1. OBUKA NA U^ILI[NIOT KADAR VO FUNKCIJA NA RAZVIVAWE
KOMPETENCII ZA UPRAVUVAWE I RAKOVODEWE
TRAINING OF STAFF FOUNDATION FOR A FUNKTION IN THE DEVELOP
COMPETENCIES FOR MANAGEMENT AND MANAGING
Izrabotila:м-р. Stamenkova Sla|ana,
БАС- Академија Смилевски, Скопје
Slagana_stamenkova@yahoo.com
Апстракт
Учењето е патување, тоа е дисциплина, начин на гледање на светот, подрачје на
откривање1 .
Квалитетно образование е еден од најзначајните фактори за развој на секоја
индивидуа, а со тоа и општеството во целина.Високото знаење, компетенции, вештини се
прифатеникако базични услови за активно граѓанство, вработување и социјална кохезија.
Квалитетот на образованието е есенцијален и од аспект на потребите на пазарот на трудот
и слободното движење на работната сила надвор од рамките на државата.Од науката се
бараат нови решенија. Се јавува потреба од стекнување на нови знаења и вештини а тоа
бара процес на доживотно учење , институционализирање на системот на континуирано
образование за сите.
Abstract
Learning is a journey, it is a discipline, a way of seeing the world, an area of detection.
Quality education is one of the most important factors for the development of each individual
and thus society whole. Highly knowledge, competencies, skills been accepted as basic
conditions for active citizenship, employment and social cohesion. Quality education is essential
from the perspective of the needs of the labor market and free movement of labor beyond state.
Of science is looking for new solutions. The need of acquiring new knowledge and skills and it
requires a process of lifelong learning, institutionalized system of continuous education for all.
Клучни зборови: обука, квалитет на настава, професионален развој,
професионални компетенции.
Keywords: training, quality teaching, professional development, professional competencies
Вовед
Развој на менаџментот не е само тренд туку и вистинска потреба.Новото време бара
училишта од нов тип, а тие пак бараат нов тип на училишен кадар, директори, наставници
и стручни служби, способни да ја реализираат мисијата и визијата на училиштата.
На овој план за жал направено е многу малку, а менаџмент во образованието
сеуште го нема најдено вистинското место, и неговата улога.
Досегашниот пристап за образованието е дека е тоа потрошувачко, а додека современиот
пристап е дека на образованието треба да се гледа како инвестирање( тоа е наведено и во
документот на OECD и публикувано во 1986 год.).
1
Hutchens,2002,str.62
1

2. Според Националната стратегија за развој на образованието 2005 - 2015 образованието
има потреба од реформи.Имено анализите покажуваат низа на недоследности кои ја
отежнуваат модернизацијата на образованието или ги забавуваат иницијативите за нејзино
реорганизирање.
Introduction
Management Development is not just a trend but needs.The new real time requires a new type of
schools, and these require a new type of school staff, principals, teachers and professional
services, able to realize the mission and vision of schools.
This plan, unfortunately there is little, and management in education still has not found the right
place, and his role.
The current approach to education is that it is consumption, while the modern approach is that
education should be viewed as an investment (it is stated in the document of the OECD and
published in 1986.).
According to the National Strategy for Development of Education 2005 - 2015 education needs
reform. Appointment analyzes show a range of inconsistencies that hamper the modernization of
education or fun initiatives for its reorganization.
Системот на обука за наставниците, директорите, стручните служби во
текот на работата
.Еден од условите за успешно извршување на сложените улоги на сите чинители
во образованието е стручна оспособеност која се стекнува во текот на базично
образование, а се надоградува во текот на целиот работен век. Тоа значи:
Да го подобри квалитетот и ефикасноста на образовниот систем во земјава,
Да го поттикне совладувањето на научните и техничките достигнувања во
образовниот сектор,
Да се воведат иновации,
Стручното усовршување може да биде задолжително и факултативно.Задолжителното
обично се спроведува кога се воведуваат нови наставни програми, кога се менува
технологијата на образованието, и слично и тие се почести.Како тоа практиќно би
изгледало?Наставниците би требало во одредено време ( кое што науката и праксата
ги бара) да посетуваат одредени стручни усовршувања од следниве подрачја:
1. Струки по методика,
2. Психолочко-педагошки теми,
3. Од општествено подрачје,
Тоа значи дека и организатори и реализатори на обуките мораат да понудат оригинални
решенија, по форма и по содржина.Значи усовршувањето треба да има облик на научно- и
сражувачка работа или да биде на граница со истото.Тоа значи дека обуките треба да ги
водат добри практичари, во својата област на познавање, кои ги унапредуваат облиците,
техниките, и методите на работа. Обуките во Македонија се повеќе резултат на понуда
отколку на побарувачка од училиштата.
