Zasada pomocniczości państwa w zastosowaniu do Art. 68 Konstytucji RP

1. Zasada pomocniczości państwa
w zastosowaniu do Art. 68 Konstytucji RP
Robert Mołdach

2. Wyręczać, czy pomagać
Quadragesimo Anno, papież Pius XI, 15.05.1931
79. Jest prawdą, a historia wyraźnie o tym uczy, że dziś z powodu zmiany warunków tylko potężne
organizacje mogą sprostać pewnym zadaniom, które dawniej spełniały małe wspólnoty. Mimo
to jednak nienaruszalnym i niezmiennym pozostaje to nader ważne prawo filozofii społecznej:
jak nie wolno jednostkom wydzierać i na społeczeństwo przenosić tego, co mogą
wykonać z własnej inicjatywy i własnymi siłami, podobnie niesprawiedliwością, szkodą
społeczną i zakłóceniem porządku jest zabierać mniejszym i niższym społecznościom te
zadania, które mogą spełnić, i przekazywać je społecznościom większym i wyższym. Wszelka
bowiem działalność społeczności mocą swojej natury winna wspomagać człony społecznego
organizmu, nigdy zaś ich nie niszczyć ani nie wchłaniać.
80. Z tego względu władza państwowa powinna niższym społecznościom zostawić do wypełnienia
mniej ważne zadania i obowiązki, które by ją zresztą zbyt rozpraszały. To zaś pozwoli jej na
swobodniejsze, bardziej stanowcze i skuteczniejsze spełnianie tych obowiązków, które
wyłącznie do niej należą i które tylko ona może wykonać, mianowicie: kierownictwo,
kontrola, nacisk, karanie nadużyć, zależnie od tego, co wskazuje chwila i czego żąda
potrzeba. Sprawujący władzę winni być przekonani, że im sprawniej - dzięki przestrzeganiu tej
zasady "pomocniczych" usług państwa - działać będzie hierarchiczny ustrój poszczególnych
społeczności, tym silniejszy będzie społeczny autorytet i żywotność społecznego życia, tym też
szczęśliwszy i pomyślniejszy będzie stan spraw państwa.

3. Quadragesimo Anno
Dynamiczne stosunki społeczne, gospodarcze i polityczne
 28.10.1922 Marsz na Rzym, Mussolini otrzymuje misję utworzenia rządu
 24.10.1929 Czarny Czwartek na Wall Street
 30.01.1933 Hitler otrzymuje tekę kanclerza (premiera) Rzeszy

4. Traktat o Unii Europejskiej
Maastricht, 7.02.1992
 ZDECYDOWANI kontynuować proces tworzenia
coraz ściślejszego związku między narodami Europy, w
którym decyzje są podejmowane jak najbliżej
obywateli, zgodnie z zasadą pomocniczości […]
 Art. 3b.
W dziedzinach, które nie należą do jej kompetencji
wyłącznej, Wspólnota podejmuje działania,
zgodnie z zasadą pomocniczości, tylko wówczas i
tylko w takim zakresie, w jakim cele proponowanych
działań nie mogą być osiągnięte w sposób
François Mitterrand, Helmut Kohl
wystarczający przez Państwa Członkowskie, natomiast Fot. Le Figaro
z uwagi na rozmiary lub skutki proponowanych
działań możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na
poziomie Wspólnoty.

5. Protokół w sprawie stosowania zasad pomocniczości i
proporcjonalności 16.12.2004
 Artykuł 1
Każda instytucja zapewnia stałe przestrzeganie zasad
pomocniczości i proporcjonalności, ustanowionych w
artykule I-11 Konstytucji. […]
 Artykuł 5
Projekty europejskich aktów ustawodawczych są
uzasadniane w odniesieniu do zasad pomocniczości i
proporcjonalności. […]

6. Traktaty Lizbońskie
17.12.2007
 Art. 3b
[…] Instytucje Unii stosują zasadę
pomocniczości zgodnie z Protokołem
w sprawie stosowania zasad pomocniczości
i proporcjonalności. Parlamenty narodowe
czuwają nad przestrzeganiem zasady
pomocniczości zgodnie z procedurą przewidzianą
w tym Protokole.

7. Zasada pomocniczości w Konstytucji RP
2 kwietnia 1997
 […] ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej
Polskiej jako prawa podstawowe dla państwa
oparte na poszanowaniu wolności i
sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu
społecznym oraz na zasadzie
pomocniczości umacniającej uprawnienia
obywateli i ich wspólnot.

