1. PROJEKT REGIONALNE CENTRUM EKONOMII SPOŁECZNEJ
Zakładanie i prowadZenie
prZedsi¢biorstwa społecZnego
biuletyn
PROJEKT REGIONALNE CENTRUM CENTRUM EKONOMII SPOŁECZNEJ
PROJEKT REGIONALNE EKONOMII SPOŁECZNEJ
b i U L e t Y n w s p ó ¸ f i n a n s o wa n Y Z e  r o d kó w U n i i e U r o p e j s k i e j w r a m a c h e U r o p e j s k i e g o f U n d U s Z U s p o ¸ e c Z n e g o

2. Biuletyn współfinansowany ze Środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Autorzy: Piotr Szymański, Wojciech Zarzycki
Korekta: Piotr Szymański, Wojciech Zarzycki
Opracowanie graficzne i druk: Studio Positiv (www.positiv.com.pl)
Copyright by Fundacja Pomocy Wzajemnej „Barka”, Poznań 2010
Wszelkie prawa zastrzeżone.
Każda reprodukcja lub adaptacja całości lub części niniejszej publikacji,
niezależnie od zastosowanej techniki reprodukcji,
wymaga pisemnej zgody Autora i Wydawcy.
Wydawca:
Fundacja Pomocy Wzajemnej Barka
ul. Św. Wincentego 6/9
61-003 Poznań
Tel.: 61 872 02 86
Fax: 61 872 90 50
www.barka.org.pl

3. Spis treści:
I Przedsiębiorstwo społeczne – wprowadzenie str. 4
II Idea przedsiębiorstwa społecznego w Polsce i na świecie str. 5
III Podstawy prawne funkcjonowania przedsiębiorstwa społecznego str. 6
IV Wybór formy prawnej dla przedsiębiorstwa społecznego str. 9
V Funkcjonowanie przedsiębiorstwa społecznego przy fundacjach
i stowarzyszeniach str. 11
VI Funkcjonowanie przedsiębiorstwa społecznego przy spółkach
z ograniczoną odpowiedzialnością str. 15
VII Podstawowe informacje - prowadzenie przedsiębiorstwa społecznego str. 17
VIII Prowadzenie działalności statutowej i integracyjnej przedsiębiorstwa
społecznego str. 18

4. I Przedsiębiorstwo społeczne
– wprowadzenie
Przedsiębiorstwo społeczne, to podmiot dzia- kooperatywy, spółdzielnie, towarzystwa ubez-
łalności gospodarczej, który oprócz wypracowy- pieczeń wzajemnych, społeczne kasy oszczęd-
wania zysku, wyznacza sobie cele społeczne nościowe i kredytowe.
- wypracowane nadwyżki zysku inwestowane są
w działania, realizujące wyznaczone cele spo- W Polsce od 1990 r. podmioty, spełniające ce-
łeczne. Oznacza to, że głównym celem przed- chy przedsiębiorstw społecznych, najliczniej re-
siębiorstwa społecznego nie jest maksymaliza- prezentowane są przez stowarzyszenia i fundacje,
cja zysku na rzecz właścicieli przedsiębiorstwa, prowadzące działalność gospodarczą i odpłatną,
co stanowi praktyczną realizację idei ekonomii Centra Integracji Społecznej oraz spółdzielnie
społecznej, gdzie narzędzia ekonomiczne wyko- (w tym spółdzielnie socjalne).
rzystywane są do realizacji celów społecznych.
Podejmując decyzję o stworzeniu przedsiębior-
Główne cechy przedsiębiorstwa społecznego to: stwa społecznego należy wybrać formę prawną
•pierwszeństwo celów indywidualnych przedsiębiorstwa, określić cele społeczne, jakie
i społecznych przed zyskiem będzie realizować lub wspierać przedsiębiorstwo
•podejmowanie ryzyka ekonomicznego społeczne oraz opracować biznes plan, który po-
•otwarte i dobrowolne członkostwo zwoli na wypracowanie zysku.
•demokratyczna kontrola członków
•ograniczona dystrybucja zysków
•niezależność od władz publicznych
•zatrudnianie płatnego personelu
Pomimo to, że przedsiębiorstwa społeczne uznaje
się za „ekonomiczne ramię” społeczeństwa oby-
watelskiego, to jednak ich działalność różni się za-
sadniczo od organizacji społecznych o charakte-
rze charytatywnym (organizacje charytatywne nie
podejmują ryzyka ekonomicznego, są w dużym
stopniu zależne od władz publicznych). Przedsię-
biorstwa społeczne różnią się także od przedsię-
biorstw typowo biznesowych, w których najważ-
niejsze jest wypracowanie zysku.
Pojęcie „przedsiębiorstwo społeczne” nie zostało
jeszcze zdefiniowane w prawie polskim. Zarówno
w Polsce jak i na świecie, istnieje wiele rodzajów
podmiotów, realizujących ideę ekonomii społecz-
nej, które przybierają różne formy organizacyjne:

5. II Idea przedsiębiorstwa społecznego
w Polsce i na świecie
Pojęcie „przedsiębiorstwa społecznego” funkcjo- opłacalności, wypracowując jednak minimalne
nuje w Polsce od niedawna, jednak podmioty, speł- środki dla realizacji celów społecznych lub dając
niające cechy przedsiębiorstw społecznych, funk- pracę osobom wykluczonym społecznie. Dzia-
cjonowały na ziemiach polskich już w XIX w. W łania, prowadzone w latach dziewięćdziesiątych
zaborze pruskim powstały i intensywnie rozwijały ub. wieku, bazowały głównie na podstawie Ustawy
się towarzystwa rolnicze, banki ludowe, spółki par- z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U.
celacyjne oraz banki ziemskie. W/w podmioty nie 1984 nr 21, poz. 97) oraz Ustawy z dnia 7 kwietnia
stawiały sobie za główny cel maksymalizacji zy- 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. 1989
sku, ale dbały o rozwój polskiej gospodarki, kultury nr 20, poz. 104). W oparciu o własne doświad-
i edukacji. Podmioty ekonomii społecznej, o po- czenia oraz rozwiązania prawne, stosowane
dobnych celach, funkcjonowały na ziemiach pol- w niektórych krajach europejskich (głównie Wło-
skich także pod zaborem austriackim i rosyjskim. chy i Finlandia), środowisko organizacji pozarzą-
Okres dwudziestolecia wojennego sprzyjał roz- dowych doprowadziło do powstania zbioru ustaw,
wijaniu się spółdzielni i innych ówczesnych przed- które wprowadziły szereg rozwiązań, niezbędnych
siębiorstw społecznych. dla funkcjonowania przedsiębiorstw społecznych:
• Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o organiza-
W okresie od 1945 – 1989 r. istniały spółdzielnie, cjach pożytku publicznego i wolontariacie
kółka rolnicze i inne podmioty, które tylko pozor- • Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnie-
nie, z nazwy, można zaliczyć do przedsiębiorstw niu socjalnym
społecznych. Np. spółdzielnie często nie mia- • Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji
ły cech takich jak dobrowolność członkostwa zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
czy niezależność od władz publicznych, a scen-
tralizowane zarządzanie gospodarką nie wpływało Obecnie w Polsce trwają prace nad określeniem
pozytywnie na inwestowanie zysków w społecz- w prawie polskim czym jest przedsiębiorstwo spo-
ność lokalną. Po 1989 r. często postrzegano spół- łeczne.
dzielnie jako twory niedemokratyczne, niepasują-
ce do gospodarki rynkowej, związane z systemem
socjalistycznym.
Od 1990 r. lawinowo zaczęły powstawać w Pol-
sce fundacje i stowarzyszenia, odpowiadając
na poważne problemy społeczne, które zaistniały
wraz z transformacją ustrojową Polski. W wielu
przypadkach impulsem do rozpoczęcia własnej
działalności gospodarczej był brak systemowego
wsparcia dla organizacji pozarządowych ze stro-
ny administracji publicznej. Często organizacje
podejmowały działania gospodarcze na granicy

6. III Podstawy prawne funkcjonowania
przedsiębiorstwa społecznego
Obecnie w prawie polskim nie ma jednej regulacji, 01.79.855; Ustawa z dnia 13 czerwca
nadającej status „przedsiębiorstwa społecznego”, 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym Dz.U.
istnieją jednak przepisy prawne, które pozwalają 03.122.1143; Ustawa z dnia 2 lipca
tworzyć podmioty, które mają cechy przedsiębior- 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej
stwa społecznego: Dz.U.07.155.1095) - w działalności zawiera
wszystkie cechy przedsiębiorstwa społecznego.
1. Spółdzielnie pracy (podstawa prawna - Ustawa
z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze 5. Centrum Integracji Społecznej (podstawa praw-
Dz.U.03.188.1848) – jednym z celów działalno- na - Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fun-
ści spółdzielni jest integracja społeczna w skali dacjach Dz.U.91.46.203; Ustawa z dnia
danej społeczności tj. członków spółdzielni. 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach
Dz.U.01.79.855; Ustawa z dnia 24 kwietnia
2. Spółdzielnie socjalne (podstawa prawna - 2003 r. ustawa o działalności pożytku publicz-
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdziel- nego i o wolontariacie Dz.U.03.96.873; Usta-
niach socjalnych Dz.U.06.94.651 oraz Ustawa wa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu
z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze socjalnym Dz.U.03.122.1143; - w działalno-
Dz.U.03.188.1848) - w działalności zawiera ści zawiera wszystkie cechy przedsiębiorstwa
wszystkie cechy przedsiębiorstwa społecznego. społecznego.
3. Działalność gospodarcza, prowadzona przez 6. Zakłady Pracy Chronionej (podstawa prawna
fundacje i stowarzyszenia (podstawa praw- - Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabili-
na - Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o funda- tacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu
cjach Dz.U.91.46.203; Ustawa z dnia 7 kwietnia osób niepełnosprawnych, Dz.U.08.14.92; Usta-
1989 r. Prawo o stowarzyszeniach wa o swobodzie działalności gospodarczej
Dz.U.01.79.855; Ustawa z dnia 24 kwietnia Dz.U.07.155.1095; - w działalności zawiera
2003 r. Ustawa o działalności pożytku publicz- wszystkie cechy przedsiębiorstwa społecznego.
nego i o wolontariacie Dz.U.03.96.873; Usta-
wa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu 7. Zakłady Aktywności Zawodowej (podstawa
socjalnym Dz.U.03.122.1143; Ustawa z dnia prawna - Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r.
2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności go- o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz za-
spodarczej Dz.U.07.155.1095) - w działalności trudnianiu osób niepełnosprawnych Dz.U.
zawiera wszystkie cechy przedsiębiorstwa 08.14.92; Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r.
społecznego. o fundacjach Dz.U.91.46.203; Ustawa z dnia
7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach
4. Kluby Integracji Społecznej (podstawa praw- Dz.U.01.79.855.
na - Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o funda-
cjach Dz.U.91.46.203; Ustawa z dnia 7 kwietnia
1989 r. Prawo o stowarzyszeniach Dz.U.

