กรีก โรม

1. เอกสารประกอบการเรียนวิชา ส40105:อารยธรรมโลก หนา 31
บทที่ 5 ปจจัยทางภูมิศาสตรที่มีอิทธิพลตอพัฒนาการของมนุษยในแหลงกําเนิดอารยธรรมโลก
: แมน้ําไทกรีส – ยูเฟรติสและแมน้ําไนล
: พัฒนาการของมนุษยและมรดกอารยธรรมอียิปต อารยธรรมกรีก อารยธรรมโรมัน
: เปรียบเทียบพัฒนาการของมนุษยและมรดกอารยธรรมโบราณ เมโสโปเตเมีย อียิปต กรีก
โรมัน
ผลการเรียนรูที่คาดหวัง
4. รูและเขาใจปจจัยทางภูมิศาสตรที่มีผลตอการสรางสรรคและพัฒนาการของมนุษยชาติใน
แหลงอารยธรรมตะวันออกและตะวันตก ตั้งแตอดีตจนปจจุบันได
5. วิเคราะหการสรางสรรคพัฒนาการของมนุษยชาติ ในแหลงอารยธรรมตะวันออกและ
ตะวันตก ที่มีผลตอพัฒนาการและการเปลี่ยนแปลงดานสังคม การเมืองและเศรษฐกิจ ตลอดจน
ผลกระทบที่เกิดจากการสรางสรรคพัฒนาการของมนุษยชาติในดานตาง ๆ ที่นําไปสูการพัฒนาและ
การเปลี่ยนแปลงโลก
จุดประสงคการเรียนรู
1. อธิบายปจจัยที่ทําใหเกิดแหลงอารยธรรมเมโสโปเตเมียและอียิปตได
2. เปรียบเทียบลักษณะการปกครองและผลกระทบของกรีกและโรมันได
ประเด็นคําถาม : ดินแดนเมโสโปเตเมีย และอียิปตมีลักษณะทางภูมิศาสตรอยางไรที่มีความสําคัญ
ตอการสรางสรรคความเจริญในดินแดนดังกลาว
: ทําไมหลักฐาน การบันทึกเรื่องราวตางๆของเมโสโปเตเมียจึงไดจากแผนดิน
เหนียว
ดินแดนเมโสโปเตเมียเปนดินแดนระหวางแมน้ําทั้งสอง คือแมน้ําไทกรีส และยูเฟรติส มีชน
หลายเผาอาศัยอยู ปจจุบันดินแดนสวนใหญอยูในประเทศอิรัก บางสวนอยูในประเทศซีเรียและ
ตุรกี พื้นที่ตอนเหนือเรียกแอสซีเรีย ตอนใตเรียกซูเมอร สมัยตอมาคือบาบิโลน
แผนที่เมโสโปเตเมีย จาก http//:go2worldpress.com

2. เอกสารประกอบการเรียนวิชา ส40105:อารยธรรมโลก หนา 32
เมโสโปเตเมียมีแหลงน้ําที่ไดจากการละลายของหิมะจากเทือกเขาใกลทะเลดําไหลผาน
ทะเลทราย แมน้ํายูเฟรติสยาวและไหลเชี่ยว ทําใหเกิดน้ําทวมทุกป ระดับน้ําที่ไมแนนอนเมื่อน้ํา
ทวมสองฝงจึงแกปญหาโดยการขุดคลองระบายน้ําเขาสูทุงนา เปนการสรางระบบชลประทาน
บริเวณนี้มีอากาศรอนและแหงแลงในฤดูรอนหนาวในฤดูหนาว มีปริมาณน้ําฝนนอย
ดินแดนเมโสโปเตเมียมีชนหลายกลุมเขามาตั้งถิ่นฐาน ชนกลุมแรกคือชาวสุเมเรียนตั้งถิ่น
ฐานอยูใกลดินดอนสามเหลี่ยมปากแมน้ํา ประมาณ 3,500, - 1,900 ป กอนคริสตกาล เรียกดินแดน
ที่ตั้งถิ่นฐานวา “ซูเมอร” มีการสรางเมือง เออรุก(Uruk)โดยกษัตริยกิลกาเมช ชาวอักคาเดียนเขา
มาเมื่อ ประมาณ 2,334 – 2,150 ป กอนคริสตกาล ชาวบาบิโลนเขาเมื่อประมาณ 1,792 -539 ป
กอนคริสตกาล มีกษัตริยที่เดนคือพระเจาฮัมมูราบี ทรงสรางประมวลกฏหมาย ชาวอัสซีเรียนเขามา
ประมาณ 1,200 -612 ป กอนคริสตกาล เมโสโปเตเมียไมมีพรมแดนธรรมชาติที่ชัดเจน 2 ฝงแมน้ํา
เปนที่ราบทําใหมีการบุกรุกและยึดครองพื้นที่ในเมโสโปเตเมีย แตไมสามารถรวบรวมอาณาจักรให
เปนปกแผนไดตอเนื่อง
อักษรคูนิฟอรม ซิกกูแรท เมือง Ur
พัฒนาการของมนุษยและมรดกทางอารยธรรม
พัฒนาการดานตางๆของชาวสุเมเรียนปรากฏจากหลักฐานแผนดินเหนียวจารึกอักษรคูนิฟอรม
(อักษรรูปลิ่ม)ราวๆ 3,000 ป กอนคริสตกาล บันทึกเกี่ยวกับระบบการนับเปนหนวยๆละ 60 แบง
วงกลมเทากับผลคูณของเลข 60 คือ 360 องศา คิดคนระบบการนับเลขเปนหนวย สิบ รอย พัน
(ทศนิยม) การแบงวัน กลางวันมี12 ชั่วโมงเวลากลางคืน 12 ชั่วโมง ประดิษฐปฏิทินแบงเปน 12
เดือน นับเดือนระบบจันทรคติ และพบหลักฐานทางประวัติศสตรเปนแผนดินเหนียวบันทึกโนต
ดนตรีใชเลนกับพิณ ขลุย ฟลุต
ชาวสุเมเรียนเปนกลุมแรกที่อธิบายถึงทางชางเผือกโดยพระเปนผูสังเกตทองฟาเวลากลางคืน
และบันทึกตําแหนงดาวฤกษและดาวเคราะห ขางขึ้น ขางแรมเพราะเชื่อวาดาวฤกษและดาวเคราะห
เปนลางบอกเหตุลวงหนาแกคนบนโลก
การปกครองมีการจัดระบบการปกครองแบบนครรัฐ มี 12 นครรัฐ ประชากรประมาณ 20,000
– 250,000 คน ผูนําสุเมเรียนเปนผูนําทางศาสนาและทางทหารดวย มีการจัดทํากฏหมายจารึกบน

