñ /æèë/, 2 – Хуванцар тусгаарлагч,
3 – Тусгаарлагч бүс, 4 – Давуун биш нэхмэл холбох лент, 5 – Давуун биш нэхмэл холбох
Ïààëàí ìÿíäàñ òóñãààðëàëòòàé îðîîìãèéí óòàñ
Ìÿíäàñ áà õàëüñàí òóñãààðëàëòòàé óòàñíààñ ãàäíà ìÿíäàñ – ïààëàí òóñãààðëàëòòàé
îðîîìãèéí óòñûã ¿éëäâýðëýíý. Ýíý óòàñíû ïààëàí äàâõàðãûí äýýã¿¿ð õºâºí öààñ, òîðãî,
êàïðîí, øèëýí ñ¿ëæìýëýýñ á¿ðäñýí îðîîëòûã äàâõàðëàíà. Ïààëàí òóñãààðëàëòòàé
ìÿíäàñëàã ìàòåðèàëààñ á¿ðäñýí õàìãààëàõ õó÷èëò øààðäëàãà á¿õèé èéì òºðëèéí
îðîîëòòîé óòñûã õ¿íä íºõöºëä àæèëëàäàã ç¿òãýõ, óóðõàéí öàõèëãààí õºäºëã¿¿ð áóñàä
öàõèëãààí ìàøèí, àïïàðàòàä õýðýãëýäýã. Ëàâñàí ìÿíäàñëàãààñ á¿ðäñýí îðîîëò íü
ìåõàíèêèéí õàìãèéí ºíäºð áàò áýõ ÷àíàðûã àãóóëíà. Øèëýí ñ¿ëæìýëýýð õèéãäñýí îðîîëò
íü ºíäºðæ¿¿ëñýí õàëóóí òýñâýðëýëýýðýý ÿëãàãäàíà.
Ìÿíäàñëàã – ïààëàí òóñãààðëàëòòàé îðîîìãèéí óòàñíû ¿íäñýí òîäîðõîéëîëòûã
äàðààõ õ¿ñíýãòýä ¿ç¿¿ëýâ.
Ìÿíäàñ ïààëàí òóñãààðëàëòòàé îðîîìãèéí çýñ óòàñ
Òóñãààðëàëòûí
Óòàñíû Òóñãààðëàëòã¿é
äàâõàðãûí çóçààí (íýã Óòàñíû òîäîðõîéëîëò
òýìäýãò óòàñíû ãîë÷ ìì2
òàë äàõü íü) ìì
Òîñîí ïààëàí òóñãààðëàëòòàé õºâºí öààñàí
ÏÝËÁÎ 0.2 – 2.1 0.062 – 0.105
ñ¿ëæìýëýýð íýã äàâõàðãà îðîîñîí óòàñ
Êàïðîíîí ñ¿ëæìýë îðîîëòòîé õºâºí öààñàí
ÏÝËÊÎ 0.2 – 2.1 0.062 – 0.105
ñ¿ëæìýëýýð íýã äàâõàðãà îðîîñîí óòàñ

6. Òîñîí äîëëîãîí òóñãààðëàëòòàé õºâºí öààñàí
ÏÝËÁÄ 0.72 – 2.1 0.14 – 0.165
ñ¿ëæìýëýýð õî¸ð äàâõàðãà îðîîñîí óòàñ
Òîñîí ïààëàí òóñãààðëàëòòàé áîäèò òîðãîîð íýã
ÏÝËØÎ 0.05 – 2.1 0.035 – 0.078
äàâõàðãà îðîîñîí óòàñ
Òîñîí äîëëîãîí äýýð êàïðîíîí òîðãîîð íýã äàâõàðãà
ÏÝËØÊÎ 0.05 – 2.1 0.035 – 0.078
îðîîñîí òóñãààðëàëòòàé óòàñ