Во моментот во Македонија обуките ги спроведуваат: БРО, НВО заедно со БРО,
Универзитети , и меѓународни организации, служби, агенции на амбасади одговорни за
усовршувања.Облиците може да бидат: обуки, симпозиуми, курсеви, студиски престои,
објавени трудови во стручни и научни магазини, и публикации, образование на далечина,
докторат на одредена област, активност на ментори и едукатори.
2

3. При тоа се соочуваат со помали и поголеми проблеми од типот на : ненавремена и
нецелосна информација, отсуство на помош, потреба од дополнително време за сите
активности кои се потребни за надоградба.
Една образовна промена се смета за успешна ако ги помине следниве фази:
Иницијатива:
Имплементација,
Институционализација
The system of training for teachers, principals, professional services during
the work
. One of the conditions for successful execution of complex roles of all stakeholders in education
is vocational qualifications which are acquired during basic education, and builds throughout a
lifetime. It means:
• To improve quality and efficiency of the education system in the country,
• To encourage mastery of scientific and technical achievements in the education sector
• To introduce innovations
Vocational training may be compulsory and. optional Obligatory usually implemented when
introducing new curricula, when changing technology education, etc. and they roads.How a
practice would seem? Teachers should at a certain time (which science and practice required) to
attend certain professional developments of the following areas:
First Professions Mon methodology,
The second Psychological-Pedagogical topics
The third on the social area,
This means that organizers and carriers of training must provide original solutions in form and
contents. The signs of improvement should be a form of scientific and and research work or be
on the border with same was also .Toa means that training should lead to good practitioners in
their field of knowledge that promote the forms, techniques, and methods of work. Training in
Macedonia are more a result of supply rather than demand from schools.
Currently training in Macedonia by: BDE, along with BDE NGOs, universities and international
organizations, agencies, agencies responsible for embassies training . Form taken may include
training, workshops, courses, study tours, published articles in professional and scientific
magazines and publications, education distance doctorate in a specific area, activity of mentors
and educators.
When it is faced with smaller and bigger issues like: late and incomplete information, lack of
help, need additional time for all activities that are required for upgrades.
An educational change is considered successful if they pass the following stages:
• Initiative
Implementation,
• Institutionalization
Истражувања:
Поради сите погоренаведени факти во својот м-р. труд извршив истражувања
поврзани со тоа , а резултатите се следниве:
Испитаниците на прашањето: Која била главната причина за посетување на семинари
или други облици на усовршување, одговориле дека тие се корисни за нивниот
професионален развој(86%), 7% одговориле дека тие се битни, а 7 % одговориле дека тие
3

4. се задолжителни и обично досадни.Toa значи дека обуките/семинарите и други форми на
усовршувања во голема мера допринесуваат за напредокот на испитаниците, но сеуште
непостои специјализирана организација/установа која стриктно би се занимавала со
имплементитање на добиените знаења во пракса, со напредокот на учесниците спрема
бројот , видот, на посетените обуки/семинари или друг вид на усовршувања, што само
води до фактот дека нема координација на училиштата и организациите кои нудат обуки,
непостои континуиран процес на следење на знаењата стекнати на нив. Од стекнатите
знаења, вештини во пракса би требало да значи и напредување во својот кариерен развој,
т.е. развивање на компетенции за раководење и управување.
Research:
For all above mentioned facts in his MA. Labor enforceable research related to it, and the results
are as follows:
Respondents to the question: What was the main reason for attending seminars or other forms of
development, said that they are useful for their professional development (86%), 7% said that
they are important, and 7% said that they are required and usually and boring.That means
training / seminars and other forms of improvements greatly contribute to the progress of the
respondents, but still not available specialized organization / institution which would be strictly
dealt with mplementation of the acquired knowledge in practice, the progress of participants to
the number, type , visited the training / seminars, or other improvements, which only leads to the
fact that there is no coordination of schools and organizations that offer training, there isn't
continuous process of monitoring the knowledge acquired to them. From the acquired
knowledge, skills practice should mean advancing in their career development, and develop
competencies for leadership and management.
obicno bitni se
dosadni 7%
7%
korisni
bitni se
obicno dosadni
korisni
86%
Според Националната стратегија за развој на училишниот кадар во Р Македонија,
посебен акцент се дава на усовршувањето преку различни форми на усовршувања.
