32 protagonistas na Idade Media galega

32 PROTAGONISTAS INDIVIDUAIS NA IDADE MEDIA GALEGA

Exeria era monxa ou quizais
unha devota viúva,
probablemente de alta escala
social, lectora do Antigo e
Novo Testamento, muller
curiosa, intrépida, audaz e
forte. Arredor de 381
emprendeu con outras persoas
unha viaxe a Oriente, que
debeu durar ata o 384 (aínda
que a datación podería ser
posterior: 408-410), para rezar
e coñecer directamente os
lugares bíblicos e evanxélicos e
tamén a Tebaida exipcia e
quizás Xerusalén. Non sabemos
se Exeria volveu con vida.

Exeria Fonte: José Carlos Santos:
Diseño de L. Seoane para Sargadelos http://www.culturagalega.org/album/detalle.php?id=164

Hermerico (rei antes de
410-438; † 442) foi o primeiro
monarca do reino suevo de
Galicia. Fixo un pacto
(foedus) con Roma -alá por
410 ou 411- polo que asumía
as funcións políticas que ata
ese momento corresponderan
en Galicia ao emperador
romano. En 429,
aproveitando que os vándalos
se viron forzados a desaloxar
o sur da Península, lanzouse
sobre a Lusitania e a Bética,
mais procurando manter o
entendemento con Roma.
Nos seus tempos houbo falta
de entendemento coa
aristocracia galaico-romana.

Hermerico Fonte: A. López Carreira (2003):
Ilustración de Tucho Fernández Calo Os reis de Galicia. de. A Nosa Terra.

Requiario (rei entre 448-456)
era xa católico cando
accedeu ao trono. No 449
decretou a conversión oficial
do reino, de xeito que
Galicia foi, tamén, o
primeiro reino católico de
Europa occidental. Requiario
acuñou, por primeira vez,
moeda propia. A pesares da
súa aproximación aos
visigodos, estes atacaron o
reino suevo. No ano 456 ten
lugar a batalla do Órbigo.
Derrotado e refuxiado no
Porto, foi capturado e
decapitado polos visigodos.

Requiario Fonte: A. López Carreira (2003):

Hidacio (ca. 400 – ca. 469) foi
bispo de Chaves (desde 427) e
historiador galaico-romano.
Nado no seo dunha familia
acomodada da Limia, viaxou
de neno a Palestina, onde
coñeceu a San Xerome durante
a súa estadía en Belén.
Hidacio é a primeira fonte
escrita que conservamos sobre
os suevos en Gallaecia; a súa é
unha visión negativa dos
suevos, aos que define como
“nación inicua e enfurecida”; a
súa pegada na historiografía
tradicional influiría para unha
valoración violenta dos suevos.

Hidacio
Viñeta da banda deseñada “Breve
historia de Galicia” (Grupo Nono-Art) Fonte: Galipedia

Orixinario de Panonia, S.
Martiño de Dumio chega á
Hispania sueva cara ao ano
550. A última parte da súa
vida pasouna loitando por
converter aos suevos do
arrianismo ao catolicismo.
Fundou un mosteiro en
Dumio, do que foi abade.
Máis tarde, antes de 572, foi
consagrado bispo de Dumio.
En 572 accedeu ao
arcebispado de Braga, cargo
que ostentou ata a súa morte
en 579. A súa obra máis
coñecida é De correctione
rusticorum.

S. Martiño Dumiense
Códex Albeldensis (976), Biblioteca do Mosteiro de Fonte:
http://webs.uvigo.es/masegosa/Dumiense.htm
San Lorenzo de El Escorial

Teodomiro (rei entre
559-570) decidiu a completa
conversión de todo o reino ao
catolicismo, emprendendo
-coa axuda de Martiño de
Dumio- unha ampla
reorganización conforme ao
modelo bizantino. Mellorou a
administración, dividindo o
reino todo en dióceses e
parroquias-comarcas. Do seu
reinado é o Parrochiale
Suevum. El foi o encargado
de convocar o I Concilio
Bracarense, asemblea
asesora onde se trataban os
máis importantes asuntos.

Teodomiro Fonte: A. López Carreira (2003):

A figura máis coñecida e
destacada dos bretóns
inmigrados ao Norte de
Galicia ao longo dos
séculos V ou VI foi o bispo
Maeloc, do que
unicamente coñecemos a
súa participación no
Concilio de Braga de 572.
Na representación aparece
como caudillo e bispo,
pois aunaba autoridade
espiritual e temporal.