Áîäèò òîðãîîð õî¸ð äàâõàð îðîîñîí òîñîí ïààëàí
ÏÝËØÄ 0.72 – 0.96 0.095
òóñãààðëàëòòàé óòàñ
Òîñîí ïààëàí äàâõàðãà äýýð êàïðîíîí òîðãîîð õî¸ð
ÏÝËØÊÄ 0.72 – 0.96 0.095
äàâõàðëàí îðîîñîí òóñãààðëàëòòàé óòàñ
Äóëààíä òýñâýðòýé ïààëàí òóñãààðëàëòòàé øèëýí
ÏÝÒÑÎ 0.31 – 2.10 0.10 – 0.12
ìÿíäñàí ñ¿ëæìýëýýð íýã äàâõàðãà îðîîñîí óòàñ
Õàëóóí òýñâýðòýé îðãàíèê öàõèóð ïààëàí
ÏÝÒÊÑÎ 0.38 – 1.56 0.08 – 0.10
õýðýãëýñýí ìºí àäèë óòàñ
Ìÿíäàñ òóñãààðëàëòòàé îðîîìãèéí óòàñíû ¿íäñýí øààðäëàãà íü äàðààõ õýñãýýñ
á¿ðäýíý. Îðîîìãèéí óòñàíä îðîîñîí ìÿíäàñ òóñãààðëàëòòàé óòàñíû õîîðîíäóóð í¿õ áóþó
¿ë ìýäýã çàé áàéæ áîëîõã¿é.
Ìÿíäàñ òóñãààðëàëòòàé îðîîìãèéí óòàñ íü öàõèëãààí òóñãààðëàõ øèíæýýðýý
òºäèéëºí ºíäºð áèø, ó÷èð íü á¿õ òºðëèéí ìÿíäàñ òóñãààðëàëòóóä ÷èéã òàòàõ áóþó
àãààðààñ ÷èéãèéã èõýýð øèíãýýäýã. Øèëýí, êàïðîíîí ìÿíäàñ òóñãààðëàëòûí ÷èéã òàòàëò íü
õºâºí öààñ, òîðãîí ìÿíäàñíû ÷èéã òàòàëòààñ íèëýýä áàãà áîëíî.
Ìÿíäàñ òóñãààðëàã÷èéí öàõèëãààíû áàò áýõèéí áàéäëûã òºìºðëºã øèëáýíä
îðîîñîí îðîîìãèéí õýñýã óòàñ (çàãâàð áîëãîí àâñàí) – íû òóðøèëòààð òîäîðõîéëæ ºãíº.
Ýíý òîõèîëäîëä õ¿÷äýë òºìºðëºã øèëáý òóðøèæ áàéãàà óòñàíä ºãºãäºíº. Ìÿíäàñ
òóñãààðëàã÷òàé ÏÁÄ, ÏØÄ, ÏØÄÊ óòàñíû äàâõàðãàä íýâòðýõ õ¿ðòýë íü 450 – 600 âîëüòûí
õÿçãààðò ÏÝËÁÎ, ÏÝËØÎ, ÏÝËØÊÎ òýìäýãòýé óòñàíä 700 – 1000 âîëüò õÿçãààðò òóñ òóñ
áàéíà. غðìºñºí ÷óëóóãààð õèéñýí òóñãààðëàëòòàé óòñàíä íýâòðýõ õ¿÷äýë 450 – 600
Âîëüò áàéíà.
Ïààëàí – ìÿíäàñ òóñãààðëàëò, ìÿíäàñ, ïààëàí òóñãààðëàëòûã õºíãºí öàãààí, çýñ
çýðýã ìàòåðèàëä õýðýãëýõýýñ ãàäíà ºíäºð ýñýðã¿¿öýë á¿õèé õàéëøèä (ìàíãàíèí,
êîíñòàíòàí, íèõðîí çýðýã äýýðõèéí àäèë òóñãààðëàëòòàé) õýðýãëýæ áàéíà.