Повеќето од испитаници при моето истражување се на мислење дека
обуките/семинарите имаат значаен придонес за нивното продлабочување на знаењата
46%, а по 27% одговориле дека делумно тие придонесуваат за продлабочување на нивните
знаења, или тешко се пренесуваат стекнатите знаења во училиштата.Пак доаѓаме до
слична констатација дека нема континуитет во спроведување на обуките, односно
планирањето е една од најважните вештини за целосен успех на сите чинители во
4

5. стратегијата на спроведување и имплементирање на обуките/семинарите и други форми на
усовршувања.
На прашањето: Кое е вашето мислење за системот на обуки во текот на работата,
во вашата земја?
Скоро сите испитаници одговориле дека не постои ефективен систем на обуки, т.е.
стихијност и неорганизираност на обуките - 73.3%. Тоа неминовно води кон донесување
на долготрајна развојна политика/стратегија за обуките на училишниот кадар. Непостоење
на валидно наградување, отсуство на база на податоци за учесниците на обуките/
семинарите и нивните професионални компетенции неприлагодување кон постоечките
услови на децентрализација, немање на контрола за за имплементирање на наученото во
пракса, ќе доведе до намалување на максималниот ефект- професионален напредок, За
спроведување на сите промени, треба да се менуваат навиките,за реализација на сите
начини на спроведување на професионално усовршување на училишниот кадар.
За мотивација после обуките/ семинарите,мислењата на испитаниците се поделени.
26.66% сметаат дека поседуваат поголема мотивација за работа после посетени одредени
обуки/семинари, 20% се изјасниле за добра мотивација, 26.67% велат дека покажуваат
добра мотивација за работа,кај 20% има некаква мала мотивација за работа а само 6.67%
намаат мислење во врска со тоа.Меѓу другото најважната работа на менаџментот е
мотивација за работа, со што и компетенциите се зголемуваат, или потребата ја создава
акцијата, акцијата ја постигнува целта, а целта ја задоволува потребата. Со тоа се стекнува
задоволство 4Ц (control, chollenge, creativity, cach)или (контрола, предизвик,
создавање/креативност, пари).
Во врска со самодовербата во однос на работата после обуките/ семинаритее следен :
колку училишниот кадар е свесен за своите можности, вредности, но и потреби, толку
повеќе ќе бидат во можност да делуваат во својата средина на работа при што
самодовербата претставува разбирање на самиот себе. 73.33% од испитаниците
одговориле дека се спокојни/а после обуките/семинарите, што укажува на фактот дека тие
се свесни за своите способности, за воведување на новини/ иновации, или промени во
училиштат па и образованието во целина. Тоа води кон фактот дека треба да се направи
развоен план во кој ќе се опфатат вештините, навиките, ставовите и компетенциите на
вработените во образованието
Cording to the National Strategy for development of school staff in the Republic of Macedonia,
special emphasis is given to improvement through various forms of training.
Most of the respondents in my research is of the opinion that training / seminars have significant
contribution to deepening their knowledge of 46%, followed by 27% responded that they
partially contribute to deepen their knowledge, or are difficult to spread the acquired knowledge
in schools. Then come to a similar conclusion that there is no continuity in conducting training or
planning is one of the most important skills for the full success of all stakeholders in the strategy
of enforcement and implementation of training / seminars and other forms of development.
The question: What is your opinion about the training system during the work, in your country?
Almost all respondents said that there is no effective system of training, ie spontaneous nature
and organization of training - 73.3%. This inevitably leads to making long-term development
policy / strategy for training of school staff. Lack of a valid award, absence of a database of
participants of trainings / seminars and their professional competence inflexible to existing
conditions of decentralization, lack of control to implement the learning into practice, will lead to
5

6. a reduction in the maximum effect-professional progress, implement any changes need to change
habits, to realize all the ways of implementing the professional development of school staff.
Motivation after training / seminars, the opinions of the respondents were divided.
26.66% think that they have greater motivation to work after visited some trainings / seminars,
20% reported a good motivation, 26.67% say they show good motivation to work in 20% have a
little motivation to work and only 6.67% did not have opinion about that. Between other most
important work of management is the motivation for work, thus increasing competence, or the
need created by the action, the action achieves the goal and the goal meets the need. This obtains
pleasure 4c (control, chollenge, creativity, cach) or (control, challenge, create / creativity,
money).
