Speech on the state of the Entrepreneurship in Mongolia by Professor Batnasan

1. Монгол дахь энтрепренёршипын
хөгжилт
Н.Батнасан
МУИС Бизнесийн сургууль

2. Агуулга
• Энтрепренёршипыг хөгжүүлэх шаардлага
• Энтрепренёршипын хөгжлийн орчин
нөхцөл
• Их сургуулийн үүрэг

3. Энтрепренёршипыг хөгжүүлэх
шаардлага

4. Энтрепренёршипыг хөгжүүлэх
эдийн засаг, нийгмийн шаардлагууд
• Эдийн засгийн хөгжлийн шаардлага
– Эдийн засгийг “солонгоруулах бодлого” буюу цөөхөн
салбараас хараат байдлыг бууруулах (ХАА ба олборлох
үйлдвэрлэлийн салбар ДНБ-ий 2/5 хувийг үйлдвэрлэдэг)
– Монгол улс жижиг орон тул эдийн засгийн бүхий л
салбаруудыг дотооддоо хөгжүүлэх боломжгүй
– Монгол улс тээврийн зардал хамгийн өндөртэй орны тоонд
ордог тул өрсөлдөх чадвар сул, үйлдвэрлэх боломжтой
бүтээгдэхүүний нэр төрөл хязгаарлагдмал
• Нийгмийн хурц, тулгамдсан асуудлууд
– Ажилгүйдэл (2013 оны байдлаар 8.3%)
– Ядуурал (2012 оны байдлаар 27.4%)
– Тэгш бус байдал (хүн амын 54.4% амьдардаг орон нутагт
ДНБ-ий 36.5% ногддог)

5. 4500.0
4000.0
3500.0
3000.0
2500.0
2000.0
1500.0
1000.0
500.0
0.0
Нэг хүнд ногдох ДНБ
Нэг хүнд ногдох ДНБ

6. Монгол дахь ядуурлыг бууруулах зорилт
26.2
24.9
23.6
22.3
21.2
36.1 35.2
38.7 39.2
29.8
27.4
18.1
45.0
40.0
35.0
30.0
25.0
20.0
15.0
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Мянганы хөгжлийн зорилт Ядуурлын бодит бууралт

7. Монгол дахь энтрепренёршипын
нийгмийн үүрэг
• Энтрепренёршип болон ЖДҮ-ийг хөгжүүлэх асуудал бол
хөдөлмөр эрхлэлтийг нэмэгдүүлэх үндсэн арга зам мөн.
• Хөдөлмөр эрхлэлт бол эдийн засгийн өсөлтийг ядуурлыг
бууруулах асуудалтай холбох гүүр юм. Тиймээс ядуурлыг
бууруулахад чиглэсэн хөгжлийн стратеги нь хөдөлмөр
эрхлэлтийн тоо, чанарыг дэмжихэд чиглэх ёстой. Учир нь
хөдөлмөр бол ядуу хүмүүст байдаг цорын ганц эд баялаг
мөн.
• Хүн бүр хөгжил дэвшилд хувь нэмрээ оруулж чаддаг,
түүний үр шимийг нь хүртэж чаддаг байж гэмээ нь хөгжил
дэвшил сая илүү хурдацтай, илүү тэгш шударга,
тогтвортой байж чадна.
– Дэлхийн хүний хөгжлийн илтгэлээс

8. Энтрепренёршипын эдийн засгийн
үүргүүд
• Эдийн засгийн өсөлтийг хурдасгах
– Өнөөгийн нөхцөл дэх томоохон хөрөнгө оруулалтын
хязгаарлагдмал боломж
– Өндөр үр өгөөжтэй ЖДҮ-т хөрөнгө оруулах
– Ашиглагдаагүй нөөцүүдийг ашиглах
• Бүтээмжийг дээшлүүлэх
– Бизнесийг их сургуулиудтай холбох замаар илүү
ухаалгаар удирдах
– Шинэ технологийг нэвтрүүлэх
– Бизнес, техник технологи, мэдлэгийг холбох
• Технологийн шинэчлэл хийх, бүтээмжийг
дээшлүүлэх

9. Муу
технологи
Бага
орлого
Доогуур
бүтээмж
Чөтгөрийн цагираг
ГШХО
Зээл,
тусламж