Maeloc
Escultura na praza principal de Bretoña Fonte: S. Young (2002): Britonia: camiños
novos. Ed. Toxosoutos.

S. Frutuoso (ca. 600 - † 665)
naceu no seo dunha familia da
aristocracia visigoda,
probablemente na corte de
Toledo ou no Bierzo.
Coñécese da súa vida por San
Valerio, un dos seus
discípulos, monxe copista.
Renovou o monacato
dumiense baseándose no
pactualismo. En 1102 o
arcebispo de Compostela
Diego Xelmírez trasladou os
seus restos desde Braga a
Santiago de Compostela, onde
foi enterrado solemnemente
na cripta da catedral.

S. Frutuoso de Braga Fonte: Wikipedia:
Estatua da fachada da catedral de Braga http://gl.wikipedia.org/wiki/Froitoso_de_Braga

Teodomiro foi bispo da
diócese de Iria Flavia a
comezos do século IX.
Conta a lenda que en 813 un
ermitaño chamado Paio viu
unha estrela pousada no
bosque Libredón.
Comunicoullo a Teodomiro,
que “descubríu” o sepulcro do
Apóstolo. Teodomiro puxo de
inmediato o feito en
coñocimiento do rei Afonso II
de Asturias, que acudíu
rapidamente desde Oviedo
para visitar o lugar. Estes
feitos relátanse no Cronicón
Iriense.

Bispo Teodomiro
Pintura do Museo da Catedral de Santiago.
Autor anónimo. S. XII. O bispo descubre
o sartego do Apóstolo Santiago. Fonte: A. Ruiz Mateos e D. Abad Rossi
(1997): El Camino de Santiago. de. Akal.

Coñecido so sobrenome de
Casto, Afonso II (rei entre
791-842) aproximouse ao
Imperio franco -de onde
toma o modelo político- e
á constitución dunha
Igrexa nacional, non
dependente da mozárabe.
O apoio rexio a Samos
agachaba a pretensión
tamén de controlar o
poderoso monacato.

Afonso II
Óleo de Francis de Blas
Fonte: A. López Carreira (2003):
Os reis de Galicia. de. A Nosa Terra.

Sisnando II (bispo de Iria entre
951 e 968) ocupouse da defensa
da costa galega contra ataques
viquingos e sarracenos.
Restaurou as torres de A Lanzada
(O Grove) e San Sadurniño
(Cambados). Obtivo de Sancho I
de León permiso para amurallar
a cidade de Compostela, á que
dotou con novos torreóns e
foxos, e reforzou a basílica.
Finalmente, rebelouse contra o
rei e foi encarcerado, sendo
sustituído por San Rosendo no
bispado. Morto Sancho, escapou
e expulsou a Rosendo da sé
(966). No ano 968, enfrontado
aos normandos de Gunderedo,
morreu na batalla de Fornelos.

Sisnando II
Plano de Compostela
(finais século X)
Fonte: Izquierdo Díaz, J.S. (2009):
Os viquingos en Galicia. Ed. Lóstrego

Gunderedo († 970) foi un
caudillo viquingo que,
desde as súas bases no
Loira, lanzou incursións nas
costas cantábricas da
península ibérica, con ata
cen naves armadas en 968,
asentándose en Galicia un
ano enteiro. Os viquingos
entraron en Compostela
sen resistencia.
Tras saquear outros lugares
da costa e o interior,
Gunderedo foi capturado e
axustizado polo conde
Gonzalo Sánchez.

Gunderedo
Estatua conmemorativa das invasións
Viquingas en Catoira
Fonte: Izquierdo Díaz, J.S. (2009):
Os viquingos en Galicia. Ed. Lóstrego

Rosendo de Celanova
(907-977) foi un nobre e
relixioso galego, bispo de
Mondoñedo, abade
fundador do mosteiro de
San Salvador de Celanova e
administrador da Sé
Iriense,figura política e
relixiosa sobranceira no
reino de Galicia durante o
século X. Fundou o
mosteiro de San Salvador
de Celanova, espello dos
mosteiros galegos e
dinamizador da cultura e o
desenvolvemento dos
reinos cristiáns no limiar do
ano mil.