7. КВБбШв. 1 – Гүйдэл дамжуулах судас /жил/, 2 – Тóñãààðëàã÷,
3 – Хуваарилах үе, 4 – Хóÿã, 5 – Битум, 6 – Хучлага хальс, 7 – Хîîëîé
Угсаргаанû ба суурилуулалтûн утас
Угсаргааны утас: нь янз бүрийн хэрэгсэл, цахилгаан аппарат машины хэсгийг
холбоход хэрэглэглэнэ. Угсаргааны утасны гүйдэл дамжуулах салаа бүрийг зэс, хөнгөн
цагаан төмөрлөг дамжуулагчаар бэлтгэнэ. Угсаргааны утасны тусгаарлалтыг цахилгаан
тусгаарлах резин буюу полихлорвинилон пластик, мөн хөвөн цаас, торгон, капронон
сүлжмэл, нийлэг хальсан давхаргаар хийнэ. Угсаргааны утсыг өөр хооронд нь сайн танин
ялгахын òóëä òýäãýýðèéí òóñãààðëàëòûí ãàäíà òàëûã èõýâ÷ëýí ÿíç á¿ðèéí ºí㺺ð áóäíà.
Óãñàðãààíû óòñûã á¿ðõýâ÷òýé çýñ ñàëààëàëòàéãààð ¿éëäâýðëýäýã. Ýíý íü öàõèëãààí
àïïàðàò, áóñàä áàéãóóëàìæèéí ÿíç á¿ðèéí õýñýãò óòñûã ãàãíàæ õîëáîõ àæëûã
õºíãºð¿¿ëäýã.
Ñóóðèëóóëàëòûí óòñûã õ¿÷íèé øóãàì, ãýðýëò¿¿ëýõ òºõººðºìæèíä õýðýãëýíý. ̺í
öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷èéã õóâààðèëàõ, öàõèëãààí õºäºëã¿¿ð, ãýðýëò¿¿ëýã÷äèéã õÿíàõ
ñàìáàðò õîëáîõ, áóñàä ã¿éäýë õýðýãëýã÷äèéã õîëáîõ ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýíý.
Ñóóðèëóóëàëòûí óòàñ, çàëãóóð óòàñíû ã¿éäýë äàìæóóëàõ ñàëààëëûã çýñ, õºíãºí
öàãààí óòñààð áýëòãýäýã. Ñàëààëëûã öàõèëãààí òóñãààðëàõ ðåçèí, ïîëèõëîðâèíèë (ïëàñòèê)
– ààð òóñãààðëàíà. Òóñãààðëàëòûí äýýã¿¿ð òîðãîí ñ¿ëæìýë, õºâºí öààñàí ìàòåðèàëààñ
á¿ðäñýí õàìãààëàõ á¿ðýýñèéã íààíà.
Çóðàã – 1. Ðåçèíèí òóñãààðëàëòòàé ñóóðèëóóëàëòûí óòàñ:
1 – äîòðîî îëîí óòàñòàé ñàëààëàë, 2 – øàõìàë ðåçèíèí òóñãààðëàëòòàé,

8. 3 – ðåçèíèí òóóçààð îðîîñîí, 4 – õºâºí öààñàí ñ¿ëæìýëýýð á¿ðñýí
Çàðèì íýãýí õàìãààëàõ á¿ðýýñèéã ÷àíàð ìóóäàæ ÿëçðàõ ¿éë÷ëýëèéí ýñðýã
íàéðëàãàòàé áîäèñîíä øèíãýýíý. Òóñãàé õèéöèéí óòàñíû ãàäíà òàëûí á¿ðýýñèéã
ìåõàíèêèéí ãýìòëýýñ õàìãààëàõûí òóëä öàéðäñàí çýñ óòñààð áýëòãýíý.
Ïîëèõëîðâèíèëýí òóñãààðëàëòòàé çàëãóóð óòñûã õàìãààëàõ á¿ðýýñã¿é ãàðãàíà.
Çàëãóóð óòñûã õî¸ð òóñäàà áóþó òýðýýð õî¸ð òóñäàà òóñãààðëàãäñàí, ñàëààëàëòûã
ººð õîîðîíä íü ìóøãèñàí áàéäëààð ¿éëäâýðëýäýã. Òºõººðºìæëºëòèéí óòñûã íýã, õî¸ð,
ãóðàâ, äºðºâ çýðýã îëîí ñàëààëàëòàé ¿éëäâýðëýíý.
