1. Äàðõàí-Óóë àéìãèéí
Õ¿¿õäèéí òºëºº õýëòñèéí
2012-2016 îí õ¿ðòýëõ
5 æèëèéí ñòðàòåãè
òºëºâëºãºº
2011 îí

2. Ýíýõ¿¿ ñòðàòåãè
òºëºâëºãºº íü Äàðõàí-Óóë
àéìãèéí Õ¿¿õäèéí Һ뺺
Õýëòñèéí ¿éë àæèëëàãàà
ÿâóóëàõ áîäëîãûí áàðèìò
áè÷èã ìºí.

3. ¯ÍÄÝÑËÝË
 Хүүхдийн эрхийн тухай НҮБ-ын конвенц, НҮБ-ын
Хүүхдийн хорооноос гаргасан зөвлөмж дүгнэлт, Ìîíãîë
óëñûí “Хүүхдийн эрхийг хамгаалах тухай хууль”,
Çàñãèéí ãàçðûí çîðèëò, ¿éë àæèëëàãààíû
õºòºëáºð¿¿ä, Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëò /1990-2015/,
¯íäýñíèé õºãæëèéí öîãö áîäëîãî, “Õ¿¿õäýä ýýëòýé
äýëõèé åðòºíö” Òóíõàãëàë, 2010-2015 онд “Õүүхэд
хамгааллыг бэхжүүлэх стратеги”, Àéìãèéí çàñàã
äàðãûí ¿éë àæèëëàãààíû õºòºëáºð, “Ãýð á¿ë õ¿¿õäèéí
öîãö õºãæëèéí õºòºëáºð¿¿äèéã õýðýãæ¿¿ëýõ
øààðäëàãà áèé áîëñîí.

4. Дархан-Уул аймгийн өрх гэр бүл,
хүүхдийн өнөөгийн байдал
Дархан-Уул аймгийн Статистикийн мэдээгээр 2010 оны
байдлаар 28340 ºðõèéí 95043 хүн ам амьдарч байна. Нийт
суурин хүн амын 21,8% нь íàñàíä õ¿ðýýã¿é áóþó 0-18 íàñíû
31317 õ¿¿õýä, 70,8% буюу 67388 хөдөлмөрийн насны хүн ам,
55-аас дээш насны өндөр настан 7,4% буюу 7026 хүн ам тус тус
эзэлж áàéíà.
Нийт 28340 өрхөөс: 8 ба түүнээс дээш хүн амтай өрх 351, 16
хүртэл насны 4 ба түүнээс дээш хүүхэдтэй өрхийн тоо 238,
хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд 2849, бүтэн өнчин хүүхэд 195,
хагас өнчин хүүхэд 1138 байна.
Íèéò 31317 õ¿¿õäýýñ 6000 ãàðóé õ¿¿õýä äóãóéëàí ñåêöýíä
õàìðàãäàæ áàéãàà íü õ¿¿õäèéí ÷ºëººò öàãèéí îð÷èí íýí
äóòàãäàëòàé íü õàðàãäàæ áàéíà.
Õөгжлийн бэрхшээлтэй 467 хүүхэд байгаагийн 303 нь ЕБС-ä
сурч, 44 хүүхэд цэцэрлэгт хүмүүжиж, 120 хүүхэд сургууль
цэцэрлэгээс гадуур гэртээ цагийг өнгөрөөж байгаа нь энгийн
хүүхдийн адил тэгш боломжоор хангагдахгүй байна.
2010 онд 2061 хүүхэд төрж, 240 хос шинээр гэрлэлтээ
бүртгүүлж, 123 гэр бүл гэрлэлтээ цуцлуулсан байна.
Хөдөлмөр эрхлэлтийн албанд бүртгэлтэй ажилгүйчүүд 1773,
үүнээс 625 буюу 35,2% нь дээд, 107 буюу 6% нь тусгай дунд,
184 буюу 10,3% нь техник мэргэжлийн, 650 буюу 63,2% нь
бүрэн дунд, 179 буюу 10% нь бүрэн бус дунд, 24 буюу 1,3% нь
бага, 4 буюу 0,2% нь боловсролгүй хүн ам байна.
Нийт ажилгүйчүүдийн 1227 буюу 69,2 % нь 16-34 насны
залуучууд эзэлж байна. ªñºëòèéí õîöðîãäîëòîé 5 õ¿ðòýëõ íàñíû
8749 õ¿¿õýä áàéãàà íü íèéãìèéã õàìàðñàí àæèëã¿éäýë
ÿäóóðàëòàé øóóä õîëáîîòîé þì.
0-5 íàñíû áóþó ñóðãóóëèéí ºìíºõ áîëîâñðîëä 18 öýöýðëýãò 3971
õ¿¿õýä õàìðàãäàæ, 2103 õ¿¿õýä íü õàìðàãäààã¿é áàéíà.
Åðºíõèé áîëîâñðîëûí 29 ñóðãóóëü áóþó 6-18 íàñíû 19152 õ¿¿õýä,
Ìýðãýæëèéí ñóðãàëò ¿éëäâýðëýëèéí ñóðãóóëüä 2863 õ¿¿õýä
õàìðàãäàæ áàéíà.