San Rosendo
Escultura do Mosteiro de
S. Salvador de Celanova
Fonte: Galipedia

Cresconio, bispo de Iria entre
1037-1067, Cresconio reuníu
un exército e, asumindo o
liderado da nobreza galega,
derrotou aos viquingos ata a
súa expulsión. Fortificou o
Castellum Honesti (Torres do
Oeste en Catoira) coa
finalidade de bloquear
futuras invasións pola ría de
Arousa. Excomulgado no
Concilio de Reims de 1049
por intitularse bispo dunha sé
apostólica (Santiago) aínda
non recoñecida, foi tamén
titor de don García, fillo de
Fernando I e futuro rei de
Galicia, desde 1053.

Cresconio
Debuxo das Torres de Catoira, por
Isidoro González-Adalid
Fonte: Badal Salvador, M.Á. (2011):
El señor de Lordemanos. Ed. De Librum Tremens...

García II (rei entre 1067-1071,
† 1090) foi o herdeiro da marxe
occidental do reino de Galicia,
León e Castela. Educado polo
bispo Cresconio, adoptou o
título de rei por primeira vez
en 1066. O seu foi un goberno
problemático, que contou co
beneplácito episcopal e con
importantes nobres galegos;
mais axiña chocou cos
poderosos condes portugueses,
sublevados e vencidos na
batalla de Pedroso. En 1072, o
seu irmán Afonso prendeuno e
encadeouno de por vida no
castelo de Luna (León).

García II
Ilustración de Tucho Fernández Calo

Designado como bispo (ca.
1073-1088) logo de ser
apreixado o rei García de
Galicia polo seu irmán Afonso
VI, Diego Páez acometeu a
reorganización dos extensos
territorios do señorío feudal de
Santiago. Aplicou medidas
contra a indisciplina do clero,
chegou a acordos co mosteiro
de San Paio de Antealtares e
limitou a expansión do poderío
bieito do Mosteiro de San
Martiño Pinario. Iniciou, cara a
1075, as obras da gran catedral
románica de Santiago. É
considerado un dos impulsores
da reforma gregoriana nos
reinos hispánicos.

Diego Páez
Planta da catedral románica de
Santiago de Compostela
Fonte: M. López-Mayán Navarrete (2009): A
Igrexa na Galicia Medieval. Ed. Lóstrego

O mestre Estevo foi o artífice de
parte das obras da desaparecida
fachada norte -hoxe ubicadas en
Praterías- da catedral románica
de Compostela , vila que deixou
en 1101 (ano no que se atopa
traballando en Pamplona). O seu
estilo coida o estudo das
anatomías e caracterízase por
facianas con beizos grosos, ollos
prominentes e fazulas
hinchadas; o cabelo sempre o
trata con mechóns soltos; as
pregas, sobre roupas amplas,
disponas sempre en paralelo,
debuxando un “U” no seu
conxunto; as influenzas clásicas
son acusadas na súa obra.

Mestre Estevo
Relevo do Rei David no lateral da
fachada de Praterías (catedral de Santiago)
Fonte:
http://xosea.wordpress.com/2008/12/13/mestre-estevo/

Afonso VI (rei entre
1067-1109), despois de
pechar ao seu irmán
García II reinou sobre
Galicia, León e Castela.
No seu tempo extendeuse
a reforma cluniacense e a
sustitución do rito
mozárabe polo romano.
Aínda que chegou a
conquistar Toledo, os
almorávides
quebrantáronlle o poder
no final do seu reinado.

Afonso VI
Miniatura do Tombo A da Catedral de

Urraca I (1081-1126, raíña
de Galicia entre
1109-1110), casada con
Reimundo de Borgoña (e
co que reinou en Galicia e
Portugal desde 1090, por
mandato de Afonso VI), foi
desposuída do poder real
cando casou en segundas
nupcias co rei de Aragón,
Afonso o Batallador. No
levantamento do pobo de
Compostela contra o bispo
Xelmírez (1117) foi
arrastrada pola lama no
que hoxe é a Rúa da
Raíña, en Compostela.

Urraca I

Diego Xelmírez (1068-1140)
foi bispo de Compostela
entre 1100 e 1120, sendo
despois arcebispo ata a súa
morte en 1140. A súa
política de entendemento
con Roma e con Afonso VI
permitíulle engrandecer a
diócese, adquirindo
privilexios como o de
acuñar moeda. Na súa
época producíuse un auxe
das peregrinacións e
elaborouse o Códice
Calixtino, mais tamén
houbo de soportar a revolta
do pobo de Compostela
contra el (1117).

