rekorder pdp

1. Tajuk : Pengajaran Rekoder di Sekolah rendah
Oleh : Nazri Ghani
Ditulis Pada : Mei 2011
KANDUNGAN
BIL PERKARA MUKA SURAT
1 Pendahuluan 3
2 Pemilihan Lagu 4
3 Maklumat Pasukan Ensembel 5
4 Senarai Semak Peralatan / Keperluan 6
5 Jadual Latihan 6
6 Proses Kerja 7
7 Gubahan Ensembel Rekoder 8
8 Refleksi 13
9 Kesimpulan 14
10 Rujukan 15
11 Skor Gubahan Rekoder Lagu ’Wau Bulan’
1

2. 1. Pendahuluan
Penggunaan rekoder dalam aktiviti pembelajaran muzik di bilik darjah adalah
bertujuan memberi pengalaman muzikal secara hands-on. Menurut PPK Kementerian
Pelajaran Malaysia ( 2003 ), selain memberi pengalaman muzikal, pembelajaran rekoder
juga dapat mengukuhkan kefahaman bahasa muzik melalui pengalaman praktikal. Sejak
KBSR diperkenalkan, penggunaan rekoder dalam subjek Pendidikan Muzik terus diberi
keutamaan dan diperkasakan melalui aktiviti bercorak pertandingan sama ada di
peringkat daerah, negeri dan kebangsaan.
Namun, tidak semua sekolah dapat mengetengahkan kumpulan rekoder sekolah
masing-masing akibat kekurangan kemahiran dalam kalangan guru muzik dan
kemampuan membuat gubahan skor bagi persembahan ensembel rekoder. Ini ditambah
lagi dengan promosi berkaitan pertandingan yang dianggap lemah dan gagal diwar-
warkan ke seluruh sekolah terutama di peringkat daerah. Seringkali juga, pihak
pemilihan di peringkat daerah memilih sekolah tertentu untuk mewakili daerah kerana
ingin menjimatkan kos bagi menganjurkan pertandingan peringkat daerah.
Jika membuat carian di youtube misalnya, tidak banyak memaparkan kumpulan
ensembel rekoder dari negara ini dan ini menyukarkan guru-guru muzik khususnya
membuat perbandingan dan mengambil contoh terbaik daripada video yang dimuat
turun. Namun begitu video bertajuk Gosnells Primary School Recorder Ensemble,
Pasiber 4 altos sonata --- Canon Recorder Ensemble, Carol of the Birds dan The Sylph
Air boleh dimuat turun dari laman youtube untuk dijadikan panduan dalam gubahan
lagu untuk persembahan ensembel rekoder.
Penggunaan rentak tradisional seperti zapin, joget, inang, masri dan asli
seharusnya terus dimurnikan dalam gubahan skor rekoder agar generasi akan terus
didedahkan dengan budaya bangsa yang menarik dan mempunyai tarikan tersendiri.
Dengan ini, kita akan mewujudkan kelainan dalam genre persembahan yang selama ini
lebih menjurus kepada lagu-lagu yang dicedok dari budaya barat contohnya ’hot cross
bun’ , ’Marionnete’, ’London Bridge’ dan sebagainya.
2

3. 2. Pemilihan Lagu
Lagu Wau Bulan dipilih kerana corak irama yang berulang digunakan bersama
melodi. Penjarian rekoder bagi lagu ini adalah mudah di mana hanya melibatkan 4 not
sahaja iaitu penjarian not G, A, B dan D. Pemilihan lagu ini dibuat kerana murid yang
terlibat mempunyai pengalaman sedia ada mengenai melodi dan telah memainkan lagu
tersebut melalui sesi pelajaran di dalam kelas.
Lagu ini dalam tanda masa 4an dan dalam nada G major. Lagu dalam tanda masa
4an lebih mudah dimainkan dimana murid dapat mengecam detik dengan lebih baik
berbanding lagu dalam tanda masa 3an. Nilai not yang terdapat dalam irama lagu adalah
not perempat dan perlapan. Corak iramanya mudah dan digredkan secara terancang.
Lagu dalam meter 4an seperti lagu ’Wau Bulan’ amat sesuai diiringi dengan
rentak inang. Lagu ini juga adalah dalam tempo sederhana ( 80 – 100 detik seminit ).
Pengulangan corak irama dan melodi memudahkan murid mengingati dan menggunakan
pendengaran dalaman mereka dengan lebih baik.
Helen Ten Hong Beng, Kwok Kim Teck (1992), menyatakan pemilihan lagu
untuk kanak-kanak harus mempunyai ciri-ciri pendek, mudah diingati, bermakna, jelas
tepat serta dapat mendorong reaksi. Julat suara hendaklah boleh dilakukan mengikut
kemampuan murid selain ia perlu sesuai dengan kumpulan umur di samping dapat
mencerminkan persekitaran kanak-kanak. Lagu yang dipilih juga hendaklah berkualiti
dan indah dari segi estetiknya.
3

