หนังสืออนุสรณ์งานพระราชทานเพลิงศพ ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.แถมสุข นุ่มนนท์ ป.ช., ป.ม. เมรุหลวงหน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส เขตป้อมปราบศัตรูพ่าย กรุงเทพมหานคร วันอาทิตย์ที่ 29 พฤษภาคม 2565

2. ประวั ต
ิ (ศาสตร์)
อันแสนส
ุ ขของ
แถมส
ุ ข
อนุสรณ์งานพระราชทานเพลิงศพ
ศาสตราจารย์์เกี
ี ยรติ
ิ คุ
ุ ณ ดร.แถมสุ
ุ ข นุ่
่� มนนท์์ ป.ช., ป.ม.
เมรุหลวงหน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส
เขตป้อมปราบศัตรูพ่าย กรุงเทพมหานคร
วันอาทิตย์ที่ 29 พฤษภาคม 2565

3. ศาลาเตชะอ
ิ ทธ
ิ พร วัดเทพศ
ิ ร
ิ นทราวาส

4. ศาสตราจารย์เก
ี ยรต
ิ ค
ุ ณ ดร.แถมส
ุ ข น
ุ่ มนนท์
ชาตะ 21 มิถุนายน 2478
มรณะ 1 กุมภาพันธ์ 2565
สิริอายุรวม 86 ปี

9. 8
ประวั ต
ิ (ศาสตร์) อันแสนส
ุ ขของแถมส
ุ ข
สำ�นึกในพระมหากรุณาธิคุณ
ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.แถมสุข นุ่มนนท์ ได้กราบถวายบังคมลา
ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อวันอังคารที่ 1 กุมภาพันธ์ พุทธศักราช 2565 เมื่อความทราบ
ถึงฝ่าละอองธุลีพระบาท พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้า
โปรดกระหม่อมพระราชทานโกศแปดเหลี่ยม ฉัตรเบญจาตั้งประดับ ปี่ กลองชนะ
ประโคมเวลาพระราชทานน้ำ�หลวงอาบศพ และมีพระพิธีธรรมสวดพระอภิธรรม
เวลากลางคืน กำ�หนด 3 คืน และได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม
พระราชทานเพลิงศพ ณ เมรุหลวงหน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทรา-
วาส เขตป้อมปราบศัตรูพ่าย กรุงเทพมหานคร ในวันอาทิตย์ที่ 29 พฤษภาคม
พุทธศักราช 2565
การนี้ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา
เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธร มหาวชิราลงกรณวรราชภักดี สิริกิจการิณีพีรยพัฒน
รัฐสีมาคุณากรปิยชาติ สยามบรมราชกุมารี ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรด
กระหม่อมพระราชทานพวงมาลาวางที่หน้าโกศศพ และทรงพระกรุณาเสด็จ
พระราชดำ�เนินไปในการพระราชทานเพลิงศพ
หากความทราบโดยญาณวิถีถึงดวงวิญญาณของศาสตราจารย์
เกียรติคุณ ดร.แถมสุข นุ่มนนท์ ได้ด้วยประการใดในสัมปรายภพ ก็จะมี
ความปลาบปลื้มซาบซึ้งเป็นล้นพ้นในพระมหากรุณาธิคุณที่ได้รับพระราชทาน
เกียรติอันสูงยิ่งในวาระสุดท้ายแห่งชีวิต

10. 9
สำ �น
ึ กในพระมหากร
ุ ณาธ
ิ ค
ุ ณ
ข้าพระพุทธเจ้าผู้เป็นบุตร และหลาน ๆ ขอพระราชทานพระบรม-
ราชวโรกาสกราบถวายบังคมแทบเบื้องพระยุคลบาท ด้วยความสำ�นึกใน
พระมหากรุณาธิคุณอย่างหาที่สุดมิได้ และขอเทิดทูนไว้เหนือเกล้าเหนือ
กระหม่อม เป็นสรรพสิริสวัสดิ์พิพัฒนมงคลแก่ข้าพระพุทธเจ้าและวงศ์ตระกูล
สืบไป
ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อม ขอเดชะ
ข้าพระพุทธเจ้า
นายรณดล นางปาลีรัฐ นุ่มนนท์
นายธนชาติ นางธนิศา นุ่มนนท์
นายปารณ นุ่มนนท์
นายปาณัท นุ่มนนท์
นายนิธิรันดร์ นุ่มนนท์
เด็กชายธีรธรรม นุ่มนนท์

11. 10
ประวั ต
ิ (ศาสตร์) อันแสนส
ุ ขของแถมส
ุ ข
ประวัติ
ศาสตราจารย์เก
ี ยรต
ิ ค
ุ ณ ดร.แถมส
ุ ข น
ุ่ มนนท์
ครอบครัว
ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.แถมสุข นุ่มนนท์ เกิดเมื่อวันที่ 21
มิถุนายน 2478 เป็นบุตรคนที่ 3 ของ ร.ต. ถัด และนางแส (สกุลเดิม ณ พัทลุง)
รัตนพันธุ์
ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.แถมสุข นุ่มนนท์ มีพี่น้องร่วมบิดามารดา
4 คน คือ
1. นายแถมสิน รัตนพันธุ์ (ถึงแก่อนิจกรรม)
2. นางแถมศรี รัตนพันธุ์
3. ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.แถมสุข นุ่มนนท์
4. นางแถมสร้อย รัตนพันธุ์
ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.แถมสุข นุ่มนนท์ สมรสกับ นายสุรัตน์
นุ่มนนท์ บุตรคนเดียวของนายจำ�รัส และนางสง่า นุ่มนนท์ เมื่อปี 2506 มีบุตร
2 คน คือ
1. นายรณดล นุ่มนนท์ สมรสกับ นางสาวปาลีรัฐ ศิลปพันธุ์
มีบุตร 2 คน คือ
นายปารณ นุ่มนนท์
นายปาณัท นุ่มนนท์

12. ประวั ต
ิ
11
2. นายธนชาติ นุ่มนนท์ สมรสกับ นางสาวสุวรรณี โสภณธรรมกิจ
มีบุตร 1 คน คือ
นายนิธิรันดร์ นุ่มนนท์
และสมรสกับ นางสาวธนิศา เครือไวศยวรรณ มีบุตร 1 คน คือ
เด็กชายธีรธรรม นุ่มนนท์
การศึกษา
• จบชั้นประถมปีที่ 4 จากโรงเรียนโสภณพัทลุงกุล (2488)
• จบชั้นมัธยมปีที่ 6 จากโรงเรียนสตรีพัทลุง (2493)
• จบชั้นมัธยมปีที่ 8 แผนกอักษรศาสตร์ จากโรงเรียนวัฒนาวิทยาลัย
(2495)
• อักษรศาสตรบัณฑิต (เกียรตินิยมอันดับสอง) จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
(2499)
• ประกาศนียบัตรครูมัธยม กระทรวงศึกษาธิการ (2501)
• ปริญญาโท (ประวัติศาสตร์) มหาวิทยาลัยฮ่องกง ฮ่องกง (2504)
• ปริญญาเอก (ประวัติศาสตร์) มหาวิทยาลัยลอนดอน ประเทศอังกฤษ
(2509)
การทำ�งาน : ภาคการสอน
• อาจารย์ประจำ�แผนกวิชาภูมิศาสตร์และประวัติศาสตร์
คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย (2501-2514)
• อาจารย์ประจำ�ภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะมนุษยศาสตร์
มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ (2514-2518)
• อาจารย์ประจำ�ภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะอักษรศาสตร์
มหาวิทยาลัยศิลปากร นครปฐม (2518-2538)
• อาจารย์พิเศษคณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
(2501-2514)

13. 12
ประวั ต
ิ (ศาสตร์) อันแสนส
ุ ขของแถมส
ุ ข
• อาจารย์พิเศษคณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
(2501-2514)
• อาจารย์พิเศษคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
(2512-2514)
• อาจารย์พิเศษคณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
(2519-2521)
• นักวิชาการรับเชิญประจำ�สถาบันเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (Institute
of Southeast Asian Studies) สิงคโปร์ (2519)
• นักวิชาการรับเชิญประจำ�สถาบันเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มหาวิทยาลัย
คอร์แนล สหรัฐอเมริกา (2522-2523)
• ศาสตราจารย์รับเชิญประจำ�มหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย เบิร์กลีย์
สหรัฐอเมริกา (2524-2525)
• อาจารย์พิเศษ มหาวิทยาลัยนเรศวร (2543-2546)
• อาจารย์พิเศษ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี (2543-2546)
การทำ�งาน : ภาคบริหารและงานวิชาการของมหาวิทยาลัย
• หัวหน้าภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัย
เชียงใหม่ (2514-2518)
• หัวหน้าภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะอักษรศาสตร์ มหาวิทยาลัย
ศิลปากร (2518-2522)
• คณบดีคณะอักษรศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร (2526-2530)
• กรรมการสภามหาวิทยาลัยศิลปากร (2526-2530)
• ประธานโครงการตำ�รามหาวิทยาลัยศิลปากร (2519-2522)
• ประธานหลักสูตรวิชาพื้นฐานมหาวิทยาลัยศิลปากร (2527-2530)
• กรรมการกลั่นกรองหลักสูตรกลุ่มสาขาสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์
มหาวิทยาลัยศิลปากร (2538-2546)