3. เอกสารประกอบการเรียนวิชา ส40105:อารยธรรมโลก หนา 33
แผนดินเหนียวเผา หรือสลักบนแผนหินวางไวที่สาธารณะ เชนประมวลกฏหมายพระเจาฮัมมูราบี
ผูปกครองบาบิโลนตั้งแต 1,728 – 1,685 ป กอนคริสตกาล แกะสลักเปนอักษรรูปลิ่มบนเสาหินสีดํา
สูง 2.2 เมตร แบงกฏหมายเปนสวนๆเชนการคา ที่ดิน ครอบครัว
วรรณกรรมที่สําคัญและเกาแกที่สุดในโลกคือ มหากาพยกิลกาเมช (The Epic of
Gilgamesh) เปนเรื่องของพระเจากิลกาเมชและการแสวงหาชีวิตอมตะ ทําใหพบกับอัตนาพิชทิม
ผูรอดชีวิตจากน้ําทวมครั้งใหญโดยสรางเรือและขนสัตวทั้งหลายในโลก
ความเชื่อเรื่องเทพเจา นับถือเทพเจาหลายองค เชื่อวาเทพเจาเปนผูสรางมนุษย มีการ
สรางวิหารเพื่อบูชาเทพเจาและสรางซิกูแรทเพื่อใชทําพิธีกรรม
ดวยลักษณะภูมิประเทศดังกลาวทําใหมีการทําภาชนะดินเผามากมาย ตอมาทําเครื่องแกว
แจกันราว 1,600 ป กอนคริสตกาล นอกจากนี้ยังประดิษฐลอ ลอที่ประดิษฐครั้งแรกใชเปนเครื่งอ
มือทําเครื่องปนดินเผาเมื่อ 4,700 ป กอนคริสตกาล ตอมาพัฒนาเปนลอรถใชในการทําสงคราม
และขนสงทําจากไมตัน ตอกัน และลอซี่
อารยธรรมลุมแมน้ําไนล
แผนที่อารยธรรมลุมแมน้ําไนล หรืออารยธรรมอียิปต
ประเด็นคําถาม
1. ปจจัยทางภูมิศาสตรเรื่องใดที่มีผลตอพัฒนาการของอารยธรรมอียิปต
2. ความเจริญแถบลุมน้ําไนลที่ถายทอดมายังปจจุบันอยางไร

4. เอกสารประกอบการเรียนวิชา ส40105:อารยธรรมโลก หนา 34
3. กุญแจที่ไขความลับของอียิปตคืออะไร
อียิปตตั้งอยูตอนบนของแอฟริกา ทางทิศตะวันตก และตะวันออกเปนทะเลทรายมีแมน้ํา
ไนลไหลจากทิศใตไปทางทิศเหนือลงสูทะเลเมดิเตอรเรเนียน
อารยธรรมอียิปตเริ่มจากสองฝงแมน้ําไนล “อียิปต” เปนชื่อที่ชาวกรีกเรียกบริเวณแมน้ํา
ไนลวาอียิปต ชาวอียิปตเรียกดินแดนตนเองวา “ดินแดนสีดํา”(black land) อียิปตมีดินที่อุดม
สมบูรณ ฤดูน้ําหลาก น้ําพัดพาตะกอนดินดํามาทับถมสองฝงและบริเวณปากแมน้ําเปนดินดอน
สามเหลี่ยม น้ําทวมเดือนกรกฏาคมเมื่อน้ําลดลงจะทิ้งโคลนตะกอนไวเปนปุยเหมาะในการ
เพาะปลูก
การตั้งอาณาจักรอียิปตมีความสัมพันธกับธรรมชาติ ที่ราบลุมแมน้ําไนลขนาบดวย
ทะเลทรายสะฮารา และทะเลทรายทางตะวันตก ทะเลแดง อาณาจักรเริ่มมีชุมชนเล็กๆเมื่อประมาณ
4,000 ป กอนคริสตกาล
อียิปตสมัยโบราณประกอบดวย
1. อียิปตบน(Upper Egypt) อยูทางทิศใตบริเวณที่แมน้ําไหลผานภูเขา หุบเขา เนินเขาที่
แหงแลง
2. อียิปตลาง (Lower Egypt) อยูบริเวณที่แมน้ําแตกสาขาเปนรูปพัด ไหลลงสูทะเลเมดิ
เตอรเรเนียน
ภาพแกะสลักกษัตริยนารเมอรมีชัยชนะเหนืออียิปตลาง จาก www.hitchins.net/AncEgypt.html
ประมาณ 3,000 ป กอนคริสตกาล กษัตริยนารเมอร(Narmer)หรือเมเนส(Menes) แหง
อียิปตบนสามารถรวมอาณาจักรอียิปตบนและอียิปตลางเขาดวยกัน ตั้งเมืองหลวงที่ เมมฟส และตั้ง
ราชวงศแรกปกครองอียิปตตั้งแต 3,000 ป กอนคริสตกาลจนถึง 332 ป กอนคริสตกาล มีราชวงศ
ทั้งหมด 30 ราชวงศ แบงชวงเวลาออกเปน 3 สมัย
1. สมัยอาณาจักรเกา 3,100 – 2,050 ป กอนคริสตกาล นารเมอรตั้งตนเปนฟาโรหปกครองมี
อํานาจสูงสุดทรงเปนผูสืบเชื้อสายจากดวงอาทิตย การปกครองเรียกระบบเทวาธิปไตย สมัยนี้นิยม

