8. Άγιος Βιτάλιος ψηφιδωτό Ιουστινιανού
Μελέτη εικόνας
◦ 1. Ποιος νομίζετε ότι είναι το σημαντικότερο πρόσωπο ανάμεσα στους
αξιωματούχους της παράστασης;
◦ 2. Παρατηρήστε προσεκτικά την εικόνα του αυτοκράτορα. Μπορείτε να
απαριθμήσετε τα στοιχεία που τον κάνουν να ξεχωρίζει από όλους τους
υπόλοιπους;
◦ 3. Περιγράψτε τις βυζαντινές ενδυμασίες.
◦ 4. Πάνω από ποιων μορφών τα κεφάλια παρατηρείτε κάποια επιγραφή;
Γιατί συμβαίνει αυτό;
◦ 5. Ποια από τις αναπαριστώμενες μορφές είναι μπροστά και ποια είναι
πίσω από την άλλη; Μπορούμε να το καταλάβουμε κοιτώντας τα
κεφάλια ή τα πόδια τους;
◦ 6. Παρατηρήστε την επιφάνεια της εικόνας. Από τι είδους υλικά είναι
φτιαγμένο το έργο; Γνωρίζετε την τεχνική του ψηφιδωτού;
◦ 7. Έχετε δει να στέκονται και να εικονίζονται σήμερα άνθρωποι κατά
τον ίδιο τρόπο με τις μορφές του ψηφιδωτού;
◦ 8. Αν «μπαίνατε» μέσα στην εικόνα, θα είχατε χώρο να περπατήσετε
ανάμεσα στις μορφές;
◦ 9. Παρατηρήστε τα πόδια των εικονιζομένων. Πατούν σταθερά στο
έδαφος ή μοιάζουν να αιωρούνται; Γιατί;
10. Μελέτη εικόνας
◦ Κοιτάξτε την
εικόνα για 2-3
λεπτά
◦ Κάντε έναν
κατάλογο με 10
λέξεις ή
φράσεις
σχετικά με την
εικόνα
Άγιος Βιτάλιος ψηφιδωτό Θεοδώρας
Editor's Notes
Τα παλαιοχριστιανικά μνημεία της πόλης αναγνωρίστηκαν ως θησαυροί της παγκόσμιας πολιτιστικής ιστορίας.” κληρονομιάς διότι: “Η πόλη έχει εξέχουσα οικουμενική αξία και αξιόλογη σημασία λόγω των δειγμάτων ύψιστης δεξιοτεχνίας στην τέχνη του ψηφιδωτού που περιέχουν τα μνημεία της, αλλά και λόγω των σημαντικών στοιχείων που παρέχουν περί των καλλιτεχνικών και θρησκευτικών σχέσεων και επαφών σε μια κρίσιμη περίοδο της ευρωπαϊκής πολιτιστικής
Ο ναός αυτός άρχισε να κτίζεται μεταξύ των ετών 525-530 και αποπερατώθηκε 20 χρόνια μετά, το 547, όταν η περιοχή είχε περιέλθει στους Βυζαντινούς. Χρηματοδότης ήταν ο Ιουστινιανός και η Θεοδώρα με τη μεσολάβηση του Ιουλιανού, τοπικού αξιωματούχου που εκπροσωπούσε τα συμφέροντα του θρόνου στην Ιταλία. Τα στρατεύματα του στρατηγού Βελισσάριου ακολούθησαν Κωνσταντινουπολίτες αρχιτέκτονες και τεχνίτες, οι οποίοι οργάνωσαν τα ντόπια εργαστήρια και τα οδήγησαν σε μια καλλιτεχνική άνθηση με ιδιαίτερη, όπως ήταν φυσικό, την επίδραση της Βασιλεύουσας και των προτύπων της.