14. ประวั ต
ิ
13
• กรรมการพิจารณาหลักสูตรสายสังคมศาสตร์ของทบวงมหาวิทยาลัย
(2527-2537)
• อนุกรรมการวิสามัญเกี่ยวกับตำ�แหน่งทางวิชาการของทบวงมหา-
วิทยาลัย
• ประธานจัดทำ�โครงการและดำ�เนินการสอนเรื่องเมืองไทยให้แก่
นักศึกษาวิทยาลัยเซนต์โอลาฟ วิทยาลัยลูวิส แอนด์ คลาร์ก วิทยาลัย
เวสลีย์ จากสหรัฐอเมริกา ซึ่งเข้ามาศึกษาที่คณะมนุษยศาสตร์
มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และคณะอักษรศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร
(2516-2531)
การทำ�งาน : งานวิชาการของสถาบัน / สมาคม
• กรรมการชำ�ระประวัติศาสตร์ไทย สำ�นักนายกรัฐมนตรี (2516-2532)
• คณะกรรมการก่อตั้ง และอุปนายกสมาคมประวัติศาสตร์ ในพระ-
ราชูปถัมภ์สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี (2521-
2530)
• กรรมการดำ�เนินงานประวัติศาสตร์และพิพิธภัณฑ์ทหาร กรม
ยุทธศึกษาทหาร กองบัญชาการทหารสูงสุด (2529-2537)
• กรรมการอำ�นวยการจัดงานเฉลิมพระเกียรติ 100 ปี พระบาทสมเด็จ
พระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว สำ�นักนายกรัฐมนตรี (2535-2536)
• กรรมการวิจัยและพัฒนา สำ�นักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร
(2536-2542)
• กรรมการผู้ทรงคุณวุฒิมูลนิธิพระบรมราชานุสรณ์ พระบาทสมเด็จ
พระพุทธเลิศหล้านภาลัย ในพระบรมราชูปถัมภ์ (2536-2545)
• กรรมการคณะบรรณาธิการ สารานุกรมประวัติศาสตร์ไทย ราชบัณฑิตย-
สถาน (2534-2546)
• กรรมการสภาวิจัยแห่งชาติ สาขาปรัชญา (2534-2545)

15. 14
ประวั ต
ิ (ศาสตร์) อันแสนส
ุ ขของแถมส
ุ ข
• กรรมการพิพิธภัณฑ์พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว สถาบัน
พระปกเกล้า (2543-2546)
รางวัล / ทุนการศึกษา
• ทุนมูลนิธิการศึกษาไทย-อเมริกัน (ฟุลไบรท์) ระดับเตรียมอุดมศึกษา
โรงเรียนวัฒนาวิทยาลัย (2494-2495)
• รางวัลทุนสุภาส จันทรโบส คะแนนยอดเยี่ยมหมวดประวัติศาสตร์
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย (2500)
• รางวัลรันซีแมน ชนะประกวดเรียงความประวัติศาสตร์ คณะอักษร-
ศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย (2500)
• ทุนมูลนิธิเอเชีย ศึกษาระดับปริญญาโท มหาวิทยาลัยฮ่องกง (2502-
2504)
• ทุนบริติช เคานซิล ศึกษาระดับปริญญาเอก มหาวิทยาลัยลอนดอน
(2505-2509)
• ทุนซีโต้ เพื่อทำ�วิจัยเรื่อง ที่ปรึกษาราชการชาวอเมริกันในประเทศไทย
ที่สหรัฐอเมริกา (2516)
• ทุนมูลนิธิฟอร์ด เพื่อทำ�วิจัยเรื่อง เมืองไทยสมัยสงครามโลกครั้งที่สอง
ที่สิงคโปร์ ญี่ปุ่น สหรัฐอเมริกา และอังกฤษ (2518)
• ทุน American Council of Learned Societies เพื่อทำ�วิจัยเรื่อง
เมืองไทยสมัยสงครามเวียดนาม ที่สหรัฐอเมริกา (2522-2523)
• ได้รับเชิญจากรัฐบาลสหรัฐอเมริกา รัฐบาลญี่ปุ่น และรัฐบาลเยอรมัน
ไปปาฐกถาในวาระฉลองครบรอบ 200 ปี อิสรภาพอเมริกา ฉลอง
ครบรอบ 100 ปี สัมพันธภาพไทย-ญี่ปุ่น และการฉลองครบรอบ 50 ปี
สงครามโลกครั้งที่สอง ที่มลรัฐฮาวาย (2519) กรุงโตเกียว (2530)
และนครเบอร์ลิน (2538)

16. ประวั ต
ิ
15
• ได้รับทุนมูลนิธิโตโยต้า มูลนิธิเอเชีย มูลนิธิฟอร์ด และอื่น ๆ เข้าร่วม
ประชุมสัมมนาทางวิชาการ และนำ�เสนอบทความในประเทศออสเตรเลีย
มาเลเซีย สิงคโปร์ ญี่ปุ่น สหรัฐอเมริกา ฝรั่งเศส และเยอรมนี
เครื่องราชอิสริยาภรณ์
5 ธันวาคม 2510 จัตุรถาภรณ์มงกุฎไทย (จ.ม.)
5 ธันวาคม 2512 ตริตาภรณ์มงกุฎไทย (ต.ม.)
5 ธันวาคม 2517 ตริตาภรณ์ช้างเผือก (ต.ช.)
5 ธันวาคม 2520 ทวีติยาภรณ์มงกุฎไทย (ท.ม.)
5 ธันวาคม 2524 ทวีติยาภรณ์ช้างเผือก (ท.ช.)
5 ธันวาคม 2532 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)
5 ธันวาคม 2535 ประถมาภรณ์ช้างเผือก (ป.ช.)
เกียรติคุณ
• ศาสตราจารย์ ระดับ 10 มหาวิทยาลัยศิลปากร (2531)
• ศาสตราจารย์เกียรติคุณ มหาวิทยาลัยศิลปากร (2540)
• นิสิตเก่าอักษรศาสตร์ จุฬาฯ ดีเด่นประจำ�ปี พ.ศ. 2544 จากสมาคม
นิสิตเก่าอักษรศาสตร์ จุฬาฯ ในพระราชูปถัมภ์สมเด็จพระเทพรัตน-
ราชสุดาฯ
• ประกาศนียบัตรชั้นสูงกิตติมศักดิ์ จากสถาบันพระปกเกล้า เมื่อวันที่
16 กรกฎาคม 2545

17. 16
ประวั ต
ิ (ศาสตร์) อันแสนส
ุ ขของแถมส
ุ ข
สารบัญ
ประวััติิ 10
คำำ�นำำ� 18
แถมส
ุ ขวั ยร
ุ่น
ท่่าโรงยาเก่่าถึึงสี่่�กั๊๊�ก 23
สตรีีพััทลุุง 32
วััฒนาวิิทยาลััย 45
อัักษรศาสตร์์ จุุฬาฯ 55
แถมส
ุ ขวั ยสาว
บััณฑิิตสองพัันห้้าร้้อย 79
ฮ่่องกงเดีียวดาย 86
ลอนดอนครองรััก 94
จามจุุรีี 113
แถมส
ุ ขวั ยโรจน์ -วั ยโรย
มหาวิิทยาลััยเชีียงใหม่่ 130
ค้้นหาอดีีตในต่่างแดน 149
ศิิลปากร พระราชวัังสนามจัันทร์์ 182
แถมสุุขวััยโรย 199
ผมรัักแม่่แถมสุุขครัับ 214
คำ �ไว้อาลั ย
แพทย์์หญิิงนงเยาว์์ จุุลชาต (โชติินุุกููล) 222
กััลยา เมืืองตั้้�ง 224

18. สารบั ญ
17
อุุชา สวิินทร 225
ทััศนีีย์์ บุุนนาค 227
ศาสตราจารย์์เกีียรติิคุุณ ดร.นัันทวรรณ ภู่่�สว่่าง 230
Rosemary Marshall 233
แถมสร้้อย รััตนพัันธุ์์� 236
ธนาลััย ลิิมปรััตนคีีรีี 239
ดร.เตช บุุนนาค 242
ศาสตราจารย์์พิิเศษ ศรีีศัักร วััลลิิโภดม 244
ผะอบ นะมาตร์์ 246
ศาสตราจารย์์ ดร.สุุเนตร ชุุติินธรานนท์์ 248
พิิมพ์์ประไพ พิิศาลบุุตร 250
ดร.มานะ มหาสุุวีีระชััย 252
ผู้้�ช่่วยศาสตราจารย์์มนััส เกีียรติิธารััย 254
สารููป ฤทธิ์์�ชูู 255
ธนชาติิ นุ่่�มนนท์์ 257
ปารณ, ปาณััท, นิิธิิรัันดร์์ และธีีรธรรม นุ่่�มนนท์์ 260
ณ กาฬ เลาหะวิิไลย 262
นพ.สุุริิยััน, พญ.กิิตติิยา, พญ.แทนตวััน 265
และ พญ.กตััญญูู มหามงคล
ปาจรีีย์์ สงวนศรีี 268
สมทรง แก้้วจาระนััย และชุุติิมา โชติิสวััสดิ์์� 270
งานว
ิ ชาการ
ศาสตราจารย์์เกีียรติิคุุณ ดร.แถมสุุข นุ่่�มนนท์์ 274
กัับวิิชาการประวััติิศาสตร์์ในประเทศไทย
โดย รองศาสตราจารย์์พรเพ็็ญ ฮั่่�นตระกููล
ผลงานทางวิิชาการ 294