5. เอกสารประกอบการเรียนวิชา ส40105:อารยธรรมโลก หนา 35
สรางปรามิดๆที่สําคัญคือที่เมืองกิเซห ที่ใหญที่สุดคือปรามิดของฟาโรหคูฟู สรางเมื่อ 2500 ปกอน
คริสตกาลสูง 481 ฟุต คลุมพื้นที่ 32 ไรครึ่ง ปรามิดประมาณ 60 แหง เรียงรายอยูทางฝงตะวันตกใกล
แมน้ําไนล จากความเชื่อวาวิญญาณเปนอมตะและจะปกปกรักษาอาณาจักรอียิปตจึงมีการเก็บรักษา
ศพไมใหเนาเปอยโดยการทําเปนมัมมี่
2. สมัยอาณาจักรกลาง 2,050-1,560 ป กอนคริสตกาล หลังจากอาณาจักรเกาสิ้นสุดลงเกิดความ
ระส่ําระสาย กษัตริยราชวงศที่ 12 รวมอียิปตเปนปกแผนยายราชธานีมาอยูที่เมือง ธีบส(Thebes)
ทางอียิปตบน มีการขุดคลองเชื่อมแมน้ําไนล ตอมาถูกพวกฮิกซอสรุกรานและปกครองอียิปตเปน
เวลา 110 ป
3. สมัยอาณาจักรใหม (สมัยจักรวรรดิ) 1,560 -1087 ป กอนคริสตกาล เจาชายอาโมสขับไล
พวกฮิกซอสจากอียิปต ตั้งราชวงศที่ 18 ปกครอง สมัยนี้รุงเรืองสุดในสมัย ฟาโรหทัตโมสที่ 3 มีการ
ฝงศพตามหนาผาริมฝงแมน้ําไนล
332 - 30 ป กอนคริสตกาลตกอยูภายใตการครอบครองของกรีกและมาซิโดเนีย หลังจาก
30 ป กอนคริสตกาลตกอยูภายใตอาณาจักรโรมัน
พัฒนาการทางประวัติศาสตรที่แสดงถึงการสรางอารยธรรม
ปรามิดที่คูฟู
ศาสนาและความเชื่อ อียิปตนับถือเทพเจาหลายองคเทพเจาที่สําคัญคือเทพเจาเร หรือ รา
มีความเชื่อเรื่องชีวิตหลังความตายและการฟนคืนชีพจึงสรางปรามิดเพื่อใชเปนสุสานเก็บรักษาศพ
ดวยการทํามัมมีและเขียนคัมภีรของคนตาย (Book of the Dead) ใสไวในที่ฝงศพ เชื่อวาวิญญาณ
เปนอมตะ
ภาพเขียนเทพเจา

6. เอกสารประกอบการเรียนวิชา ส40105:อารยธรรมโลก หนา 36
เมื่อ ราว 4,000 ป กอนคริสตกาล มีการประดิษฐอักษรฮีโรกลิฟ มีความหมายวา “อักษรอัน
ศักดิ์สิทธิ์” เพราะใชบันทึกเรื่องราวเกี่ยวกับศาสนา บันทึกเปนอักษรภาพแสดงความหมายสิ่งตางๆ
ใชภาพแทนเสียงและพยัญชนะ ตอมาดัดแปลงเปนอักษรหวัดเรียก อักษรฮีราติก บันทึกเรื่องราว
ทั่วไปของรัฐและพระ ใชทางธุรกิจ อักษรเดโมติก เปนตัวเขียนงายๆและสะดวกนิยมเขียนในหมู
ประชาชน
อักษรฮีโรกลิฟ
การทํากระดาษจากตนกก เรียกปาปรัส อียิปตทํากระดาษเปนชาติแรก “paper” มาจากคําวา
papyrus หมึกเขียนใชยางไมละลายน้ําผสมเขมา ปากกาทําจากกานตนออ
การบันทึกดวยอักษรฮีโรกลิฟเปนความลับตลอด 2,000 ป ไมมีผูใดใชหรือแปลความหมาย
ได ความลับดังกลาวถูกคนพบในค.ศ. 1799 ทหารฝรั่งเศสชื่อบูรชารด พบแผนหินชนวน จารึก
อักษรฮีโรกลีฟ อักษรเดโมติก และอักษรกรีกโบราณ ที่เมืองโรเชตตา ในประเทศอียิปต ใน ค.ศ.
1822 นักโบราณคดีชาวฝรั่งเศส ชื่อ ฟรองซัวส ชองโปลิยอง สามารถถอดขอความอักษรฮีโรกลีฟ
ไดโดยเทียบเคียงกับอักษรกรีกโบราณ
แผนหินโรเชตตา (Rosetta Stone)
อียิปตมีความเจริญดานวิทยาศาสตรการแพทย มีการศึกษาวาหัวใจเปนศูนยกลางของระบบ
หมุนเวียนโลหิต สมองควบคุมแขนขา มีการทํามัมมีเพื่อเก็บรักษาศพ ดาน คณิตศาสตร