Заклучок
Согледувајќи ги препораките на EУ можеме да заклучиме дека нашата земја има
потреба да ги следи насоките за развој дадени од ЕУ и со преземање на конкретни чекори
да ни овозможи приближување кон европското семејство. Овие препораки укажуваат на
потребата за постојано усовршување и развој. Za da mo`e da se snajdat i da se nosat so
promenite mora da se steknat so neophodno znaewe i ve{tini i istite da gi koristat vo praktikata.
Училишниот кадар на 21-век е богат во смисла на општо образование и стручна
оспособеност со што станува мобилен на планот на стекнување на потребни вештини за
успешно реализирање на својата професија.Многу е важно кај училишниот кадар да се
развие свеста и потребата за стручно усовршување како основа за професионален развој,
при што треба да се постават критериуми и стандарди за напредување, а тоа ќе биде
мотивитачки ефект за постојано професионално усовршување.
Conclusion
Realizing the recommendations of the EU we can conclude that our country needs to follow the
directions for development provided by the EU and by taking concrete steps to enable us closer
to the European family. These recommendations indicate the need for constant improvement and
development. To that can be found to be thinking a and so must change to acquisition with
necessary knowledge and skills and picking them used in practice.
School staff of 21 century is rich in terms of general education and professional training which
becomes mobile in terms of acquiring the necessary skills to successfully implement it
profession. Many is important for school staff to develop awareness and the need for
professional development as basis for professional development, and to set criteria and standards
for advancement, and it will be motivation effect of continuous professional development.
Предлог решенија
Една од областите од развојот на глобалниот човеков потенцијал е развитокот на
вештините т.е. зголемување на компетенции на вработените- училишниот кадар.
Поаѓајќи од фактот дека училишниот кадар треба постојано да се усовршуваа и да ги
совладуваат современите технологии и методолошкиот приод во наставата, и работата во
училиштата треба да посетуваат семинари, симпозиуми, натпревари, изложби, конгреси,
користење на современи методи и наставна технологија и на тој начин прилично учат и се
усовршуваат, но сепак недоволно и несуштински.Поради тоа треба:
 Да се направи системски пристап во имплементација на проектите за да се избегнат
навиките за урамниловка во статусот на наградување , со тоа ќе се избегне и отпор
кон професионалните обврски.
6

7.  Многу е важно да се развие потреба за професионално усовршување. При тоа е
потребно да се постават критериуми и стандарди за напредување што би било
мотивирачко за посетеноста на истите, на кој начин ќе се стекнат учесниците со
различни конпетенции кои би ги вклучило и компетенциите за раководење и
управување.
 Да се направи промена во статусот на наградување, со што ќе се избегнат ситуации
во кои сите чинители во образованието имаат ист статус без оглед на квалитетот,
посетени обуки/семинари, принципот на работа, резултатите во различни области
од образовната работа.
 Министерството за Образование и наука системски ќе изгради модел за
напредување(кариерно),во основното и средното образование и ќе го вгради во
Законска рамка. 2 a
dd Proposed Solutions
One area of development of global human potential is the development of skills that is
increasing the competencies of employees-school staff.
Starting from the fact that school teachers should be constantly refined and master
modern technologies and methodological approach to teaching and working in schools
need to attend seminars, symposia, competitions, exhibitions, congresses, using modern
teaching methods and technology that way quite learned and perfected, but insufficient
and not substantially. Because of it should:
To make a systematic approach in implementing projects to avoid habits leveling the
status of the reward, it would avoid resistance to professional obligations.
It is important to develop a need for professional development. When it is necessary to
establish criteria and standards for advancement would be motivating for the attendance
of the same, that way you will gain participants with different competence which would
include competencies for leadership and management.
To make the change in status of the reward, which will avoid situations in which all
stakeholders in education have the same status regardless of quality, attended trainings /
seminars, the principle of operation, results in different areas of educational work.
Ministry of Education and Science system will build a model for advancement (career)
in primary and secondary education and will incorporate the legal framework. add
Очекувани ефекти од воведувањето на предлог решенијата
Ефектите од овие предлог решенија треба да овозможат училишниот кадар да ги зголеми
своите компетенции во:
Стручноста како компетенција на училишниот кадар е од есенцијална
важност.Начинот на кој училишниот кадар ги стекнува и гради своите компетенции треба
да се менува и да се вгради во системот за доживотно учење.