19. 18
ประวั ต
ิ (ศาสตร์) อันแสนส
ุ ขของแถมส
ุ ข
คำ�นำ�
แม่
เขียนอัตชีวประวัติจากที่พ่อและลูกทั้งสองรบเร้าอยากให้แม่ได้
ถ่ายทอดลงเป็นตัวอักษร เพื่อให้ญาติและมิตรสหายได้รับรู้เรื่องราว
ที่แม่เล่าให้ฟังมาตลอด เพราะแม่สามารถจดจำ�รายละเอียดทุกอย่างได้อย่าง
น่าอัศจรรย์ แม้กระทั่งรายชื่ออาจารย์ทุกคน รวมทั้งเพื่อน ๆ ตั้งแต่ชั้นประถมจน
เรียนมหาวิทยาลัย (รวมถึงนามสกุลทั้งเก่าและใหม่) ที่สำ�คัญ ยังบรรยายสถานที่
และบรรยากาศในยุคสมัยนั้น ๆ ราวกับว่าเรื่องราวเหล่านั้นเพิ่งผ่านพ้นไปไม่นาน
ในที่สุด แม่ตัดสินใจที่จะเขียนประวัติตนเอง แต่ขอแบ่งการเขียน
เป็น 3 ช่วงชีวิต ช่วงแรกเป็นช่วงชีวิตวัยเด็กจนถึงวัยสาว ใช้ชีวิตที่สี่กั๊ก เรียน
หนังสือที่โรงเรียนสตรีพัทลุง โรงเรียนวัฒนาวิทยาลัย และสานฝันให้เป็นจริง
ด้วยการศึกษาต่อที่คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โดยใช้ชื่อหนังสือ
ว่า แถมสุขวัยรุ่น เขียนแล้วเสร็จเมื่ออายุ 60 ปี ในปี 2538 จากนั้นทิ้งเวลา
จนอายุครบ 6 รอบในปี 2550 จึงเขียนต่อถึงชีวิตในช่วงหลังจากเรียนจบ
ปริญญาตรี ด้วยวิชาเอกประวัติศาสตร์ พร้อมเข้าทำ�งานที่คณะอักษรศาสตร์
จุฬาฯ ก่อนจะเดินทางไปศึกษาต่อยังมหาวิทยาลัยฮ่องกง และพบรักกับคุณพ่อ
ที่กรุงลอนดอน ที่ไขว่คว้าแสวงหาปริญญาเอกให้กับตัวเอง โดยจบถึงช่วงเป็น
อาจารย์ประจำ�ที่จุฬาฯ ซึ่งแม่ใช้ชื่อหนังสือช่วงนี้ว่า แถมสุขวัยสาว
สำ�หรับช่วงชีวิตหลังจากย้ายครอบครัวจากกรุงเทพฯ ไปอยู่ที่
เชียงใหม่ แม่ตั้งใจจะเขียนแจกในช่วงวันคล้ายวันเกิดครบ 7 รอบ 84 ปี แต่ด้วย
ปัญหาสุขภาพที่เริ่มตั้งเค้า โดยที่พ่อมักจะคอยเตือนให้เขียนก่อนหมดสภาพ
แม่จึงตัดสินใจเลื่อนมาเขียนตอนวัย 75 ปี โดยเล่าถึงชีวิตช่วงที่เป็นอาจารย์
ที่มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ การค้นอดีตในต่างแดน และชีวิตในมหาวิทยาลัย

20. คำ �นำ �
19
ศิลปากร ซึ่งถือเป็นช่วงที่สดใสและสนุกสนานทางปัญญา โดยใช้ชื่อว่า แถมสุข
วัยโรจน์-วัยโรย ซึ่งพ่อได้ช่วยปรับปรุงข้อเขียนให้อย่างงดงาม พร้อมทั้งเขียน
คำ�นำ�เมื่อวันที่ 9 สิงหาคม 2554 ก่อนถึงแก่กรรมเพียง 9 วัน ซึ่งนับว่าโชคดีมาก
ที่แม่และพ่อได้มีส่วนร่วมกันเขียนประวัติของแม่ทั้ง 3 ช่วงชีวิตตามที่ตั้งใจไว้
อย่างไรก็ดี เพื่อให้ทุกท่านได้ทราบถึงชีวิตแม่อย่างสมบูรณ์แบบ
จึงได้เขียนประวัติของแม่เพิ่มเติมในช่วงบั้นปลายของชีวิต ที่แม่มักบอกเสมอ
ว่า “ชีวิตนี้มีกำ�ไร” พร้อมทั้งคัดคำ�ไว้อาลัยของแต่ละท่านในหนังสือมาวางให้
สอดรับกับช่วงชีวิตที่แม่เกี่ยวข้องกับท่านเหล่านี้ นอกจากนั้น ได้นำ�บทความของ
รองศาสตราจารย์พรเพ็ญ ฮั่นตระกูล ลูกศิษย์อักษรศาสตร์ จุฬาฯ รุ่นที่ 35 ที่ได้
มีโอกาสสัมภาษณ์แม่ในเรื่อง “ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.แถมสุข นุ่มนนท์ กับ
วิชาการประวัติศาสตร์ในประเทศไทย” เพื่อเติมเต็มชีวิตแม่ ทั้งชีวิตส่วนตัวที่ให้
ความสุขกับตนเองและคนรอบข้าง และการเป็นนักประวัติศาสตร์ที่ทำ�ให้วิชา
ประวัติศาสตร์เป็นวิชาที่สนุกและน่าเรียน
ท้ายสุด ขอขอบคุณ อาจารย์ชมัยภร บางคมบาง ศิลปินแห่งชาติ
สาขาวรรณศิลป์ พ.ศ. 2557 ที่ตั้งชื่อหนังสือเล่มนี้ให้ และขอบคุณคณะผู้จัดทำ�
หนังสือเล่มนี้ทุกท่านที่ช่วยกันจัดทำ�หนังสือจนแล้วเสร็จ หากแม่รับรู้ได้คง
พึงพอใจเป็นอย่างมาก รวมทั้งขอกราบขอบพระคุณแขกผู้มีเกียรติทุกท่าน
ที่ให้เกียรติมาร่วมฟังสวดอภิธรรมบำ�เพ็ญกุศล นำ�พวงหรีดมาเคารพศพ ร่วม
เป็นเจ้าภาพและร่วมทำ�บุญ ตลอดจนร่วมงานในวันพระราชทานเพลิงศพแม่
ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.แถมสุข นุ่มนนท์ และขอให้อานิสงส์ผลบุญที่ท่าน
ได้ร่วมทำ�บำ�เพ็ญกุศล โปรดอภิบาลรักษาให้ท่านประสบแต่สิ่งอันเป็นมงคล
พร้อมด้วยจตุรพิธพรชัยทุกประการ
รณดล นุ่มนนท์
ธนชาติ นุ่มนนท์
29 พฤษภาคม 2565

22. แถมส
ุ ข
วั ยร
ุ่น

23. ประวั ต
ิ (ศาสตร์) อันแสนส
ุ ขของแถมส
ุ ข
22
คำ�นำ�
ด้ วย
วัย 60 ปี พวกเราสามคน ทั้งพ่อและลูก ๆ ไม่อยากเห็นแม่
อยู่ในวัยนี้ เราผ่านและพบเห็นแม่จากวัยสาวจนถึงวัยปัจจุบัน
ไม่มีใครเห็นและทราบถึงวัยเด็กและวัยรุ่นของแม่ จึงเคี่ยวเข็ญให้แม่เขียนถึง
ตั้งชื่อหนังสือว่า แถมสุขวัยรุ่น เดิมตั้งใจจะนำ�รูปวาดแม่ ที่ท่านอาจารย์
หม่อมราชวงศ์เสนีย์ ปราโมช วาดให้หลายปีก่อนมาทำ�หน้าปก แต่เพ่งพิศดูแล้ว
ใบหน้าที่ท่านอาจารย์วาดให้แม่ ไกลจากความเป็นวัยรุ่นอยู่มาก จึงตัดสินใจ
นำ�ภาพวาดที่ช่างวาดในนครซิดนีย์วาดให้ครั้งแม่ไปประชุมที่ออสเตรเลียเมื่อ
24 ปีก่อน ซึ่งใกล้กับความเป็นวัยรุ่น มาพิมพ์ปก
แถมสุข นุ่มนนท์ เขียนเรื่องท่าโรงยาเก่าถึงสี่กั๊ก สตรีพัทลุง วัฒนา-
วิทยาลัย และอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ชีวิตของแถมสุขมีเรื่องน่าติดตามอีกมาก ไม่ว่าจะเป็นเรื่องปริญญาโท
ฮ่องกง ปริญญาเอกลอนดอน อาจารย์ประจำ�จุฬาฯ เชียงใหม่ ศิลปากร อาจารย์
สอนพิเศษธรรมศาสตร์ เกษตรศาสตร์ และมหาวิทยาลัยในต่างประเทศ
การเผชิญกับเรื่องราวต่าง ๆ และกว่าข้อเขียนเหล่านั้นจะปรากฏคงต้องรอถึง
โอกาสอันควร เพื่อพบกับ แถมสุขวัยสาว และแถมสุขเกินวัย
ไม่ว่าจะเกิดอะไรขึ้นกับช่วงชีวิตที่ผ่านมา แถมสุขบอกสั้น ๆ ว่า “ชีวิตนี้
มีกำ�ไร” และชีวิตสุขสมบูรณ์ยิ่งขึ้นเมื่อมีชีวิตใหม่ติดตามมาในสกุลของเรา มีทั้ง
สุวรรณีของธนชาติ ปาลีรัฐของรณดล พร้อมกับเด็กชายน้อยอีกคนหนึ่ง ปารณ
นุ่มนนท์ (บอนด์)
สุรัตน์ นุ่มนนท์
21 มิถุนายน 2538