7. เอกสารประกอบการเรียนวิชา ส40105:อารยธรรมโลก หนา 37
เรขาคณิต มีการคํานวณหาปริมาตรของปรามิด วิหาร คิดคนระบบการนับเลข คํานวณคาบวก ลบ
และหาร คํานวณหาพื้นที่สามเหลี่ยม สี่เหลี่ยมผืนผา และพื้นที่รูปทรงกระบอก คิดคนปฎิทินทาง
สุริยคติปหนึ่งมี 12 เดือน เดือนหนึ่งมี 30 วันและเพิ่มอีก 5 วันเปนวันสําคัญในชวงเดือนสุดทาย
ปลายปรวมเปน 365 วัน ศึกษาตําแหนงดวงจันทร ดวงดาว
การปกครอง กษัตริยเปนผูนําทางศาสนาและกองทัพ ปกครองโดยใชพระราชอํานาจผาน
คณะขาราชการ มีตําแหนงวิเชียร (vizier) เปนผูปฏิบัติราชการควบคุมการบริหาร
กลาวไดวาความรูทางวิทยาการของชาวอียิปตทางปรัชญา คณิตศาสตร วิทยาศาสตร
การแพทย การชลประทาน สถาปตยกรรมมีอิทธิพลตออารยธรรมตะวันตกในสมัยตอมา
เอกสารอางอิง
คณะกรรมการบริหารวิชาบูรณาการ.(2545). มรดกอารยธรรมโลก. กรุงเทพฯ:สํานักพิมพ
มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร.
จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย.คณะอักษรศาสตร.(2533). อารยธรรมสมัยโบราณ – สมัยกลาง.
กรุงเทพฯ:สํานักพิมพจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย.
วีณา ศรีธัญรัตน.(2545).อารยธรรมตะวันออกและตะวันตก.กรุงเทพฯ:ศิลปาบรรณาคาร.
Chandler,Fiona. (2548).โลกยุคโบราณ.แปลโดย ลอองทิพย อัมรินทรรัตน.กรุงเทพฯ: ปาเจรา.
John Malam,Anita Ganeri ,John D.Clare.Colin Hynson. (2551).อารยธรรมโบราณ โลกตะวันตก.
แปลโดย เอมอร เอาฬาร.พิมพครั้งที่ 1.กรุงเทพฯ:ปาเจรา.
Hart,Adam. Editorial. (2007).History: The Definitive Visual Guide. Singapore.Dorling Kindersley.
Hurdman,Charlotte. World History Encyclopedia.(1998).UK.:Miles Kelly Publishing.
“The Culture of Ancient Egypt”[Online].http://www.erikpenn.com/theme/index.htm
“Map of Ancient Egypt’[Online].http://www.geocities.com/Athens/Ithaca/4396/EgyptMap.htm
“Roman”[Online]www.bible-history.com/rome/Romerome00000148.htm
“ancientegypt” [Online] http://www.ancientegypt.co.uk/menu.html
“Narmer”[Online]http://www.hitchins.net/AncEgypt.html

8. เอกสารประกอบการเรียนวิชา ส40105:อารยธรรมโลก หนา 38
อารยธรรมกรีก – โรมัน ถือวาเปนตนแบบอารยธรรมตะวันตก เรียกวา Classic
ประเด็นคําถาม : ความเจริญของโลกในปจจุบันเกี่ยวของกับอารยธรรมกรีกและโรมันอยางไร
คําสําคัญ : คลาสิก ดราโกเนียน ออสตรกา
อารยธรรมกรีก
ปจจัยทางภูมิศาสตรกับการอาณาจักร อารยธรรมกรีกเดิมตั้งอยูบนชายฝงทะเลอีเจียนตอนใต
ติดทะเลเมดิเตอรเรเนียน และทะเลดํามีภูมิอากาศแบเมดิเตอรเรเนียน พื้นที่เปนภูเขาเปนอุปสรรค
ในการติดตอกันระหวางนครรัฐทําใหมีการปกครองตนเองเปนอิสระไมขึ้นตอกันและพื้นที่ไม
เหมาะในการทําการเกษตร จากที่มีอาณาเขตติดทะเลทําใหมีความเจริญทางการคา กรีกเรียกตนเอง
วา “ เฮเลน” เรียกดินแดนวา “ เฮลัส”หรือกรีซ (Greek) เรียกอารยธ รรมวา “เฮเลนิค” อารยธรรม
กรีกเริ่ม ประมาณ 1000 - คริสตศตวรรษที่ 4 กอนคริสตกาล
แผนที่อาณาจักรไมนวน ไมชีเนียนและกรีกโบราณ
บริเวณแถบคาบสมุทรเพลลอปปอนเนซุสเปนที่อยูของชนหลายกลุม ประชาชนเปนชนชาติ
อินโดยูโรเปยน ประวัติศาสตรในดินแดนนี้เริ่มจากไดรับอิทธิพลจากอารยธรรมไมนวนจาก
เกาะครีต 3,000 – 1,500 ป กอนคริสตกาล ตอมาเปนชวงอารยธรรมไมซีเนียน ที่เจริญชวง
ประมาณ 1,700 - 1,100 ปกอนคริสตกาล ชาวไมซีเนียนมีความเจริญ รูจักประดิษฐอักษรที่เรียกวา
ลิเนียร บี (Linear B)เขียนลงบนแผนดินเหนียว ทําการคาและเปนนักรบ ชวง 1,100 - 850 ป กอน
คริสตกาลพวกดอเรียนสรุกรานเปนชวงกรีกเขาสูยุคมืด ประชาชนยากลําบากไมสนใจความรูที่มี
มาแตเดิมเชน การชาง การเขียน เมื่อประมาณ 850 – 480 ปกอนคริสตกาลความเจริญที่เคยมี
ฟนฟูขึ้นใหม มีการปกครองแบบนครรัฐ (polis) และตอมาเริ่มมีการคาขาย เกิดนครรัฐตางๆ
บริเวณทะเลเมดิเตอรเรเนียน ทะเลดํา เชนสปารตาและเอเธนส ยุคคลาสสิก(Classical Period) ชวง
480 – 323 ป กอนคริสตกาลในชวงนี้มีมหากาพยของโฮเมอรเขียนเรื่องราวของสงครามทรอย
อีเลียดและโอเดสซี เปนที่มาของขนบธรรมเนียมและบรรทัดฐานทางสังคม คุณธรรมสูงสุดคือ
ความเสียสละ ความกลาหาญ รักเกียรติยศและเสรีภาพทั้งการบูชาเทพเจา ตอมาเปอรเชียรุกราน