4. 3. Maklumat Pasukan Ensembel.
Nama Kumpulan : Kumpulan Ensembel Rekoder SK Peserian.
Bilangan Ahli : 30 Orang.
Penasihat : Encik Khalidi bin Senan ( Guru Besar SK Peserian ).
Jurulatih : Encik Nazri bin Ghani.
Pembantu : Puan khalsom bt Ahmad.
Senarai Peserta
1. Ahmad Hassan Suhaimi 16. A’mmarah Amran
2. Ahmad Hussin Suhaimi 17. Farah Nur Sahira Hamdi
3. Muhd Nur Adli Azrenkefly 18. Nor Azlina Othman
4. Muhd Nur Azri Azrenkefly 19. Nur Ain Farhannie Mohd Sabari.
5. Muhd Safwan Sahak 20. Nur Fasehah Baharuddin
6. Khairul Nazmi Zakaria 21. Nurul Adlina Ashikin Sohari
7. Muhd Adib Aris 22. Siti Aisyah Ahmad Zairi
8. Muhd Amalhakimi Abu Bakar 23. Mohd Izwan Azhar
9. Muhd Syamim Nor Azman 24. Nor Ain Abd Kahhar
10. Muhd Hilman Aris 25. Nuraini Sofea Azami
11. Muhd Ammar Khairuddin 26. Intan Syafina Nor
Effendee
12. Muhd Syahmi Arif Ismail 27. Siti Anis Afiqah Mohd Bukhari
13. Muhd Taqiuddin Masri 28. Siti Nor Syuhadah Suradi.
14. Iskandar Asyraf Md Khairi 29. Nur Amirah Hashim
15. Muhd Amir Farhan Abd Ghafar 30. Noraini Hamly
4

5. 4. Senarai Semak Peralatan / Keperluan.
Bil Alatan Jumlah
1 Rekoder 25
2 Dram Bes 1
3 Dram Getar 1
4 Wood Block 1
5 Tamborin 1
6 Melodian 2
7 Skor Stand 2
8 Dram Stand 1
9 Bongo 1
5. Jadual Latihan
Tarikh Hari Masa Aktiviti
01.06.2011 Rabu 8.30 – 10.30 pg Pemilihan ahli kumpulan ensembel
rekoder.
04.06.2011 Sabtu 8.30 – 10.30 pg Surat Kebenaran ibu-bapa / Jadual
latihan.
08.06.2011 Rabu 8.30 – 10.30 pg Latihan penjarian / tiupan rekoder.
11.06.2011 Sabtu 8.30 – 10.30 pg Latihan penjarian / tiupan rekoder.
14.06.2011 Selasa 9.15 – 10.15 pg Latihan penjarian / tiupan rekoder.
15.06.2011 Rabu 9.15 – 10.15 pg Latihan penjarian / tiupan rekoder.
21.06.2011 Selasa 9.15 – 10.15 pg Latihan penjarian / tiupan rekoder.
22.06.2011 Rabu 9.15 – 10.15 pg Latihan penjarian / tiupan rekoder.
28.06.2011 Selasa 9.15 – 10.15 pg Latihan penjarian / tiupan rekoder
29.06.2011 Rabu 9.15 – 10.15 pg Latihan ensembel rekoder / iringan.
05.07.2011 Selasa 9.15 – 10.15 pg Latihan ensembel rekoder / iringan.
06.07.2011 Rabu 9.15 – 10.15 pg Latihan ensembel rekoder / iringan.
07.07.2011 Khamis 9.15 – 10.15 pg Latihan ensembel rekoder / iringan.
08.07.2011 Jumaat 10.35 – 11.05 pg Rakaman video persembahan.
5