24. ท่ าโรงยาเก่ าถ
ึ งส
ี ่ กั๊ก
23
ท่าโรงยาเก่าถึงสี่กั๊ก
21 มิถุนายน 2478 ตรงกับวันศุกร์ เดือน 7 แรม 5 ค่ำ� เวลา 22.59
นาฬิกา ณ บ้านตึกแถวริมแม่น้ำ�เจ้าพระยาตรงท่าโรงยาเก่า ใกล้ปากคลอง-
ตลาด ชีวิตหนึ่งได้เกิดมาเนื้อตัวเขียว ปากเขียว ไม่มีลมหายใจ และด้วยการดูแล
ของคุณหมอบุญส่ง เลขะกุล หมอหนุ่มจากศิริราชที่ช้อนทารกในครรภ์ 7 เดือน
จับแช่ลงอ่างน้ำ�เย็น ชีวิตกลับฟื้ นขึ้นทันทีด้วยเสียงร้องไห้จ้า เป็นภาพอันชุลมุน
เมื่อ 60 ปีก่อน สำ�หรับเด็กแรกเกิดก่อนกำ�หนดชื่อว่า แถมสุข
สภาพภายในบ้านเต็มไปด้วยหนุ่มสาวนับสิบ ล้วนเป็นเครือญาติ
และคนรู้จักจากพัทลุงที่มาเรียนหนังสือต่อ และยังมียายเอียด ณ พัทลุง ช่วย
โอบอุ้มเลี้ยงดูดิฉัน วันที่ดิฉันถือกำ�เนิด คุณพ่อ (ร.ต. ถัด รัตนพันธุ์) ผู้แทน-
ราษฎรจังหวัดพัทลุง กำ�ลังเดินทางดูงานใน 7 ประเทศแถบเอเชีย และอยู่ที่
เซี่ยงไฮ้
คุณพ่อเป็นกำ�ลังหลักของครอบครัว ไม่ได้มีฐานะร่ำ�รวย อาศัยเงินเดือน
จากการเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 350 บาท และจากการเขียนหนังสือให้กับ
หนังสือพิมพ์ได้เงินอีกเล็กน้อย แต่ชีวิตของทุกคนไม่ได้ยากลำ�บากแสนเข็ญ
ก่อนที่คุณพ่อจะก้าวมาสู่จุดของการเป็นผู้แทนราษฎรต้องผ่านความทุกข์ยาก
มานาน ต้องโทษถูกคุมขังในเรือนจำ�ถึง 12 ปี 6 เดือน กับ 6 วัน ในฐานะนักโทษ
การเมือง ร่วมก่อการ ร.ศ. 130 ผู้หนึ่ง ขณะอยู่ในวัย 24 ปี
ภายในคุก คุณพ่อใช้เวลาที่มีอยู่ศึกษาวิชาการต่าง ๆ เขียนเรื่องแต่ง
นวนิยายเรื่อง เด็กกำ�พร้า ในนามปากกา ไทยใต้ จากเค้าโครงเรื่องของชาร์ลส์
ดิกเกนส์ ทำ�ให้ผู้อ่านต้องร้องไห้ ศาสตราจารย์สุกิจ นิมมานเหมินท์ เคยรื้อฟื้ น
ความหลังครั้งอ่านเรื่อง เด็กกำ�พร้า ให้ดิฉันฟังว่า “ผู้คนติดตามอ่านเรื่อง อ่าน
แล้วร้องไห้ไปตาม ๆ กัน”

25. 24
ประวั ต
ิ (ศาสตร์) อันแสนส
ุ ขของแถมส
ุ ข
ค
ุ ณพ่ อ (ร.ต. ถั ด รัตนพั นธุ์)

26. ท่ าโรงยาเก่ าถ
ึ งส
ี ่ กั๊ก
25
คุณพ่อพ้นโทษแล้วต้องปกปิดตัวเอง เขียนหนังสือและทำ�งานให้กับ
หนังสือพิมพ์ บางกอกการเมือง และแต่งงานกับคุณแม่ (แส ณ พัทลุง) ที่จังหวัด
พัทลุงในปี พ.ศ. 2470 ก่อนย้ายมาทำ�งานหนังสือพิมพ์ ศรีกรุง และหนังสือพิมพ์
สยามราษฎร์ ตามลำ�ดับ การงานที่ทำ�เป็นไปด้วยความยากลำ�บาก ถูกจำ�กัดสิทธิ
การทำ�งานหนังสือพิมพ์ ยศร้อยตรีที่ได้รับพระราชทานจากการสำ�เร็จโรงเรียน
นายร้อยถูกถอดไปตั้งแต่ต้องโทษ
พี่น้องพัทลุงของคุณพ่อและคุณแม่เต็มเมือง โยงใยมานานเป็นร้อยปี
มีตั้งแต่เจ้าเมืองลงมาถึงพัศดีเรือนจำ�และเกษตรกรผู้ยากจน ทำ�ให้ได้รับเลือกตั้ง
เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรทางอ้อมครั้งแรกในเดือนพฤศจิกายน 2476 โดย
ให้ราษฎรเลือกผู้แทนตำ�บล แล้วให้ผู้แทนตำ�บลเลือกผู้แทนราษฎรอีกชั้นหนึ่ง
พอเลือกผู้แทนราษฎรครั้งที่ 2 หลังจากอยู่จนครบวาระ 4 ปี คุณพ่อแพ้ครูถัด
พรหมาณพ ไป 227 คะแนน แต่สภาผู้แทนราษฎรชุดนี้อยู่ได้เพียง 10 เดือน
ก็ถูกยุบ การเลือกตั้งครั้งที่ 3 ในปี พ.ศ. 2481 คุณพ่อได้รับเลือกตั้งด้วยคำ�ขวัญ
ที่ยังเป็นอมตะของชาวบ้านที่ว่า “กินเลี้ยงครูถัด ใส่บัตรนายร้อย” การใช้จ่าย
หาเสียงใช้เงินไม่ถึง 1,000 บาท พระยาพหลพลพยุหเสนา และหลวงธำ�รง-
นาวาสวัสดิ์ ให้เงินช่วยเหลือคนละ 100 บาท หลวงประดิษฐ์มนูธรรม หรือ
นายปรีดี พนมยงค์ ให้ 40 บาท
คุณพ่อย้ายบ้านมาอยู่ที่ถนนพะเนียง นางเลิ้ง เป็นเรือนไม้ 2 ชั้น
บันไดขึ้นชั้นบนยื่นออกมาจากตัวเรือนอยู่ด้านหลัง ห้องรับแขกเป็นมุขอยู่ริม
ซ้ายมือของตัวบ้าน มีรูปถ่ายคนสำ�คัญของบ้านเมืองประดับ เช่น พระยาพหล-
พลพยุหเสนา หลวงศุภชลาศัย จอมพล ป. พิบูลสงคราม หลวงธำ�รงนาวาสวัสดิ์
มอบให้เป็นที่ระลึกติดเต็มผนังบ้าน รูปหมู่คณะ ร.ศ. 130 และกระบี่นายทหาร
มหาดเล็กรักษาพระองค์ ติดไว้อย่างโอ่อ่า
งานการเมืองเป็นงานหนัก แต่คุณพ่อกลับมีชีวิตสดใสขึ้น คืนสู่สภาพ
พลเมืองไทยโดยสมบูรณ์เมื่อเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 แล้วสามารถ
เป็นบรรณาธิการหนังสือพิมพ์ สยามราษฎร์ ได้ ไม่ต้องห้ามตามกฎหมาย และ
ได้ยศทหารคืน คุณแม่ทำ�งานในฐานะแม่บ้านดูแลผู้คนในบ้านและเลี้ยงดูลูก

27. 26
ประวั ต
ิ (ศาสตร์) อันแสนส
ุ ขของแถมส
ุ ข
เล็ก ๆ สำ�หรับดิฉันจำ�ความได้ถึงชีวิตหรูหราในชุดกระโปรงบาน เสื้อติดโบว์
สวมหมวกชุดเขียวทั้งตัวตัดรับกับผิวเนื้อดำ�ของตัวเอง ในงานวันเกิดจอมพล
ป. พิบูลสงคราม วันที่ 14 กรกฎาคม 2484 ณ ตึกไทยคู่ฟ้า ทำ�เนียบสามัคคีชัย
การแต่งชุดเขียวเป็นความหมายของสีวันเกิดในวันพุธของท่านผู้นำ�ในยุคนั้น
ปี 2485 สนุกสนานกับน้ำ�ท่วมใหญ่กรุงเทพฯ แอบลงเรือพายเล่นกับ
พี่ไสว แก้วสม ไปไกลถึงคลองหน้าทำ�เนียบรัฐบาล น่ากลัวเรือล่ม ในวัย 6 หรือ
7 ขวบ เป็นวัยซุกซน แต่อ่านหนังสือออกก่อนเข้าเรียนชั้นประถมด้วยซ้ำ� วิธีการ
อ่านหนังสืออ่านแบบเป็นคำ�ไป ไม่มีการสะกดตัวหนังสือ ไม่มีใครสอน ใช้การ
สังเกต ช่างรู้ของตนเอง ผ่านกระทรวงใดก็อ่านได้ทันที เช่น คําว่า “กระทรวง
มหาดไทย”
หนังสือ พล นิกร กิมหงวน ของ ป. อินทรปาลิต เป็นแรงส่งให้อ่าน
หนังสือออกได้อย่างรวดเร็ว เริ่มแต่ชอบให้คนอ่านให้ฟังแล้วหัวเราะชอบใจ
จนผู้คนเอือมระอาไม่มีใครอ่านให้ฟัง หยิบหนังสือที่วางกองระเกะระกะมา
ค่อย ๆ แกะอ่านเองด้วยความขบขัน สร้างความประหลาดใจให้คนในบ้าน
นั่งเรียนหนังสือของ ป. อินทรปาลิต อยู่จนเกือบ 7 ขวบ จึงเข้าเรียน
ที่โรงเรียนสตรีจุลนาค ในชั้นประถมปีที่ 1 ตรงแถบหลานหลวงใกล้บ้าน ที่
โรงเรียนนี้ไม่มีความจดจำ�ใดเหลืออยู่ เพราะเรียนได้ปีเดียวสงครามโลก
ครั้งที่ 2 รุนแรงขึ้น กรุงเทพฯ ถูกระเบิด ไม่มีความปลอดภัยเพียงพอ คุณพ่อ
พาครอบครัวกลับมาอยู่ที่ตลาดพัทลุง หรือที่เรียกว่า “สี่กั๊ก” เช่าบ้านเรือนแถว
ตั้งเป็นสำ�นักงานผู้แทนด้วย เป็นบ้านไม้ห้องแถว 2 ชั้น หลังริมสุด บนถนน
โพธิ์สะอาด ติดกับบ่อโพธิ์ซึ่งเป็นบ่อน้ำ�สาธารณะ ทั้งหญิงและชายไปอาบน้ำ�
ตอนเช้าและตอนเย็น