Xelmírez
Óleo de Francis de Blas

Afonso VII (rei entre
1110-1157), criado polo
conde de Traba, foi
proclamado rei por Xelmírez
en Compostela, nunha
ceremonia solemne, cando el
non pasaba de seis anos.
Durante os primeiros anos, o
poder efectivo en Galicia
ficou en mans da alta
aristocracia laica e
eclesiástica. Morta a súa nai
Urraca (1126), ocupou o
trono de León, pasando a
gobernar Galicia, León,
Castela e Toledo. No seu
tempo separouse Portugal,
convertido desde 1140 en
reino independente.
Afonso VII

O mestre Mateo (ca. 1150- ca.
1217) foi o arquitecto e escultor
encargado da última etapa da
fábrica da basílica románica de
Compostela. El sería o encargado
de construir a fachada
occidental, resolta cun nártex
monumental flanqueado por
torres xemelgas, e no que se
atopa o Pórtico da Gloria. A
execución realizaríase entre
1168 e 1188. A el tamén se lle
atribúe un coro de granito ,que
enriquecía a beleza do templo e
completaba o significado
apocalíptico do Pórtico. A
meirande parte das súas tallas
foron despois reutilizadas na
Porta Santa.

Mestre Mateo
Escultura do “Santo dos Croques”, tras do
Pórtico da Gloria, que se cre poida Fonte:
representar ao artista http://xosea.wordpress.com/2008/12/14/un-portico-para-a-gloria/

María Balteira foi a máis
sonada das soldadeiras da
nosa época medieval. Temos
noticia dela polas cantigas de
escarnio que lle dedican dez
trobadores, verdadeiro
arquetipo do que na
actualidade se deu en
chamar anti-retrato ou
retrato descortés. De orixe
fidalga, debeu participar
nunha cruzada a mediados do
século XIII. Cara a 1257
debeu ceder os seus bens ao
mosteiro de Sobrado a
cambio de que alí a
enterrasen.

María Balteira
Gravado de Luis Seoane
Fonte: Marica Campo:
http://www.culturagalega.org/album/detalle.php?id=97

Berenguel de Landoira
(1262-1330), de orixe
francesa, foi arcebispo de
desde 1317 ata a súa
morte. Douscentos anos
despois da revolta contra
Xelmírez (1317), os
composteláns revoltáronse
de novo contra o arcebispo,
e Berenguel permaneceu
fóra da cidade entre 1318 e
1320, momento en que
volve e reforza o poder
arcebispal. Unha das torres
da catedral de Santiago
leva o seu nome, xa que foi
quen a mandou construír.

Berenguel de Landoira
Torre da Berenguela ou do Reloxo, da
Catedral de Santiago de Compostela

Nacida cara a 1320-1325 na Limia
ou en Monforte de Lemos, Inés de
Castro partíu coa súa prima
Constanza -que ía casar co
herdeiro ao trono portugués- cara
a Portugal en 1340. Conta a lenda
que Inés e Pedro o Infante fican
engaiolados un do outro con só se
coñecer, e inician unha historia
de amor da que nacerán catro
fillos. Desterrada en varias
ocasións polos reis de Portugal,
opostos á relación de Inés co seu
fillo -que casará en segredo con
ela-, será axustizada e degolada
diante dos seus tres fillos
supervivintes -un morrera sendo
neno- en 1355.
Inés de Castro
Gravado da Quinta das Lágrimas que evoca
a coroación de Inés -supostamente despois
de morta- no lugar da súa execución
Fonte: Alicia Díaz Balado:

Filla de Pedro Fernández de
Castro -precursor da saga do
condado de Lemos- e medio
irmá de Inés, viviu durante o
século XIV. Viúva de Diego de
Haro, casou en 1354 co rei
don Pedro I “o Cruel”, que a
abandonou poucos días
despois de verificado o
matrimonio.
Cando o rei don Pedro
abandonou a dona Xoana
fíxolle doazón do señorío de
Dueñas, onde ela viviu sen
deixar nunca de titularse raíña
de Castela. Despois de morta,
recibíu sepultura na Catedral
de Santiago de Compostela.

Xoana de Castro
Pintura de Alfredo Erias recreando a súa
figura no sartego
Fonte: Galipedia

Fernán Pérez de Andrade, “o
Boo” (1326 ? - 1397), membro
sobranceiro da casa de
Andrade, participou na guerra
de Castela entre Pedro I “o
Cruel” e Henrique de
Trastámara, aliñándose
finalmente a favor deste
último. O licenciado Molina
pon en boca de Fernán Pérez
a famosa frase “ No quito ni
pongo rey, mas ayudo a mi
señor”. Foi un bo mecenas
literario e impulsor de
castelos e fortalezas. A lenda
di que mandou construír sete
igrexas, sete mosteiros, sete
hospitais e sete pontes.