7. Obecnie trwają dyskusje i prace nad ostatecznym nej, zarządzanie miałoby się odbywać na bazie
wypracowaniem regulacji prawnych, określających partnerstwa i partycypacji oraz demokratycznej
status przedsiębiorstwa społecznego. kontroli ze strony interesariuszy. Przewiduje się,
że dochód przedsiębiorstwa społecznego lokowa-
W styczniu 2008 r. Hubert Izdebski oraz Jerzy ny byłby na cele społeczne, na podstawie uchwały
Hausner przedstawili założenia projektu ustawy interesariuszy. Proponuje się aby przedsiębiorstwo
o przedsiębiorczości społecznej. Autorzy wska- społeczne posiadało następujące przywileje:
zali, że chociaż działalność gospodarcza na rzecz 1) Zwolnienie od podatku dochodowego od osób
realizacji celów społecznych jest częściowo prawnych,
określona w Ustawie o działalności pożytku 2) Ulgi w składkach na ubezpieczenie społeczne,
publicznego i o wolontariacie, to w praktyce zatrudnionych w nim osób,
napotyka trudności. Zaproponowali stworze- 3) Prawo uzyskiwania, na zasadach i w trybie okre-
nie ustawy, która wyraźnie wskazywałaby pod- ślonych w przepisach odrębnych, 1% podatku
mioty gospodarcze, realizujące cele społeczne. dochodowego, przekazanego przez podatnika
Proponowana nowa ustawa byłaby uzupełnie- podatku dochodowego od osób prawnych albo
niem Ustawy o pożytku publicznym i o wolonta- podatku dochodowego od osób fizycznych,
riacie. Nowa regulacja prawna, dająca możliwo- będących przedsiębiorcami,
ści sektorowi biznesowemu i pozarządowemu, 4) Przedsiębiorstwa społeczne mogłyby korzystać
przy udziale środków publicznych, tworzyłaby ze wsparcia tworzonych w tym celu funduszy,
ramę dla partnerstwa społeczno – publiczno - pry- 5) Przedsiębiorstwo społeczne mogłoby korzys-
watnego. Przewiduje się, że nowa ustawa będzie tać z pracy wolontariuszy ale przy ograniczeniu
uzupełnieniem podstawowych aktów prawnych, mówiącym, że w ciągu roku kalendarzowego
regulujących obecne działanie podmiotów, mają- nie może przewyższać połowy wynagrodzeń
cych cechę przedsiębiorstwa społecznego - Usta- pracowników.
wy z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach
socjalnych (Dz. U. Nr 94, poz. 651), jak również Ważne jest to, że aby podmiot mógł korzystać
przepisów, dotyczących prowadzenia odpłatnej z przywilejów, musiałby otrzymać status przed-
działalności pożytku publicznego i działalności siębiorstwa społecznego na podstawie decyzji
gospodarczej przez organizacje społeczne, prze- marszałka województwa. Marszałek wojewódz-
pisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz twa prowadziłby wykaz podmiotów, posiadających
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, a także status przedsiębiorstwa społecznego. Podmioty,
przepisów o zatrudnieniu socjalnym. Zakłada posiadające status przedsiębiorstwa społecznego
się, że założenie przedsiębiorstwa społecznego i jednocześnie wpisane do Krajowego Rejestru
wymagałoby zawarcia aktu notarialnego, w któ- Sądowego, miałyby w tym rejestrze stosowną
rym wskazany zostałby cel przedsiębiorstwa spo- wzmiankę.
łecznego, obszary jego działania oraz składniki
majątkowe, przeznaczone na jego działalność. Niezależnie w jakim kształcie i kiedy zostanie
Podstawą działalności przedsiębiorstwa byłby jego uchwalona ustawa, konstytuująca przedsiębior-
statut. Pracownicy przedsiębiorstwa społecznego, stwo społeczne, należy być pewnym, że będzie
wywodzący się z grup wykluczonych społecznie, zawierać podstawowe cechy, określające przed-
powinni stanowić więcej niż połowę pracowników siębiorstwo społeczne:
przedsiębiorstwa – bez względu na podstawę • wytwarzanie produktów lub usług, wiążące
zatrudnienia. Zgodnie z filozofią ekonomii społecz- sie z ryzykiem gospodarczym i ekonomiczna

8. weryfikacja efektów tej działalności,
• ukierunkowanie działalności na integrację spo-
łeczną w skali społeczności lokalnej,
• zarządzanie, osadzone na partnerstwie i par-
tycypacji,
• demokratyczna kontrola ze strony intere-
sariuszy,
• regułę, że wytworzona nadwyżka i zakumu-
lowany kapitał nie są przywłaszczane indywi-
dualnie, lecz służą wypełnieniu określonej
misji społecznej.
Podejmując decyzję o utworzeniu podmiotu gospo-
darczego, mającego cechy przedsiębiorstwa spo-
łecznego i planując, że taka inicjatywa mogłaby
w przyszłości uzyskać status przedsiębiorstwa
społecznego - w rozumieniu nowych przepisów
prawa - należałoby uwzględnić w/w cechy już
dziś.

9. IV Wybór formy prawnej
dla przedsiębiorstwa społecznego
W Polsce działalność gospodarcza funkcjonu- licznych a organizowane przez administrację
je w różnych formach prawnych. Najogólniejszy państwową lub samorządową.
podział mówi, że działalność gospodarczą może
prowadzić osoba fizyczna, spółki osób fizycz- Ponieważ w Polsce brak jest uregulowań praw-
nych, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne, nych dotyczących przedsiębiorstwa społecznego,
nieposiadające osobowości prawnej. można posiłkować się definicją Parlamentu
Europejskiego z dnia 19 lutego 2009 r., który
W przypadku prowadzenia działalności gospodar- przyjął rezolucję w sprawie gospodarki
czej przez osoby fizyczne rozróżniamy - zgodnie społecznej i określił jej podstawowe cechy:
z przepisami o prowadzeniu działalności gospo- • poszanowanie wspólnych wartości, udział part-
darczej i kodeksem handlowym - następujące nerów społecznych, pierwszeństwo celów spo-
formy: łecznych przed zyskiem,
1. Osoba fizyczna, prowadząca działalność go- • ochronę i stosowanie zasady solidarności oraz
spodarczą – wpis do ewidencji działalności odpowiedzialności,
gospodarczej, • połączenie interesów członków/ użytkowników
2. Spółki osób fizycznych – spółki osobowe – spół- z interesem ogółu,
ka jawna, spółka partnerska, spółka komandyto- • demokratyczna kontrola, prowadzona przez
wa, (Kodeks spółek handlowych), członków,
3. Spółka komandytowo-akcyjna – spółka osób fi- • dobrowolne i otwarte członkostwo,
zycznych z osobą prawną. • samorządność i niezależność od władz publicz-
nych,
Prowadzenie działalności przez osoby prawne: • przeznaczenie większej części nadwyżki do re-
1. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, alizacji celów trwałego rozwoju w interesie
2. Spółka akcyjna, członków i w zgodzie z interesem ogółu.
Obie formy prawne - spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością i spółka akcyjna uregulowane Przyjmując rezolucję Parlamentu Europejskiego
są przez kodeks spółek handlowych, jako wytyczną w zakresie zasad, jakie powinny
3. Spółdzielnie osób fizycznych lub spółdzielnie występować w relacjach między pracownikiem
osób prawnych, w tym spółdzielnie socjalne, a kapitałem i zarządzaniem oraz celami, na jaki
4. Stowarzyszenia, w tym stowarzyszenia osób fi- przeznacza się wypracowany zysk, można prze-
zycznych lub osób prawnych, analizować poszczególne formy prawne pro-
5. Fundacje, których założycielami i fundatorami wadzenia działalności gospodarczej w Polsce
są osoby fizyczne lub osoby prawne, i dopasować je do potrzeb przedsiębiorczości
6. Jednostki organizacyjne nieposiadające osobo- społecznej. Z tego powodu, osobę fizyczną, która
wości prawnej, dotyczy to - jednostek budże- prowadzi działalność gospodarczą, nawet jeżeli
towych, zakładów budżetowych, gospodarstw zatrudnia osoby bezrobotne czy niepełnosprawne,
pomocniczych, środków specjalnych, utworzo- do przedsiębiorstwa społecznego zakwalifikować
nych na podstawie ustawy o finansach pub- nie można. Głównym powodem jest brak wpływu

