ตัวละครในมหาเวสสันดรชาดก
•
0 likes•1,578 views
ตัวละครในมหาเวสสันดรชาดก
Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
More from สุเมธี ตี่พนมโอรัล / សុមេធី ទីភ្នំឱរ៉ាល់ (Sumedhi TyPhnomAoral)
More from สุเมธี ตี่พนมโอรัล / សុមេធី ទីភ្នំឱរ៉ាល់ (Sumedhi TyPhnomAoral) (20)
ตัวละครในมหาเวสสันดรชาดก
- 1. หมวด: บทความ เผยแพร่เมื่อ วันศุกร์, 06 กันยายน 2556 14:13 เขียนโดย manop ฮิต: 3829 พระเวสสันดรเป็นตัวละครที่มีบทบาทสําคัญอยู่ในวรรณคดีเรื่องร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดกมีชื่อเรียกต่างๆกันเช่น หน่อพระชินศรีโมลีโลกสมเด็จพระบรมนราพิสุทธิ์พุทธางกูรพระบรมราชพุทธพงศ์หน่อพระชินศรีสมเด็จพระบรมโพธิสัตว์ บรมนราธิบดินทร์ปิ่นสกลอาณาจักรจอมพิภพสีพี สมเด็จพระบาทบรมบพิตรพิชิตโมลีหน่อพระพิชิตมารสมเด็จพระวิสุทธิ พงศ์ภูวนาถสมเด็จพระบรมโพธิสัตว์บุรุษรัตนพิเศษเพสสันดรสมเด็จพระปุริโสดมบรมโพธิสัตว์ สมเด็จพระมหาวิสุทธิสมมุติ เทพพงศ์สมเด็จพระบรมหน่อนรารัตน์ภิเษกสมเด็จพระบรมปิ่นเกล้าเจ้าธรณีธรรมมิกธิเบศพระราชฤาษีสีวีวรนเรศเวสสันดร บพิตรพุทธพงศ์ทิชากรสมเด็จบรมบาทบพิตรพิชิตพิชัยเฉลิมชาวเชตุดรราชธานีองค์สมเด็จพระชินวงศ์วรราชพระบรมราชฤาษี พระมหาบุรุษราชชาติอาชาไนยเชื้อชินวงศ์สมเด็จพระราชสมภารสมเด็จพระมิ่งโมลีโลกุตมาภิเษกเอกอัครมกุฎวิสุทธิสรรเพชญ พงศ์สมเด็จพระบรมหน่อสรรเพชญสมเด็จพระบรมโพธิสัตว์ศรีวิสุทธิเทพวงศ์ พระบรมหน่อสรรเพชญโพธิพงศ์ สมเด็จ บรมขัตติยาธิบดินทร์อสัมภินวงศ์เวสสันดรมหาราชเป็นต้น พระเวสสันดรเป็นพระโอรสของพระเจ้ากรุงสญชัยและพระนางผุสดีแห่งเมืองสีพีมีอุปนิสัยและพฤติกรรมที่สําคัญ คือการบริจาคทานพระราชกุมารเวสสันดรทรงบริจาคทานตั้งแต่เกิดครั้นพระชนมายุได้๔-๕ชันษาทรงปลดปิ่นทองคําและ เครื่องประดับเงินทองแก้วเพชรให้แก่นางสนมกํานัลทั่วทุกคนถึง๙ครั้งเพื่อมุ่งหวังพระโพธิญาณในภายภาคหน้าครั้นเจริญชันษา ได้๘ปีก็ทรงตั้งจิตอธิษฐานว่าจะบริจาคเลือดเนื้อและดวงหทัยเพื่อมุ่งพระโพธิญาณในกาลข้างหน้าอย่างแน่วแน่ เมื่อมีพระชนมายุ๑๖พรรษาก็แตกฉานในศิลปวิทยา๑๘แขนงได้เสวยราชสมบัติและอภิเษกกับพระมัทรีตระกูลมาตุ ลราชวงศ์มีพระราชโอรสและพระราชธิดาคือพระชาลีกุมารและพระกัณหากุมารีพระองค์ยินดีในการให้ทานได้ตั้งโรงทานถึง๖ แห่งในพระนครและเสด็จออกทอดพระเนตรการให้ทานอยู่เป็นเนืองนิจ ครั้งหนึ่งทูตของกลิงคราษฎร์มาทูลขอช้างปัจจัยนาเคนทร์ช้างเผือกคู่บารมีซึ่งเป็นช้างมงคลถ้าไปอยู่ที่ใดที่นั่นฝนจะ ตกต้องตามฤดูกาลพระองค์ก็ทรงบริจาคให้ชาวเมืองสีพีพากันโกรธเคืองต่างมาชุมนุมกันที่หน้าพระลานร้องทุกข์ต่อพระเจ้ากรุง สญชัยว่า พระเวสสันดรยกพระยาคชสารคู่บ้านคู่เมืองให้คนอื่นผิดราชประเพณีเกรงว่าต่อไปภายหน้าอาจยกเมืองให้คนอื่นก็ ได้ขอให้เนรเทศพระเวสสันดรออกไปเสียจากเมืองพระเจ้ากรุงสญชัยมิรู้จะทําประการใดจึงต้องยอมทําตามคําเรียกร้องของ ประชาชน ก่อนที่พระเวสสันดรพระนางมัทรีพระชาลีและพระกัณหาจะเดินทางก็ได้บริจาคสัตตสดกมหาทานคือการให้ทานช้าง ม้าโคนมรถม้านารีทาสทาสีรวม๗สิ่งสิ่งละ๗๐๐แล้วทรงรถเทียมม้าเสด็จออกนอกเมืองระหว่างทางมีพราหมณ์มาดักรอขอราช รถพระเวสสันดรก็บริจาคให้แล้วทุกพระองค์ก็เสด็จโดยพระบาทเดินทางมุ่งเข้าป่าจนกระทั่งถึงสระบัวใหญ่เชิงเขาวงกตซึ่ง ตัวละครในมหาเวสสันดรชาดก http://www.mahachat.com/index.php/doc/189-2013-09-06-07-... 1 of 18 26/5/2559 19:45