Çàëãóóðûí ñàëààëëûí óÿí õàðèìõàé áàéäëûã ñàéæðóóëàõûí òóëä çàðèì íýã
òºðëèéí óòñûã äîòðîî îëîí óòàñòàéãààð áýëòãýíý. Çàëãóóð óòñûã 220  õ¿ðòýëõ õ¿÷äýëä,
õîëáîëòûí óòñûã 220, 380, 500, 2000, 3000 âîëüòûí õóâüñàõ õ¿÷äýëä çàëãàõààð áýëòãýäýã.
Òîñ óñàíä òýñâýðëýõ áàéäàë, øàòäàãã¿é øèíæýýðýý ïîëèõëîðâèíèë òóñãààðëàëòòàé
óòàñ èõýýð õýðýãëýãäýæ áàéíà.
Çóðàã – 2. Ïîëèõëîðâèíèëýí õàëüñàí òóñãààðëàëòòàé
ñóóðèëóóëàëòûí óòàñ (íýã áà õî¸ð ñàëààëàëòàé òóóçàí óòàñ)
1 – äîòðîî íýã óòàñòàé ñàëààëàë, 2 – ïîëèõëîðâèíèëýí õàëüñàí
òóñãààðëàëòòàé óòàñ
Резин тусгаарлалттай кабель
Ðåçèíèí òóñãààðëàëòòàé õ¿÷íèé êàáåëü íü õóâüñàõ ã¿éäëèéí 500, 3000, 6000 â
õ¿ðòýëõ õ¿÷äýëòýé òºõººðºìæèíä, öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷ õóâààðèëàõ, öàõèëãààí
äàìæóóëàëòàíä õýðýãëýãäýíý. Õóâàíöàð, ðåçèíèí òóñãààðëàëòòàé êàáåëèéã òàâèëòûí
ò¿âøíèé ÿëãàâðûã õÿçãààðëàëã¿é çàì íýâòðýõ ãàçàðò òàâüæ áîëíî.
Ðåçèíèí òóñãààðëàëòòàé íýã, õî¸ð, ãóðâàí ñàëààëàë á¿õèé êàáåëü íü ñàëààëàë á¿ð 1
– ýýñ 500 ìì2 îãòëîëòîéãîîð ¿éëäâýðëýíý. Ñàëààëàë íü óÿðààñàí çýñ (ìì) – ýýð áýëòãýãäñýí
äóãóé õýëáýðòýé óòàñíààñ á¿ðäýíý. Ñàëààëàë á¿ð öàõèëãààí òóñãààðëàõ ðåçèí, ðåçèíæñýí
ýäýýð õèéñýí ýäýýð õèéñýí (ôàçûí òóñãààðëàëòòàé) òóñãààðëàëòòàé áàéíà.
Çóðàã – 1. Êàáåëèéí îëîí óòàñòàé îãòëîëûí ñàëààëàë
à – ñàëààëëûí íÿãò áóñ äóãóé îãòëîë, á – ñàëààëëûí íÿãò äóãóé îãòëîë,
â – ñàëààëëûí íÿãò ñåãìåíò õýëáýðòýé îãòëîë, ã – ñàëààëëûí íÿãò ñåêòîð õýëáýðòýé îãòëîë

9. Îëîí ñàëààëàëòàé êàáåëü äàõ òóñãààðëàãäñàí ñàëààëàë íü ººð õîîðîíäîî ìóøãèðñàí
(ýð÷ëýõ) åðºíõèé íýã ïîëèõëîðâèíèëýí õàëüñ áóþó ãýðýëä òýñâýðòýé òóñãàé ðåçèíèí
õàìãààëàõ á¿ðýýñ, ýñâýë õàð òóãàëãààð õèéãäñýí òóñãààðëàëòòàéãààð áýëòãýãäýíý.
