рр

1. ЛЕКЦ
УРАН ЗОХИОЛЫН НАЙРУУЛГА
Д.ОЮУНЦЭЦЭГ

2. УРАН ЗОХИОЛЫН
НАЙРУУЛГА
УРАН ЗОХИОЛЫН ТӨРӨЛ, ЯМАР НЭГЭН УРАН БҮТЭЭЛ, ХЭН
НЭГЭН ЗОХИОЛЧИЙН АРГА БАРИЛЫГ ИЛТГЭХ ХЭЛНИЙ
ХЭРЭГЛҮҮРИЙГ АШИГЛАХЫГ ХЭЛНЭ. /Ц. СҮХБААТАР/

3. УРАН ЗОХИОЛЫН ХЭЛ НАЙРУУЛГА
Хэлний
мэдээллийн
болон
гоозүйн
нэгдмэл
үүрэгтэй
Хэлний
бүхий л
боломжийг
ашигладаг
Дүрслэх
илэрхийлэх
арга
хэрэглүүрийг
өргөн
ашигладаг.
Уран
бүтээлчийн
хувийн арга
барилаар
бичигддэг
Уран зохиолын найруулга бол утгазохиолын хэлний найруулга
дотроос хамгийн өвөрмөц шинжтэй, уран яруу, чөлөөт
найруулга юм.

4. УРАН ЗОХИОЛЫН НАЙРУУЛГЫН ОНЦЛОГ
Үгийн сангийн
онцлог
Авианзүйн
онцлог
Үгзүйн
онцлог
Өгүүлбэрзүйн
онцлог
-ХУУЧИН ҮГ ХЭЛЛЭГ
-НУТГИЙН АЯЛГУУНЫ
ҮГ
-ЭТГЭЭД БҮДҮҮЛЭГ
ҮГ
-ГАДААД ҮГ
-МЭРГЭЖЛИЙН ҮГ
ХЭЛЛЭГИЙГ НЭЛЭЭД
ХЭРЭГЛЭДЭГ
-ТӨСӨӨТЭЙ
АВИАНУУДЫГ
ОНОВЧТОЙ СОНГОХ
-ГИЙГҮҮЛЭГЧИЙГ
ОНОВЧТОЙ СОНГОХ
-АВИА ДАВТАН ДУУ
ЧИМЭЭ
ИЛЭРХИЙЛЭХ
ЗЭРГЭЭР
НАЙРУУЛГАА
ЧИМДЭГ
-УРАН ДҮР
БҮТЭЭХЭД
ДАГАВАР,
НӨХЦӨЛИЙГ
ХЭРЭГЛЭХ
-ШҮЛГИЙН ТОЛГОЙ
СҮҮЛ ХОЛБОН АЯС
АЙЗАМ
ТОХИРУУЛАХ
ЗЭРЭГ АРГА
БАРИЛЫГ ЗОХИСТОЙ
ХЭРЭГЛЭНЭ.
-ӨГҮҮЛБЭРИЙН
ХЭВ МАЯГ
-ҮГ ХОЛБОХ ЁСНЫ
ЗАРЧМУУДЫГ
ӨРГӨН
ХЭРЭГЛЭДЭГ
-ӨГҮҮЛБЭРИЙН
ГИШҮҮДИЙН
БАЙРЫГ ӨӨРЧЛӨХ

5. АВИАНЫ НАЙРУУЛГАД
ОРУУЛАХ ӨНГӨ АЯС
МОНГОЛ ХЭЛНИЙ “Р” АВИА ХАТУУ ЧАНГА, БҮДҮҮН
ХАДУУН, ЭРЧИМЛЭГ УТГА
“Л, Ж” АВИА ХӨНГӨН, ЗӨӨЛӨН, СУЛ, АЯДУУ, ДӨЛГӨӨН
УТГА
“С, Ш” АВИА ШУУГИАНТ, ИСГЭРЭХ ДУУ ЧИМЭЭЛЭГ
УТГА
“Д, Т” АВИА ТЭСРЭХ ДЭЛБЭРЭХ, ДУУРХАГ УТГЫГ
ЗААЖ АМИЛДАГ
БОГИНО ЭГШИГ ОГЦОМ ТҮРГЭНИЙГ, УРТ ЭГШИГ
УЯНГАЛАГ АЙЗАМЛАГ ХӨГИЙГ БҮРДҮҮЛДЭГ.