- 2. เทวดาเนรมิตไว้แล้วผนวชเป็นฤาษีบําเพ็ญภาวนาอยู่ที่นั่น เมื่อพระเวสสันดรบําเพ็ญพรตอยู่ที่เขาวงกตชูชกได้เดินทางไปขอสองกุมารไปเป็นทาสีพระเวสสันดรก็ทรงบริจาคให้ พระอินทร์แปลงเป็นพราหมณ์ไปทูลขอพระมัทรีก็ทรงบริจาคให้ซึ่งนอกจากจะทรงบริจาคทานที่แสดงถึงการเสียสละอันเป็น พฤติกรรมสําคัญในเรื่องแล้วพระองค์ยังมีความเมตตามีความมานะอดทนต่อความยากลําบากต่างๆในที่สุดพระเจ้ากรุงสญชัย พระนางผุสดีพระชาลีและพระกัณหาก็เสด็จยกกองทัพมารับพระเวสสันดรและพระมัทรีกลับไปครอบครองบ้านเมืองดังเดิม การที่พระเวสสันดรบําเพ็ญบารมีโดยการบริจาคทานอยู่เป็นนิจแสดงถึงความเป็นผู้มีจิตใจดีงามมีความเมตตากรุณา และการอดทนอดกลั้นอารมณ์โกรธได้ซึ่งส่งผลดีต่อตนเองคือทําให้ไม่ว้าวุ่นใจแต่ถึงอย่างไรพระองค์ก็ยังคงมีความปรารถนา เหมือนกับบุคคลทั่วไปเช่นกัน ตัวอย่างของความเป็นผู้มีจิตใจงดงามเปี่ยมด้วยเมตตาได้แก่การเสียสละประโยชน์ส่วนตนเพื่อประโยชน์ส่วนรวมมุ่ง มั่นบริจาคทานทั้งทรัพย์สิ่งของมีค่าแม้กระทั่งบุตรภรรยาและชีวิตหากมีผู้ใดต้องการด้วยปรารถนาพระโพธิญาณในภายภาคหน้า ดังจะเห็นได้จากพฤติกรรมของพระองค์ตั้งแต่ประสูติจนถึงคราวถูกเนรเทศก็มิได้ทรงหยุดหย่อนในการบริจาคทานเช่น - “หน่อพระชินศรีโมลีโลก พระทัยนั้นปรารถนาจะข้ามโอฆสงสาร มิได้ย่อหย่อนที่จะบริจาคมหาทาน เมื่อชนมาน ได้สี่ห้าพระวรรษา โอมุญจิตวา จึ่งเปลื้องเครื่องปิลันธนาออกจากพระองค์ทรงประสาทให้แก่พระนมกํานัลใน ถ้วนหน้าสิ้นวาระเก้าครั้ง ด้วยพระหฤทัยท้าวเธอหวังพระโพธิญาณในอนาคตกาล นั้นแล - ทานํ ปวตเตสิ ท้าวเธอก็เปรมปรีดิ์ที่จะบริจาคทานมิได้ขาด จึ่งให้อํามาตย์ทํา ฉทานศาลา ทานํ ปวตเตตวา ให้จัด แจงทั้งเงินทองเสื้อผ้า ราชวัตถาศุภาภรณ์พรรณแพรม้วนมุ้งม่าน สรรพภัณฑ์เครื่องดีอันมีค่า ตามแต่จะปรารถนา แล้วยกให้ แก่ยาจกเข็ญใจทุกถ้วนหน้า ท้าวเธอทรงพระราชศรัทธามิรู้สิ้น ดุจพื้นพระธรณินทร์อันหนาหนัก เป็น ที่บํารุงรักแก่ไพร่ฟ้า - กํเม พาหิรกํ ธนํ อย่าว่าแต่เศวตคชาพาหิรกทานอันยอดยากที่จะยกให้ ถ้ามียาจกผู้ใดๆจะปรารถนาซึ่งพาหาหฤทัย นัยน์เนตรทั้งคู่ เราก็อาจจะเชือดชูออกบริจาคให้เป็นทาน จะแลกพระโพธิญาณในเบื้องหน้า อย่าว่าแต่จะต้องบัพ พาชนียกรรมทําโทษ ถึงไพร่ฟ้าเขาจะพิโรธรอนรานประหารชีวิต เราก็มิได้คิดย่อท้อที่จะบําเพ็ญทาน - ตัวละครในมหาเวสสันดรชาดก http://www.mahachat.com/index.php/doc/189-2013-09-06-07-... 2 of 18 26/5/2559 19:45