Òóñãààðëàëòòàé ìóøãèðñàí ñàëààëàë äîòîðõè çàâñàð õîîðîíäûí çàé ÷àíàð ìóóòãàõ
¿éëäëèéí ýñðýã íàéðëàãà á¿õèé áîäèñò øèíãýýñýí, (ôàç õîîðîíäûí ä¿¿ðãýëò) ñ¿ëæìýëýýð
ä¿¿ðãýãäýíý. 3000 â, 6000 â – ûí õ¿÷äýëä êàáåëèéí öàõèëãààíû áàò áýõ ÷àíàðûã
ºíäºðæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð òýäãýýðèéí òóñãààðëàëòòàé ìóøãèà ñàëààëàë äýýð åðºíõèé
ðåçèíèí òóñãààðëàëòààð íèéòýä íü á¿ñýëæ îðîîíî. Ò¿¿íèé äýýð ïîëèõëîð âèíèëýí õàëüñ
áóþó òóñãàé ðåçèí ýñâýë õàð òóãàëãàí òóñãààðëàëòòàé õàìãààëàõ á¿ðýýñ òàâèíà. Õàð
òóãàëãàí á¿ðýýñíèé çóçààí íü 1.05 – ààñ 2.0 ìì õ¿ðòýëõ õýìæýýíä õýëáýëçýõ,
ïîëèõëîðâèíèë, ðåçèí á¿ðýýñíèé çóçààí 2 – îîñ 4 ìì õ¿ðòýëõ õÿçãààðò áàéíà. Á¿ðýýñíèé
äîòîðõè êàáåëèéí ãîë÷ õýäèé÷èíýý èõ áàéíà õàìãààëàõ á¿ðýýñíèé çóçààí òºäèé÷èíýý èõ
áîëíî.
Ðåçèíèí òóñãààðëàëòòàé èõýíõ êàáåëü ãàí òóóç áóþó õàâòãàé ãàí óòñààð õèéãäñýí
õóÿãòàé áàéäàã. Õóÿã õó÷èëò íü õàð òóãàëãà, ïîëèõëîðâèíèëýí õàëüñ, òóñãàé ðåçèíèí
õàìãààëàõ õàëüñàí äýýð òàâèãäàíà. Õàìãààëàõ á¿ðýýñ, õàìãààëàõ õó÷èëòûí õîîðîíä
øèíãýýëòòýé êàáåëèéí öààñ áóþó ñ¿ëæìýëèéí äàâõàðãûã çóëíà.
Çóðàã – 2. Ðåçèíèí òóñãààðëàëòòàé õàð òóãàëãàí á¿ðýýñýíäýõ õ¿÷íèé êàáåëü
1 – îëîí óòàñòàé ñàëààëàë, 2 – øàõñàí ðåçèíèí òóñãààðëàëòòàé,
3 – ðåçèíæñýí òóóçàí õó÷èëò, 4 – á¿ñýëñýí òóñãààðëàëò, 5 – õàð òóãàëãàí á¿ðýýñ
Çóðàã – 3. Ïîëèõëîðâèíèëûí õàëüñàí á¿ðýýñýíäýõ ðåçèíèí òóñãààðëàëò á¿õèé ñàëààëàëòòàé õ¿÷íèé êàáåëü. 1
– íýã óòàñòàé ñàëààëàë, 2 – øàõàãäñàí ðåçèíèí òóñãààðëàëòòàé ñàëààëàë, 3 – ïîëèõëîðâèíèë õàëüñ
Õóâàíöàð òóñãààðëàëòòàé (ïîëèýòèëåí) êàáåëü 35000 â (35 êâ) õ¿ðòýëõ õ¿÷äýëä
çîðèóëàãäàí áýëòãýãäýíý. 6000 â, ò¿¿íýýñ äýýø õ¿÷äýëä àæèëëàõ á¿õ êàáåëü íü
òóñãààðëàãäñàí ñàëààëàë á¿ðä çýñ ÿëòàñ áóþó öààñ, õàãàñ äàìæóóëàã÷ ðåçèíýýñ á¿ðäñýí
äýëãýöèéã íààíà.