6. АВИАНЫ ОНЦЛОГ
ХАР УС НУУРЫН ШАГШУУРГА
НАМРЫН САЛХИНД ИСГЭРНЭ
ХАРАХАД НЭГ Л УЙТГАРТАЙ
НАМС НАМС БӨХӨЛЗӨНӨ
НҮДЭНД ТОРОХ БАРААГҮЙ
НУУРЫН УС ЦЭНХЭРТЭНЭ
НҮЦГЭН УУЛС ЧИМЭЭГҮЙ
ӨНГӨН ДЭЭР НЬ ШҮҮДЭРТЭНЭ
ХЭЭЛЭН ҮЛЭЭХ САЛХИ
НИМГЭН МАНДЛЫГ НЬ БИДЭРЛЭНЭ
ЗӨӨЛӨН ИСГЭРЭХ ШАГШУУРГА
ХӨНГӨН УЙТГАР ТӨРҮҮЛНЭ

7. Нарс найгаа л
Навчис хийсээ л
Уулын оройд будан суугаа л
Шувуу буцаа л
Хяруу унаа л
Өвсөн толгойд цан буугаа л
Б.Явуухулан

8. • АРАА ШҮДЭЭ АРЗАЙЛГАН АРХИРАХ
• УЛААНААР ЭРГЭЛДСЭН ЖАРТГАР НҮДЭЭР
ХОРСОЛТОЙЁО ХАРЖ
• ХАРЖИГНАН ХЯХРАН ДУУГАРЧ
• УРАЛЦАН ХЭРЭЛДЭХ
• БҮҮРЭЛХЭН ДАЙРАХ
• ЭРЭГ САЙР ДЭЭГҮҮР ЭВХРЭН ХАРАЙХ
• ХЭЦҮҮ НЭРТ
• ХАР ХОР
• ЖАВАР СӨРӨН ХАРАЙЛГАХ

9. ЯМАР ҮГ ЯМАР ҮГТЭЙ
УТГА ХОЛБОГДОХ ЭС
ХОЛБОГДОХЫГ МЭДЭХ
ҮГ ХЭЛНИЙ БАЯЛАГТАЙ
БАЙХ
ҮГИЙН УТГЫГ САЙН
МЭДЭХ

10. ҮГ СОНГОХ
ӨӨРИЙНХӨӨ ГЭРИЙГ БАРИАЧ
ӨРХНИЙ ЧИНЬ ООСРЫГ ТАТЪЯ
ӨӨРИЙНХӨӨ СУУЦЫГ БАРИАЧ
ӨРӨӨНИЙ ЧИНЬ САЛХИВЧИЙГ ОНГОЙЛГОЁ

11.  МАНАЙ ГАДАА МАНАН ТАТНА, МАНГАСЫН ГАДАА
ТҮЙМЭР ШАТНА.
 ТАМХИ ТАТАХСАН ГЭЖ БОДООД ДЭРЭН ДООГУУРАА
ГАРАА ШУРГУУЛЖ ҮЗВЭЛ АЛГА БАЙЛАА.
 ТЭР ҮЕД ҮЕРЭЭС ХАМГААЛЖ СУВАГ ШУУДУУ ТАТАХ
АЖИЛ ГЭЭД ЗАВТАЙ ХҮН ХОВОР БАЙЛАА.
 ЭЗ НЬ ТАТААД ЭНД ИРСЭН ЮМ БАЙЛГҮЙ.
 ТЭР ЗОХИОЛЫН ХЭЛ НАЙРУУЛГЫН ЯРУУ НЬ БИДНИЙ
АНХААРЛЫГ ТАТСАН ЮМ.
 ОРОЙН ХООЛНЫ ДОХИО ӨГЧ БҮРЭЭ ТАТАХ ЦАГИЙГ
ХҮЛЭЭЖ ЗОГСДОГ БАЙЖ БИЛЭЭ.
 ӨНГӨРСӨН ШӨНӨ ГОЛЫН УС ОВОО ТАТАЖ ХОНОЖЭЭ.
 МУУ ХҮН БУСДЫГ УРУУ ТАТАХ АРГАТАЙ БАЙДАГ ЮМ
ШҮҮ.
 ТЭР БОСОЖ ЦАГААН ЦААС АВЧРААД ШУГАМ ТАТАЖ
ГАРЛАА.
 ДОНДОГИЙНД ОРОХ ГЭЭД ОЧТОЛ ДЭЭС ТАТСАН БАЙЛАА.

