Publikacji opisuje najważniejsze programy i działania Centrum OPUS realizowane podczas naszej 10-letniej działalności

1. Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw
Obywatelskich „OPUS”
www.opus.org.pl

2. 2 3
HISTORIA
O Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich OPUS
Powstaliśmy w Łodzi, w czerwcu 1999 roku. Od tego czasu pomagamy ludziom w całym woje- Początek
wództwie łódzkim świadomie działać z pożytkiem dla naszego społeczeństwa. Wskazujemy im dro-
gę, inspirujemy i wspieramy w pracy dla dobra otoczenia. 10 lat minęło od powstania Stowarzyszenia Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich
Chcemy budować społeczeństwo odpowiedzialne, reagujące na problemy własne i innych. „OPUS”. Jednak zanim powstało stowarzyszenie, byli ludzie, którzy mieli pomysły i podejmowali
Współpracujemy ze wszystkimi organizacjami pozarządowymi, instytucjami publicznymi oraz gru- działania na rzecz sektora pozarządowego. Powstanie naszego Stowarzyszenia ma swoje początki
pami nieformalnymi, które chcą zmieniać rzeczywistość na lepsze. Przekazujemy im wiedzę i nasze w działaniach podejmowanych przez Stowarzyszenie Pomocy Niesłyszącym „Słyszę Serce”, a do-
doświadczenie. kładniej przez ówczesnego Przewodniczącego i lidera stowarzyszenia, Przemka Krężela. To właśnie
Promujemy obywatelskie postawy i zachęcamy ludzi do aktywnego udziału w życiu publicznym. Przemek rozpoczął działania na rzecz wspierania NGO i zapoczątkował budowanie zespołu ludzi za-
Mamy nadzieję, iż w wyniku naszych działań będziemy przyczyniać się do polepszania warunków interesowanych organizacjami pozarządowymi jako instytucjami działającymi na rzecz zmian spo-
życia w naszym otoczeniu. łecznych. Inspiracje do naszych działań czerpaliśmy również ze Stowarzyszenia Biuro Obsługi Ruchu
Inicjatyw Społecznych BORIS i Sieci Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT. Działania infor-
macyjne, doradcze i szkoleniowe oraz zmierzające do integracji sektora pozarządowego były na tere-
nie Łodzi i w regionie wówczas niedostępne. Szansą na nie okazał się projekt Stowarzyszenia na rzecz
Forum Inicjatyw Pozarządowych, które rozpoczęło w Polsce budowę sieci Punktów Informacyjnych
dla organizacji pozarządowych. Na bazie punktu Stowarzyszenie „Słyszę Serce” rozpoczęło wspar-
cie sektora pozarządowego. W efekcie dwóch lat działania powstał został zespół ludzi, który powo-
łał nową organizację. Za główny cel postawiła sobie ona rozwój sektora pozarządowego i inicjatyw
obywatelskich w Łódzkiem.
Skąd nazwa?
Nasza misja: Pierwsze pomysły na nazwę stowarzyszenia po-
jawiły się jeszcze w ramach wydzielenia programu
Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich „OPUS” jest stowarzyszeniem działają- w strukturze Stowarzyszenia „Słyszę Serce”. OPUS
cym na rzecz rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w kraju i za granicą, w oparciu o zasady dia- jako „dzieło” stało się nowym kierunkiem myślenia
logu, demokracji i pomocniczości. Naszą aktywność kierujemy do organizacji pozarządowych, o działaniach i nazwie. Pierwsze pomysły były dość
instytucji publicznych i inicjatyw nieformalnych działających na rzecz zaspokajania potrzeb oryginalne np. Ośrodek Popierania Usług Społecz-
lokalnych. Inicjujemy, animujemy i wspieramy zmiany społeczne. nych „OPUS”. Na szczęście ostateczna nazwa pro-
gramu i późniejszej organizacji została przyjęta jako
Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatel-
skich „OPUS” .