28. ท่ าโรงยาเก่ าถ
ึ งส
ี ่ กั๊ก
27
จดหมายจากค
ุ ณพ่ อถ
ึ งล
ู ก ๆ
ดิฉันชอบเดินไปอาบน้ำ�คลองริมสถานีรถไฟกับบุญชอบ อ่อนเปี่ ยม
ญาติกัน ในตอนเย็น ๆ ขากลับหิ้วถังใส่ผ้าถุงซักแล้วกลับบ้าน บุญชอบหลอกว่า
“แม่ (ป้าเอียด) ห้ามถือถัง” ดิฉันต้องทำ�หน้าที่ถือถังให้บุญชอบทุกวัน บุญชอบ
มาสารภาพภายหลังว่า “นั่นเป็นกลเม็ดต้องการเดินสบาย ๆ ไม่ต้องถือถัง”
ตลาดสี่กั๊กเล็กมาก มีถนนราเมศวร์อยู่สายเดียว ไม่มีไฟฟ้า น้ำ�ประปา
ที่บ้านมีบ่อน้ำ�ขุดลึกต้องใช้เชือกผูกถังชักรอกน้ำ�ขึ้นมา น้ำ�สีแดงจัดต้องกรอง
ก่อน แต่ใช้ดื่มไม่ได้ และมีห้องน้ำ�เล็กในบ้าน แต่ห้องส้วมอยู่นอกบ้านตาม
ความเชื่อโบราณ

29. 28
ประวั ต
ิ (ศาสตร์) อันแสนส
ุ ขของแถมส
ุ ข
ชีวิตวนเวียนอยู่ในหมู่ญาติ ไปหาญาติต่างตำ�บลต้องเดินไปไม่ต่ำ�กว่า
8 กิโลเมตร ไม่ว่านาท่อมไปทางจังหวัดตรัง หรือลำ�ปำ�ตรงบริเวณจวนเจ้าเมือง
เก่า และห่างออกไปมีทะเลสาบป่าขวางกั้น ที่สนุกมากเมื่อได้ไปบ้านคุณตาปั้ น
ณ พัทลุง ที่ท่ามะเดื่อ เขาไชยสน ขึ้นรถไฟไปลงสถานีเขาไชยสน แล้วเดินตาม
ทางคันนาไปอีก 8 กิโลเมตร ระหว่างทางมีงูเลื้อยผ่าน เผชิญกับทากเกาะติดเนื้อ
ดูดเลือด บ้านคุณตาหลังใหญ่ มีอาณาเขตกว้าง เต็มไปด้วยผลหมากรากไม้
มีผลไม้ให้เลือกเก็บกิน และสนุกสนานกับการเล่นน้ำ�ในคลองไหลผ่านหน้าบ้าน
แม้จะลงเล่นอยู่ตามลำ�คลองมาตลอด แต่ดิฉันกลับว่ายน้ำ�ไม่เป็น
ตอนย้ายไปพัทลุงเข้าเรียนชั้น ป. 2 ที่โรงเรียนโสภณพัทลุงกุล ตั้งอยู่ใน
วัดภูผาภิมุข (วัดต่ำ�) เป็นนักเรียนพิเศษย้ายมาจากเมืองหลวง เป็นลูกนายร้อยถัด
ผู้แทน เพื่อนล้อว่า “แหลงภาษาใต้ไม่เป็น” พูดได้แต่ภาษากลาง หรือตามศัพท์
ชาวบ้านว่า “ภาษาข้าหลวง” ความไม่เอาไหนในภาษาพูดปักษ์ใต้ยังเป็นอยู่ถึง
ทุกวันนี้ เพื่อนร่วมโรงเรียนเดิม ทั้งประถมและมัธยม ยอมยกให้คนหนึ่งที่จะ
เจรจากันด้วยภาษาภาคกลาง
เพื่อนร่วมชั้นประถมส่วนใหญ่เป็นญาติ หลายคนตามมาเรียนชั้นมัธยม
ด้วยกัน ครูสอนแต่ละชั้นมีคนเดียว มีหนังสือเรียนคนละแค่ 2-3 เล่ม ใช้กระดาน
ชนวนและดินสอชนวนเขียนจนจบชั้นประถม ไม่มีกระดาษสมุดและดินสอดำ�
เลิกจากพักเรียนจะเล่นมอญซ่อนผ้า หรือวิ่งเล่นซ่อนหา
ชีวิตบันเทิงในยามกลางคืนมีลิเก มโนราห์ และหนังตะลุงให้ดู เวลามี
งานวัด งานแก้บน หรืองานศพ ชาวบ้านจะหลั่งไหลมาดูกันอย่างพร้อมเพรียง
เด็ก ๆ จะจับจองที่นั่ง รีบนำ�เสื่อไปตั้งแต่หัววัน และนั่งดูจนครึ่งค่อนคืน บางคน
นั่งถ่างตาดูหนังตะลุงกว่าจะเลิกจนถึงตีสี่
ความสุขที่พัทลุงที่ได้อยู่กันอย่างพร้อมหน้า มีทั้งคุณพ่อและคุณแม่
เป็นไปเพียงปีเดียว คุณพ่อเสียชีวิตอย่างกะทันหันด้วยโรคเส้นโลหิตในสมองแตก
เมื่อวันที่ 18 มีนาคม 2487 ขณะที่ยังเป็นผู้แทนราษฎร เพราะได้รับการต่ออายุ
อีก 4 ปี โดยไม่มีการเลือกตั้งใหม่ เมื่อหมดวาระในปี พ.ศ. 2485 เนื่องจากประเทศ

30. ท่ าโรงยาเก่ าถ
ึ งส
ี ่ กั๊ก
29
อยู่ในภาวะสงคราม ตอนนั้นดิฉันเพิ่งสอบไล่ ป. 2 เสร็จใหม่ ๆ อยู่ในระหว่าง
ปิดเทอม
งานศพคุณพ่อมีมหรสพต่าง ๆ ชาวบ้านจัดมาช่วยแสดงในช่วง 7 วัน
แรกของงานศพ และ 7 วันก่อนวันเผา จดหมายและโทรเลขจากบุคคลสำ�คัญ
ทั้งในวงการเมืองและเพื่อน ๆ ร.ศ. 130 แสดงความไว้อาลัยส่งไปถึงพัทลุง
มากมาย ข้อความที่ส่งเป็นไปตามอักษรในยุค “เชื่อผู้นำ� ชาติพ้นภัย” มีของ
พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา พระยาพหลพลพยุหเสนา
จอมพล ป. พิบูลสงคราม และนายปรีดี พนมยงค์
แต่ไม่มีจดหมายฉบับใดจะสะท้อนบุคลิกภาพของคุณพ่อได้ดีเท่ากับ
ข้อเขียนไว้อาลัยของคุณอาเนตร ความว่า
ถัด
ถััดกัับฉัันมีีอะไรมัักเปนคู่่�หููกัันเสมอ จนหลายคนพููดว่่า
ถ้้าพบถััดก็็พบฉััน ถ้้าพบฉัันก็็พบถััด แต่่บััดนี้้�ถััดตาย ฉัันยััง
ไม่่ตาย ก็็เปนของคู่่�กัันอีีก คืือ ได้้พบพร้้อมกัันทั้้�งตายและ
ไม่่ตาย
ถััดเปนคนรัักชาติิยิ่่�งชีีพ ชาติิจะล่่มถััดคิิดกู้้� จนถึึงพลีี
ชีีวิิต สาสนาถััดรัักยิ่่�งชีีวิิตเหมืือนกััน พบพระสงฆ์์องค์์เจ้้าที่่�
เปนอลััชชีี ถััดเปนต้้องกะหนาบทัันได แม้้จะมีีศััตรููรอบด้้าน
ก็็ต้้องทำำ�
ถััดเปนคนเจ้้าระเบีียบ แต่่ไม่่เจ้้าอุุบาย (โปลิิซีี) เว้้าซื่่�อ ๆ
ตรง ๆ ปากกัับไจตรงกััน 99% จะเห็็นได้้หย่่างง่่าย ๆ ก็็เช่่น
เวลาคำำ�นัับไคร ถ้้าผู้้�รัับคำำ�นัับทำำ�เมิินเฉยเสีีย ถััดเปนต้้อง
เข้้าไปคำำ�นัับไหม่่อีีกครั้้�งหนึ่่�ง พร้้อมกัับต่่อว่่าต่่อขานว่่า “ทำำ�ไม
คุุณไม่่รัับคำำ�นัับฉััน”

31. 30
ประวั ต
ิ (ศาสตร์) อันแสนส
ุ ขของแถมส
ุ ข
ถััดเปนคนกล้้าหานและอดทนเหลืือหลาย ผู้้�ที่่�มีีร่่างกาย
ล่ำำ�สัันทมััดทแมง ไม่่สามารถจะเดิินบุุกป่่าฝ่่าหนามและข้้าม
ห้้วยข้้ามเขาไนเวลาจำำ�เปน เช่่น ไปโปรประกัันดาการเลืือกตั้้�ง
ได้้ แต่่ถััดไม่่เคยย่่อท้้อเลย เวลาไปซ้้อมรบในสนาม บางคน
ไม่่สามารถจะทนแดดทนฝนได้้นาน ๆ แต่่ถััดทนได้้วัันยัังค่ำำ�
แต่่เวลาถึึงคราวเดิินข้้ามสะพานรถไฟที่่�มีีกระดานทอด
ถััดข้้ามไม่่ได้้เพราะไจหวิิว ต้้องกระโจนน้ำำ�ข้้ามไปทุุกทีี แม้้
เพื่่�อนฝููงจะพููดให้้ข้้ามหย่่างไรก็็ไม่่ข้้าม เมื่่�อไจไม่่ยอมแล้้ว
ปากก็็ไม่่อำำ�พรางเหมืือนกััน
ถััดเข้้าผู้้�ไหย่่ผู้้�น้้อยได้้ทุุกคน เพราะมีีความน่่ารัักหลาย
หย่่าง ขอให้้สวรรคจงรัักถััดและรัับถััดไว้้ด้้วยเถิิด เพื่่�อเปน
ตััวหย่่างของคนดีีสืืบไป
ร.ต. เนตร พููนวิิวััธน์์ ส.ส.
การรักความยุติธรรมของคุณพ่อเรื่องพระสงฆ์องค์เจ้าที่เป็นอลัชชีนั้น
มีเรื่องเล่าว่าคุณพ่อได้ไปกราบทูลพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์
สมเด็จพระสังฆราชเจ้าว่า เจ้าอาวาสวัดทางฝั่ งธนเป็นพระผู้ใหญ่ชั้นธรรม
มาหาผู้หญิงซึ่งเป็นเจ้าของท่าเรือจ้างทุกคืน ตรงตึกแถวใกล้กับที่เราอยู่ สมเด็จ
พระสังฆราชทรงสอบสวนแล้วพบความจริง รับสั่งให้สึกทันที ไม่มีการพิจารณา
อธิกรณ์ชั้นต้นไปจนถึงอุทธรณ์และฎีกา
คุณแม่รับภาระหนักจากการจากไปของคุณพ่อ เลี้ยงดูลูก ๆ และญาติ
จากต่างตำ�บลและต่างอำ�เภอที่มาเรียนหนังสือร่วมอยู่ด้วย รวมทั้งน้าบุญเพิ่ม
ณ พัทลุง น้องสาวคุณแม่ที่สอนอยู่โรงเรียนการช่างสตรี อาหารการกินไม่เป็นที่
เดือดร้อน ญาติจะแบกข้าวสาร กุ้ง ปลาสด และปลาแห้ง มาให้เป็นประจำ� ทุกคน
จะต้องช่วยกันทำ�งานบ้าน การทำ�กับข้าวบางครั้งยุ่งยาก อย่างแกงเขียวหวานไก่
เริ่มตั้งแต่เก็บมะพร้าว ปอกมะพร้าว ขูดมะพร้าวด้วยกระต่ายขูดมะพร้าว