12. ХУУЧИН ҮГ ХЭЛЛЭГ
 ТҮҮХИЙН ЮМ ҮЗЭГДЛИЙГ НЭРЛЭХИЙН ЗЭРЭГЦЭЭ
ӨНГӨРСӨН ҮЕИЙН ЕРӨНХИЙ УУР АМЬСГАЛ, ДЭВСГЭР
ХӨГ ОРУУЛАХ
 УРАН ЗОХИОЛЫН БААТРЫН ХЭЛ ЯРИАНЫ ОНЦЛОГ
 ҮГ ЯРИАНД СҮРЛЭГ ЁСОРХУУ, ОЙР ЗУУРЫН
ЯРИАНААС ЭРС ЯЛГААТАЙ БИЧИГ СУДРЫН УУР
АМЬСГАЛ ОРУУЛАХ
 НАЙРУУЛГАД ЕГӨӨДЛИЙН ШОГ ХОШИН АЯС
ОРУУЛАХ, ЁЖИЛСОН САНАА ИЛЭРХИЙЛЭХ
 АЛБАН БИЧИГ, АЖИЛ ХЭРГИЙН ЗАРИМ БАРИМТ
БИЧИГТ УЛАМЖЛАЛЫН БАЙДЛААР ХЭРЭГЛЭХ

13. “ИХ ЦЭРГИЙН ХҮРЭЭНД АМЬД ХҮН ҮЗЭГДЭХГҮЙ БОЛЖЭЭ.
ГАЛ ТҮҮДЭГ ҮЗЭГДЭХГҮЙ БОЛОВ. ҮХЭГСДИЙН ХҮҮР
ЦЭРГИЙН ХҮРЭЭНИЙ ОЛОН ГЭР ЦАЧРЫН ЭНД ТЭНД АТИРАН
ХЭВТЭНЭ. ҮХСЭН ЦЭРГИЙГ ЁДОР БОСГОЖ, ӨВЧ ЗЭВСЭГТЭЙ
ХЭВЭЭР НЬ АРАНГАЛЖ ОРШУУЛСАН НЬ ЦУВРАН ӨНДӨРЛӨЖ
ХАРАГДАНА.” /Б. РИНЧЕН “ЦОГТ ТАЙЖ”/
ЖИШЭЭ НЬ:

14. 1. УТГЫН НАРИЙН ЯЛГАРААТ ОЙРОЛЦОО ҮГ, ЮУНЫ ӨМНӨ БОДОЛ
САНААНЫ ЯЛГАРААГ ТУН НАРИЙН ОНОВЧТОЙГООР ИЛТГЭН
НЭВТРҮҮЛЭХ ХЭРЭГЛҮҮР БОЛНО.
АЛСЫН БАРААГ ХАРЖ ЗОГСЛОО.
ЖҮЖИГ ҮЗЭЖ БАЙНА.
ОЙРОЛЦОО УТГАТАЙ ҮГ

15. 2. СЭТГЭЛ ХӨДЛӨЛИЙН ЭЛДЭВ БАЙДАЛ ИЛТГЭХ БУЮУ УНШИГЧ
СОНСОГЧИД ЕРӨНХИЙ НЭГЭН СЭТГЭГДЭЛ ТӨРҮҮЛЭХ ЗОРИЛГООР
ДАЙВАР УТГА БҮХИЙ ОЙРОЛЦОО ҮГИЙГ СОНГОН АВЧ БОЛДОГ.
ДЭНЛҮҮТ ЗАМААР ЯВААД 1200
ЖИЛИЙН ӨМНӨ БАЙГУУЛСАН
БУРХНЫ МОДОН СҮМД
ОЧЛОО. /УГ СҮМИЙГ 757 ОНД
БАЙГУУЛСАН/
Ц. ДАМДИНСҮРЭН “ЯПОНД
ОЧСОН ЗАМЫН ТЭМДЭГЛЭЛ”

16. 3. НАЙРУУЛГАД НЭГЭН ҮГИЙГ ДАХИН ДАВТАЖ ЖИГД
НУРШУУ БОЛГОХООС ЗАЙЛСХИЙХ ҮНДСЭН ХЭРЭГЛҮҮР
БОЛНО.
ӨВЛИЙН ХҮЙТНИЙГ АДУУ МАНАЖ
ӨНГӨРҮҮЛЖ, ЗУНЫ ХАЛУУНЫГ ХОНЬ ХАРИУЛЖ
ГЭТЭЛГЭХ БӨГӨӨД НАМАР ИЧИЖ, ХАВАР
ГАРАГЧ ТАРВАГАНААС ЗОВЛОНТОЙГООР ОН
ЖИЛ НӨХЦҮҮЛНЭ.