10. pracowników na zarządzanie przedsiębiorstwem prawna - Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r.
oraz brak wpływu na sposób podziału zysku, o gospodarce komunalnej Dz.U.97.9.43.) -
bowiem w opisanej sytuacji o sposobie zarządza- w działalności zawiera się definicja przedsię-
nia przedsiębiorstwem i podziałem zysku decyduje biorstwa społecznego,
tylko właściciel. • Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
lub spółka akcyjna (w przypadku gdy je-
Podobnie jest w przypadku spółek osobowych. dynym udziałowcem jest partner lub partne-
W spółce jawnej czy w spółce partnerskiej, rzy społeczni oraz istnieje odpowiedni zapis
podział zysku jest indywidualny. Z tego powodu umowy spółki lub statutu, dotyczący realizacji
trudno jest realizować cele społeczne. To samo celów społecznych i podziału zysku).
dotyczy spółki komandytowej czy spółki koman-
dytowo - akcyjnej. W przypadku spółek, działa-
jących jako osoby prawne, występują dwie formy:
spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz
spółka akcyjna. Spółki kapitałowe nie mogą być
uważane za przedsiębiorstwo społeczne. Zarzą-
dzanie spółkami jak i podział zysku jest zależny
od posiadanego kapitału. Niemniej istnieje pew-
na organizacja spółki kapitałowej, pozwalająca
na utworzenie przedsiębiorstwa społecznego.
Występuje to w takim przypadku gdy jedynym
właścicielem (udziałowcem) jest stowarzyszenie,
fundacja lub spółdzielnia socjalna, która realizuje
określone cele społeczne, a pracujące w niej oso-
by mają wpływ na sposób w jaki przeznaczany jest
wypracowany zysk oraz mają wpływ na zarządza-
nie przedsiębiorstwem.
Najłatwiej jest powołać przedsiębiorstwo spo-
łeczne na podstawie Ustawy o spółdzielniach,
w tym - w szczególności - spółdzielniach
socjalnych. Spółdzielnia socjalna jest najlepszym
przykładem przedsiębiorczości społecznej
i zawiera wszystkie elementy przedsiębiorstwa
społecznego.
Przedsiębiorstwo społeczne może być prowadzo-
ne w następujących formach prawnych:
• Spółdzielnia,
• Spółdzielnia socjalna,
• Działalność gospodarcza, prowadzona
przez fundację lub stowarzyszenie,
• Działalność gospodarcza gminy (podstawa
10

11. V Funkcjonowanie przedsiębiorstw społecz-
nych przy fundacjach i stowarzyszeniach
W Polsce od 1990 r. wiele nowopowstałych sto- łalność gospodarcza rozumiana jest jako: „Dzia-
warzyszeń i fundacji podjęło próby uruchomienia łalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność
działalności gospodarczej. wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz
poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie
Ich działalność regulują następujące akty prawne: kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa,
• Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły”.
Dz.U.91.46.203; Zgodnie z przepisami Ustawy o stowarzyszeniach
• Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o sto- i Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej,
warzyszeniach, Dz.U.01.79.855; stowarzyszenie może prowadzić działalność
• Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. ustawa gospodarczą w każdym dopuszczalnym przez
o działalności pożytku publicznego i o wolon- prawo zakresie musi być to jednak zgodne z za-
tariacie, Dz.U.03.96.873; pisami statutu.
• Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnie-
niu socjalnym, Dz.U.03.122.1143; Działalność gospodarcza stowarzyszenia jest
• Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie w pełni działalnością przedsiębiorstwa społecz-
działalności gospodarczej, Dz.U.07.155.1095. nego, gdyż zgodnie z przepisami art. 34 Ustawy
o stowarzyszeniach, dochód z działalności gospo-
W przypadku stowarzyszeń, prowadzona działal- darczej stowarzyszenia służy realizacji celów sta-
ność często posiada cechy przedsiębiorstwa spo- tutowych i nie może być przeznaczony do podziału
łecznego. między jego członków. Statut stowarzyszenia musi
Stowarzyszenie może prowadzić przedsiębiorstwo przewidywać możliwość prowadzenia działalności
społeczne: gospodarczej przez stowarzyszenie oraz zakres
W ramach samego stowarzyszenia. W momencie i przedmiot działalności gospodarczej. Przedmiot
zgłoszenia takiej działalności w Sadzie Rejestro- działalności określa się na podstawie Polskiej
wym na odpowiednich formularzach. Działalność Klasyfikacji Działalności ( PKD).
gospodarcza stowarzyszenia musi być wydzielona Obowiązkowym jest zgłoszenie przez stowarzy-
pod względem finansowym i oddzielnie prowadzo- szenie faktu rozpoczęcia działalności gospodarczej
na od działalności statutowej. Taka działalność do Krajowego Rejestru Sądowego w celu do-
prowadzona jest na podstawie przepisów Ustawy konania wpisu stowarzyszenia do rejestru przed-
z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzysze- siębiorców. Zgłoszenia dokonuje się na formularzu
niach, Dz.U.01.79.855 oraz Ustawy z dnia 2 lip- KRS-WM. Obecnie zgłoszenie faktu rozpoczęcia
ca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, działalności gospodarczej podlega opłacie.
Dz.U.07.155.1095.
W innym przypadku stowarzyszenie może tylko Zgodnie z obowiązującymi przepisami, dochód
prowadzić działalność statutową odpłatną i nie od- z działalności gospodarczej stowarzyszenia służy
płatną nie jest to jednak działalność gospodarcza realizacji celów statutowych i nie jest przeznacza-
jest to wyrażone w przepisach art. 2 Ustawy o sto- ny do podziału między członków.
warzyszeniach. Zgodnie z w/w ustawą, dzia- Zgodnie z zasadą, aby nie pozostawać w sprzecz-
11