10. Çóðàã – 4. Õóâàíöàð òóñãààðëàëòòàé õ¿÷íèé êàáåëü
1 – îëîí óòàñòàé ñàëààëàë, 2 – øàõàãäñàí õóâàíöàð òóñãààðëàëòòàé ñàëààëàë, 3 – ðåçèí áà áóñàä
ìàòåðèàëûí êàáåëèéí ä¿¿ðãýëò, 4 – ÏÂÕ ÿëòñàí á¿ðõýâч
Цаасан тусгаарлалттай кабель
1, 3, 6, 10, 20, 35 êâ, ò¿¿íýýñ äýýø õ¿÷äýëä àæèëëàõ óóñìàëä øèíãýýñýí öààñàí
òóñãààðëàëòòàé õ¿÷íèé êàáåëèéã ¿éëäâýðëýíý. Ýíäýýñ 35 êâ õ¿ðòýëõ õ¿÷äýëä òàâèãäàõ,
ºðãºí õýðýãëýãäýæ áàéãàà êàáåëèéã àâ÷ ¿çüå.
Êàáåëèéí ã¿éäýë äàìæóóëàõ ñàëààëàë íü 纺ëºí çýñ óòàñ ìºí 纺ëºí áóþó õàòóó
õºíãºí öàãààí óòñààð áýëòãýãäýíý. Ðåçèíèí òóñãààðëàëòòàé êàáåëèéí íýãýí àäèë 16 ìì2
õ¿ðòýëõ îãòëîë á¿õèé ã¿éäýë äàìæóóëàõ ñàëààëëûã çºâõºí äîòðîî íýã óòàñòàéãààð
áýëòãýãäýíý. 25 ìì2 – ààñ ýõëýí ò¿¿íýýñ äýýø îãòëîë á¿õèé êàáåëèéí ñàëààëëûã îëîí
óòàñòàéãààð áýëòãýíý. ÿéäýë äàìæóóëàõ ñàëààëëûí îãòëîë äóãóé, ñåãìåíò, ñåêòîð
õýëáýðòýé áàéæ áîëíî.
Íýã ñàëààëàë á¿õèé êàáåëüä ñàëààëëûí îãòëîë äóãóé õýëáýðòýé, õî¸ð ñàëààëàëòàéä
äóãóé áóþó ñåãìåíò õýëáýðòýé, ãóðàâ, äºðâºí ñàëààëàëòàé êàáåëüä ñåêòîð õýëáýðòýé
îãòëîëûã òóñ òóñ õýðýãëýíý. Ñåãìåíò, ñåêòîð õýëáýðòýé ñàëààëàë íü êàáåëüä íÿãò ÷èãæð¿¿í
áîëîëöîîã ºãºõ áóþó êàáåëèéí ýçëýõ¿¿íèéã áàãàñãàõ íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëíý.
Çóðàã – 1. (АСБ-6) õàð òóãàëãàí á¿ðýýñýíäýõ, õàìãààëàëòûí õó÷èëòòàé, ðåçèíèí òóñãààðëàëò á¿õèé,
ñàëààëàëòòàé õ¿÷íèé êàáåëü 1 – îëîí óòàñòàé ñàëààëàë, 2 – áîäèñ øèíãýýñýí öààñàí òóñãààðëàëò, 3 – ôàç
õîîðîíäûí ä¿¿ðãýëò, 4 – á¿ñýëñýí òóñãààðëàëò, 5 – á¿ðõýâ÷, 6 – õàð òóãàëãàí õó÷èëò, 7 – õàìãààëàõ õó÷èëò
(纺ëºâ÷), 8 – ãàí òóóçàí õàìãààëàõ õó÷èëò, 9 – òîì øèðõýãòýé ñ¿ëæìýëýýð õèéñýí õàìãààëàõ õó÷èëò
Êàáåëüä áàéõ ñàëààëàë á¿ð íü òóñãààðëàëòòàé áàéõ áóþó òýðýýð ýðäñèéí òîñîíä
äàâèðõàé óóñãàñàí á¿ðäýë á¿õèé öàõèëãààí òóñãààðëàõ íàéðëàãàòàé çóóðìàëä øèíãýýñýí
0.125 áóþó 0.175 ìì çóçààí êàáåëèéí öààñàí õýä õýäýí äàâõàðãààñ á¿ðäýíý.

11. Îëîí ñàëààëàëòàé êàáåëèéí ñàëààëëûí öààñàí òóñãààðëàëòûí çóçààí íü 1 êâ
õ¿÷äýëä 0.25 – 0.95 ìì áàéõ áà 10 êâ õ¿÷äëèéí êàáåëüä çóçààí íü 1.35 – 3.0 ìì õ¿ðòýëõ
õÿçãààðò òóñ òóñ áàéíà.
Íýã ñàëààëàëòàé áà òóñäàà õàð òóãàëãàí ñàëààëàëòàé êàáåëèéí ñàëààëëûí
òóñãààðëàëòûí çóçààí íü 1 – 6 êâ õ¿ðòýëõ õ¿÷äëèéí êàáåëüä 1.2 – 2.7 ìì õ¿ðòýë, 10 – 20 êâ
– ûí êàáåëüä 3.5 – 6.0 ìì õ¿ðòýë áàéíà. 35 êâ õ¿÷äýë á¿õèé êàáåëüä ñàëààëëûí
òóñãààðëàëòûí äàâõàðãûí çóçààí 9 – 11 ìì – òýé òýíö¿¿ áàéíà.
Êàáåëèéí õóâààðèëàí çàëãàëòàíä ôàç õîîðîíäûí óòñûã òàíèí ìýäýõèéí òóëä îëîí
ñàëààëàëòàé êàáåëèéí ñàëààëàë á¿ðèéí ãàäíà òàëä öààñàí òóóçàí äýýð ÿëãàõ ºí㺺ð
òýìäýãëýíý.
20, 35 êâ õ¿÷äýëä áàéõ êàáåëèéí ñàëààëàëò á¿ðèéã òóñãàéä íü õàð òóãàëãàòàé áóþó
äóãóé îãòëîëòîé òóñãààðëàëòòàé ñàëààëàë òóñ á¿ð äýýð õàð òóãàëãàí á¿ðýýñèéã íààëäóóëíà.
ªºð õîîðîíä ìóøãèñàí õàð òóãàëãàí ñàëààëëûí çàâñàð õîîðîíä ñ¿ëæìýëýýð ä¿¿ðãýíý.
Êàáåëèéí ãóðâàí ñàëààëàë òóñ á¿ð äýýð íààëäñàí õàð òóãàëãàí á¿ðýýñ íü öàõèëãààíû
äýëãýö áîëíî.
Çóðàã – 2. (АОСБ-35) öààñàí òóñãààðëàëòòàé õàð òóãàëãàäñàí
òóñãàé ñàëààëàë á¿õèé êàáåëü1 – äóãóé îãòëîëòîé äîòðîî îëîí çýñ óòàñòàé ñàëààëàë, 2 – á¿ðõýâ÷, 3 –
öààñàí, øèíãýýëòòýé òóñãààðëàëò, 4 – á¿ðõýâ÷, 5 – õàð òóãàëãàí á¿ðýýñòýé ñàëààëàë, 6 – õàìãààëàëòûí õó÷èëò,
7 – ôàç õîîðîíäûí ä¿¿ðãýëò, 8 – õàìãààëàëòûí 纺ëºâ÷, 9 – ãàí òóóçààð õèéãäñýí õàìãààëàëòûí õóÿãàí
õó÷èëò, 10 – á¿ä¿¿í øèðõýãòýé øèíãýýëò á¿õèé ñ¿ëæìýëýýð õèéãäñýí ãàäíà òàëûí õàìãààëàõ õó÷èëò
Цаасан тусгаарлагчтай хөнгөнцагаан судастай хүчний кабель - ААБл

12. Цаасан тусгаарлагчтай хөнгөнцагаан судастай хүчний кабель - ААБлГ