32. ท่ าโรงยาเก่ าถ
ึ งส
ี ่ กั๊ก
31
จับไก่ ฆ่าไก่ หั่นไก่ ตำ�เครื่องแกง จุดฟืนก่อไฟ การร่วมมือทำ�งานทำ�ให้
ความเหนื่อยกลายเป็นความสนุก
คุณแม่แสวงหารายได้จากการเป็นนายหน้าขายประกันชีวิตของบริษัท
เมืองไทยประกันชีวิต และดิฉันช่วยหั่นหยวกกล้วย คลุกรำ�เลี้ยงแม่หมู ลูกออกมา
ครั้งละ 10 กว่าตัว ขายลูกหมูได้กำ�ไรดี
ยามว่างใกล้เวลารถไฟเข้าสถานีจะไปอยู่ตรงสถานีกับเพื่อน ๆ ดูทหาร
ญี่ปุ่นรูปร่างอ้วนป้อมเตี้ยเดินขวักไขว่เวลารถไฟจอด เด็ก ๆ จะเอากล้วยหอมไป
แลกกับดินสอดำ�กำ�ใหญ่จากทหารญี่ปุ่น
มรดกที่คุณพ่อเหลือไว้ให้ คือ หนังสือตู้ใหญ่ มีทั้งหนังสือ พงศาวดาร
นวนิยาย และหนังสือแปล ดิฉันหยิบคว้ามาอ่านเล่มแล้วเล่มเล่า ซ้ำ�แล้วซ้ำ�เล่า
จนจำ�ขึ้นใจ คุณพ่อสะสมหนังสือทุกประเภท รวมถึงตำ�ราโหราศาสตร์ต่าง ๆ
ดูฤกษ์ยาม ทำ�ให้คุณแม่เชื่อถือโชคลางมาก ย่างเท้าออกจากบ้านแต่ละครั้งต้อง
จับยามสามตา ก้าวเท้าซ้ายหรือขวาให้ถูกต้องตามตำ�รา
ช่วงเวลา 9 ปี ที่อยู่พัทลุง ได้มาเที่ยวกรุงเทพฯ ครั้งเดียว ตอนปิดเทอม-
ใหญ่ ม. 5 พักอยู่บ้านคุณอาเนตร 15 วัน เที่ยวชมเมืองหลวง และเริ่มรู้จัก
“โคคา โคล่า” ราคา 15 สตางค์ เพิ่งมีขายในเมืองไทย แต่กับเมืองใกล้ ไม่ว่าตรัง
หาดใหญ่ สงขลา ได้ไปเที่ยวอยู่บ่อย ๆ
บ้านสี่กั๊กเป็นบ้านแห่งความหลัง ให้ความสุขและความสมหวังมาตลอด
แต่ไม่มีโอกาสกลับไปอยู่กับความหลังเก่า ๆ

33. 32
ประวั ต
ิ (ศาสตร์) อันแสนส
ุ ขของแถมส
ุ ข
สตรีพัทลุง
ความ
จำ�ในอดีตถึงโรงเรียน ภาพบางภาพแจ่มใสชัดเจน ขณะที่
บางภาพกลับเลือนหายไปหมดสิ้น แต่จากเพื่อนหลาย ๆ
คนมาช่วยกันเล่าความหลัง ทำ�ให้เห็นภาพสมัยที่เคยเรียนร่วมกันมาแจ่มชัด
ยิ่งขึ้น และถ้าหากปราศจากเพื่อนคงไม่สามารถทำ�ให้เห็นอดีตได้ เพื่อนเหล่านี้
ได้แก่ นงเยาว์ บุญชอบ วรรณยิ่ง อนงค์ ฤดี และอรุณี ตลอดจนประณีต
กฤษณา อมร ปราณี และอีกหลาย ๆ คนที่อยู่ในความจำ�
ชีวิตโรงเรียนเริ่มต้นเมื่อใกล้สิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่ 2 โรงเรียน
เปิดเรียนประจำ�ปี ตรงกับวันที่ 17 พฤษภาคม 2488 มีนักเรียนที่เข้า ม. 1 รุ่นนั้น
จำ�นวน 41 คน เดิมทางโรงเรียนประกาศรับสมัครนักเรียน 40 คน มีผู้สมัคร
41 คน ถึงวันสอบคัดเลือกมีเพื่อนคนหนึ่งชื่อเชย ป่วยมาสอบไม่ได้ ทางโรงเรียน
จัดแจงให้ 40 คน เข้าเรียนโดยไม่ต้องสอบ แต่แล้ววันดีคืนดี หลังโรงเรียนเปิด
“ สุขในสมัยที่เรียนหนังสือมาด้วยกัน เป็นผู้ที่มีอัธยาศัยดี
มีีอารมณ์์ขััน สนุุกสนานร่่าเริิง เรีียนเก่่ง ความจำำ�ดีีมาก
เป็็นที่่�รัักของเพื่่�อน ๆ สุุขคืือเพื่่�อนที่่�ดีีเสมอมา การที่่�ได้้เป็็นเพื่่�อน
กัับสุุขก็็เหมืือนกัับได้้กััลยาณมิิตรที่่�ดีี แถมยัังได้้รัับความสุุขดัังชื่่�อ
'แถมสุุข' เป็็นชื่่�อของสุุข ที่่�โดดเด่่นไม่่เหมืือนใคร
”
แพทย์หญิงนงเยาว์ จุลชาติ (โชตินุกูล)
เพื่อนสตรีพัทลุง

34. สตร
ี พั ทล
ุ ง
33
ได้เดือนกว่า เชยในสภาพหัวโกร๋นติดต่อขอความเห็นใจขอเข้าเรียนกลางคัน ทาง
โรงเรียนไม่ขัดข้อง ทำ�ให้นักเรียนมีจำ�นวน 41 คน
สตรีพัทลุงออกจะเป็นความใฝ่ฝันของเด็กหญิงในช่วงวัย 10 ขวบ
ในขณะนั้นเป็นโรงเรียนสตรีแห่งเดียวในจังหวัด สอนชั้นมัธยมปีที่ 1 ถึงมัธยม
ปีที่ 6 รับผู้จบจากชั้นประถมปีที่ 4 สมัยเรียนอยู่ชั้นประถมที่โรงเรียนโสภณ-
พัทลุงกุล ตั้งอยู่ที่วัดต่ำ� (วัดภูผาภิมุข) มองเห็นโรงเรียนสตรีแค่คลองข้าม ทำ�ให้
เกิดความมุ่งมั่นที่จะเรียนต่อที่นี่ และความฝันกลายเป็นความจริงเมื่อได้เข้ามา
เรียนและได้หมายเลขประจำ�ตัว 472
สมัยเข้าเรียน โรงเรียนมีอาคารไม้ 2 ชั้น เพียงหลังเดียว และมีปีกยื่น
2 ข้าง เป็นเรือนรูปตัวยู มีบันได 2 ข้าง ขึ้นห้องเรียนข้างบน ชั้น ม. 1 เรียนข้างล่าง
ส่วนที่เหลือเป็นห้องประชุม และมีเวทียกพื้นเตี้ย ๆ ใช้เป็นเวทีแสดงหรือกิจกรรม
ต่าง ๆ รวมทั้งวางโต๊ะปิงปอง ชั้นบนมีห้องเรียนของชั้น ม. 2 ถึง ม. 5 รวม 4 ห้อง
ตรงปีกข้างหนึ่งเป็นห้องครูใหญ่อยู่ชั้นบน ชั้นล่างเป็นห้องพักครู ปีกอีกด้านหนึ่ง
ชั้นบนเป็นห้อง ม. 6 ชั้นล่างเป็นห้องพยาบาล ทั้งโรงเรียนมีครูและนักเรียน
รวมกันประมาณ 200 คน พื้นที่ของโรงเรียนจำ�นวน 18 ไร่กว่า กว้างขวางแลดู
กว้างไกลสุดสายตา
หน้าอาคารเรียนมีเสาธงตั้งตระหง่าน มีกล้วยแพคล้ายหางนกยูงปลูก
อยู่ 2 ข้าง มีเข็มกอใหญ่ 2 กอ สลับกับต้นบานเช้าและบานบุรี จากหน้าอาคาร
เลี้ยวไปทางขวาเป็นถนนโรยกรวดแคบ ๆ ผ่านสระบัวไปยังโรงอาหาร มีร้านขาย
เต้าคั่ว (สลัดทะเลสาบ) ของน้าขวม และข้าวแกงของน้าเชื้อ อาหารตกจานละ
สลึง รสอร่อย กินอิ่ม นักเรียนได้เงินไปโรงเรียนคนละ 1 บาท ถือว่ามากแล้ว
หากวันไหนมีเงิน 2 บาท ก็ทำ�ตัวเกียจคร้านขี้เกียจเดิน นั่งสามล้อไปโรงเรียน
เสียเงิน 1 บาท เคยเผลอให้เงินสามล้อ 2 บาท สามล้อมีน้ำ�ใจ ตามกลับเอาเงิน
มาคืนให้ถึงโรงเรียน
บริเวณโรงเรียนยังมีบ้านพักครูใหญ่เรือนใต้ถุนสูงอยู่หลังหนึ่ง ส่วน
สนามใหญ่สำ�หรับเล่นกีฬามีสนามเน็ตบอลอยู่ด้วย อาศัยที่มีสนามเล่นกว้างขวาง
เป็นที่ชื่นชอบสำ�หรับพวกเราที่จะใช้ช่วงเวลาก่อนเข้าเรียนเช้า พักเที่ยง และหลัง