3. 4 5
OŚRODEK WSPIERANIA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH
Dlaczego stowarzyszenie ?
W 1998 roku Stowarzyszenie „Słyszę Serce” zostało zaproszone do współpracy z Siecią Wspiera- Działania wspierające inne organizacje III sektora od samego początku były dla nas prio-
nia Organizacji Pozarządowych SPLOT. Ideą Sieci było rozszerzenie działań na całą Polskę, poprzez rytetem. Prowadzimy je do dnia dzisiejszego i obejmują one szereg usług umożliwiających
budowanie sieci ośrodków, które chciałyby wspierać sektor pozarządowy w regionach. Zgodnie lokalnym NGO’s-om zdobycie wiedzy na temat pracy w swoim środowisku lokalnym.
z przyjętym założeniem miały powstać nowe, niezależne organizacje, które działalność wspierającą
sektor non-profit traktowałyby jako cel główny swojej działalności. Warunki te przyspieszyły naszą Prowadzimy szkolenia, konsultacje i spotkania doradcze. Przychodzącym do nas wskazujemy, jak
decyzję o usamodzielnieniu programu OPUS. I tak 24 czerwca 1999 r. powołano nowe stowarzysze- krok po kroku rejestrować organizację pozarządową. Przedstawiamy procedury konieczne do reje-
nie, które przejęło program wsparcia od Stowarzyszenia „Słyszę Serce”. Przez rok przygotowywaliśmy stracji. Pomagamy przy doborze dokumentacji, stworzeniu statutu organizacji.
się do prowadzenia działań zgodnie ze standardami Sieci SPLOT, do której przyjęci zostaliśmy w roku Uczymy aspektów prawnych funkcjonowania organizacji pozarządowych, a także pomagamy upo-
2000. rać się z zawsze dostarczającym sporo pytań tematem księgowości w sektorze non-profit.
Stowarzyszenie i co dalej? Piszesz wniosek? Poradź się u nas!
Powołanie nowego stowarzyszenia rozpoczęło okres stopniowego budowania inicjatyw wspiera- Duża ilość osób zwykle korzystała z naszej pomocy przy pisaniu wniosków o dotacje.
jących w Łodzi i regionie łódzkim. Główne działania podejmowane przez nas w latach 2000–2003 po- Pomagamy organizacjom planującym dopiero pozyskanie środków z konkursów dotacyjnych,
legały na wzmocnienia sektora pozarządowego. We współpracy z lokalnymi instytucjami w regionie jak i NGO’s-om, które są już w trakcie pisania wniosków, lecz potrzebują jeszcze wsparcia przy ich
powołaliśmy sieć punktów informacyjnych dla organizacji pozarządowych w województwie łódz- ostatecznej obróbce. Pomagamy
kim. Rozpoczęliśmy proces integracji sektora pozarządowego, którego efektem były Fora Inicjatyw również wszystkim, którzy mają
Pozarządowych oraz powstanie problem z zarządzaniem projek-
w regionie federacji — Rady tem, bądź nie rozumieją zasad
Organizacji Pozarządowych rozliczania.
Województwa Łódzkiego. Możemy śmiało powiedzieć, iż
na przestrzeni lat Centrum OPUS
wyspecjalizowało się w przelewa-
niu pomysłów na papier. Dzięki
temu dziesiątki organizacji z Łodzi
i okolic mogły efektywnie ubie-
gać się o dofinansowanie swych,
pożytecznych dla środowiska
lokalnego, pomysłów.

4. 6 7
WSPÓŁPRACA Z SAMORZĄDEM
Potencjał to ludzie
Nasze szkolenia prowadzą członkowie zespołu trenerskiego Centrum OPUS. Zdobyli oni kwalifika-
cje w kolejnych edycjach Szkoły Trenerów Organizacji Pozarządowych STOP. Szlifowali je przez wie- Rozwój współpracy z samorządem stanowił dla nas zawsze ważny obszar działalności przy
le lat prowadząc zajęcia metodą warsztatową i ucząc się przez doświadczenie. Do dnia dzisiejszego wspieraniu sektora pozarządowego. Działalność ta rozwijała się i nadal rozwija na płaszczy-
Centrum OPUS przeprowadziło kilkaset szkoleń dla ludzi z regionalnych organizacji pozarządowych. znach współpracy z władzami Łodzi, województwa łódzkiego oraz gmin i powiatów w regio-
Dotyczyły one przeróżnej tematyki. Głownie były to zajęcia z: pisania projektów i wypełniania nie łódzkim.
wniosków o dotację, aspektów prawnych funkcjonowania organizacji pozarządowych, tworzenia
partnerstw czy współpracy organizacji pozarządowych z samorządem.
Rozwój współpracy z samorządem stanowi jeden z obszarów realizacji standardów Sieci SPLOT.
Klucz do wiedzy Główne działania w tym zakresie dotyczyły wzmacniania roli i znaczenia organizacji pozarządowych
przy realizacji zadań publicznych, zlecanych przez administrację samorządową.
Ważnym elementem naszych działań była zawsze informacja. To, że dostęp do niej to klucz do
wiedzy i sukcesu, wie chyba każdy, niezależnie, czy działa w III Do 2003 roku nasza działalność w tym zakresie obejmowała:
sektorze, czy nie. Ci, którzy wybrali ścieżkę III sektora, mogli
u nas zawsze zajrzeć do biblioteki pozarządowej. To właśnie a) Wspólne projekty promujące usługi organizacji pozarządowych — Fora Inicjatyw Pozarządo-
tu, korzystając z bogatego katalogu (liczącego blisko półtora wych jako miejsca prezentacji dorobku organizacji pozarządowych. Fora takie organizowane były
tysiąca pozycji), można było dowiedzieć się wiele z zakresu w Łodzi oraz w powiatach województwa łódzkiego.
aktywności społecznej i działania dla całej społeczności lokal-
nej. b) Wspólne projekty edukacyjne na rzecz organizacji pozarządowych — w regionie łódzkim or-
Z kolei za pomocą strony www.lodzkie.ngo.pl udostępnia- ganizowane były szkolenia i seminaria na temat możliwości współpracy samorządu z organizacjami
my wirtualną przestrzeń wielu organizacjom oraz aktywnym pozarządowymi, wspólnych projektów oraz zasad przekazywania zadań publicznych organizacjom
obywatelom, by umożliwić im rozpowszechnianie informacji pozarządowym.
na swój temat. Ten regionalny oddział strony www.ngo.pl to
główne narzędzie promocji sektora obywatelskiego w regio- c) Reprezentację sektora pozarządowego wobec władz regionalnych i lokalnych — ten obszar
nie. Tutaj przeczytać można o ciekawych projektach rozwią- naszej działalności wiązał się ze wspieraniem na poziomie Łodzi oraz powiatów powstawania regio-
zujących problemy społeczne, zdobyć informację o imprezach nalnych i lokalnych reprezentacji sektora pozarządowego. Byliśmy inicjatorem powołania lokalnej
odbywających się w myśl idei non-profit, a także dowiedzieć reprezentacji sektora pozarządowego, jakim jest Rada Organizacji Pozarządowych Województwa
się czegoś o ludziach, którzy angażują się w życie obywatel- Łódzkiego, której biuro przez pierwsze lata było prowadzone bezpośrednio przez nas.
skie i aktywnie działają dla dobra środowisk lokalnych.