9. เอกสารประกอบการเรียนวิชา ส40105:อารยธรรมโลก หนา 39
กรีกเมื่อ 490 ป กอนคริสตกาลมีการสูรบที่เมืองมาราธอน กรีกมีชัยชนะ มีนักวิ่งเพื่อไปแจงขาวชัย
ชนะแกชาวเอเธนสโดยวิ่งในระยะทาง 26 ไมลเมื่อแจงขาวก็เสียชีวิต เฮโรโดตัส ไดเขียนหนังสือ
เกี่ยวกับสงครามเปอรเซีย เปนบันทึกทางประวัติศาสตร มีการอางอิงหลักฐานและอธิบายเหตุผล
เรื่องราวนั้น
กรีกมีหลายนครรัฐๆที่มีความเขมแข็งคือนครรัฐเอเธนส และนครรัฐสปารตา ตางแกงแยง
กันเปนผูนําของสมาพันธรัฐเพื่อตอตานการรุกรานจากเปอรเซีย นครรัฐเอเธนสไดรับเลือกเปนผูนํา
สมาพันธรัฐทําใหเอเธนสเริ่มมีอิทธิพลมากขึ้น ชวง 431 – 404 กอนคริสตกาลมีการสูรบกัน
ระหวางนครรัฐทั้งสองโดยมีนครรัฐตางๆสนับสนุนเรียกวาสงคราม เพลอปปอนนิเชียน
( Peloponnesian war) สูรบนาน 27 ป เอเธนสเปนฝายพายแพ ขณะที่ทั้งสองฝายเสียหาย ออนลา
จากการทําสงคราม นครรัฐมาซิโดเนียเริ่มมีความเขมแข็งตอมาป 338 กอนคริสตกาลพระเจาฟลลิป
ที่ 2 แหงมาซิโดเนียยึดครองกรีก 323 – 146 ป กอนคริสตกาลพระเจาอเล็กซานเดอรมหาราชแหง
มาซิโดเนียครองราชยตอไดขยายอํานาจไปถึงแอฟริกาและเอเชียใต อารยธรรมยุคที่พระเจาอเล็ก
ซานเดอรมหาราชปกครองเรียกอารยธรรมสมัยเฮเลนิสติค (Hellenistic)
มรดกทางอารยธรรม
การปกครอง 621 ป กอนคริสตกาล ดราโกนํากฏหมายที่มีบทลงโทษรุนแรงมาใช
ประมาณ 508 ปกอนคริสตกาล เอเธนสเริ่มระบบการปกครองแบบประชาธิปไตยทางตรง เริ่มโดย
เพลิคลิส (Pericles) เปนผูนําเอเธนสทําใหประชาชนมีอํานาจปกครองตนเอง
แทนแบบเดิมที่ขุนนางปกครอง(คณาธิปไตย)และการปกครองโดยชนชั้นสูง
ที่มั่งคั่ง (อภิชนาธิปไตย) รวมทั้งแบบคนเดียวปกครอง(ทรราชย) โดยให
พลเมืองที่มีสิทธิออกเสียงในสภาเปนพลเมืองชาย อายุ 21 ปบริบูรณสามารถ
แสดงความคิดเห็นในการบริหารนครรัฐ อภิปรายเกี่ยวกับกฏหมายใหม แต
รูปปนเพลิคลิส ผูหญิงและทาสไมไดรับสิทธินี้
รูปแบบการปกครองแบบประชาธิปไตยของเอเธนส
1. สภาราษฏร สมาชิกคือผูที่มีสิทธิลงคะแนนเสียงทั้งหมด ทําหนาที่พิจารณารางกฏหมาย
2. สภาหารอย หรือสภาสูง เลือกมาจากเผาตางๆ 10 เผาๆ 50 คนอยูในวาระๆ 1 ป ทําหนาที่นิติ
บัญญัติ บริหาร และที่ปรึกษา
3. ตุลาการ การพิจารณาคดีโดยศาลประชาชนเรียกวา เฮลิอากา ประกอบดวยลูกขุน 6,000 คน
มาจากพลเมืองชาวเอเธนสแบงเปน 10 คณะๆ 500 คน สํารอง 1,000 คน ทําหนาที่ตัดสินคดี
ระบบออสตราซิซึม(Ostracism) คือการออกเสียงขับไลนักการเมืองเพื่อปองกันนักการเมือง
ที่ประพฤติตัวไมดี ใชอํานาจในทางที่ผิด ประชาชนเขียนชื่อนักการเมืองผูนั้นลงบนแผนอิฐเผา
เรียกวา ออสตรากา(ostraka) หากนับได 60,000 เสียงผูนั้นตองถูกเนรเทศเปนเวลา 10 ป