10. Энтрепренёршипын хөгжлийн
орчин нөхцөл

11. Энтрепренёршипын орчин
Хөрөнгө
санхүү, дэд
бүтэц
Чадавхи, хүний
нөөц
Талуудын
харилцаа
холбоо
Антрепренёрын
соёл, ойлголт
мэдлэг
Бодлого,
зохицуулалт

12. Энтрепренёршипын орчин
• Хууль эрхзүйн орчин
– Аж ахуйн нэгж байгуулах, бүртгүүлэх
– Тусгай зөвшөөрөл
– Оюуны өмчийн хамгаалал
– Шинжлэх ухаан технологийн хууль тогтоомжууд
• Татварын бодлого
– Орлогын албан татварын шатлал
– НӨТ-өөс чөлөөлөх
– Гаалийн тарифийн бодлого
• Дэвшилтэт техник, технологийг дэмжих бодлого
– Бизнес инкубатор
• ЗГ-ын дэмжлэг
– Тусгай сангууд
– 1000 инженерийг бэлтгэх

13. Хууль эрхзүйн орчин
• Аж ахуйн нэгжийн тухай хууль (1991 он)
• Компанийн тухай хууль (2011 он)
• Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль
(2006 он)
• Инновацийн тухай хууль (2012 он)
• Шинжлэх ухаан технологийн тухай хууль (2006 он)
• Технологи дамжуулах тухай хууль (1998 он)
• Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хууль (2006 он)
• Зохиогчийн эрх болон түүнд хамаарах эрхийн тухай
(2006 он)
• Патентийн тухай хууль (2006 он)
• Дээд боловсролын тухай хууль (2002 он)

14. Засгийн газрын тусгай сангууд
• Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хууль
(2006 оны 06 сарын 29 өдөр батлагдсан)
– 5 дугаар зүйл. Засгийн газрын тусгай сан, түүний
төрөл
• 5.4.6. Жижиг, дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх сан;
• 5.4.9. Монгол Улсыг хөгжүүлэх сан;
• 5.4.13. Сургалтын төрийн сан;
• 5.4.14. Тариаланг дэмжих сан;
• 5.4.18. Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сан;
• 5.4.19. Хөрөнгө оруулалт, хөгжлийн сан;
• 5.4.20. Шинжлэх ухаан, технологийн сан;

15. Энтрепренёршипын орчин
• Зах зээлийн нөхцөл байдал
– Орон нутгийн зах зээлүүд бизнес эрхлээд ашиг олохооргүй
жижигхэн
– Зах зээл, үйлдвэрлэгч, хэрэглэгчдийн хоорондох холбоос сул
• Дэд бүтцийг хөгжүүлэх нь өндөр зардал шаардана
– Алслагдмал байдал
– Жилийн 4 улирал
• Хөрөнгө санхүүгийн тогтолцоо
– Хөрөнгийн зах зээл хөгжөөгүй
– Орон нутагт санхүүгийн тогтолцоо хөгжөөгүй
– Зээлийн хүү өндөр
– Хөрөнгө оруулалтын сангууд бий болоогүй
• Хүний нөөц, чадавхи, антрепренёрын ойлголт, мэдлэг
– Өндөр түвшинд бэлтгэгдсэн мэргэжилтний хүрэлцээ
– Дээд боловсролын уламжлалт тогтолцоо
– Бизнесийн талаархи ойлголт, мэдлэг сул

16. Их сургуулийн үүрэг

17. Их сургуулийн үүрэг
• Шинэ мэдлэг, шинэ технологийг бүтээх,
эргэлтэд оруулах
– Оюуны өмч
• Мэргэжилтнийг бэлтгэх сургах
– Сургалт: мэргэжлийн ба мэргэжлийн бус MBA
– Судалгаа, бизнес төслүүд
• Салбар дундын судалгааг хийх боломж
• Ашиглагдаагүй нөөц
– Багш, магистр, докторын оюутнууд

18. Анхаарах асуудлууд
• Шинжлэх ухааны санхүүжилт туйлын доогуур
хэмжээнд
• Бизнес мэдлэгийн салбаруудтай холбогдож
чадаагүй
• Дэвшилтэт техник, технологийг дэмжих
бодлого сул
• Их сургуулиуд бизнестэй холбогдох тал дээр
сулхан байгаа нь бэлтгэж буй мэргэжилтний
чанарт нөлөөлдөг
• Тусгай сангуудыг үр ашигтай зарцуулах
асуудал хангалтгүй

19. Анхаарал хандуулсанд баярлалаа
Н.Батнасан
МУИС Бизнесийн сургууль