Педагошки компетенции,училишниот кадар треба да биде компетентен на педагошки и
дидактички план за да може своите знаења, вештини, креативност, соработка, критичко
мислење, способност за решавање на проблеми, да ги пренесе на останатите, а што
2
Национална програма за развој на образованието во Р Македонија, 2005 - 2015g. , програма за
професионален развој на училишниот кадар, стр.21
7

8. неминовно води кон компетенции за управување и раководење, на училиштата,
општините( во дух на децентрализација).
Употреба на образовни технологии е една од клучните компетенции кај училишниот
кадар која укажува на нивната професиооналност. Најважно е таа да се сфати во контект
на педагошки потенцијал и можност за нејзина интеграција во стратегиите за учење и
организација на работата.
Организациски компетенции и способност за тимска работа. Работата на училишниот
кадар неможе веќе да се гледа како индивидуална работа – активност, туку таа се
трансформира во тимска работа и претставува дел од колективна работа. Добро работење
во училиштата подразбира практикување на принципи, вештини, способности,
партиципативен менаџмент со што им се овозможува на наставниците да учествуваат во
донесување на одлуки.
Expected effects of the introduction of draft resolutions
The effects of these proposed solutions should enable school staff to increase their competence
in:
Expertise as competence of school staff is essential importance. Way that school staff acquires
and builds their competence should be modified and incorporated into the system for lifelong
learning.
Pedagogical competencies, school staff should be competent in pedagogical and didactic plan to
be their knowledge, skills, creativity, cooperation, critical thinking, the ability to solve problems,
to convey to others, which inevitably leads to competence management and management,
schools, municipalities (in the spirit of decentralization).
Use of educational technologies is one of the key competencies for school personnel indicating
their professionalism. Most importantly, it is understood in the context of pedagogical potential
and possibility of its integration strategies for learning and work organization.
Organizational competence and capacity for teamwork. The work of the school staff can now be
seen as individual work - activity, but it is transformed into team work and is part of a collective
work. Good practice in schools means practicing the principles, skills, abilities, participatory
management which enables teachers to participate in decision making.
Користена литература:
Aleksova,A. (1986), Dali i kakvi obrazovni standardi?Skopje: Obrazovni refleksi br. 4 .
Vilotijevi}. M (1993),Organizacija i rukovo|ewe {kolom, Beograd:Nau~na kwiga.
Galevska,A N.(1998), Kvalitativni istra`uvawa vo vospitanieto i obrazovanieto,Bitola: Kiro
Dandaro.
Galevska,AN. Jaknewe na sistemot za obuka na nastavniot i rakovodniot kadar od u~ili{tata vo
funkcija na kvalitetot na obrazovanieto, Skopje:Univerzitet,”Sv. Kiril Meetodij”,Filozofski
fakultet.
Gocevski, T. (2003), Obrazoven menaxment,Bitola: Kiro Dandaro.
Enciklopediski re~nik pedagogije,(1963) Zagreb:Matica hrvatske.
Zakon za osnovno obrazovanie, (2008), Slu`ben vesnik, Skopje.
Petkovski,K.(1998), Menaxment vo u~ili{te, Skopje:NIRO Prosveten rabotnik.
Jamnik,I. (2008), VlogeMenagerja po Mitzbergu v uceci se organizaciji, Magisterski trud, Qubqana:Ekonomski
fakultet.
Ministerstvo za obrazovanie i nauka, BRO ,(2007),Skopje:
Koncepcija za devetgodi{no osnovno vospitanie i obrazovanie
8

9. Niehoff,A,H.(1966), “The process of innovation”, Chicago:Aldine Publishing Company, str. 40.
Petkovski K., Trajkovska I.,(2004), Prira~nik za razvojno planirawe na u~ili{teto, Bitola:
Herakli komerc,
Petkovski,K. Mirjana A. Aleksova(2004), Vodewe na dinami~no u~ili{te, Skopje:Biro za razvoj na
obrazovanieto.
RABOTNA GRUPA,(2005), Programa za profesionalen razvoj na u~ili{niot kadar, Nacionalna programa
za razvoj na obrazovanieto vo R Makedonija 2005 - 2015 g.
Ratkovi}, Za{to mewati nastavnike? Prv del, str. 9 - 132.
[uklev B., (2004), Menaxment, Skopje: Ekonomski fakultet .
9