10. เอกสารประกอบการเรียนวิชา ส40105:อารยธรรมโลก หนา 40
นครรัฐสปารตาเปนรัฐทหารปกครองโดยกลุม
ผูนําสามถึง4 คนเนนความเด็ดขาด ประชาชนตองมี
คุณภาพ แข็งแรง ชายทุกคนตองเปนทหาร
ศิลปกรรม นิยมความงามของสรีระมนุษย
ปฏิมากรรมหินออนที่เหมือนจริง สถาปตยกรรม
หัวเสาแบบตางๆรองรับหลังคาวิหาร เนนที่หัวเสามี 3 แบบคือ
ดอริค ไอโอนิค คอรินเธียน
วิหารที่สรางขึ้นมาเพื่อใชบูชาเทพเจาหัวเสาแบบคอรินเธียน วิหารเทพอพอลโล หัวเสาแบบดอริก
โรงละครกลางแจง
วิทยาการแนวคิด กรีกสนใจโลกนอกตัวมนุษย อยากรูอยากเห็น เนนการตั้งคําถาม และ
แสวงหาคําตอบอยางมีเหตุผล หาขอสรุปจากความคิดสรางสรรค นักปรัชญาที่มีชื่อเสียงคือ เพลโต
(กลุมจิตนิยม) ศึกษาความจริงเรื่อง “แบบ” ถือวาผูปกครองที่ดีตองเปนนักปราชญรอบรู โสเครติส
ถือวา เนนหลักจริยธรรม “ความรูคือคุณธรรม”(knowledge is virtue)สอนใหมนุษยพิจารณาตัวเอง
เสมอ ยึดถือการรูจักตนเอง ใชการถาม-ตอบเพื่อแสวงหาคําตอบ ศิษยของโสเครติสคืออริสโตเติล
มีแนวคิดวา “ปญญาเปนความสุขสูงสุด” เปดโรงเรียนชื่อ The Academy อารคิเมดิสแหงไซราคิวส
คนพบความถวงจําเพาะ ปโตเลมี เสนอทฤษฎีการหักเหของแสง พีทากอรัส คิดสูตรคณิตศาสตรวา
ดวยมุมที่ถูกตองของสามเหลี่ยม ฮิปโปคราติส บิดาทางการแพทยคิดระบบการวินิจฉัยโรคโดย
การเฝาสังเกตอาการ

11. เอกสารประกอบการเรียนวิชา ส40105:อารยธรรมโลก หนา 41
ศาสนา กรีกนับถือเทพเจาหลายองค มีการแขงขันกีฬาโอลิมปกเพื่อถวายแดเทพซูส ที่ยอด
เขาโอลิมปส เมืองโอลิมเปย
คําถามทายบท
1. มรดกอารยธรรมที่กรีกถายทอดมายังปจจุบันมีอะไรบาง
2. เพราะเหตุใดเฮโรโดตัสจึงไดรับยกยองเปนบิดาแหงประวัติศาสตร
พัฒนาการของมนุษยและมรดกอารยธรรมโรมัน
จุดประสงคการเรียนรู
เปรียบเทียบการปกครองและผลกระทบของกรีกและโรมันได
ประเด็นคําถาม : เพราะเหตุใดโรมันจึงมีกองทัพที่แข็งแกรง
ปจจัยทางภูมิศาสตร อาณาจักรโรมันตั้งอยูบนคาบสมุทรอิตาลี ในทะเลเมดิเตอรเรเนียน
มีที่ราบลุมแมน้ําไทเบอรและที่ราบชายฝงทะเล มีภูเขาสลับ กรุงโรมตั้งอยูบนฝงแมน้ําไทเบอร
บนเนินเขาทางตอนกลางของอิตาลี ลักษณะภูมิประเทศสามารถปองกันภัยรุกรานไดดี บริเวณ
คาบสมุทรอิตาลีเปนที่อยูของกลุมชนชาวกรีก โรมันและอีทรัสกัน
แผนที่จักรวรรดิ์โรมันสมัย (96 A.D. - 180 A.D.)
การกอตั้งกรุงโรม ประมาณศตวรรษที่ 8 กอนคริสตกาล ตามตํานานเริ่มเมื่อพวกลาตินมาตั้ง
ถิ่นฐานบริเวณลุมน้ําไทเบอรเรียกที่ราบลาติอุมโดยกษัตริย นูมิเตอร ตั้งถิ่นฐาน ตอมาถูกอมูเลียส ผู
เปนนองชิงราชสมบัติ และจับหลานคือ โรมิวลุสและเรมุสใสตะกราลอยน้ําไทเบอรแมสุนัขปาพบ