6. 6. Proses Kerja.
Bagi menyiapkan tugasan ini, saya berbincang dengan rakan-rakan sekuliah
melalui perbualan telefon. Seterusnya, saya telah merujuk buku-buku berkaitan gubahan
lagu dan rekoder yang terdapat dalam pasaran dan simpanan peribadi. Modul digunakan
sebagai bahan rujukan utama dalam menyiapkan tugasan tersebut. Saya telah memilih
sebuah lagu rakyat iaitu lagu ’Wau Bulan’. Analisa skor telah dilakukan sama ada lagu
yang dipilih bersesuaian dengan rekoder ensembel yang akan digubah.
Carian internet dilakukan bagi mencari gubahan lagu tradisional dalam format
midi. Lagu yang telah dimuat turun kemudiannya dianalisa menggunakan perisian Encore
yang dapat memaparkan gubahan lagu tersebut secara keseluruhan dalam skor yang
lengkap serta alat muzik yang digunakan. Contoh-contoh gubahan tersebut dijadikan asas
dalam gubahan rekoder ensembel agar bersesuaian dengan tahap murid yang terlibat
dalam kumpulan tersebut.
Walaupun tiada lawatan dilakukan di sekolah lain bagi menyempurnakan tugasan,
saya telah memuat turun video ensembel rekoder yang terdapat di internet untuk
dijadikan asas dan ’benchmark’ kepada persembahan yang bakal dilakukan oleh
kumpulan ensembel rekoder sekolah saya. Video tersebut termasuklah dari pertandingan
rekoder peringkat negeri, Gosnells Primary School Recorder Ensemble, The Simpson
recorder Ensemble dan sebagainya. Video tersebut diperolehi melalui laman web youtube
telah dijadikan rujukan dalam mendapatkan gambaran rakaman yang hendak dilakukan.
Jadual latihan dan senarai semak telah disediakan bagi melicinkan tugasan ini
agar menepati masa yang telah ditetapkan. Pemilihan murid telah dibuat berpandukan
aktiviti yang dijalankan dalam kelas formal dimana hanya murid yang mempunyai
kemahiran penjarian dan tiupan yang mantap sahaja dipilih bagi projek ini.
Murid yang dipilih telah dimaklumkan tentang jadual latihan dan diberikan skor
lagu ‘Wau Bulan’ yang belum dibuat gubahan alat muzik yang lain. Tempoh dua minggu
diberikan agar murid memahirkan penjarian dan tiupan berpandukan skor yang diberikan.
6

7. Latihan bersama skor gubahan ensembel rekoder kemudiannya dilakukan dalam jangka
masa tiga minggu sebelum persembahan sebenar dilakukan.
Murid-murid telah dikumpulkan kepada enam kumpulan iaitu :
a. Kumpulan Soprano 1 (Melodi Asas).
b. Kumpulan Soprano 2
c. Kumpulan Soprano 3
d. Kumpulan Perkusi (rentak / detik)
e. Kumpulan Melodian (Kod iringan)
f. Glokenspiel (intro, solo, ending)
Teknik latih tubi digunakan bagi memantapkan penjarian dan tiupan rekoder serta
muzik iringan yang lain. Penekanan diberi dalam aspek tempo, dinamik dan
keseimbangan bunyi yang dihasilkan. Semangat kerjasama berkumpulan diterapkan agar
persembahan yang bakal dibuat benar-benar menepati objektif yang disasarkan.
Murid yang dipilih sentiasa diingatkan agar mematuhi jadual latihan, disiplin serta
etika sebelum, semasa dan selepas persembahan. Rakaman akhir telah dijadualkan pada
08 Julai 2011 di Dewan Maju Jaya, SK Peserian, Semerah, Batu Pahat. Rakaman tersebut
seterusnya disimpan dalam bentuk CD dan dihantar sebagai bahan lampiran tugasan.
7. Gubahan Ensembel Rekoder.
Menurut Mastor Jarkaseh (1994), gubahan lagu boleh dilakukan mengikut tahap-
tahap bergantung kepada golongan pendengar, penyanyi atau tujuan sesuatu lagu tersebut
digubah. Lima aspek asas dalam menggubah sebuah skor persembahan rekoder ialah :
a. Pemilihan rentak.
b. Pemilihan Kod-kod iringan.
c. Gubahan nada lagu.
d. Mencipta permulaan ( intro ) dan penamat ( ending ).
e. Menyusun bentuk atau ulangan rangkap-rangkap lagu.
7