17. 4. ТОЛГОЙ ХОЛБОЖ, ҮГИЙН АЙЗАМ ХЭМЖЭЭ ТОХИРУУЛАХАД
ОЙРОЛЦОО ҮГ ГОЛ ҮҮРЭГТЭЙ.
АЙ ДАА ОЮУТАН АХУЙ НАС МИНЬ
АХИЖ ЭРГЭЖ ИРШГҮЙ ОДТОЙ БАЙДАГ ҮЕ
ААГ ОМОГ ХОЁРООРОО АДТАЙ БАЙДАГ МӨЧ
АЛТАН НОМЫН ХУУДСАНД ЭЗТЭЙ ЯВДАГ ҮЕ
АМРАГ БҮСГҮЙН ЗҮРХЭНД ИДТЭЙ НЭВТРЭХ МӨЧ

18. 1. ЮМ ҮЗЭГДЛИЙН ЗӨРЧИЛТЭЙ, НАРИЙН ТӨВӨГТЭЙ ШИНЖ БАЙДЛЫГ
ИЛРҮҮЛЭХ ЗОРИЛГОТОЙ.
ЧАНЦАЛ СЭТГЭЛИЙГ БУЛААСАН САЙХАН ЭРИЙН
ЦОГ ЖАВХЛАНГИЙН ӨМНӨ ,
ХОСЛОН БАЙВЧ...
ЭСРЭГ ҮГ

19. 2. ХАРИЛЦАН ЛОГИК ХОЛБОО БҮХИЙ
ХОЁР ӨӨР ЮМ ҮЗЭГДЛИЙН
ХАМТАТГАЖ ҮЛ БОЛОХЫГ ТОДРУУЛАХ
ААШ САЙТАЙ Ч БОЛ ЯДУУ ХҮНИЙ ЭХНЭР
ГЭНЭ
АЖИЛ САЙТАЙ Ч БОЛ БАЯН БОЛДЫН ЗАРЦ
ГЭНЭ

20. 3. АЛЬ НЭГ ХОЁР ЮМ ҮЗЭГДЛИЙН ЭСРЭГ ТЭСРЭГ ШИНЖТЭЙГ
ЗЭРЭГЦҮҮЛЖ, НЭГИЙГ НӨГӨӨТЭЙ НЬ ХАРШУУЛСНААР ТУС
ТУСЫН ОНЦЛОГИЙГ ТОДРУУЛАХ
ХОРВОО ГЭДЭГ ХОЁРХОН ӨНГӨ
ХАР ЦАГААН ХОСОЛНО
ХОТОЛ ГЭДЭГ ХОС АМРАГ
ЗОВЛОН ЖАРГАЛ ХОСОЛНО
ӨРГӨН ОРЧЛОНД ХОЁРХОН ЧАВХДАС БИЙ
ӨДӨР ГЭЖ БИЙ. ШӨНӨ ГЭЖ БИЙ
ӨНӨР ОЛОНД ХОЁРХОН ТОХИОЛ БИЙ
УЧРАЛ ГЭЖ БИЙ. ХАГАЦАЛ ГЭЖ БИЙ / М.
ЦЭДЭНДОРЖ “МОРИН ХУУР”/

21. ЕГӨӨДӨЛ
ҮГ ХЭЛЛЭГИЙГ ҮГИЙН САНГИЙН ШУУД УТГЫН НЬ
ЭСРЭГ УТГААР ХЭРЭГЛЭЖ, ИНГЭСНЭЭРЭЭ
ГАДНААС НЬ ХАРАХАД САЙНААР БУЮУ ЖИРИЙН
ХЭЛСЭН МЭТ БОЛОВЧ УТГАА МУУГААР ЕГӨЖ,
ШҮҮМЖЛЭХ САНАА ИЛЭРХИЙЛЭХ НАЙРУУЛГЫН
УР МАЯГ ЮМ.

22. ЖИШЭЭ НЬ
НАР САРЫГ ГЭРТЭЭ МАНДУУЛААД
НАВЧ ЦЭЦГИЙГ ХОТОНДОО ДЭЛГЭРҮҮЛЭЭД
ЯВГАН НҮҮЖ, НҮЦГЭН СУУЖ ЖАРГААРАЙ.

23. УЧИР ЗҮЙГ ЭВДЭХ
ӨӨРИЙН ЭЦГИЙГ ГАРААГҮЙ БАЙХАД
ӨВГӨН ЭЦГИЙН ТЭМЭЭГ ХАРИУЛЖ
БАЙХАД ИНГЭ БОТГОЛОВ. ЭХИЙГ НЬ
УНААД БОТГЫГ НЬ ДҮҮРЭХ ГЭСЭН
ДААСАНГҮЙ. БОТГЫГ УНААД ЭХИЙГ НЬ
ДҮҮРВЭЛ НАВЧИН ТОЛГОЙ
НАХИЛЗУУЛАХГҮЙ, ӨВСӨН ТОЛГОЙГ
ӨЛБӨЛЗҮҮЛЭХГҮЙ ДЭНХЭН ДАНХАН
ЯВЛАА.
...ХОШИН ИНЭЭДМИЙН БУЮУ ЕГӨӨДЛИЙН ЗОРИЛГООР ҮГ
ЯРИАНЫ УЧИР ЗҮЙ, ЛОГИК ХОЛБООГ ЗОРИУД ЗӨРЧИХ
НАЙРУУЛГЫН МАЯГ.