12. ności z celem niezarobkowym, prowadzenie dzia- cję pod względem organizacyjnym i finanso-
łalności gospodarczej służyć ma realizacji celu wym i w stopniu umożliwiającym określenie
statutowego, a prowadzona działalność ma tylko przychodów, kosztów i wyników z uwzględ-
wspierać zasadniczy trzon działań stowarzyszenia nieniem przepisów o rachunkowości.
i pozostawać w odpowiedniej proporcji do realiza- CIS może, w ramach reintegracji zawodowej,
cji celu podstawowego. prowadzić działalność wytwórczą, handlową
lub usługową oraz działalność wytwórczą
Stowarzyszenie może prowadzić działalność w rolnictwie z wyłączeniem działalności,
gospodarczą pośrednio w formie przedsiębiorstwa polegającej na wytwarzaniu i handlu wyro-
społecznego jako: bami przemysłu paliwowego, tytoniowego,
a) Zakład Aktywności Zawodowej (podstawa spirytusowego, winiarskiego, piwowarskie-
prawna - Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 go, a także pozostałych wyrobów alkoholo-
r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej wych o zawartości alkoholu powyżej 0,5%
oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, oraz wyrobów z metali szlachetnych albo
Dz.U.08.14.92; Ustawa z dnia 7 kwiet- z udziałem tych metali. Jednakże działalność
nia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach, gospodarcza CIS, zgodnie z regulacją usta-
Dz.U.01.79.855). wową, nie stanowi działalności gospodarczej
b) Centrum Integracji Społecznej (podstawa w rozumieniu przepisów o działalności go-
prawna - Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. spodarczej, tj. nie podlega przepisom Ustawy
o zatrudnieniu socjalnym, Dz.U.03.122.1143; o swobodzie działalności gospodarczej.
Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o sto-
warzyszeniach, Dz.U.01.79.855). c) Klub Integracji Społecznej (podstawa
prawna - Ustawa z dnia 13 czerwca
Celem CIS jest reintegracja zawodowa 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym,
i społeczna uczestników centrum poprzez Dz.U.03.122.1143 oraz Ustawa z dnia
kształcenie umiejętności, pozwalających 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzysze-
na pełnienie ról społecznych i osiąganie niach, Dz.U.01.79.855;22).
pozycji społecznych, dostępnych osobom
niepodlegającym wykluczeniu społeczne- Klub Integracji Społecznej może tworzyć mię-
mu, nabywanie umiejętności zawodowych, dzy innymi organizacja pozarządowa, pro-
przyuczenie do zawodu, przekwalifikowanie wadząca reintegrację zawodową i społeczną
lub podwyższenie kwalifikacji zawodowych, dla osób, które podlegają wykluczeniu spo-
naukę planowania życia i zaspokajania łecznemu i ze względu na swoją sytuację ży-
potrzeb samodzielnym staraniem, szcze- ciową nie są w stanie własnym staraniem za-
gólnie dzięki możliwości osiągnięcia stałych spokoić podstawowych potrzeb życiowych,
dochodów przez zatrudnienie lub działalność co powoduje, że znajdują się w sytuacji po-
gospodarczą, uczenie się umiejętności racjo- wodującej ubóstwo oraz uniemożliwiającej
nalnego gospodarowania posiadanymi środ- lub ograniczającej uczestnictwo w życiu
kami pieniężnymi. zawodowym, społecznym i rodzinnym.
CIS może zostać utworzony przez organiza-
cję pozarządową, działającą w formie jednost- d) Działalność pożytku publicznego
ki wyodrębnionej organizacyjnie i finansowo Działalność pożytku publicznego reguluje
w sposób, zapewniający należytą identyfika- Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o dzia-
12

13. łalności pożytku publicznego i o wolontaria- statutowe, podzielić je na te, które realizować
cie (Dz.U.03.96.873.), dzieląc działalność będziemy jako działalność odpłatną i te, które
gospodarczą na działalność statutową realizować będziemy, prowadząc działalność
odpłatną i działalność statutową nieodpłatną.
nieodpłatną. Zgodnie z zapisem ustawy, obok
opisanej powyżej działalności gospodarczej, W przypadku fundacji (analogicznie jak w stowa-
stowarzyszenia i fundacje mogą prowadzić rzyszeniach) również występują dwie formy pro-
tzw. działalność odpłatną i działalność nie- wadzenia działalności gospodarczej, tj.:
odpłatną (mówi o tym Dział II - „Działalność
pożytku publicznego”, Rozdz. 1 „Dzia- 1) bezpośrednio - fundacja może prowadzić dzia-
łalność odpłatna i nieodpłatna pożytku pu- łalność gospodarczą w rozmiarze służącym re-
blicznego” w/w ustawy). W art. 7 czytamy: alizacji jej celów. Prawo do prowadzenia dzia-
„Działalnością nieodpłatną pożytku publicz- łalności gospodarczej wynika z przepisów art.
nego jest świadczenie na podstawie sto- 5 ust 1 pkt. 5 Ustawy o fundacjach. Jedynymi
sunku prawnego usług, za które organizacja kryteriami, wyznaczającymi prawne granice pro-
pozarządowa oraz podmioty, wymienione wadzenia działalności gospodarczej są:
w art. 3 ust. 3, prowadzące tę działalność a) zamiar prowadzenia działalności gospodar-
nie pobierają wynagrodzenia”. Natomiast czej, który musi być określony w statucie,
w art. 8 czytamy: „1. Działalnością odpłat- b) działalność gospodarcza musi być realizowa-
ną pożytku publicznego jest działalność na wyłącznie w rozmiarach, służących celom
w zakresie wykonywania zadań należących fundacji,
do sfery zadań publicznych w ramach realiza- c) wartość środków majątkowych, przeznaczo-
cji przez organizację pozarządową oraz pod- nych na działalność gospodarczą, nie może
mioty wymienione w art. 3 ust. 3 celów sta- być mniejsza niż 1000 zł.
tutowych, za którą pobiera wynagrodzenie.
Działalnością odpłatną pożytku publicznego Podobnie jak w przypadku stowarzyszenia, pro-
jest również sprzedaż towarów lub usług wadzenie działalności gospodarczej podlega
wytworzonych lub świadczonych przez oso- regulacji w odrębnych przepisach, tj. Ustawy z dnia
by bezpośrednio korzystające z działalności 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospo-
pożytku publicznego, w szczególności darczej, Dz.U.07.155.1095.
w zakresie rehabilitacji oraz przystosowania Zgodnie z przepisami Ustawy o fundacjach i Usta-
do pracy zawodowej osób niepełno- wy o swobodzie działalności gospodarczej, fun-
sprawnych, a także sprzedaż przed- dacja może prowadzić działalność gospodarczą
miotów darowizny na cele prowadze- w każdym, dopuszczalnym przez prawo, zakresie.
nia działalności pożytku publicznego. Statut fundacji powinien przewidywać możliwość
Dochód z działalności odpłatnej organi- prowadzenia działalności gospodarczej przez
zacji mającej status organizacji pożytku fundację, określać zakres i przedmiot działalności
publicznego służy wyłącznie realizacji zadań gospodarczej fundacji. Przedmiot działalności
należących do sfery zadań publicznych lub określa się na podstawie Polskiej Klasyfikacji
celów statutowych stowarzyszenia. Działalności (PKD). Obowiązkowym jest zgłosze-
nie przez fundację faktu rozpoczęcia działalności
Niezmiernie ważne jest, aby wpisując w statucie gospodarczej do Krajowego Rejestru Sądowego
działania, dzięki którym będziemy realizować cele w celu dokonania wpisu fundacji do rejestru przed-
13

14. siębiorców. Zgłoszenia dokonuje się na formularzu
KRS-WM. Obecnie zgłoszenie faktu rozpoczęcia
działalności gospodarczej podlega opłacie.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, dochód
z działalności gospodarczej fundacji służy realiza-
cji celów statutowych.
2) pośrednio - analogicznie jak w przypadku
stowarzyszeń może prowadzić:
• Zakład Aktywizacji Zawodowej (ZAZ)
• Centrum Integracji Społecznej (CIS)
• Klub Integracji Społecznej (KIS)
1

15. VI Funkcjonowanie przedsiębiorstwa
społecznego przy spółkach z ograniczoną
odpowiedzialnością.
1. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością lub nie z obowiązującymi przepisami, może ubiegać
spółka akcyjna. się o status organizacji pożytku publicznego.
Wynika to z przepisów art. 3 ust 2 Ustawy z dnia
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku pub-
zostać utworzona w każdym celu prawnie do- licznego i o wolontariacie, Dz.U.03.96.873. Inną,
puszczalnym, chyba że ustawa stanowi inaczej nierozstrzygniętą kwestią jest to, czy taki status
Cel dozwolony przez prawo to cel, który nie jest otrzyma. W Polsce nie ma jeszcze w tym wzglę-
przez prawo zakazany, jak również cel, który nie dzie precedensu - żadna spółka takiego statusu
zmierza do obejścia przepisów prawa. Biorąc pod jeszcze nie otrzymała.
uwagę cechy przedsiębiorstwa społecznego na-
leży wskazać, iż cel społeczny spółki powinien Spółka z o.o. jest osobą prawną. Ze względu
być nadrzędnym wobec przedmiotu jej działalno- na występowanie wspólników zaliczana jest
ści, stanowiącego niejako konkretyzację tego celu do korporacji czyli struktur, w ramach których
i wskazującego, jakie działania spółka zamierza występują członkowie (wspólnicy). Wspólnicy,
podejmować, by cel został zrealizowany. będący stronami tych stosunków, stanowią
podstawowy element ustroju spółki. O korpora-
W przepisach wskazuje się na trzy rodzaje celów, cyjnym charakterze spółki świadczy również to,
dla których może zostać utworzona spółka z o.o., że wspólnicy wyposażają spółkę w majątek (okre-
a mianowicie: ślona, niezbędna do założenia spółki wysokość
• cele zarobkowe, kapitału to 5 000 zł), a wnosząc wkłady, decydują
• inne cele gospodarcze, czyli cele gospodarcze o treści umowy spółki, która stanowi podstawę
niemające charakteru zarobkowego, organizacji i funkcjonowania spółki. Wspólnicy
• cele niegospodarcze. kształtują jej działalność, wpływają na funkcjono-
wanie spółki oraz decydują o jej istnieniu. Wszyscy
Przepisy prawa dopuszczają możliwość prowa- wchodzą w skład organu spółki - zgromadzenia
dzenia działalności w formie spółki z o.o., która wspólników. Należy do niego podejmowanie uchwał
będzie posiadać cele społeczne, wyodrębnione w najważniejszych, tzw. konstytucyjnych dla spół-
od działalności gospodarczej od przedmiotu dzia- ki sprawach.
łalności (sensu stricte działalności gospodarczej).
Można przyjąć, iż spółka z o.o., może mieć cele Spółki z o.o. mogą być tworzone przez jedną
podobne do celów realizowanych przez organiza- lub więcej osób. Kodeks spółek handlowych
cję pozarządową tj. stowarzyszenie lub fundację. nie określa przy tym, kto może być wspól-
Dotyczy to głównie celów na jakie przeznacza się nikiem takiej spółki. Należy przyjąć,
wypracowany zysk. że wspólnikiem może być każdy podmiot prawa,
wyposażony w zdolność prawną. Wspólnikami
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, zgod- mogą być osoby fizyczne, osoby prawne oraz
1