8. Przykład 1
Orzeczenia sądów administracyjnych w sprawie szpitala w Blachowni
 Wyrok NSA sygn. akt II OSK 1453/10
Przewodniczący sędzia NSA Wiesław Kisiel
 „…brak takiej wyraźnej podstawy prawnej sprawia, że nie można skutecznie
egzekwować dalszego nieprzerwanego świadczenia usług od prywatnego
przedsiębiorcy przejmującego zadania publiczne”
 Wyrok WSA w Gliwicach sygn. akt IV SA/Gl 524/09
Przewodniczący Sędzia WSA Stanisław Nitecki
 „Wartość demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP) jest wartością
naczelną, która wyprzedza samodzielność wspólnoty samorządowej”

9. Przykład 2
Rozważania Biskupa Tarnowskiego Wiktora Skworca
 Słowo do wiernych na XVIII Światowy Dzień Chorego 2010
 „być może to jest podstawowy problem, iż służba zdrowia została zawłaszczona
całkowicie przez ekonomię, stając się rynkiem usług medycznych, podlegającym
nieubłaganym prawom ekonomii”
 „[zasada pomocniczości] …która jasno wskazuje, że system centralistyczny, a takim
jest Narodowy Fundusz Zdrowia, nawet przy dobrej woli kierujących nim osób, nie jest
w stanie stworzyć sprawiedliwego ładu w systemie służby zdrowia”
 „Konsekwencją ładu społecznego opartego na zasadzie pomocniczości jest
decentralizacja, która oznacza rzeczywiste przeniesienie kompetencji na niższe
szczeble organizacji życia społecznego”

10. Przykład 3
Ustawa o działalności leczniczej
 Spośród wielu zmian, które ustawa o działalności leczniczej wnosi do
systemu, najistotniejszą jest nadanie zasadzie pomocniczości nowego,
szerszego horyzontu działań.
 Delegowania na zasadach pomocniczości zadań publicznych w dół
społeczności nie kończy na poziomie samorządowym. Idzie dalej tworząc
warunki do tego, aby samorząd, który ma potrzeby w zakresie inwestycji w
ochronę zdrowia i nie może ich samodzielnie realizować, podejmował
współpracę inwestycyjną z partnerem prywatnym.
 Nie ograniczając, poza szpitalami klinicznymi, poziomu zaangażowania
partnera prywatnego, umożliwia także, aby taki partner misję publiczną
realizował całkowicie samodzielnie.
 Od samorządu oczekuje za to nadzoru, kontroli i egzekwowania
zobowiązań

11. Dialektyczna jedność
Bilans ambicji i możliwości
 Art. 68. ust 1.
 Brak słowa „pełnej” – dostępnej w zakresie, metodzie, w czasie i w miejscu
najbardziej odpowiednim, ze względu na stan zdrowia pacjenta.
 Brak słów „na miarę ambicji i oczekiwań”.
 Brak słowa „publicznej”.
 Poza szczególnymi grupami pacjentów – dzieci, kobiet ciężarnych, osób
niepełnosprawnych i osób w podeszłym wieku, konstytucja nie mówi o tym, jak
prawo do ochrony zdrowia władza publiczna ma realizować. De facto pozostawia
jej znaczącą swobodę decyzji.
 Art. 68 ust. 2.
 Ilość środków publicznych przeznaczanych na ochronę zdrowia tylko w pewnym
zakresie zależy od etyki i solidaryzmu.
 Określa je bogactwo narodu i umiejętność mądrego zarządzania ograniczonymi
środkami.

12. Deficyt sektora samorządowego
na tle reszty sektora finansów publicznych jako % PKB
Rok 2010
UE 10 -0,32% PKB
UE 17 -0,26% PKB
PL -1,10% PKB
Decentralizacja finansów publicznych w kontekście decentralizacji procesów rozwojowych i rola samorządów w
inwestowaniu w rozwój regionów, Ekspertyza IBS dla Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, 2011

13. Przyczyny wzrostu deficytu
jednostek samorządu terytorialnego
 „Pogorszenie koniunktury gospodarczej. Ponieważ istotnym źródeł dochodów jednostek
samorządu terytorialnego są udziały w podatkach centralnych, ostatnie spowolnienie
gospodarcze musiało spowodować spadek środków otrzymywanych ze tego tytułu.
 Szybszy wzrost nakładów inwestycyjnych (w ujęciu realnym) niż dochodów poszczególnych
szczebli samorządu terytorialnego – dotyczy to w największym stopniu miast na prawach
powiatu.
 Rosnące koszty obsługi zadłużenia, w tym także zobowiązań zaciągniętych wiele lat
wcześniej.”