12. เอกสารประกอบการเรียนวิชา ส40105:อารยธรรมโลก หนา 42
และเลี้ยงดู เมื่อโตขึ้นจึงชิงราชสมบัติคืนตั้งอาณาจักรขึ้นเมื่อ 753 ปกอนคริสตกาลตั้งชื่ออาณาจักร
วา โรม จนถึง 509 ปกอนคริสตกาล ชาวอีทรัสกัน อพยพมาจากเอเชียไมเนอรมีอิทธิพลชวง
ศตวรรษที่ 7-6 กอนคริสตกาลปกครองชาวโรมันมีการถายทอดอารยธรรมของอีทัสกัน เชน
ศิลปกรรมการสรางหลังคาทรงโดม การแตงกาย การใชอาวุธมัดหวายมีขวานสอด (ฟาสซิส)
ประมาณ 510 ปกอนคริสตกาล ชาวอีทรัสกันถูกชาวโรมันโคนลมอํานาจขับไลออกไปจาก
อาณาจักร โรมันขยายอํานาจปกครองทั่วคาบสมุทรอิตาลีและเริ่มปกครองตนเองแบบสาธารณรัฐ
เมื่อ 509 ปกอนคริสตกาล ชวงที่ขยายอาณาเขตไปในยุโรปและแอฟริกาตอนเหนือคือ 246 -146 ป
ไดทําสงครามกับนครคารเธจเรียกสงครามปวนิค (Punic Wars) มีการรบ 3 ครั้ง
218 – 201 ปกอนคริสตกาลเกิดสงครามปวนิคครั้งที่ 2 ผูนํานครคารเธจชื่อฮันนิบาลยกทัพ
มายังโรมันดวยกองทัพชาง จากสเปนผานฝรั่งเศสและขามภูเขาแอลปสไปอิตาลี สุดทายโรมันมีชัย
ชนะเมื่อ146 ปกอนคริสตกาล และขยายอาณาเขตไปรอบทะเลเมดิเตอรเรเนียนยึดครองกรีกเมื่อ
100 ปกอนคริสตกาล โรมันมีกองทัพที่เขมแข็งมีระเบียบวินัยมีความสามารถในการรบ กองทัพ
สามารถเคลื่อนกําลังไดรวดเร็วเพราะมีการสรางถนนเชื่อมโยงเปนเครือขายถนนตัดตรงใชระบบนํา
หินผิวเรียบมาวางพื้นถนน ถนนสายแรกคือสายแอมเปยน (Appian) ในกรุงโรม โรมันรับเอา
อารยธรรมของอีทรัสกันมาคือการตอสูเรียกวากลาดิเอเตอร (gladiator) สูในสนามกีฬาที่สรางดวย
หินที่เรียกวา แอมฟเธียเตอร(amphitheatres) กีฬาที่ไดรับการนิยมมากคือการแขงรถศึก จัดใน
สนามแขงเรียก เซอรคัส (circus)
คอลอสเซียม ถนนสายแรก Appian

13. เอกสารประกอบการเรียนวิชา ส40105:อารยธรรมโลก หนา 43
การลมสลายของจักรวรรดิ์โรมัน ในค.ศ. 476 โรมมันเสื่อมถูกยึดครองโดยอนารยชนเผา
เยอรมันตางๆมีพวกแวนดัล ออสโตกอท วิทิกอทรุกรานนําโดยโอโดเอเซอรตั้งตนเองเปนกษัตริย
ปกครอง โรมันยายศูนยกลางไปที่ไบเซ็นไทน เรียกวาโรมันตะวันออก มีเมืองหลวงอยูที่กรุง
คอนแสตนติโนเปล
มรดกทางอารยธรรม
การปกครอง โรมันแบงสมัยการปกครองเปน 2 ระยะ คือ สมัยสาธารณรัฐ เริ่มเมื่อ 509 -27 ป
กอนคริสตกาล และสมัยจักรวรรดิเริ่มเมื่อ 27 ปกอนคริสตกาลถึง ค.ศ. 476 จักรพรรดิองคแรกที่
ปกครองคือ ออกุสตุส
1. การปกครองแบบสาธารณรัฐ
กงสุล มีจํานวน 2 คน มีอํานาจเทากัน เลือกจากชนชั้นสูงคือพวกแพทริเชียน อยูในตําแหนงครั้ง
ละ 1 ปทําหนาที่เปนประมุขในการบริหาร การทหาร นิติบัญัญติ และตุลาการ
สภาเซเนท ประกอบดวยสมาชิก 300 คนเรียก เชเนเตอร เลือกจากพวกแพทริเซียนโดยกงศุล
เปนผูแตงตั้ง อยูในตําแหนงตลอดชีวิต ทําหนาที่ควบคุมการคลัง ตางประเทศ ตัดสินคดี ประกาศ
สงคราม บัญญัติกฎหมาย
สภาราษฎร(สภาสามัญ Assembly) ประกอบดวยประชาชนชาวโรมมันทั้งพวกแพทริเชียนและ
เพลเบียน เรียกวาโคมิตาคิวริเอตา มีหนาที่แตงตั้งกงศุลและเจาหนาที่บริหาร ใหความยินยอมหรือ
ปฏิเสธกฏหมายที่กงศุลและสภาซีเนทนําเสนอ
พวกเพลเบียนมักถูกกรีดกันจากตําแหนงทางกงศุล และสภาซีเนท ในป 450 กอนคริสตกาล ได
มีรางกฎหมายเปนลายลักษณอักษรฉบับแรก เรียก “กฏหมายสิบสองโตะ” (Law of the Twelve
Tables) ระบุสิทธิและหนาที่ของชนทั้งสอง ใหสิทธิเพลเบียนออกกฎหมายรวมกับแพทริเชียน
และมีสภาของตนเองเรียก ไทรเบิล ทําหนาที่ออกกฎหมายและแตงตั้งผูแทนของตน เรียก ทรีบูน
จํานวน 10 คน และมีบทลงโทษที่รุนแรง
ตอนปลายจูเลียส ซีซาร ดํารงตําแหนงกงศุล เกิดการขัดแยงกันในสภาเซเนท ซีซารจึงรวบ
อํานาจนํากองทัพรีเจนทที่ชนะศึกจากแควนโกล ยกทัพเขาสูกรุงโรมตั้งตนเปนกษัตริยในป 49
กอนคริสตกาล ตอมาไดถูกสมาชิกสภาเซเนทลอบสังหารในป 44 กอนคริสตกาล
2. สมัยจักรรรดิ
การปกครองแบบสาธารณรัฐของโรมเหมาะสมกับสภาพแวดลอมและดินแดนในขณะนั้น
ตอมามีการแผขยายอาณาจักรรูปแบบการปกครองจึงเปลี่ยนเปนจักรวรรดิ มีจักรพรรดิเปนประมุข
สูงสุด อํานาจการปกครองอยูที่จักรพรรดิเพียงผูเดียวรูปแบบการปกครองดินแดนตางๆแตกตางกัน
เชนใหกรีกปกครองแบบนครรัฐ การปกครองมีที่งโยงอํานาจสูสวนกลางและการกระจายอํานาจ
เริ่มในสมัยป 27 กอนคริสตกาล จักรพรรดิคนแรกคือ ออกุสตุส สภาพการเมืองมีการแยงชิงอํานาจ