16. jednostki organizacyjne, nie będące osobami
prawnymi.
Spośród osób prawnych wspólnikami spółki z o.o.
mogą być jednostki samorządu terytorialnego,
przedsiębiorstwa państwowe, spółki akcyjne, spół-
ki z o.o., fundacje, stowarzyszenia. Stowarzysze-
nie zwykłe, takie, które nie posiada osobowości
prawnej ani podmiotowości prawnej, nie może
być wspólnikiem spółki z o.o. Wspólnikami spółki
z o.o. mogą być również osoby nie posiadają-
ce obywatelstwa polskiego. Mogą to być osoby
fizyczne, mające miejsce zamieszkania za grani-
cą, osoby prawne z siedzibą za granicą i jednost-
ki organizacyjne, nie będące osobami prawnymi,
posiadające zdolność prawną.
Analizując powyższe można w przypadku spół-
ki z o. o, skonstruować w taki sposób statut oraz
układ kapitałowo – udziałowy, aby były spełnione
wszystkie warunki przedsiębiorstwa społecznego.
Należy tu zastosować podobne rozwiązanie jak
w przypadku jednoosobowych spółek Skarbu
Państwa lub samorządowych. Spółka z o. o,
może spełniać wymogi przedsiębiorstwa spo-
łecznego w przypadku gdy jedynym udziałowcem
jest stowarzyszenie lub fundacja, a zapisy statutu
spółki określają jej cele społeczne.
1

17. VII Podstawowe informacje - prowadzenie
przedsiębiorstwa społecznego
Chcąc powołać przedsiębiorstwo społeczne mu- c. Zgłoszenie przedsiębiorstwa społecznego do
simy pamiętać, że jest to związane ze spełnieniem Krajowego Rejestru Sądowego w zależności
niezbędnych wymogów, wynikających z odręb- od formy prawnej na odpowiednich drukach
nych przepisów prawnych. Przedsiębiorstwo spo- i niezbędnych załącznikach;
łeczne może działać tylko w formie osoby praw- d. Zgłoszenie po zarejestrowaniu przedsiębiorstwa
nej, stąd niezależnie od tego na podstawie jakich społecznego do GUS w celu nadania nume-
przepisów je powołujemy, czy ustawy o stowarzy- ru statystycznego REGON. Istnieje możliwość
szeniach, fundacjach, spółdzielniach w tym spół- zgłoszenia spółki do GUS przed formalnym za-
dzielniach socjalnych czy spółkach kapitałowych, rejestrowaniu w KRS, gdyż po sporządzeniu
rejestrujemy je na podstawie ustawy o Krajowym umowy spółki – powstaje podmiot spółka w or-
Rejestrze Sadowym. ganizacji. Spółka już na tym etapie ma możli-
wość uczestniczenia w obrocie gospodarczym.
Etapy tworzenia przedsiębiorstwa społecznego: e. Zgłoszenie do Urzędu Skarbowego właściwe-
a. Podstawowym elementem w tworzeniu przed- go ze względu na siedzibę przedsiębiorstwa
siębiorstwa społecznego jest określenie celów społecznego w celu nadania numeru NIP.
społecznych oraz zdefiniowanie ich w formie f. Uzyskanie konta bankowego. Niezbędny jest
statutu - w przypadku stowarzyszenia, fundacji KRS, statut, Regon i numer identyfikacji podat-
lub spółdzielni) lub umowy - w przypadku spółek kowej NIP.
kapitałowych. Jest to element niesformalizowa-
ny i każdorazowo ustalany indywidualnie,
b. Powołanie najważniejszych organów przedsię-
biorstwa społecznego takich jak:
- walne zgromadzenie członków w przypadku
stowarzyszenia lub spółdzielni
- walne zgromadzenie udziałowców w przypad-
ku spółek kapitałowych
- zgromadzenie fundatorów lub fundatora
w przypadku fundacji.
Zarząd jest organem wykonawczym, odpo-wie-
dzialnym za bieżącą działalność, występującym
w każdej formie prawnej przedsiębiorstwa spo-
łecznego.
- Radę nadzorczą tylko w przypadku spółek ka-
pitałowych i spółdzielni w tym spółdzielni so-
cjalnych. Organ ten nie występuje w stowarzy-
szeniach;
- Komisję Rewizyjną.
1