35. 34
ประวั ต
ิ (ศาสตร์) อันแสนส
ุ ขของแถมส
ุ ข
เลิกเรียน 3 โมงเย็น เล่นกีฬากลางแจ้ง หรือหลบมุมตามใต้ถุนโรงเรียน เล่นกีฬา
ในร่ม เล่นวิ่งเปี้ยว วิ่งผลัด ชักเย่อ ตีลูกลาวเด้อร์ เล่นตี่ งูกินหาง มอญซ่อนผ้า
เก้าอี้ดนตรี อีตัก หมากเก็บ ปิงปอง เน็ตบอล หมากขุม และอื่น ๆ
โต๊ะปิงปองมีอยู่โต๊ะเดียว จะต้องช่วงชิงกันด้วยการเอาไม้ปิงปอง
วางไว้บนโต๊ะก่อนพักเที่ยง มักจะใช้ช่วงเวลานั้นขออนุญาตครูเข้าห้องน้ำ� และ
ออกเป็นความถนัดที่ดิฉันประพฤติเป็นประจำ� รีบแอบนำ�ไม้ปิงปองวางที่โต๊ะ
ก่อนวิ่งไปยังห้องน้ำ� ห่างจากอาคาร อยู่ใกล้โรงอาหาร
หลักสูตรการเรียน ทางโรงเรียนเน้นการคิด อ่าน เขียน พูด เรียน
เลขคณิตวิธี ภาษาไทย ภาษาอังกฤษ ภูมิศาสตร์ ประวัติศาสตร์ ศีลธรรม หน้าที่
พลเมือง เป็นวิชาหลัก รวมถึงการฝีมือ วาดเขียน ขับร้อง การเรือน พลศึกษา
สุขศึกษา เป็นวิชาบังคับตั้งแต่ ม. 1 ถึง ม. 6 แต่พอขึ้น ม. 4 มีวิชาวิทยาศาสตร์
ทั่วไป เรขาคณิต พีชคณิตเพิ่มขึ้นมา
ครูมีหลายคน และพวกเราออกจะซึ้งต่อคำ�ที่เรียกขานว่า “ครู” ครู
ส่วนใหญ่เป็นชาวพัทลุง เรียนจบ ม. 6 ของโรงเรียนแล้วไปเรียนต่อวิชาครู
ได้ ป.ป. บ้าง ป.ม. บ้าง ความสนิทสนมระหว่างครูกับนักเรียนเปรียบเสมือนญาติ
โรงเร
ี ยนสตร
ี พั ทล
ุ ง

36. สตร
ี พั ทล
ุ ง
35
และครูหลายคนเป็นญาติจริง ๆ มีครูพิมประภา แกล้วทนงค์ สอนขับร้อง
ครูจินดารัตน์ วิมลจันทร์ สอนเลขคณิตและภาษาไทย ครูอัมพร ทองจำ�รัส
(พรพิมล นะมาตร์) สอนภาษาอังกฤษ ครูสงวน สินทรัพย์ สอนการฝีมือ
ครูเที่ยง (ยุทธนา) เทิดเกียรติกุล สอนวาดเขียน ครูอุทัย ทองคำ�ดี สอน
พลศึกษา ครูที่กล่าวมาสอนอยู่ในช่วง ม. 1 ถึง ม. 3 ต่อมามีครูสารภี
(เพ็ญสุวรรณ) คชภักดี สอนวิทยาศาสตร์ ครูอำ�นวย (ทองอุปการ) ธนสถิตย์
สอนการเรือน ครูพรรณี สถาพร สอนพีชคณิตและเรขาคณิต ครูสายพิณ
เวชรังษี สอนเลขคณิต ครูจำ�นรรจ์ เวชรังษี สอนประวัติศาสตร์ ครูจำ�ปี (อารยา)
ประณุทนรพาล สอนภูมิศาสตร์ ครูละแม้น (สกุลแพทย์) สุทธิวงศ์ สอน
ภาษาอังกฤษ ครูสุภาพ เทิดเกียรติกุล สอนภูมิศาสตร์ และเมื่ออยู่ ม. 6 มี
ครูอรุณ ดุลยนิษกะ มาสอนวาดเขียนแทนครูเที่ยงที่ย้ายไปกรุงเทพฯ
ครูที่มีความใกล้ชิดมากกับนักเรียน ได้แก่ ครูประจำ�ชั้น เริ่มแต่ชั้น ม. 1
มีครูพิมประภา ต่อด้วยครูอัมพรในชั้น ม. 2 ครูจินดารัตน์เป็นครูประจำ�ชั้น ม. 3
และ ม. 4 ครูสายพิณ ม. 5 และครูพรรณีในชั้น ม. 6 ซึ่งเป็นชั้นสุดท้าย ในช่วง
6 ปีมีครูใหญ่ผลัดเปลี่ยนกันมา 3 ท่าน คือ ครูเอื้องพันธ์ คุ้มหล้า ครูส่องแสง
หงศ์ประภัสสร และครูพูนพิศ พิตรสาธร
โรงเรียนเคร่งครัดในการเรียนการสอนและระเบียบวินัยต่าง ๆ ตอนเช้า
เข้าโรงเรียน 8 โมง นักเรียนทั้งหมดจะเข้าแถวร้องเพลงชาติ มีนักเรียนต้นเสียง
ร้อง ซึ่งดิฉันได้ทำ�หน้าที่นี้ตั้งแต่ ม. 2 จนจบ ม. 6 เสร็จจากร้องเพลงชาติแล้ว
นักเรียนจะฟังโอวาทจากครูใหญ่ มีทั้งการอบรมและเล่าเรื่องต่าง ๆ ที่นักเรียน
ควรรู้ บ้านเมืองพัทลุงในยามนั้นห่างไกลจากข่าวสารทุกประเภท ไม่มีไฟฟ้า
น้ำ�ประปา โทรศัพท์ วิทยุ หนังสือพิมพ์ การคมนาคมติดต่อกับกรุงเทพฯ เป็นไป
อย่างยากลำ�บาก นั่งรถไฟตู้หมูมากรุงเทพฯ ครั้งหนึ่งต้องใช้เวลาถึง 8 วัน 9 คืน
การเล่าเรื่องต่าง ๆ ของบ้านเมืองจากครูใหญ่เป็นประโยชน์มากสำ�หรับนักเรียน
เหตุการณ์ควรแก่การจดจำ� ครั้งหนึ่งตรงหน้าเสาธงตอนเช้าวันที่ 9 มิถุนายน
2489 อุบล ลิ่มชัยพฤกษ์ มีวิทยุรับฟังที่บ้าน มากระซิบบอกก่อนเข้าแถวว่า
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล รัชกาลที่ 8 สวรรคต และครูใหญ่

37. 36
ประวั ต
ิ (ศาสตร์) อันแสนส
ุ ขของแถมส
ุ ข
เอื้องพันธ์แจ้งให้นักเรียนทราบหลังเคารพธงชาติ ท่ามกลางเสียงร้องไห้ระงม
ไปทั้งโรงเรียน
นักเรียนในห้องเรียนต่างมีโต๊ะเดี่ยว จัดเป็นแถวห่างกันพอสมควร เมื่อ
เข้าห้องเรียนในตอนเช้า ก่อนเริ่มเรียนจะสวดมนต์สั้น ๆ 3 จบ ครูประจำ�ชั้นเดิน
เข้ามา หัวหน้าห้องได้แก่ นงเยาว์ ซึ่งเป็นหัวหน้าห้องตลอด 6 ปี เป็นผู้บอกให้
นักเรียนกราบ แล้วเริ่มขานชื่อ นักเรียนนั่งตัวตรง เวลาเรียนห้ามนั่งไขว่ห้าง ห้าม
พูดคุยกัน เวลาตอบคำ�ถามจะต้องยกมือให้ครูเรียกก่อนตอบ แย่งกันตอบไม่ได้
การส่งของให้ครู ต้องนั่งคุกเข่าส่งของ
การแต่งกายต้องเรียบร้อย สะอาด พอดีในช่วงแรกที่เข้าเรียนเป็นช่วง
ปลายสงครามโลกครั้งที่ 2 สินค้าต่าง ๆ ขาดแคลน เครื่องแต่งกายของนักเรียน
มีอย่างจำ�กัด ชุดแต่งกายมีอย่างมากคนหนึ่งไม่เกิน 2 ชุด ต้องซักทุกวันด้วย
สบู่กรดและรีดด้วยเตาถ่าน ตื่นกันตั้งแต่ตี 5 ติดเตาถ่านรีดผ้า ยิ่งถึงวันพุธ
ยิ่งวุ่นวายกับการเตรียมชุดอนุกาชาด กระโปรงสีน้ำ�ตาล เสื้อขาวปกสี่เหลี่ยม
หน้าหลัง ทางโรงเรียนเข้มงวดห้ามดัดผม นอกจากหยิกตามธรรมชาติ แต่มี
นักเรียนบางคนอยากสวย ยอมทนร้อนใช้คีมเผาเตาถ่านร้อน ม้วนผมหยิก
จนหนังศีรษะถลอก แต่ครูไม่ลงโทษ เพราะเห็นว่าโทษที่ได้รับจากความร้อน
ที่ศีรษะมีค่ามากพอแล้ว
ครูใช้วิธีการลงโทษนักเรียนที่กระทำ�ผิดระเบียบ ไม่ว่าจะลืมส่งการบ้าน
แต่งตัวไม่เรียบร้อย หรือคุยกันในห้องเรียนในหลายรูปแบบ เช่น ยืนกางแขนหน้า
ชั้น ยืนคาบไม้บรรทัด ยืนตรงขาเดียว หรือใช้ไม้ก้านมะยมตี ครูจะใช้ให้นักเรียน
คนหนึ่งไปเก็บก้านมะยมมาให้ครู เกียรติในการเก็บก้านมะยมนี้ ดิฉันได้รับอยู่
เป็นประจำ� และพยายามเลือกก้านมะยมที่เล็กที่สุดมาให้ครู เพื่อไม่ให้เพื่อนที่
ถูกตีเจ็บนัก และครูก็ไม่ว่าอะไร หนักที่สุดเห็นจะมีอยู่ครั้งเดียวตอน ม. 6 เมื่อถูก
ครูสุภาพลงโทษให้ยืนหน้าชั้นทั้งหมดโทษฐานกินถั่วลิสงที่เกษร ลิ่มชัยพฤกษ์
นำ�มาแจกให้เพื่อน ๆ ในชั่วโมงภูมิศาสตร์
หน้าที่ประจำ�สำ�หรับพวกนักเรียน ได้แก่ ช่วงตอนเลิกเรียนเย็น หัวหน้า
ห้องจะบอกให้ทุกคนยืนตรง กล่าวคำ�ลาครูด้วยถ้อยคำ�ว่า “สวัสดีคุณครู” แล้ว