5. Мýðãýæëèéí áîëîí áóñàä ñóðãóóëèéí äîòóóð áàéðàíä 747
õ¿¿õýä, ìýðãýæëèéí 2 ñóðãóóëèàñ 163 õ¿¿õýä áàéð õºëñºëæ áóþó
àéëä àìüäàð÷ áàéíà.
Àéìãèéí õýìæýýíä îðö ïîäâàëüä 67ºðõèéí 134 õ¿¿õýä àìüäàð÷
áàéãààãèéí 52 õ¿¿õýä íü ñóðãóóëüä,12 õ¿¿õýä öýöýðëýãò
õàìðàãäàæ áàéíà.
Àéìãèéí õýìæýýíä ýöýã ýõ àñðàí õàìãààëàã÷èéí õàðàà õÿíàëò
ñóë, ãàäóóð òýíýäýã 43 õ¿¿õýä áàéíà. ¯¿íèé 14 íü ýìýãòýé 29 íü
ýðýãòýé, 37 íü ñóðãóóëüä õàìðàãääàã, 6 õ¿¿õýä ñóðãóóëü
çàâñàðäñàí байна.
Гэмт хэрэг, зөрчилд холбогдон цагдаагийн газарт жилд
дунджаар 350 орчим хүүхэд бүртгэгдэж, 100 гаруй гэр бүлд
зөвлөгөө өгч, ялангуяа ЕБС-ийн ахлах ангийн охид гэрээсээ түр /
7-14 хоног/ хугацаагаар Улаанбаатар болон өөр аймаг хотуудад
тэнүүчлэн явах асуудал газар авч байгаа нь эцэг эх, гэр бүлийн
хариуцлагагүй, хууль эрх зүйн мэдлэг дутмаг амьжиргааны
түвшин доогуур байгаатай холбоотой байна.
2010 îíû áàéäëààð íàñàíä õ¿ðýýã¿é õ¿ì¿¿ñýýñ 24 ãýìò õýðýã
¿éëäýãäýæ 35 õ¿¿õýä õîëáîãäîí øàëãàãäàæ, ãýìò õýðãèéí óëìààñ
32 õ¿¿õýä õîõèð÷, ñîãòóóðóóëàõ óíäààíû ç¿éë õýðýãëýсэн 60
õ¿¿õýä ýð¿¿ëæ¿¿ëýãäñýí байна.
Àõóéí áîëîí áóñàä îñîë ãýìòýëä 717õ¿¿õýä ºðòñºí áàéíà.

6. Àëñûí õàðàà
Õ¿¿õýä á¿ð àþóëã¿é
àìàð òàéâàí ýð¿¿ë îð÷èíä
ñóð÷ õºãæèõ, îðîëöîõ,
õàìãààëàãäàõ ýðõ íü á¿ðýí
õàíãàãäñàí ”Õ¿¿õäýä
ýýëòýé îðîí
íóòàã” áîëîõ

7. ¯ÍÝÒ Ç¯ÉËÑ
 Õ¿¿õäèéí ýðõèéã ýðõýìëýí
äýýäëýõ
 Õ¿¿õäèéí îíöëîãèéã õ¿íäýòãýõ,
ÿëãàâàðëàí ãàäóóðõàõã¿é áàéõ
 Á¿õ õ¿¿õäýä èòãýë íàéäâàð,
òýãø áîëîìæ îëãîõ
 Õ¿¿õäèéã ñîíñîã÷, õ¿¿õäýýñ
ñóðàëöäàã, äîòíû çºâëºã÷ áàéõ
 Àðä÷èëñàí èë òîä, íýýëòòýé
øóóðõàé áàéõ
 ¯éë àæèëëàãàà òàñðàëòã¿é,
¿ð ä¿íä ÷èãëýñýí áàéõ
 Ò¿íøëýë ñàéòàé áàéõ

8. Ýðõýì çîðèëãî
Õ¿¿õäèéí ýðõèéã á¿õ òàëààð
õàìãààëæ, õºãæèë îðîëöîîã ñàéæðóóëæ, èë
òîä øóóðõàé ¿éë÷ëýõýä òºðèéí áà òºðèéí
áóñ áàéãóóëëàãóóäûí ¿éë àæèëëàãààã
óÿëäóóëàí çîõèöóóëæ, õàìòûí àæèëëàãàà
õºãæëèéã äýìæñýí ñóðàëöàã÷, ìàíëàéëàã÷
áàéãóóëëàãà áîëîõîä îðøèíî.

9. ÇÎÐÈËÒ
1. Ìîíãîë óëñûí õóóëü òîãòîîìæ, õºòºëáºð,
áîäëîãî øèéäâýðèéã õýðýãæ¿¿ëýõ
2. Õ¿¿õýä õàìãààëëûí òîãòîëöîîã áýõæ¿¿ëýõ
3. Õ¿¿õäýä ýýëòýé îðîí íóòàã áîëîõ
4. Õ¿¿õäèéí àâúÿàñ, õºãæèë, îðîëöîîã äýìæèõ
5. Áàéãóóëëàãûí ÷àäàâõèéã áýõæ¿¿ëýõ

10. ¯ÍÝÒ Ç¯ÉËÑ
 Õ¿¿õäèéí ýðõèéã ýðõýìëýí äýýäëýõ
 Õ¿¿õäèéí îíöëîãèéã õ¿íäýòãýõ,
ÿëãàâàðëàí ãàäóóðõàõã¿é áàéõ
 Á¿õ õ¿¿õäýä èòãýë íàéäâàð, òýãø
áîëîìæ îëãîõ
 Õ¿¿õäèéã ñîíñîã÷, õ¿¿õäýýñ
ñóðàëöäàã, äîòíû çºâëºã÷ áàéõ
 Àðä÷èëñàí èë òîä, íýýëòòýé
øóóðõàé áàéõ
 ¯éë àæèëëàãàà òàñðàëòã¿é, ¿ð
ä¿íä ÷èãëýñýí áàéõ
 Ò¿íøëýë ñàéòàé áàéõ

11. Çîðèëò 1.
Ìîíãîë óëñûí õóóëü òîãòîîìæ, õºòºëáºð,
áîäëîãî øèéäâýðèéã õýðýãæ¿¿ëýõ
¯éë àæèëëàãàà ¯éë àæèëëàãàà 1.2
1.1 Ìýðãýæèë àðãà ç¿éí
Îðîí íóòàãò äýä çºâëºãºº äýìæëýãýýð á¿õ
õºòºëáºð, òºñºë øàòíû áàéãóóëëàãóóäûã
áîëîâñðóóëàõ õàíãàæ ñàëáàðûí
çîõèöóóëàëò õèéæ, îëîí
íèéòýä ñóðòàë÷èëàõ
¯ð ä¿í 1.1.2
¯ð ä¿í 1.1.1
Õóóëü
Õ¿¿õýä õýðýãæèõ ýðõ
õàìãààëëûí ¯ð ä¿í 1.2.1
ç¿éí îð÷èí
òîãòîëöîî ñàéæèðíà. Õ¿¿õäýä ÷èãëýñýí
ñàéæèðíà ¿éë àæèëëàãààíä
èðãýäèéí îðîëöîî
íýìýãäýæ ,îëîí íèéòèéí
õàíäëàãà ººð÷ëºãäºíº.