14. Działania zapobiegawcze
Pakt stabilności i wzrostu, 4.10.2011
 Regulation amending Regulation (EC) No 1466/97 on the strengthening of the
surveillance of budgetary positions and the surveillance and coordination of
economic policies
 Regulation amending Regulation (EC) No 1467/97 on speeding up and clarifying the
implementation of the excessive deficit procedure
 Regulation on the prevention and correction of macroeconomic imbalances
 Regulation on the effective enforcement of budgetary surveillance in the euro area
 Directive on requirements for budgetary frameworks of the Member States
 Regulation on enforcement measures to correct excessive macroeconomic
imbalances in the euro area
„Today, we have turned a page. The agreement in the ECOFIN
Council marks the end of a year-long debate and the start of a
new era of more robust economic governance in Europe.”

15. Działania zapobiegawcze
Plan finansowy i strategia zarządzania długiem
 Wieloletni plan finansowy  Strategia zarządzania długiem
państwa 2011-2014, Rada sektora finansów publicznych w
Ministrów, kwiecień 2011 r. latach 2012-15, Ministerstwo
Finansów, wrzesień 2011 r.

16. Działania zapobiegawcze
Rozporządzenie Ministra Finansów z dn. 23.12.2010 r.
 Rozporządzenie z dnia 23 grudnia 2010 r. w sprawie szczegółowego sposobu
klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego, w tym
do długu Skarbu Państwa
 Rozszerzenie definicji długu:
 kredyty i pożyczki,
 umowy leasingowe,
 kontrakty podpisane w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego oraz
 umowy z odroczonym terminem płatności dłuższym niż rok.

17. Działania zapobiegawcze
Pat w dyskusji dot. reguły ograniczającej wydatki samorządów
 Propozycja Ministra Finansów zakłada, że każdy samorząd miałby za zadanie
zmniejszać swój deficyt tak, aby wyniósł on:
 w 2012 r. - 4% planowanych dochodów,
 w 2013 r. - 3%,
 w 2014 r. - 2%,
 w 2015 r. - 1%.

18. Potrzeby inwestycyjne szpitali
Takich pieniędzy nie ma w systemie publicznym
 Rewitalizacja obiektów medycznych związana z ich zwykłym użyciem i brakiem
remontów
 Dostosowanie systemów informatycznych szpitali do wymogów ustawy o systemie
informacji medycznej
 Dostosowanie pomieszczeń szpitali do wymogów Rozporządzenia Ministra Zdrowia
w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i
sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej
 Zmiana specjalizacji szpitali i dostosowanie ich infrastruktury ze względu na
gwałtowne starzenie się społeczeństwa
 Zakup nowych urządzeń medycznych w związku z rosnącymi wymaganiami
świadczenia usług medycznych finansowanych ze środków publicznych określonymi
w zarządzeniach Prezesa NFZ
 Nadążanie za rozwojem technologii diagnostycznych i operacyjnych,
 Nadążanie za świadomością zdrowotną obywateli, za ich oczekiwaniami i ambicjami

19. Zasada pomocniczości w kontekście Art. 68
Konstytucji RP
 Państwo długofalowo nie jest w stanie samodzielnie sprostać wszystkim ambicjom
obywateli i z tym związanym wyzwaniom ochrony zdrowia, szczególnie w obszarze
utrzymania i rozwoju infrastruktury ochrony zdrowia, a także finansowania opieki.
 Wszelkie działania w tym zakresie powinny kierować się wpierw zasadą
solidarności, a gdy ta wykracza poza ekonomiczne możliwości gospodarki –
prymatem pomocniczości państwa.
 Państwo powinno przeznaczać drogocenne środki publiczne tylko i wyłącznie na te
obszary, których nie mogą zaspokoić samodzielnie obywatele.
 Zdrowie jest osią strategiczną tych działań, jednak o skończonej długości, określonej
możliwościami samorządów i budżetu państwa.

20. Ustawa o działalności leczniczej
Wykonanie zasady pomocniczości w kontekście Art. 68 Konstytucji RP
 Rezygnacja z idealistycznej koncepcji nieskończonego solidaryzmu w
finansowaniu ochrony zdrowia.
 W ustawie o działalności leczniczej nie chodzi o niesłusznie akcentowaną
przez jej oponentów prywatyzację szpitali, a o pomocniczą rolę państwa w
ich utrzymaniu i rozwoju.

21. Dziękuję za uwagę!
dr inż. Robert Mołdach
robert.moldach@efabrica.com
tel. 601 219 608