8. 7.1 Soprano 1 (Melodi Asas)
Seramai 10 orang murid telah dipilih bagi memainkan melodi asas lagu
’Wau Bulan”. Melodi asas ini dimainkan oleh kumpulan soprano 1 sebanyak 2
kali iaitu selepas intro dan solo sebelum ulangan kedua.
7.2 Soprano 2 (Ostinato Melodi)
Seramai 5 Orang murid meniup rekoder berpandukan ostinato melodi
yang telah dipilih. Kumpulan ini mengiringi soprano 1 berpandukan skor yang
diberikan.
7.3 Melodian (Kod Lagu)
Kumpulan ini telah dihadkan kepada 2 orang murid sahaja di mana setiap
murid diberikan tugas meniup membunyikan kod lagu mengikut corak irama
berikut :
Keratan kod iringan lagu ’Wau Bulan’
7.4 Kumpulan Iringan perkusi.
7.4.1 Glokenspiel - Ditugaskan untuk memainkan intro, solo dan ending.
- 2 pemain melodian.
7.4.2 Bongo - memainkan rentak inang.
- seorang pemain bongo.
7.4.3 Dram Samping / Bes - memainkan rentak inang.
- seorang pemain sahaja untuk 2 alat.
7.4.4 Tamborin - membunyikan not kuaver ( 8 bagi setiap bar ).
8

9. 7.4.5 Wood Block - membunyikan detik.
7. Kaedah Pengajaran dan Pelaksanaan.
Keratan skor perkusi lagu ’Wau Bulan’
Sebelum latihan tiupan rekoder dilakukan, murid terlebih dahulu didedahkan
dengan lagu ’Wau Bulan’. Murid diajar menyanyikan lagu tersebut dengan dan tanpa
iringan. Ini selaras dengan prinsip pengajaran muzik Kodaly. Pada asasnya pendekatan
Kodaly merupakan kaedah yang sistematik untuk mengajar konsep dan kemahiran muzik.
Kaedah vokal sejajar dengan falsafah Kodaly iaitu ’A musical culture that has real dept
must always be founded singing’. Nyanyian dapat menyediakan asas dan seterusnya
meningkatkan pembelajaran instrumental.
Setelah murid boleh menyanyi dengan baik, paparan skor lagu ditunjukkan
kepada murid yang terlibat. Mereka kemudiannya diminta menepuk corak irama
berpandukan skor seterusnya menyebut ’tu’ mengikut melodi dan irama lagu tersebut.
Setelah yakin, murid dilatih untuk mengecam not dan nilainya dan pic yang perlu
dimainkan. Tempat yang dibenarkan mengambil nafas juga ditandakan di skor bagi
memudahkan murid semasa meniup keseluruhan lagu tersebut.
Seterusnya, murid melakukan penjarian not secara latih tubi hingga mereka benar-
benar dapat meniup lagu dengan yakin, tepat dan mengikut tempo. Penguasaan melodi
9