12. Çîðèëò 2.
Õ¿¿õýä õàìãààëëûí òîãòîëöîîã áýõæ¿¿ëýõ
¯éë àæèëëàãàà 2.1 ¯éë àæèëëàãàà 2.2
Ìýäýýëëèéí íýãäñýí ñàí Íèéãìèéí öîãö ñóóðü
á¿ðä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ
¯ð ä¿í 2.1.1
¯ð ä¿í 2.2.1
Õ¿¿õäèéí ¯ð ä¿í 2.1.2
õýðýãöýýã Õ¿¿õäèéí ýðõ
òîäîðõîéëîãäîæ Õ¿¿õäèéí çºð÷èãäºëòèéí
õÿíàëò òóëãàìäñàí àñóóäëûã
øèíæèëãýý àñóóäëûã øèéäâýðëýíý.
¿íýëãýý õèéõ øèéäâýðëýíý
íºõöºë á¿ðäýíý.

13. Çîðèëò 3.
Õ¿¿õäýä ýýëòýé îðîí íóòàã áîëîõ
¯éë àæèëëàãàà 3.1 ¯éë àæèëëàãàà 3.2
Õ¿¿õäèéí òºëºº îðîí Õ¿¿õäýä òóñëàõ
íóòãèéí ñàëáàð áàéãóóëëàãà èðãýä
çºâëºë¿¿äèéã áàéãóóëàí õàìò îëíû ¿éë
¿éë àæèëëàãààã íü àæèëëàãàà îðîëöîî
òîãòìîëæóóëàõ èäýâõæèæ
“Õ¿¿õäèéí òºëºº ñàí”-
ãèéí õóðèìòëàëûã
íýìýãä¿¿ëýõ
¯ð ä¿í 3.1.1 ¯ð ä¿í 3.2.1
Àéìãèéí òºð ¯ð ä¿í 3.1.2 Õ¿¿õäèéí
ÒÁÁ, òºëºº
¯éëäâýð Ãýð á¿ëèéí áîëîí
õ¿¿õäèéí á¿õèé ë àæèëëàæ
ÀÀÍÁ-óóä áàéãàà
õ¿¿õäèéí îð÷èíä
ýð¿¿ë,àþóëã¿é , áàéãóóëëàãà,
ýðõèéã èðãýä îëîí
äýýäëýí àìàð òàéâàí, ñóð÷
õºãæèõ îðîëöîõ, íèéòýä
õàíãàæ òàíèãäàæ
àæèëëàõ õàìãààëàãäàõ ýðõ
íü õàíãàãäñàí àëäàðøñàí
îð÷èí íºõöºë áàéíà.
á¿ðäñýí áàéíà.
áàéíà.

14. Çîðèëò 4.
Õ¿¿õäèéí àâúÿàñ, õºãæèë,
îðîëöîîã äýìæèõ
¯éë àæèëëàãàà
¯éë àæèëëàãàà 4.1 4.2
Ñïîðò,ñî¸ë óðëàã, Õ¿¿õýä,
õ¿ì¿¿æëèéí àðãà õýìæýýã õ¿¿õýääýý òóñëàõ
ºðãºæ¿¿ëæ õ¿¿õäèéã , îðîí íóòãàà
õºãæ¿¿ëýõ õºãæ¿¿ëýõ,
çºâëºãººí ÷óóëãàí
çîõèîí áàéãóóëæ,
àÿí õºäºë㺺í,
á¿òýýë÷ àæèë
ºðí¿¿ëýõ
¯ð ä¿í 4.1.1
¯ð ä¿í 4.1.2
Õ¿¿õýä òºëºâøèí
íèéãýìä ýçëýõ áàéð Íèéãýìä ýåðýã ¯ð ä¿í 4.2.1
ñóóðèà îëîõ, õàíäëàãà áèé
áîëãîæ Õ¿¿õýä ººðèéíõºº
çîðèëãî
õ¿¿õäèéã áîëîí îðîí
òýì¿¿ëýëòýé áîëæ,
íèéãýìø¿¿ëæ íóòãèéíõàà
àìüäðàõ àðãà
òºëºâø¿¿ëíý. õºãæèëä õóâü
óõààíä ñóðàëöàíà.
íýìýð îðóóëæ,
øèéäâýð ãàðãàõ
ò¿âøèíä äóó
õîîëîéãîî õ¿ðãýõ
áîëîìæ á¿ðäñýí
áàéíà.