38. สตร
ี พั ทล
ุ ง
37
ท่องสูตรคูณ อาขยาน ภาษาไทย ภาษาอังกฤษ จบแล้วจึงจะกลับบ้าน ที่พิเศษ
ได้แก่ เย็นวันศุกร์ นักเรียนทั้งโรงเรียนจะเข้าห้องประชุมสวดมนต์ใหญ่ 1 จบ
ฟังโอวาทจากครูใหญ่และครูน้อย ภารกิจประจำ�วันของนักเรียนในตอนเย็น
ยังมีอีกสำ�หรับนักเรียนที่จะผลัดกันทำ�เวรก่อนกลับบ้าน มีหน้าที่กวาดถู ปิดประตู
หน้าต่างห้องเรียน และในแต่ละอาทิตย์ต้องทำ�ความสะอาดใหญ่ ลงพื้นห้องเรียน
ด้วยเทียนไขผสมน้ำ�มันก๊าด แข่งขันกันระหว่างห้องเรียนว่า ห้องใครจะขัดมัน
กว่ากัน และมีอีกหน้าที่หนึ่ง คือ การปลูกต้นตะแบกรอบสนามหน้าโรงเรียน
นักเรียนจะแบ่งกันดูแล 3 หรือ 4 คนต่อต้น เริ่มตั้งแต่ขุดหลุมปลูกต้นไม้ จากนั้น
คอยดูแลพรวนดินรดน้ำ�อยู่เป็นประจำ� ต้นตะแบกของกลุ่มใดออกดอกสีม่วง
งดงามจะได้คะแนนจากผลงานที่ดูแล ความผูกพันต่อต้นตะแบกที่ปลูกกันมายังมี
อยู่จนทุกวันนี้ หากใครมีโอกาสมาแวะเยี่ยมโรงเรียนอดไม่ได้ที่จะไปดูต้นตะแบก
ที่เคยได้ดูแล
หากย้อนระลึกถึงความหลังครั้งเรียนในวัยเด็ก ชีวิตเต็มไปด้วย
ความสนุกสนาน เรียนบ้างเล่นบ้างตามประสาเด็ก เพื่อนฝูงในแต่ละปีผลัดเปลี่ยน
กันไป เข้าใหม่บ้าง ออกไปบ้าง หรือบางคนไม่ยอมเลื่อนชั้นตามขึ้นไป ในขณะที่
รุ่นก่อนบางคนอยู่รอให้รุ่นใหม่ตามขึ้นไป จนไม่ทราบว่าเราจะนับรุ่นกันอย่างไร
ความผูกพันเป็นไปในลักษณะเพื่อนร่วมโรงเรียน ไม่ว่ารุ่นเล็กรุ่นใหญ่ อาจจะ
เดินไปและกลับจากโรงเรียนพร้อมกัน ทำ�กิจกรรมอย่างการปลูกต้นไม้ร่วมกัน
แต่สำ�หรับความหลังแล้วยังเล่ากันอย่างสนุกสนานอยู่จนทุกวันนี้ เช่น ในเรื่อง
ชั่วโมงภาษาอังกฤษของครูอัมพร เราจะได้เรียนรู้ถึงถ้อยคําในภาษาใหม่ ๆ เช่น
Stand Up, Sit Down, Come Here, Go Back แต่ครูอัมพรในสายตาของพวกเรา
เป็นครูดุ ใครตอบคำ�ถามไม่ได้ หรือลืมทำ�การบ้าน จะถูกครูสั่งให้งอมือ แล้วใช้
ไม้บรรทัดตีที่ตรงข้อมือ ยิ่งวันไหนครูใส่เสื้อสีครีม พวกเรายิ่งสั่นสะท้าน บางคน
ถึงกับลาเรียนชั่วโมงนั้น เพราะร่ำ�ลือกันว่า วันใดที่ครูใส่เสื้อสีครีมแล้วจะดุเป็น
พิเศษ
เรื่องที่เฮฮาก็ตอนครูอัมพรให้ฤดีออกไปหัดพูดภาษาอังกฤษหน้าชั้น
ว่า “โชว์ มี ยัวร์ แฮนด์” (Show me your hand) ฤดีออกเสียงว่า “โชว์ เมีย ยัวร์

39. 38
ประวั ต
ิ (ศาสตร์) อันแสนส
ุ ขของแถมส
ุ ข
แฮนด์” ครูอัมพรพยายามแก้ให้ออกเสียงว่า “มี” เท่าไหร่ ๆ ก็ยังพูดว่า “เมีย”
อยู่อย่างนั้น จนครูอัมพรเป็นฝ่ายขอยอมแพ้ แต่พวกเรายอมรับว่า ครูอัมพร
เคี่ยวเข็ญภาษาอังกฤษให้เป็นพื้นฐานสำ�หรับอนาคต
วิชาการฝีมือเป็นวิชาหนึ่งที่ค่อนข้างเอาจริงเอาจัง ครูสงวนเกณฑ์
นักเรียนให้ปักผ้าปูโต๊ะและผ้าปูที่นอนเพื่อส่งประกวดงานแสดงศิลปหัตถกรรม
ประจำ�ปี ที่จัดงานขึ้นในโรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัยที่กรุงเทพฯ งานการทำ�
ฝีมือดูจะต่อเนื่องอยู่เรื่อย ขณะอยู่ชั้น ม. 5 นักเรียนจะต้องปักหมอนอิงขนาด
กว้างยาว 20x20 นิ้ว ใช้ผ้าต่วนขึงกับสะดึงใหญ่ กว่าจะปักเสร็จต้องทำ�ไปจนถึง
ม. 6 สะดึงจึงเป็นของโก้เก๋สำ�หรับนักเรียนถือไปโรงเรียนทุกวันเพื่อโอ้อวดว่า
ตอนนี้กำ�ลังจะจบ ม. 6 แล้ว
วิชาที่ทำ�ให้พวกเรากลายเป็นคนกุเรื่องตรงข้ามกับวิชาว่าด้วยศีลธรรม
อย่างสิ้นเชิง คือ วิชาอนุกาชาดว่าด้วยเรื่อง “การบำ�เพ็ญตนให้เป็นประโยชน์ต่อ
ผู้อื่น” นักเรียนมีสมุดบาง ๆ มีช่องเขียนวันเดือนปี บันทึกการบำ�เพ็ญประโยชน์
และลงชื่อผู้รับรองว่าเป็นความจริง มีคะแนนให้ 10 คะแนน เมื่อถึงเวลาส่งสมุด
รายงาน ต่างคนต่างบันทึกข้อความการบำ�เพ็ญประโยชน์ที่ไม่เคยทำ�มาก่อน
เช่นว่า “จูงคุณป้าแดงข้ามถนน” ทั้งที่ตอนนั้นมีถนนราเมศวร์อยู่สายเดียว
แทบจะไม่มีรถยนต์แล่น อย่างเก่งก็มีสามล้อหรือจักรยาน 2 ล้อที่นาน ๆ
จะผ่านมาสักคัน นอกนั้นถนนในพัทลุงก็มีแต่ทางเนินดินแคบ ๆ บางครั้ง
ก็เขียนข้อความว่า “ช่วยคุณป้าขาวตักน้ำ�” สำ�หรับคนลงนามรับรองการบำ�เพ็ญ
ประโยชน์ก็หาง่าย ๆ จากมือซ้ายบ้าง ขวาบ้าง ตามถนัด ตวัดชื่อรับรองว่า
เป็นความจริงแล้วได้คะแนนเก็บมาคนละ 9 คะแนน 10 คะแนน สุดแล้วแต่
งานบำ�เพ็ญประโยชน์ใดยากหรือง่ายตามลำ�ดับ ครูผู้ให้คะแนนไม่ได้ว่าอะไร
ทั้งที่ทราบว่านักเรียนแต่งกันเอง
กิจกรรมเพิ่มสีสันให้กับชีวิตวัยเรียน คือ กิจกรรมนอกหลักสูตร มีการ
แสดงละคร รำ�ละคร ประกวดร้องเพลง โต้วาที มีการแสดงละครเวทีในแต่ละปี
แต่ละเรื่องไม่ซ้ำ�กัน ออกแสดงถึงต่างจังหวัด ในจังหวัดตรังและหาดใหญ่
ไม่เฉพาะแต่จะแสดงที่พัทลุงเท่านั้น ใช้นักเรียนร่วมกับครูแสดง ในปีหนึ่งจำ�ได้ว่า