10. asas akan membantu murid dalam aktiviti berikutnya dengan lebih baik. Ahli kumpulan
telah dibahagikan kepada 5 kumpulan iaitu kumpulan soprano 1, soprano 2, soprano 3,
melodian dan perkusi iringan.
Latihan berkumpulan dijalankan bagi memudahkan murid menguasai skor
gubahan mengikut yang dirancang. Latihan ini juga dapat membantu perkembangan rasa
organisasi muzikal seperti yang dinyatakan dalam matlamat pendekatan Carl Orff.
Keadaan ini juga mewujudkan budaya musical independence dalam kalangan ahli
kumpulan yang terlibat.
Langkah selanjutnya ialah menggabungkan kumpulan-kumpulan tersebut
membentuk satu organisasi ensembel rekoder yang lengkap. Skor gubahan telah
diperdengarkan kepada semua ahli kumpulan menggunakan perisian Encore. Perisian ini
memudahkan guru untuk menunjukkan gubahan yang disediakan untuk setiap kumpulan
dan keseluruhan persembahan.
Gabungan permainan dalam ensembel tersebut dirakamkan untuk dibuat
penelitian oleh ahli kumpulan dan membuat pembetulan dalam sebarang kesilapan yang
telah dilakukan. Unsur-unsur dinamik tidak dimasukkan dalam gubahan kerana
memerlukan latihan yang lebih teliti dan berkesan. Namun begitu, keperluan untuk
memainkan alat muzik dalam tempo yang betul dititikberatkan di samping penjarian not
serta tiupan rekoder yang kemas agar terhasilnya ton yang baik melalui persembahan
tersebut.
Bagi mengawal keseimbangan bunyi susunan peserta ensembel dilakukan dengan
teliti dan dibuat beberapa penyesuaian. Ini dapat membantu ke arah sebuah persembahan
yang bermutu di mana campuran ton alat muzik mewujudkan harmoni yang menarik dan
memuaskan hati pendengar. Berikut adalah susunan ahli kumpulan ensembel rekoder
yang dilaksanakan.
10
6
7
7
9
4
5
3
1
2
8
7
1
0

11. Keterangan : 1. Melodian. 6. Dram samping / bes.
2. Glokenspiel. 7. Woodblock.
3. Soprano 1. 8. Tamborin.
4. Soprano 2. 9. Bongo.
5. Soprano 3. 10. konduktor.
Etika persembahan diterapkan dalam diri murid kerana disiplin dan etika
persembahan merupakan antara faktor kejayaan sesebuah persembahan. Setiap ahli
diingatkan agar mematuhi disiplin persembahan iaitu sebelum, semasa dan selepas
persembahan. Pemilihan ahli dalam kalangan murid tahun 4 dan 5 membantu
memudahkan pengurusan di mana murid tersebut tidak terlibat dengan kelas peperiksaan
UPSR. Ini memberi ruang untuk latihan secara intensif sebelum persembahan dan
rakaman yang dibuat.
Seorang ketua dalam kalangan murid telah dilantik sebagai penghubung
maklumat antara jurulatih dan ahli kumpulan. Murid dipastikan memahami apa yang
dikehendaki dan matlamat akhir latihan seterusnya menunjukkan persembahan yang
mantap. Latihan secara individu digalakkan bagi memahirkan murid dalam aktiviti
penjarian dan pembacaan notasi.
8. Refleksi.
Bagi menyiapkan tugasan ini, sebuah skor ensembel telah digubah. Kemahiran
berkaitan teori muzik amat diperlukan bagi membuat gubahan skor yang baik. Kreativiti
guru yang terlibat boleh menentukan sama ada gubahan tersebut dipersembahkan dengan
menarik dan mempunyai nilai estetika yang tinggi. Walaupun saya kurang berpuashati
dengan gubahan yang dibuat, usaha tetap diteruskan bagi memantapkan diri dengan
kemahiran-kemahiran khusus muzik agar lebih memudahkan sesi pengajaran dan
pembelajaran termasuk memberi pengalaman muzikal melalui persembahan pentas.
11