15. Çîðèëò 5.
Áàéãóóëëàãûí ÷àäàâõèéã
áýõæ¿¿ëýõ
¯éë àæèëëàãàà 5.2
¯éë àæèëëàãàà 5.1 Ìýðãýæëèéí áîëîí
Ãàäààä áîëîí äîòîîä îð÷íû ¿éë÷èëãýýíèé áàãèéí
íºõöëèéã ñàéæðóóëàõ àëáàí õààã÷äûí
ìýäëýã, óð ÷àäâàðûã
äýýøë¿¿ëýí
÷àäàâõèæóóëàõ
¯ð ä¿í 5.1.2
¯ð ä¿í 5.1.1 Ãàäààä, äîòîîä ¯ð ä¿í 5.2.1
Àæëûí áàéðíû õàðèëöàà
áýõæèæ õàìòûí Ìýðãýæëèéí óð
ýð¿¿ë àþóëã¿é ÷àäâàð
, àÿ òóõòàé àæèëëàãàà,
äýýøèëæ
îð÷èí íºõöºë ò¿íøëýë ºðãºæèí
àæëûí
á¿ðäýíý. õºðºí㺠îðóóëàëò
á¿òýýìæ ºñ÷
áîäèòòîé íýìýãäñýí
àæèë
áàéíà.
¿éë÷èëãýý
ñàéæèðíà.

16. Äóíä øàòíû ñòðàòåãèéã
õýðýãæ¿¿ëýõ õóãàöàà:
I ¿å øàò: 2012-2014 îí Õ¿¿õäýä
ýýëòýé ýðõ ç¿éí îð÷èí á¿ðä¿¿ëýõýä
÷èãëýñýí ¿éë àæèëëàãàà
II ¿å øàò: 2014-2016 îí Õ¿¿õäýä
ýýëòýé îðîí íóòàã áîëîõ

17. Ñòðàòåãèéí õýðýãæèëòèéã ¿íýëýõ ¿ç¿¿ëýëò
Ñòðàòåãèéí õýðýãæèëòèéã äàðààõü ¿ç¿¿ëýëòýýð
¿íýëíý.
•Õ¿¿õäèéí òºëºº îðóóëñàí ãàäààä äîòîîäûí õºðºíãº
îðóóëàëò, ñàíõ¿¿æèëò íýìýãäñýí áàéäàë
•Õ¿¿õäýä ¿ç¿¿ëñýí àæèë ¿éë÷èëãýýíèé òîîí ¿ç¿¿ëýëò,
õóâü õýìæýý
•Õ¿¿õýä õàìãààëëûí àñóóäëààð õóóëü òîãòîîìæèéí
õýðýãæèëòèéã õàíãàñàí áàéäàë

18. Áîëîâñðóóëñàí:
Õ¿¿õäèéí òºëºº õýëòñèéí äàðãà / Á.Ãàíáàÿð /
Àõëàõ ìýðãýæèëòýí / Ñ.Îòãîíáàÿð /
Íÿãòëàí áîäîã÷ /Ñ .Áóÿíöîã/
Ìýðãýæèëòýí /Æ.Ýðäýíý÷èìýã /
/ Í. Ñ¿ðìàà /
/ Ã.Ýðäýíý÷èìýã /
/ Á.ÿíäýãìàà /
/ Á.Ñî¸ëìàà /
/Æ.Öýöýãìàà /
/ Ã.Íàðìàíäàõ /
/ Ð.Áàòòºð /
/Á.Äàãèéìàà /
Çîõèîí áàéãóóëàã÷ /Õ.Ãàíöîîæ/
¯éë÷ëýã÷ /Ì.Çîëæàðãàë/
2011 îíû 08 äóãààð ñàðûí 25-íû ºäºð
Äàðõàí-Óóë àéìàã.