Fernán Pérez de Andrade,
o “Boo”
Fonte: Galipedia

María Castaña vivía no ano 1386
no Couto de Cereixa, nas terras
de Lemos e Quiroga, no que
sería o actual concello da Pobra
do Brollón. O seu apelido,
Castaña, seguramente se
debería á cor do pelo. Estaba
casada con Martín Cego e, nun
enfrontamento co mordomo
Francisco Fernández, que
traballaba para o bispo de Lugo,
ela, o seu marido e os seus
fillos, Gonçalvo e Afonso, feriron
de morte este mordomo
(recadador). Interveu, polo
tanto, nunha revolta urbana de
finais do s. XIV en Lugo.

María Castaña
Recreación de María Presas
Fonte: Encarna Otero:

Alonso de Lanzós foi o grande
caudillo irmandiño. Era un
cabaleiro de Betanzos, un fidalgo
modesto que contaba con "vinte
de a cabalo e catrocentos vasalos"
como mesnada na grande revolta
de 1467. Dous anos antes (1465)
fora un dos deputados que se
trasladara a Castela para solicitar
a protección do rei Henrique IV.
Na contraofensiva nobiliaria de
1469, Lanzós fíxose forte en
Pontedeume, e rendeuse ao
arcebispo de Compostela, Alonso
II Fonseca. Finalmente, foi
entregado a Fernán Pérez de
Andrade “o Mozo”, e colgado
dunha almea do seu castelo.

Alonso de Lanzós
Viñeta da banda deseñada “Breve
historia de Galicia” (Grupo Nono-Art)
Fonte:
http://www.elcorreogallego.es/indexSuplementos.php?idMenu=15&idNoticia=571954&idEdicion=1686

Nado preto de Betanzos, Pardo de
Cela (que recibiu o título de
mariscal pola súa axuda a
Henrique IV na batalla de Olmedo)
herdou unha das posesións
familiares máis importantes do
país. Na guerra civil castelá á
morte de Henrique IV, o mariscal
aliñouse con Sabela; derrotada a
Beltranexa, Sabela comezou a
impoñer a súa autoridade nos
reinos peninsulares. E o mariscal,
receoso do enviado dos Reis
Católicos, Acuña, foi cercado na
Frouseira e logo refuxiado no
castelo de Castro de Ouro; preso
pola traizón duns criados, foi
levado ao cadalso en nadal de
1483, na praza de Mondoñedo.

Mariscal Pardo de Cela
Lenzo no Castro de Ouro

Fonte:
http://www.filix.org/auto/pardo.html

De orixe bastarda, Pedro Álvarez
de Soutomaior, conde de
Caminha, foi un home belicoso
que chegou ao máis alto
escalafón da súa liñaxe.
Acérrimo inimigo de Alonso II de
Fonseca e defensor dos dereitos
sucesorios de Xoana a
Beltranexa, foi o organizador
dun dos exércitos nobiliares que
contrarrestou a revolta
irmandiña; un exército armado
en Portugal coa axuda do rei
Afonso. Alcumado Pedro
Madruga, probablemente morreu
en 1486 en Alba de Tormes,
onde se atopaba para solicitar o
perdón dos Reis Católicos por
mediación do duque de Alba.

Pedro Álvarez de Soutomaior
Castelo de Soutomaior

Fonte:
Galipedia

Alonso II de Fonseca ( † 1512)
foi arcebispo de Compostela
entre 1464 e 1506 -aínda que
fora elixido para a sé xa en
1460, mais intercambiouna
pola sé de Sevilla co seu tío,
ata que Henrique IV os obrigou
a recuperar cadansúa-. Á súa
chegada atopou forte
resistencia en Compostela e
viviu en Noia. Ao pouco tempo
estouparon as guerras
irmandiñas, ás que combateu
cun exército armado desde
Salamanca. Sofocada a revolta,
tivo enfrontamentos con Pedro
Madruga. Amigado con María de
Ulloa, tivo dela dous fillos.

Alonso II Fonseca
Ilustración de Pepe Carreiro en
“Compostela, a historia dunha lenda”
Fonte:
Galipedia

32 protagonistas na Idade Media galega

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (18)

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

Similar to 32 protagonistas na Idade Media galega

Similar to 32 protagonistas na Idade Media galega (20)

More from xosea

More from xosea (20)

32 protagonistas na Idade Media galega