12. Rakaman yang dibuat menggunakan kamera digital Sony L4000 kurang
memuaskan dari segi kualiti gambar dan suara. Oleh itu penggunaan kamera video
sebenar perlu digunakan untuk rakaman akan datang. Kawalan murid juga perlu
dipertingkatkan agar mereka benar-benar mengamalkan disiplin yang tinggi semasa
latihan hingga ke peringkat persembahan.
Kegagalan murid mematuhi disiplin latihan dan arahan guru menyebabkan
persembahan yang dilakukan tidak memenuhi matlamat yang disasarkan. Susun atur
peserta persembahan perlu diperkemaskan supaya imbangan bunyi alatan muzik akan
lebih jelas, jitu dan menarik minat audien yang menyaksikan persembahan.
Murid harus terus diberikan motivasi dimana kata pujian dan penghargaan secara
langsung dapat meningkatkan semangat murid untuk berlatih dengan lebih tekun dan
memberi tumpuan dalam sesi latihan yang diadakan. Sebarang kesilapan hendaklah
diperbetulkan dengan segera agar ia tidak mencacatkan keseluruhan persembahan.
9. Kesimpulan
Rekoder merupakan alat muzik yang diajar dalam aktiviti pengajaran dan
pembelajaran di bilik darjah untuk memberi pengalaman muzikal. Rekoder menjadi
pilihan kebanyakkan negara untuk digunakan dalam pengajaran dan pembelajaran kerana
rekoder senang dipelajari dan harganya murah.
Rekoder telah diperkenalkan ke sekolah- sekolah sejak pelaksanaan Kurikulum
Baru Sekolah Rendah (KBSR) melalui mata pelajaran Pendidikan Muzik pada tahun
1983. Pembelajaran Muzik secara formal dengan menggunakan rekoder kepada murid
Tahap 2 telah bermula pada tahun 1986. Pertandingan disyorkan sebagai satu aktiviti
sokongan dan pengukuhan kepada aktiviti di bilik darjah (kurikulum) di samping dapat
mencungkil bakat pelajar dalam permainan alat. lanya sebagai alternatif bagi
pertandingan yang sedia ada.
12

13. Oleh itu guru muzik perlu meningkatkan kemahiran berkaitan gubahan, alat
muzik, dan sebagainya. Rakan-rakan yang telah lama berkecimpung dalam bidang muzik
boleh dirujuk jika kita menghadapi masalah. Perkongsian maklumat membolehkan guru-
guru meningkatkan nilai sahsiah mereka ke arah pengajaran yang lebih positif dan
berkesan. Guru muzik perlu mempertahankan kesinambungan mereka dalam aliran
pendidikan negara. Aktiviti yang menonjolkan kesan pengajaran dan pembelajaran muzik
dalam kalangan murid hendaklah digalakkan melalui penyertaan dalam aktiviti sekolah
yang lain. Kegiatan muzik di sekolah haruslah dipastikan sentiasa ‘hidup’ agar ia dapat
menarik penyertaan khalayak dan sokongan masyarakat serta pembuat dasar seterusnya
memberi kesedaran tentang kepentingan mata pelajaran Pendidikan Muzik di sekolah.
Muzik sebagai rekreasi atau kesenggangan amat sesuai sebagai satu pilihan
aktiviti ko-kurikulum di sekolah-sekolah terutama dalam keadaan wujudnya gejala sosial
khususnya di kalangan generasi muda. Muzik dapat memberi penekanan ke arah
pembentukan kualiti diri dan sahsiah pelajar merangkumi aspek emosi, kreativiti, nilai
sosialisasi, estetika dan etika juga sebagai pengerak minda untuk berfikir dengan lebih
aktif ke arah peningkatan diri. Penglibatan dalam aktiviti muzik memerlukan komitmen
dan disiplin diri yang tinggi. Muzik juga dapat mencungkil bakat pelajar sekali gus
membina keyakinan kental dalam diri.
13

14. APENDIKS
RUJUKAN / REFERENSI
Chesire Goh, C.F. Wong, H.M Phang. Pendidikan Muzik KBSR Tahun 3. Kajang : Unik
Didik Sdn Bhd.
Haji Abu Hassan bin Haji Ali (2000). Latihan Permainan Rekoder, Melodian dan Kibod
Kecil Untuk Sekolah Rendah. Petaling Jaya : Pustaka Akademik.
Janet Yong Yoke Fah, Barnitus Loo (1994). Mari Bergembira Dengan rekoder
Berasaskan Pendekatan Zoltan Kodaly. Bayan Lepas : Penerbit Muzikal.
Mastor Jarkaseh (1994). Bermain Gitar – Aspek Melodi Iringan dan Gubahan. Pulau
Pinang : Rhythm MP Sdn Bhd.
Pusat Perkembangan Kurikulum (2003). Buku Sumber Pendidikan Muzik KBSR. Kuala
Lumpur : Kementerian Pendidikan Malaysia.
14