Aleksander Garlicki Krzysztof Bukowski

1. Sól Ziemi:
sól kamienna –
górnictwo między
tradycją a
nowoczesnością, cz.2
NaCl
Aleksander Garlicki, Krzysztof Bukowski
AGH, 18 listopada 2017

2. Motto:
„Totius corporibus nihil esse utilius sale et sole”
„Ze wszystkich ciał nie ma użyteczniejszego nad sól i słońce”
Naturalis Historiae, Pliniusz Starszy (23-79 n.e.)

3. Sposoby pozyskiwania soli
Saliny nadmorskie
i słone jeziora
Odkrywkowe kopalnie soli
Podziemne kopalnie soli
Eksploatacja otworowa

4. Saliny nadmorskie i słone jeziora
W ciepłym i suchym klimacie w przybrzeżnych lagunach nadmorskich i słonych
jeziorach pozyskuje się sól poprzez stopniowe odparowanie słonej wody w
oddzielonych stawach.
Tak od niepamiętnych czasów otrzymywano sól w m.in. w Chinach, Egipcie, Persji,
Etiopii, Cesarstwie Rzymskim czy Grecji.
W starożytności sztuczne saliny morskie, zwane były morskimi ogrodami solnymi.

5. Salina Lo Valdivia (Chile)
Produkcja soli w salinach nadmorskich

6. K. Maślankiewicz 1965 – Z dziejów górnictwa solnego w Polsce

7. Saliny koło Trapani to 40 basenów o pow. 25 km2
. Produkują one w 2 cyklach 3-miesięcznych
1-1,5 tys. ton soli/rok. Tą metodą pozyskiwano sól w tym regionie już VII w. p.n.e.
Śruba Archimedesa
jako pompa
Saliny nadmorskie w Trapani (Włochy)

8. Słone, bezodpływowe jez. w Rosji, na Niz. Nadkaspijskiej,
na wys. -19,5 m p.p.m. pow. 105 km2
; średnia głęb. 0,1 m.
Powstanie obniżenia misy jeziora związane z procesami tektonicznymi,
zasilane przez źródła solankowe i kilka niewielkich zasolonych strumieni.
Słone jezioro Baskunczak (Rosja)

9. Słone jezioro Baskunczak (Rosja)

11. Słone jezioro Baskunczak

12. Sposoby pozyskiwania soli
Saliny nadmorskie
i słone jeziora
Odkrywkowe kopalnie soli
Podziemne kopalnie soli
Eksploatacja otworowa

13. Odkrywkowe kopalnie soli – depresja Dankill (Etiopia)

15. Taoudenni
Timbuktu

16. Sól w roli pieniądza

17. Pustynia Atacama
Salar de Atacama

18. SPL Sociedad Punta de Lobos

19. Odkrywkowe kopalnie soli
Salar Grande, region nadmorski, 40km x 8 km dolina wypełniona, grubokrystalicznymi
czystymi solami do głębokości 160 metrów.
Salina Punta Lobos (SPL) produkuje rocznie 7 mln ton soli

20. Sposoby pozyskiwania soli
Saliny nadmorskie
i słone jeziora
Odkrywkowe kopalnie soli
Podziemne kopalnie soli
Eksploatacja otworowa

21. W chodnikach z czasów prehistorycznych
na głęb. 100-300 m znaleziono narzędzia
z drewna i brązu, resztki tkanin oraz
specjalne kosze do transportu brył soli, a
w 1734 roku znaleziono zakonserwowane zwłoki
prehistorycznego górnika.
Znaleziska datowane są na późną epokę
brązu - epokę żelaza (400-800 lat p.n.e)
Hallstatt – najstarsza kopalnia podziemna

22. Cardona
(Hiszpania)

23. Podziemne kopalnie soli

24. Na obszarze Niemiec zbudowano liczne kopalnie soli, w których miało miejsce lub
prowadzi się w chwili obecnej eksploatację soli kamiennej lub soli K-Mg.
Podziemne kopalnie soli
Przeciętne rozmiary komór 60x40x15m.

25. Kopalnia podziemna - Kłodawa

26. Sole potasowo-magnezowe
Sylwin KCl
Kainit KCl*MgSO4*3H2O
Langbeinit K2SO4*2MgSO4
Polihalit K2SO4*MgSO4*2CaSO4*2H2O
Karnalit KCl*MgCl2*6H2O
Schoenit (Pikromeryt) K2SO4*MgSO4*6H2O
Bischofit MgCl2*6H2O
Kizeryt MgSO4*H2O
Epsomit MgSO4*7H2O
Syngenit (Kalushit) K2SO4*CaSO4*H2O
Mirabilit Na2SO4*10H2O
Leonit K2SO4*MgSO4*4H2O
Vanthoffit MgSO4*3Na2SO4
Astrachanit (Bloedyt) Na2SO4*MgSO4*4H2O
Loeweit Na2SO4*MgSO4*25H2O
Tenardyt Na2SO4

27. Formacja Praire Fm
(Kanada)
Znajdują się tam
największe złóża soli K-Mg
świata (ponad 50%
światowych zasobów).
Kanada jest największym
producentem soli K-Mg
(rocznie 11 mln t. K2O)
Sole potasowe są eksploatowane
metodą komorowo-filarową,
na sucho na głęb. 945-1060 m .

28. Soligorsk (Białoruś)
Złoże soli potasowych Soligorsk zlokalizowane niedaleko Mińska posiada zasoby ok.
1 mld ton K2O. Złoże to jest eksploatowane od początku lat 60-tych XXw. Obecnie roczne
wydobywanych jest tam 5.5 mln t rocznie (K2O) głównie są to skały sylwinitowe,
w mniejszym stopniu karnalitowe.

29. Perm dolny:
Basen dolnej
Kamy - Solikamsk,
Berezniki (Rosja)

30. Windakiewicz 1930
Metoda eksploatacji „na mokro”

31. Kopalnia soli K-Mg w Stebniku (Ukraina)
Kopalnia w Stebniku czerwiec 2012

32. Kopalnia w Stebniku czerwiec 2012
Kopalnia soli K-Mg w
Stebniku (Ukraina)

33. Sposoby pozyskiwania soli
Saliny nadmorskie
i słone jeziora
Odkrywkowe kopalnie soli
Podziemne kopalnie soli
Eksploatacja otworowa

34. Wydobywanie soli metodą otworową Syczuan (Chiny)
Pierwsze na świecie wiercone studnie
solankowe powstały w 252 roku p.n.e.
Osiągały głęb. 90 metrów, z czasem
zbudowano bambusowy rurociąg którym
solankę doprowadzano do warzelni.
Około 200 roku n.e. rozpoczęto wykorzystywać gaz ziemny do ogrzewania żeliwnych
garnków do gotowania soli. Jest to pierwszy znany przykład wykorzystania gazu ziemnego

36. W XI wieku w Syczuanie
opracowano technikę wiercenia
udarowego

37. Eksploatacja otworowa
Technologia ta polega na
wtłaczaniu wody do otworu,
rozpuszczaniu soli i odbiorze
solanki przy jednoczesnym
stosowaniu ochrony stropu przez
użycie medium izolującego.
Ługowanie prowadzi się od dołu ku
górze okresowo podnosząc
kolumny rur ługowniczych oraz
prowadząc izolację stropu.

39. Tuzla (Bośnia)

40. Eksploatacja otworowa

41. Janikowskie Zakłady Sodowe „Janikosoda”

42. Dziękuję za uwagę