14. เอกสารประกอบการเรียนวิชา ส40105:อารยธรรมโลก หนา 44
ชวง ค.ศ. 96 – 180 เปนสมัยสันติภาพโรมัน (Pax Romana) ประชาชนทุกคนเสมอภาคกันอยูภายใต
กฏหมายสิบสองโตะ จนถึง ค.ศ. 476 โอโดเอเซอร แมทัพเผาเยอรมันบุกยึดกรุงโรม ปลดจักรพรรดิ
โรมิวลุส ออกุสตุส
ความเจริญยายไปที่อาณาจักรไบแซนไทน( โรมันตะวันออก) จักรพรรดิ์คอนแสตนตินสราง
เมืองหลวงที่ไบเซ็นตอุม ตอมาเปลี่ยนชื่อเปนคอนสแตนติโนเปล
วิทยาการ และแนวคิด
โรมันเปนนักปฏิบัติรับการถายทอดอารยธรรมจากอีทรัสกัน และอารยธรรมกรีกนํามา
พัฒนาเนนการใชประโยชนทางปฏิบัติ
ระบบสาธารณสุขเนนสุขภาพอนามัย มีการสรางสวมที่เปนของชุมชน นําน้ําสมสายชูมา
ใชทําความสะอาดฆาเชื้อโรคในหองสวม มีที่อาบน้ําสาธารณะ มีการสรางระบบการขนสงน้ํา
ขนาดใหญเรียก อะควีดักต (Aqueduct) สรางเพื่อลําเลียงน้ําจากแมน้ําสูตัวเมือง ที่สาธารณะ และมี
ทอระบายน้ําเสียจากตัวอาคารฝงไวใตดิน กรแพทย ผาตัดเอาเด็กออกทางหนาทองแบบซีซาร
การใชอิฐ หินจากลาวา ในการกอสรางงานขนาดใหญเชน วิหาร และคอลอสเซียม ใชหัว
เสาแบบ ดอริค ไอโอนิคและคอรินเธียน อาคารสรางแบบประตูโคง (Arch) หลังคาทรงโดม
การสรางถนนอัดหินและทรายเปนชั้นๆ ปูทับดวยแผนหิน
ทอสงน้ําที่เมืองเชโกเวีย สมัยจักรพรรดิทราจัน
ความเชื่อในเทพเจา รับอิทธิพลมาจากกรีก นักปรัชญาเมธีที่สําคัญเชน ซิเซโร นําเอากฎ
ธรรมชาติมาผนวกเขากับแนวคิดรัฐ โลกความยุติธรรมตามธรรมชาติ
นักกวีที่เดนคือเวอรจิล (70 - 43 ปกอนคริสตกาล)เขียนมหากาพยเรื่อง เอเนียด เพื่อเชิดชู
เกียรติของจักรพรรดิ ออกุสตุส

15. เอกสารประกอบการเรียนวิชา ส40105:อารยธรรมโลก หนา 45
เอกสารอางอิง
คณะกรรมการบริหารวิชาบูรณาการ.(2545). มรดกอารยธรรมโลก. กรุงเทพมหานคร:สํานักพิมพ
มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร.
จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย.คณะอักษรศาสตร. (2533).อารยธรรมสมัยโบราณ – สมัยกลาง.
กรุงเทพมหานคร:สํานักพิมพจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย.
Chandler,Fiona.(2548).โลกยุคโบราณ.แปลโดย ลอองทิพย อัมรินทรรัตน.กรุงเทพมหานคร: ปาเจรา.
Hart,Adam. Editorial.(2007). History: The Definitive Visual Guide.Singapore.Dorling
Kindersley.
Hurdman,Charlotte. (1998).World History Encyclopedia.UK.:Miles Kelly Publishing.
“The Culture of Ancient Egypt”[Online].http://www.erikpenn.com/theme/index.htm
”Map of Ancient Egypt’[Online].http://www.geocities.com/Athens/Ithaca/4396/EgyptMap.htm
“Roman”[Online]www.bible-history.com/rome/Romerome00000148.htm