Το ψηφιδωτό διάκοσμο πλαισιώνουν δύο παραστάσεις που εξυμνούν το μεγαλείο της αυτοκρατορικής αυλής και δηλώνουν την ενότητα ανάμεσα στην ουράνια και στην επίγεια βασιλεία. Δεξιά λοιπόν και αριστερά της κεντρικής κόγχης παριστάνονται αντίστοιχα ο Ιουστινιανός με τους αυλικούς του και η Θεοδώρα με τις κυρίες της ακολουθίας της. Οι δύο ομάδες κρατούν στα χέρια τους χρυσά σκεύη, τα προσωπικά δώρα που προφανώς είχε στείλει το αυτοκρατορικό ζεύγος με την ευκαιρία των εγκαινίων του ναού. Για την ταυτότητα των εικονιζόμενων προσώπων μόνο εικασίες υπάρχουν και οι όποιες ταυτίσεις γίνονται με επιφύλαξη. Αριστερά του αυτοκράτορα, οι ιστορικοί της τέχνης υποθέτουν ότι πιθανόν να εικονίζεται ο έπαρχος του πραιτορίου, που ήταν και ο αντιπρόσωπος του Ιουστινιανού στην πόλη, ενώ δεξιά του πιθανότατα παριστάνεται ο Βελισσάριος. Πλάι στον Ιουστινιανό, επικεφαλής μιας ομάδας εκκλησιαστικών, εικονίζεται ο αρχιεπίσκοπος Μαξιμιανός, ο οποίος εγκαινίασε το ναό το 547. Το όνομα του ιεράρχη είναι το μόνο που αναγράφεται πάνω από τα πρόσωπα, ενώ σύμφωνα με την κινησιολογία της παράστασης, ο Ιουστινιανός φαίνεται σαν να παρουσιάζει τον επίσκοπο στο ποίμνιό του. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι ο Μαξιμιανός δεν είχε γίνει αρχικά δεκτός από την τοπική κοινότητα, η οποία σημειωτέον είχε εκλέξει άλλον για τη θέση αυτή. Η παρουσίαση από τον Ιουστινιανό σημαίνει ότι ο κληρικός απολάμβανε την εύνοια του αυτοκράτορα.
Το ψηφιδωτό διάκοσμο πλαισιώνουν δύο παραστάσεις που εξυμνούν το μεγαλείο της αυτοκρατορικής αυλής και δηλώνουν την ενότητα ανάμεσα στην ουράνια και στην επίγεια βασιλεία. Δεξιά λοιπόν και αριστερά της κεντρικής κόγχης παριστάνονται αντίστοιχα ο Ιουστινιανός με τους αυλικούς του και η Θεοδώρα με τις κυρίες της ακολουθίας της. Οι δύο ομάδες κρατούν στα χέρια τους χρυσά σκεύη, τα προσωπικά δώρα που προφανώς είχε στείλει το αυτοκρατορικό ζεύγος με την ευκαιρία των εγκαινίων του ναού. Για την ταυτότητα των εικονιζόμενων προσώπων μόνο εικασίες υπάρχουν και οι όποιες ταυτίσεις γίνονται με επιφύλαξη. Αριστερά του αυτοκράτορα, οι ιστορικοί της τέχνης υποθέτουν ότι πιθανόν να εικονίζεται ο έπαρχος του πραιτορίου, που ήταν και ο αντιπρόσωπος του Ιουστινιανού στην πόλη, ενώ δεξιά του πιθανότατα παριστάνεται ο Βελισσάριος. Πλάι στον Ιουστινιανό, επικεφαλής μιας ομάδας εκκλησιαστικών, εικονίζεται ο αρχιεπίσκοπος Μαξιμιανός, ο οποίος εγκαινίασε το ναό το 547. Το όνομα του ιεράρχη είναι το μόνο που αναγράφεται πάνω από τα πρόσωπα, ενώ σύμφωνα με την κινησιολογία της παράστασης, ο Ιουστινιανός φαίνεται σαν να παρουσιάζει τον επίσκοπο στο ποίμνιό του. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι ο Μαξιμιανός δεν είχε γίνει αρχικά δεκτός από την τοπική κοινότητα, η οποία σημειωτέον είχε εκλέξει άλλον για τη θέση αυτή. Η παρουσίαση από τον Ιουστινιανό σημαίνει ότι ο κληρικός απολάμβανε την εύνοια του αυτοκράτορα.
Στην παράσταση της Θεοδώρας αντίστοιχα, η γυναικεία μορφή που βρίσκεται δεξιά της ταυτίζεται από πολλούς με την Αντωνίνα, φίλη της αυτοκράτειρας και συζύγου του Βελισσάριου. Τα πρόσωπα έχουν απεικονιστεί με ευκρίνεια και καθαρές γραμμές, αντίθετα τα σώματα χάνονται πίσω από τις πτυχώσεις των πολυτελών ενδυμάτων, γεγονός που θέλει να τονίσει τον υπερφυσικό χαρακτήρα της αυτοκρατορικής αυλής, τοποθετώντας την σε επίπεδου μεταξύ ουρανού και γης. Η σκηνή εξελίσσεται στην υπαιθρο ο αξιωματουχος κρατα το παραπέτασμα
Στην παράσταση της Θεοδώρας αντίστοιχα, η γυναικεία μορφή που βρίσκεται δεξιά της ταυτίζεται από πολλούς με την Αντωνίνα, φίλη της αυτοκράτειρας και συζύγου του Βελισσάριου. Τα πρόσωπα έχουν απεικονιστεί με ευκρίνεια και καθαρές γραμμές, αντίθετα τα σώματα χάνονται πίσω από τις πτυχώσεις των πολυτελών ενδυμάτων, γεγονός που θέλει να τονίσει τον υπερφυσικό χαρακτήρα της αυτοκρατορικής αυλής, τοποθετώντας την σε επίπεδου μεταξύ ουρανού και γης.