- 4. เมื่อพระนางมัทรีตามเสด็จไปเขาวงกตพระนางได้ปฏิบัติต่อพระสวามีและสองกุมารคือลุกขึ้นแต่เช้ากวาดพื้นบริเวณ อาศรมตั้งนํ้าดื่มจัดนํ้าสรงพระพักตร์จัดสถานที่ให้เป็นระเบียบและเข้าป่าหาผลไม้ทุกวันพระนางได้ปรนนิบัติรับใช้และทําตาม หน้าที่อย่างไม่ขาดตกบกพร่อง พระนางมัทรีเป็นแบบฉบับของนางในวรรณคดีที่เพียบพร้อมไปด้วยคุณสมบัติต่างๆทั้งการเป็นแม่ที่ประเสริฐของ ลูก และการเป็นภรรยาที่ดีของสามีคือมีความอ่อนน้อมนอบน้อมและอดทนเป็นภรรยาแม่แบบผู้มีลักษณะเป็นกัลยาณมิตรของ สามีสนับสนุนเป้าหมายชีวิตอันประเสริฐที่พระสวามีได้ตั้งไว้ เป็นแบบอย่างของภรรยาตามทัศนะของคนตะวันออกเช่น ปฏิบัติดูแลเรื่องข้าวปลาอาหารและมีคุณธรรมสําคัญคือซื่อตรงจงรักและหนักแน่นต่อสามี พระนางมีความนับถือเชื่อฟังและจงรักภักดีเมื่อพระเวสสันดรกล่าวเชิงบริภาษพระนางพระนางก็ทูลชี้แจง แม้พระเวสสันดรแกล้งบริภาษเชิงหึงพระนางมัทรีก็โต้ตอบด้วยถ้อยคํานิ่มนวลกล่าวชี้แจงความบริสุทธิ์และทูลขอ ประทานโทษต่อสามีแสดงถึงความมีวัฒนธรรมและจริยวัตรอันงดงามของนางกษัตริย์มิได้ใช้ถ้อยคํารุนแรงผิดกุลสตรีและผิด ธรรมเนียมแบบอย่างของภรรยาที่ดีแม้เมื่อพระเวสสันดรประทานสองกุมารแก่ชูชกเป็นบุตรทานพระนางมัทรีก็พลอยอนุโมทนา ด้วยแสดงถึงความดีงามของพระนางที่ทรงมีนํ้าพระทัยศรัทธาในการบริจาคทานเช่นเดียวกับพระเวสสันดร เมื่อพระอินทร์แปลงเป็นพราหมณ์มาทูลขอพระมัทรีต่อพระเวสสันดรและพระเวสสันดรพระราชทานให้พระนางก็ อยู่ในพระอาการปกติเพราะทรงเชื่อพระทัยว่าพระเวสสันดรทรงเป็นปราชญ์ผู้ยิ่งใหญ่ทรงยอมตามพระราชอัธยาศัยและที่สุด พระอินทร์ก็ทรงคืนพระนางต่อพระเวสสันดรดังเดิม เมื่อกองทัพของพระเจ้ากรุงสญชัยไปถึงสระมุจลินท์พระเวสสันดรคาดว่าเป็นกองทัพของศัตรูจะตามมาทําร้ายแต่พระ มัทรีทรงสังเกตทราบว่าเป็นกองทัพของพระเจ้ากรุงสญชัยและทูลให้พระเวสสันดรทราบ ------------------------------------------ พระชาลีเป็นตัวละครประกอบอยู่ในวรรณคดีเรื่องร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดกมีชื่อเรียกต่างๆเช่นพ่อสายใจพ่อ หน่อน้อยภาคิไนยนาถเป็นต้น พระชาลีเป็นพระราชโอรสของพระเวสสันดรกับพระนางมัทรีเป็นพระเชษฐาของพระกัณหาพระนัดดาของพระเจ้ากรุง สญชัยและพระนางผุสดีเมื่อเวลาประสูติพระประยูรญาติได้ทรงนําตาข่ายทองมารองรับจึงได้รับพระราชทานนามว่าชาลีแปลว่าผู้ มีตาข่าย เมื่อพระเวสสันดรทรงถูกเนรเทศออกจากเมืองพระกัณหาและพระชาลีได้โดยเสด็จด้วยขณะที่ชูชกไปทูลขอพระกุมาร ทั้งสอง ชูชกได้ขู่พระกุมารตั้งแต่แรกเห็นพระกุมารทั้งสองจึงเกรงกลัวชูชกมากครั้นทรงทราบว่าพระบิดาประทานพระองค์ ให้แก่ชูชกจึงหนีไปซ่อนองค์ในสระบัวเมื่อพระบิดาตรัสเรียกพระชาลีก็ขึ้นจากสระโดยคิดว่าจักให้พระบิดาเรียกถึงสองครั้งมิ ตัวละครในมหาเวสสันดรชาดก http://www.mahachat.com/index.php/doc/189-2013-09-06-07-... 4 of 18 26/5/2559 19:45