18. VIII Prowadzenie działalności statutowej i inte-
gracyjnej przedsiębiorstw społecznych.
Jedną z podstawowych cech przedsiębiorstwa czy, w tym rozwój przedsiębiorczości;
społecznego jest wyznaczenie przez przedsiębior- 10) działalności wspomagającej rozwój wspólnot
stwo celów społecznych. Cele te mają pierwszeń- i społeczności lokalnych;
stwo przed maksymalizacją zysku i są wpisane 11) nauki, edukacji, oświaty i wychowania;
w działalność statutową przedsiębiorstwa społecz- 12) krajoznawstwa oraz wypoczynku dzieci i mło-
nego. Bardzo często działalność ta, to działania dzieży;
integracyjne członków przedsiębiorstwa ze spo- 13) kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i tradycji;
łecznością lokalną. 14) upowszechniania kultury fizycznej i sportu;
15) ekologii i ochrony zwierząt oraz ochrony dzie-
Określając cele społeczne przedsiębiorstwa spo- dzictwa przyrodniczego;
łecznego należy posiłkować się ustawą o działal- 16) porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz
ności pożytku publicznego i wolontariacie. Ustawa przeciwdziałania patologiom społecznym;
z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności po- 17) upowszechniania wiedzy i umiejętności na
żytku publicznego i o wolontariacie (Dz U 2003 rzecz obronności państwa;
nr 96 poz 873) w art. 4, określa 24 pola pożytku 18) upowszechniania i ochrony wolności i praw
publicznego: człowieka oraz swobód obywatelskich, a tak-
że działań wspomagających rozwój demokra-
1) pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom cji;
i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wy- 19) ratownictwa i ochrony ludności;
równywania szans tych rodzin i osób; 20) pomocy ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych,
1a) zapewnienia zorganizowanej opieki byłym żoł- konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za gra-
nierzom zawodowym, którzy uzyskali uprawnie- nicą;
nie do emerytury wojskowej lub wojskowej renty 21) upowszechniania i ochrony praw konsumen-
inwalidzkiej, inwalidom wojennym i wojskowym tów;
oraz kombatantom; 22) działań na rzecz integracji europejskiej oraz
2) działalności charytatywnej; rozwijania kontaktów i współpracy między
3) podtrzymywania tradycji narodowej, pielęg- społeczeństwami;
nowania polskości oraz rozwoju świadomości 23) promocji i organizacji wolontariatu;
narodowej, obywatelskiej i kulturowej; 24) działalności wspomagającej technicznie, szko-
4) działalności na rzecz mniejszości narodowych; leniowo, informacyjnie lub finansowo organi-
5) ochrony i promocji zdrowia; zacje pozarządowe.
6) działania na rzecz osób niepełnosprawnych;
7) promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej Do celów wymienionych w ustawie należy dopi-
osób pozostających bez pracy i zagrożonych sać działania na rzecz społeczności lotnej w, któ-
zwolnieniem z pracy; rej umieszczone jest przedsiębiorstwo społeczne
8) upowszechniania i ochrony praw kobiet oraz uwzględniając jego rozwój i integracje.
działalność na rzecz równych praw kobiet i męż- W przypadku spółdzielni socjalnych, Ustawa
czyzn; określa jaką działalność prowadzą spółdzielnie
9) działalności wspomagającej rozwój gospodar- w sferze realizacji działań społecznych; społecz-
1

19. nej reintegracji jej członków, przez co należy rozu- „Ubodzy nie zrobią interesu współpracując tyl-
mieć działania mające na celu odbudowanie i pod- ko z ubogimi”. Trudno mówić o prawdziwej in-
trzymanie umiejętności uczestniczenia w życiu tegracji społecznej, gdy osoby wykluczone spo-
społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych łecznie pozostają cały czas w swojej grupie spo-
w miejscu pracy, zamieszkania lub pobytu. łecznej, w enklawach ubóstwa, nawet jeżeli są
Spółdzielnia socjalna może prowadzić działal- one wspierane programami pomocowymi. Podję-
ność społeczną i oświatowo-kulturalną na rzecz cie współpracy sąsiedzkiej z różnymi instytucjami
swoich członków oraz ich środowiska lokalnego, oraz miejscowym biznesem, daje realną szansę
a także działalności społecznie użytecznej w sfe- na rozwiązanie problemów społeczności lokalnej,
rze zadań publicznych, określonych w Ustawie a przedsiębiorcom społecznym pozwala na wej-
z dnia 24 kwietnia2003 r. o działalności pożytku ście na rynek wzajemnej wymiany dóbr i usług.
publicznego i o wolontariacie.” W art. 10.1 Usta- Przestają oni być biernymi klientami systemu
wy o spółdzielniach socjalnych ustawodawca pomocy społecznej, a stają się aktywnymi twór-
zobowiązuje spółdzielców, aby nadwyżkę bilan- cami i liderami środowisk lokalnych.
sową przeznaczyć w wysokości nie mniejszej niż
40% na społeczną i zawodową reintegrację
członków spółdzielni.
Zarówno stowarzyszenia jak i fundacje, będące
przedsiębiorstwami społecznymi, a także spółdziel-
nie socjalne i inne podmioty ekonomii społecznej,
wybierając cele społeczne, które chcą realizować
nie mogą nie docenić roli społeczności lokalnej
w której istnieją. Przedsiębiorstwa społeczne
działają na zasadach wspólnotowych, gdzie nad-
rzędną wartością jest solidaryzm społeczny.
Ważne jest, aby członkowie przedsiębiorstwa
społecznego nie tylko skupiali się na rozwiązywa-
niu problemów własnych i swoich rodzin, a nawet
problemów większej grupy społecznej. Koniecz-
ne jest otwarcie się na całą społeczność lokalną,
w jakiej przedsiębiorstwo społeczne funkcjonuje.
Daje to przedsiębiorcom społecznym nie tylko
nowe perspektywy rozwoju ekonomicznego, ale
także - zdefiniowanie i próba rozwiązania wspól-
nych problemów - nadaje im miano aktywnych
obywateli i naturalnych liderów społecznych
w danej społeczności lokalnej. Tworzenie wspól-
nych koalicji i partnerstw lokalnych, często ma-
jących charakter spontaniczny i niesformalizowa-
ny, pozwala na wyjście z kręgu jednej grupy spo-
łecznej. Jak słusznie zauważyła s. Małgorzata
Chmielewska, propagatorka ekonomii społecznej
1

20. B E Z P ¸ A T N Y
B I U L E T Y N
PROJEKT REGIONALNE CENTRUM EKONOMII SPOŁECZNEJ
FUNDACJA POMOCY WZAJEMNEJ BARKA, ul. Âw. Wincentego 6/9, 61-003 Poznaƒ
tel.: +48 61 66 82 300, fax: +48 61 66 82 416, barka@barka.org.pl, www.barka.org.pl