- 6. พระกัณหาเป็นผู้หนึ่งที่ทําให้พระเวสสันดรได้บําเพ็ญบุตรทานบารมีซึ่งเป็นทานอันยิ่งใหญ่ที่มนุษย์ทั้งหลายไม่สามารถ ทําได้นอกจากมหาบุรุษผู้ทรงหวังพระโพธิญาณเท่านั้นดังที่พระเวสสันดรทรงตรัสว่า “พระลูกเอ๋ย เจ้าไม่รู้หรือพระบิตุรงค์บรรจงรักพระโพธิญาณ หวังจะยังสัตว์ให้ข้ามห้วงมหรรณพภพสงสารให้ถึง ฟาก เป็นเยี่ยงอย่างยอดยากที่จะข้ามได้” พระกัณหาเป็นผู้ที่มีความกตัญญูเชื่อฟังคําสั่งสอนและมีความเฉลียวฉลาดได้ติดตามพระเวสสันดรและพระมัทรีไปยัง เขาวงกตเมื่อถูกยกให้แก่ชูชกก็หาทางหลบหนีเช่น “สองเจ้าก็วิ่งวนถึงมงคลสระศรี สองกุมารกุมารีทรงผ้าคากรองเข้าให้มั่นคง แล้วเสียรอยถอยหลังลงสู่สระศรี เอาวารี มาบังองค์ เอาใบบุษบงมาบังพระเกศ หวังจะซ่อนพระบิตุเรศกับพราหมณ์ด้วยความกลัว อยู่ในสระบัว นั้นแล” “…ไยเจ้าไม่องอาจยอมย่อท้อทิ้งพระบิดา ให้พราหมณ์มันจ้วงจาบหยาบช้าเจ้าเห็นชอบอยู่แล้วหรือหนาพ่อสาย ใจ…” ทั้งสองกุมารก็ขึ้นจากสระมาแต่โดยดี -------------------------------- ท้าวสักกเทวราช เป็นตัวละครประกอบอยู่ในวรรณคดีเรื่องร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก เป็นพระราชสวามีของพระนางผุสดีขณะสถิตอยู่ณสวรรค์ชั้นดาวดึงส์มีนามเรียกต่างๆเช่นโกสีย์อมรินทร์ศักรินทร์วัชรินทร์เท วราชจอมสิเนรุราชตรีเนตรเทวราชสุราธิบดีพัชรินทรเทวราชมัฆวานสมเด็จบรมสุราฤทธิ์ เทวราชสุราธิบดี เพชรปาณี ทิพยจักษุเทเวศร์ท้าวพันตาสหัสจักษุเทเวศร์สหัสนัยน์สหัสเนตรสหัสภานุมาศสุชัมบดีเป็นต้น ท้าวสักกเทวราชหรือพระอินทร์เป็นตัวละครที่เป็นตัวเชื่อมเหตุการณ์ต่างๆภายในเรื่องมหาเวสสันดรชาดกให้เนื้อหามี ความต่อเนื่องกันคอยช่วยแก้ปัญหาต่างๆที่เกิดขึ้นให้ลุล่วงไปได้ด้วยดีและยังเป็นผู้ดลบันดาลให้ตัวละครต่างๆได้มาพบกันด้วย บทบาทของท้าวสักกเทวราชมีอยู่ในเรื่องเวสสันดรชาดกเกือบทุกกัณฑ์ตั้งแต่ กัณฑ์ทศพรพระนางผุสดีจะจุติจากสวรรค์ได้ขอประทานพร๑๐ประการ ตัวละครในมหาเวสสันดรชาดก http://www.mahachat.com/index.php/doc/189-2013-09-06-07-... 6 of 18 26/5/2559 19:45
- 9. ชูชกเป็นตัวละครประกอบอยู่ในวรรณคดีเรื่องร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดกเป็นผู้เกิดในตระกูลพราหมณ์โภวาทิกชาติ ซึ่งเป็นพราหมณ์พวกที่ถือตนว่ามีกําเนิดสูงกว่าผู้อื่นมักใช้คําว่า“โภ”แปลว่า“ผู้เจริญ” เป็นคําร้องเรียก ๑. มีความตระหนี่เหนียวแน่นขอทานได้มากเท่าไรก็เก็บไว้ไม่ยอมนําไปใช้จ่ายจนได้ถึง๑๐๐กษาปณ์ ๒. มีความโลภเที่ยวขอทานจนมีเงินมากมายก็ยังไม่ยอมหยุดเพื่อนําเงินมาใช้ให้เกิดประโยชน์แก่ตนยังคงขอเรื่อยไป ๓. รักและหลงเมียยอมให้นางทุกอย่างเช่น“ทีนี้งานการเจ้าอย่าได้ทํา ทั้งหุงต้มตักตําตามใจเจ้าเถิดนะแม่ ขอแต่ว่ามา นั่งให้พี่นี้แลๆพอให้ชื่นใจ พี่ก็จะรับรํ่ากระทําไปไม่ละเลย” แม้รู้ว่าการเดินทางไปเฝ้าพระเวสสันดรนั้นแสนยากลําบากเพียงใด ๔. เป็นคนฉลาดมีเล่ห์เหลี่ยมมากฉลาดทั้งในด้านการพูดและกลอุบาย - ฉลาดในการพูดเช่นก่อนที่จะทูลขอสองกุมารได้ยกแม่นํ้าทั้งห้าขึ้นมาเปรียบกับนํ้าพระทัยของพระเวสสันดรเป็น การหว่านล้อมเสียก่อนแล้วจึงทูลขอว่า“เสมือนหนึ่งนํ้าพระทัยทูลกระหม่อมแก้ว อันยาจกมาถึงแล้วไม่เลือกหน้า ตามแต่จะ ปรารถนาทุกยวดยานกาญจนอลงกตรถรัตน อัศวสรรพสารพัดพิพิธโภไคย จนกระทั่งถึงภายในปัญจมหาบริจาค อันเป็นยอด ยากยิ่งไม่ท้อถอย ด้วยพระองค์หมายมั่นพระสร้อยสรรเพชฌดาญาณ พระคุณเจ้าเอ่ย ข้าพระราชสมภารนี้เป็นคนจนทุพพลภาพ สุดเข็ญ จะหาเช้าได้กินเย็นก็ทั้งยาก ครั้งนี้อุตส่าห์บ่ายบากบุกป่าฝ่าดงพนัสแสนกันดาร หวังจะรับพระราชทานพระชาลีกัณหา ไปเป็นทาสทาสี ขอพระองค์ทรงยกยอดปิยบุตรทานบารมีแก่ข้าธชีนี้เถิด” - ฉลาดในกลอุบายคือเมื่อพบเจตบุตรถูกเจตบุตรขู่จะฆ่าก็แกล้งบอกว่าตนเป็นทูตจากพระเจ้ากรุงสญชัยถือพระราช สารไปยังพระเวสสันดรโดยอ้างกล่องใส่อาหารว่าเป็นกล่องใส่พระราชสารเจตบุตรจึงเข้าช่วยเหลือ ตัวละครในมหาเวสสันดรชาดก http://www.mahachat.com/index.php/doc/189-2013-09-06-07-... 9 of 18 26/5/2559 19:45
- 10. “เข้าประคับประคองแต่ค่อยค่อยพยุพยุงถุงย่าม ได้ยินเสียงกรุกรักก็ทักถามว่าอะไรนั่นเจ้าข้า ตาแกก็กลับกลักพริก กลักงาว่าใส่สาส์นตราพระราชสีห์ เจตบุตรก็ยินดียกขึ้นทูนหัว เฒ่าก็ร้องสําทับว่ารับแต่ค่อยค่อยของมันหนักกลักนี้มิใช่ชั่วอย่า เหวี่ยงวางลงให้ราบ เจตบุตรก็ปูผ้าลงกราบกราบนึกว่าจริง” ๕. มีความละเอียดรอบคอบเมื่อจะจากนางอมิตตดาไปได้หาฟืนตักนํ้าและซ่อมบ้านให้เรียบร้อยทั้งยังสั่งสอนนางให้ ระวังตัวเกรงจะถูกคนพาลมารังแก ๖. มีความยึดมั่นในพิธีทางไสยศาสตร์เช่น “เฒ่าก็ยังอมิตตดาดรุเณศ ให้นั่งนิ่งในทักษิณประเทศสืบสายสําเนียน แล้วกระทําประทักษิณวนเวียนวงได้สาม รอบ ตามฉบับระบอบไสยศาสตร์เพท ว่าทั้งผู้อยู่ก็จะไม่มีภัยทั้งผู้ไปก็จะไม่มีเหตุ หากจะให้เจริญสุขสวัสดิ์วิเศษทั้งสองข้าง” ชูชกเป็นตัวอย่างของคนที่ติดอยู่ในกามต้องมาตกระกําลําบากในยามชราเข้าลักษณะว่า“วัวแก่กินหญ้าอ่อน” ในตําราหิ โตปเทศกล่าวว่า“ความรู้เป็นพิษเพราะเหตุไม่ใช้ ปราสาทเป็นพิษเพราะคนเข็ญใจ อาหารเป็นพิษเพราะไฟธาตุไม่ย่อย เมียสาว เป็นพิษเพราะผัวแก่” ชูชกแสดงให้เห็นว่าเป็นจริงทุกประการเช่นปราสาทเป็นพิษเพราะคนเข็ญใจเพราะชูชกอยู่บนประสาทได้ ไม่ถึงเจ็ดวันก็ตายอาหารเป็นพิษเพราะไฟธาตุไม่ย่อยชูชกกินอาหารจนเกินขนาดทําให้อาหารไม่ย่อยจึงตายเมียสาวเป็นพิษเพราะ ผัวแก่ชูชกได้ความลําบากก็เพราะนางอมิตดาใช้ -------------------------------- นางอมิตตดาเป็นตัวละครประกอบอยู่ในวรรณคดีเรื่องร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดกมีชื่อเรียกต่างกันเช่นอมิตดาอมิ ตตา และอมิตตตาปนา ตัวละครในมหาเวสสันดรชาดก http://www.mahachat.com/index.php/doc/189-2013-09-06-07-... 10 of 18 26/5/2559 19:45
- 11. นางอมิตตดาเป็นคนสวยและขยันในกิจการงานบ้านงานเรือนปรนนิบัติชูชกเยี่ยงภรรยาที่ดีจนเป็นเหตุให้พราหมณ์ใน ละแวกนั้นโกรธเคืองภรรยาของตนเพราะเห็นว่าภรรยาของตนไม่ดีเท่าอมิตตาบรรดาภรรยาพราหมณ์ทั้งหลายจึงพากันโกรธรุม ด่าทอนางอมิตตดาเมื่อกลับมาถึงเรือนแม้ชูชกจะขอทํางานแทนนางนางก็ไม่ยินยอมที่จะใช้สามีได้ขอให้ชูชกไปขอสองกุมารมา เป็นทาสช่วงใช้ นางอมิตตดามีความกตัญญูกตเวทีต่อพ่อแม่เป็นแบบอย่างของลูกที่เชื่อฟังและอยู่ในโอวาทเมื่อต้องไปเป็นภรรยาของ เฒ่าชูชกเพราะพ่อแม่ของตนไม่มีเงินใช้หนี้นางก็มิได้ขัดขืนแต่อย่างใด “ส่วนว่านางอมิตตดานั้นเป็นลูกเหล่าตระกูลไม่เสียชาติ ไม่คิดว่าตัวเป็นสาวได้ผัวแก่แล้วก็เป็นเมียทาส คิดว่าทุกข์ ของพ่อแม่กรรมแล้วก็ตามกรรม…” นางเป็นภรรยาที่ดีปฏิบัติต่อสามีอย่างไม่ขาดตกบกพร่องและเป็นผู้ที่รักษาประเพณีไม่ยอมให้สามีต้องทําหน้าที่แทน ตนตามคตินิยมของคนในยุคนั้น “…เป็นต้นว่าหาหุงต้มตักตําทุกคํ่าเช้าไม่ขวยเขินละอายเพื่อน เวลาเช้าเจ้าก็ทําเวลาคํ่าเจ้าก็มิให้เตือนทั้งการเรือนเจ้าก็ มิให้ว่า ทั้งฟืนเจ้าก็หักทั้งผักเจ้าก็หาเฝ้าปฏิบัติเฒ่าชราทุกเวลากาล นั้นแล” ชูชกทั้งรักและหลงนางอมิตตดาเมื่อต้องจากนางเดินทางไปขอสองกุมารจึงซ่อมแซมบ้านให้และสั่งสอนนางอมิตตดา ให้อยู่กับบ้านอย่าไปไหนอย่าเที่ยวคบเพื่อนจะเสียตัวผู้ชายชั่วจะหยอกเอินถ้ามีคนมาพูดเกี้ยวก็อย่าได้ต่อคําถ้าผู้ชายเข้ามาใกล้ก็ อย่าได้ทักทายเพราะจะรู้ว่าชูชกไม่อยู่ ในขณะเดียวกันนางอมิตดาก็เป็นตัวอย่างของคนที่ไม่มีความเป็นตัวของตัวเองปล่อยชีวิตของตนให้เป็นไปตาม กระแสของสังคมจนเกินควรจึงแสดงนิสัยพาลพูดจาไม่สุภาพใจร้ายและข่มขู่สามี “…ว่ากระไรหาอ้ายเฒ่าจัญไรนี้จะไม่ไปหรือ ทําหน้าเป็นหน้างั่งหง่อยเหงาโง่…” ---------------------------------- พระอัจจุตฤาษีเป็นตัวละครอยู่ในวรรณคดีเรื่องร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดกบางทีเรียกพระมุนีพระนักสิทธิ์พระ สิทธาจารย์โยคีและพระฤาษี พระอัจจุตฤาษีเป็นผู้บอกทางเข้าเขาวงกตให้ชูชกไปพบพระเวสสันดรโดยหลงกลเฒ่าชูชกที่หลอกลวงว่าเป็น กัลยาณมิตรของพระเวสสันดรจึงนอกจากจะให้ที่พักพิงและต้อนรับชูชกเป็นอย่างดีแล้วยังให้กินผลไม้และบอกทางไปยัง อาศรมของพระเวสสันดรด้วย พระอัจจุตฤาษีเป็นผู้บําเพ็ญเพียรบารมีอย่างเคร่งครัดมีความเมตตากรุณามากเช่นให้ชูชกได้พักผ่อนตามอัธยาศัยให้ กินผลไม้ที่ตนเก็บไว้เป็นอาหารและยังให้อาหารสําหรับการเดินทางไปหาพระเวสสันดรจะเห็นได้ว่าพระอัจจุตฤาษีเป็นแบบ อย่างของนักธรรมผู้ฉลาดแต่ขาดเฉลียวเพราะเป็นผู้มีเมตตามากจึงถูกลวงได้ง่าย พระอัจจุตฤาษีกลับชาติมาเป็นพระสารีบุตรเป็นอัครสาวกฝ่ายขวาได้รับยกย่องเป็นเอตทัคคะว่าผู้เลิศด้วยปัญญาเทศน์ ตัวละครในมหาเวสสันดรชาดก http://www.mahachat.com/index.php/doc/189-2013-09-06-07-... 11 of 18 26/5/2559 19:45
- 12. โปรดโยมแม่แล้วนิพพาน ---------------------------------- พรานเจตบุตรเป็นตัวละครอยู่ในวรรณคดีเรื่องร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดกบางทีเรียกว่าพรานป่าเป็นพรานผู้ชํานาญ ป่าชาวเจตราษฎร์ที่มีร่างกายกํายําลํ่าสันสูงใหญ่หนวดเคราดกวาจาหยาบใจกล้าดุดันและเหี้ยมโหดได้รับมอบหมายจากกษัตริย์ เจตราษฎร์ให้ไปคอยรักษาต้นทางเพื่อมิให้ผู้ใดไปรบกวนพระเวสสันดรเช่นชาวสีพีใช้ให้คนมาทําร้ายหรือยาจกติดตามไปขอ พระกุมารยกเว้นแต่ทูตของกรุงสีพีหรือผู้รับคําสั่งจากพระเจ้าเจตราษฎร์เท่านั้น เมื่อชูชกเดินทางไปขอสองกุมารจากพระเวสสันดรจนถึงถิ่นที่พรานเจตบุตรดูแลก็ลวงเจตบุตรว่าชาวสีพีหายโกรธ เคืองพระเวสสันดรแล้วพระเจ้ากรุงสญชัยและพระนางผุสดีมีพระประสงค์จะพบพระโอรสจึงให้ชูชกเป็นทูตไปเชิญพระ เวสสันดรกลับบ้านเมืองพรานเจตบุตรก็ดีใจต้อนรับเลี้ยงดูชูชกเป็นอย่างดีให้พักอาศัยจัดเสบียงอาหารให้และแนะนําทางที่จะไป ยังอาศรมของพระอัจจุตฤาษีต้นทางที่จะเข้าสู่อาศรมของพระเวสสันดรเพื่อให้แวะถามถึงหนทางที่จะไปยังเขาวงกตต่อไป พรานเจตบุตรเป็นแบบอย่างของคนดีแต่ไม่ฉลาดจึงตกเป็นเหยื่อของคนหลอกลวงที่มากไปด้วยเล่ห์เหลี่ยมอย่างชูชก พรานเจตบุตรกลับชาติมาคือพระฉันนะเถระ ---------------------------------- พระเจ้ามัททราชเป็นตัวละครประกอบอยู่ในวรรณคดีเรื่องร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดกเป็นกษัตริย์ผู้ครองแคว้นมัท ทราชในเรื่องกล่าวถึงพระเจ้ามัททราชสองพระองค์พระองค์หนึ่งเป็นพระราชบิดาของพระนางผุสดีผู้เป็นมเหสีของพระเจ้า สญชัยและมีพระโอรสพระนามว่าเวสสันดรส่วนอีกพระองค์หนึ่งคือพระราชบิดาของพระมัทรีมเหสีของพระเวสสันดร พระเจ้ามัททราชที่เป็นพระราชบิดาของพระมัทรีนั้นอาจจะเป็นพระเชษฐาหรือพระอนุชาของพระนางผุสดีก็ได้เพราะ ในตอนที่กล่าวถึงพระเวสสันดรเมื่ออภิเษกกับพระมัทรีนั้นได้กล่าวไว้ว่า “พระมัทรีเป็นราชธิดาในมาตุลราชวงศ์” คําว่า“มาตุ ล” อาจหมายถึง“ลุง” หรือ“น้า” (ญาติฝ่ายแม่) ก็ได้ ตอนท้ายของเรื่องมหาเวสสันดรชาดกกล่าวว่า พระเจ้ามัททราช พระราชบิดาของพระมัทรีกลับชาติเป็นพระ มหานามศากยราช ซึ่งพระมหานามศากยราชเดิมเป็นราชบุตรพระเจ้าอมิโตทนราชผู้เป็นพระเจ้าอาของพระสิทธัตถะกุมาร --------------------------------- ตัวละครในมหาเวสสันดรชาดก http://www.mahachat.com/index.php/doc/189-2013-09-06-07-... 12 of 18 26/5/2559 19:45
- 14. -------------------------------- แม่ช้างเผือกกเรณู (นางช้างอากาศจาริณี) เป็นตัวละครอยู่ในวรรณคดีเรื่องร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดกเป็นช้างตระกูล ฉัททันต์ที่พาลูกช้างสีขาวบริสุทธิ์มาไว้ในโรงช้างต้นแล้วก็กลับไปอยู่ป่าตามเดิมลูกช้างตัวนั้นประชาชนขนานนามว่า“ปัจจัยนาค” แม่ช้างกเรณูเป็นตัวละครประกอบที่สําคัญตัวหนึ่งที่ทําให้เกิดเรื่องต่างๆตามมามากมายตั้งแต่ต้นจนจบเรื่องโดยได้ให้กําเนิด ลูกช้างชื่อปัจจัยนาคและนํามามอบให้เป็นช้างคู่บารมีของพระเวสสันดรแม่ช้างกเรณูนี้กลับชาติเป็นกีสาโคตมีได้รับยกย่องเป็น เอตทัคคะผู้ทรงจีวรเศร้าหมอง ------------------------------------- - ตัวละครในมหาเวสสันดรชาดก http://www.mahachat.com/index.php/doc/189-2013-09-06-07-... 14 of 18 26/5/2559 19:45
- 17. เพราะได้ช่วยให้พระเวสสันดรบริจาคปุตตทานได้สําเร็จสมความมุ่งหมายเทวดาที่เนรมิตเป็นเสือโคร่งกลับชาติมาเป็นพระสิมพลี หรือพระสิวลีเป็นสาวกรูปหนึ่งที่ได้ช่วยกิจการพระศาสนาเป็นอย่างมากได้รับยกย่องเป็นเอตคัคคะผู้มีลาภมาก ----------------------------------- เทวดาที่แปลงเป็นพระยาพยัคฆราช(เสือเหลือง) กลับชาติมาเกิดเป็นพระจุลนาคเถระพระจุลนาคนี้ไม่มีชื่อปรากฏ โดยตรงในพระคัมภีร์แต่มีปรากฏในพระสุตันตปิฎกเถรกถาเรียกชื่อว่าพระจุฬกเถระ(ซึ่งอาจเป็นองค์เดียวกันก็ได้) เป็นสาวกที่ มีคติธรรมมองทุกสิ่งทุกอย่างในแง่ดีงามถือเอาความดีงามมาเป็นหลักในการปฏิบัติตนจนได้ฌาณสมาบัติบรรลุพระอรหัตตผล ------------------------------------- เทวดาที่แปลงร่างเป็นราชสีห์ส่งเสียงร้องดังลั่นสนั่นป่าระหว่างทางที่พระนางมัทรีเดินทางเพื่อให้พระนางหวาดกลัว และเดินทางล่าช้าเพราะเกรงว่าหากพระนางมัทรีกลับทันเวลาจะเที่ยวติดตามสองกุมารได้ทันจะเป็นการขัดขวางการบริจาคปุ ตตทานของพระเวสสันดรได้ดังคําประพนธ์ว่า เทวดาที่แปลงร่างเป็นราชสีห์กลับชาติมาเป็นพระอุบาลีได้รับยกย่องจากพระบรมศาสดาในตําแหน่งเอตคัคคะเลิศกว่า ภิกษุทั้งหลายในทางผู้ทรงพระวินัยครั้งเมื่อทําปฐมสังคายนาเป็นผู้วิสัชนาพระวินัย ------------------------------------- ๒๒. นายนักการ(อํามาตย์ที่กราบทูลข่าวเนรเทศ) นายนักการเป็นตัวละครอยู่ในวรรณคดีเรื่องร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดกมีตําแหน่งเป็นอํามาตย์รับใช้อยู่ในราชสํานัก แห่งนครสีพี ปรากฏบทบาทในกัณฑ์หิมพานต์ตอนที่พระเจ้ากรุงสญชัยต้องจําพระทัยขับไล่พระเวสสันดรตามเสียงเรียกร้อง ตัวละครในมหาเวสสันดรชาดก http://www.mahachat.com/index.php/doc/189-2013-09-06-07-... 17 of 18 26/5/2559 19:45
- 18. ของชาวนครสีพีด้วยพระเวสสันดรได้ประทานช้างปัจจัยนาคแก่พราหมณ์เมืองกลิงคราษฎร์พระเจ้ากรุงสญชัยจึงทรงให้นาย นักการนําความไปกราบทูลพระเวสสันดร เมื่อพระเวสสันดรทรงทราบก็มิได้เสียพระทัยกลับรับสั่งว่าหากใครขอพระพาหา หรือพระเนตรก็จะให้เพื่อแลกกับพระโพธิญาณในเบื้องหน้าครั้งนั้นเทวดาดลใจให้นายนักการถวายคําแนะนําสถานที่คือเขา วงกตให้แก่พระเวสสันดรพระองค์จึงทรงให้นายนักการไปทูลพระราชบิดาขอเลื่อนเวลาเพื่อทรงบําเพ็ญสัตตสดกมหาทานก่อน นายนักการเป็นอํามาตย์ผู้มีความจงรักภักดีต่อพระเวสสันดร ในขณะที่พระเจ้ากรุงสญชัยกล่าวเนรเทศพระ เวสสันดรนั้นนายนักการก็รีบรับรับสั่งแล้วนําความไปกราบทูลพระเวสสันดรให้ทรงทราบและยังได้ถวายคําแนะนําสถานที่ที่ กษัตริย์ทั้งสี่พระองค์คือพระเวสสันดรพระมัทรีพระชาลีและพระกัณหาทรงผนวชเป็นนักบวชด้วยสถานที่เขาวงกตนี้เองที่พระ เวสสันดรทรงบริจาคพระชาลีและพระกัณหาให้แก่ชูชกและพระราชทานพระมัทรีให้แก่พระอินทร์ซึ่งจําแลงเป็นพราหมณ์มาทูล ขอ นายนักการที่นําข่าวการเนรเทศมาทูลพระเวสสันดรกลับชาติมาเกิดเป็นพระอานนท์ได้รับยกย่องในตําแหน่งเอตคัค คะเป็นผู้เลิศกว่าภิกษุทั้งปวงถึง๕ประการเป็นพหูสูตรเป็นผู้มีสติเป็นผู้มีคติเป็นผู้มีความเพียรและเป็นพุทธอุปัฏฐากเมื่อครั้งทํา ปฐมสังคายนาเป็นผู้วิสัชนาพระสูตรมีอายุยืนถึง๑๒๐ปีปรินิพพานกลางอากาศ ------------------------------------------ ๒๓. เสนาจุตตอํามาตย์ เสนาจุตตอํามาตย์เป็นตัวละครอยู่ในวรรณคดีเรื่องร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดกเป็นอํามาตย์ผู้จัดสัตตสดกมหาทานให้ แก่พระเวสสันดรปรากฏในกัณฑ์ทานกัณฑ์ ----------------------------------------- ตัวละครในมหาเวสสันดรชาดก http://www.mahachat.com/index.php/doc/189-2013-09-06-07-... 18 of 18 26/5/2559 19:45