5. 8 9
Przełomowym momentem w zakresie współpracy z samorządem lokalnym było wprowadzenie Efektem prac jest m.in. Program Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi. Niestety, w części do-
ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz wejście Polski do Unii Europejskiej. tyczącej powołania na poziomie regionu Rady konsultacyjnej nie udało się osiągnąć porozumienia.
Okoliczności te stworzyły nowe warunki do rozwoju współpracy samorządu z organizacjami poza- Od 2008 roku działania w zakresie rozwoju współpracy Urzędu Marszałkowskiego z NGO prowadzi
rządowymi. W latach 2004–2005 współtworzyliśmy programy współpracy w województwie łódzkim, samodzielnie Rada.
zgodnie z modelem wypracowanym przez Sieć SPLOT, który zakładał:
Od 2003 do 2007 roku w ramach działań na rzecz wzmocnienia roli sektora pozarządowego
a) powołanie grupy roboczej złożonej z przedstawicieli samorządu i organizacji pozarządowej, w programowaniu funduszy strukturalnych nasz przedstawiciel pełnił funkcję regionalnego specjali-
sty ds. funduszy europejskich (łącznik). Działania prowadzone były we współpracy z Radą Organizacji
b) opracowanie Karty Zasad Współpracy jako dokumentu o charakterze ogólnym, regulującym Pozarządowych oraz Departamentem Rozwoju Regionalnego.
współpracę lokalną w wymiarze długoletnim,
W efekcie prac organizacje pozarządowe w łódzkim zyskały możliwość składania wniosków o do-
c) opracowanie Rocznego Programu Współpracy jako tacje w działaniach ZPORR oraz miały swoich przedstawicieli w Komitecie Monitorującym ZPORR oraz
dokumentu regulującego zasady współpracy lokalnej w Podkomitecie Monitorującym ds. POKL, Komitecie Monitorującym ds. Regionalnego Programu Ope-
danym roku budżetowym , racyjnego Województwa Łódzkiego. Obecnie działania te przejęła Rada Organizacji Pozarządowych.
Pierwszymi samorządami w województwie łódzkim, Wyzwania na najbliższe lata
które przystąpiły do tworzenia współpracy według po-
wyższego modelu, były: Miasto Łódź, Skierniewice, Beł- Obecnie kierunek rozwoju współpracy z samorządem wyznaczać będą trzy czynniki. Pierwszym
chatów, Wieruszów oraz Łęczyca. Działania te wspierane jest realizacja zadań publicznych w samorządach i faktyczne przejmowanie zadań przez organizacje
były przez Fundację im. S. Batorego w ramach Programu pozarządowe. Wymaga to dalszej pracy na rzecz rozwoju współpracy samorządu z NGO, szczególnie
Partnerstwo dla III sektora finansowanego przez TRUST w zakresie współpracy pozafinansowej pomiędzy partnerami lokalnymi. Istotnym wydaje się przeko-
for Civil Society in Central and Eastern Europe. nanie zarówno NGO, jak i samorządu, że „razem łatwiej”. Dlatego na poziomie lokalnym i regionalnym
nadal będziemy dążyć do powoływania wspólnych zespołów. Drugim czynnikiem są możliwości, ja-
Od września 2004 r. w Łodzi powołana została Rada Konsultacyjna ds. Współpracy z Organizacja- kie tworzą środki pozabudżetowe, które mogą wspierać realizacje zadań lokalnych w partnerstwie
mi Pozarządowymi. Reprezentowani w niej byliśmy przez Łukasza Waszaka. Współpraca z Radą oraz i przyczyniać się do rozwoju lokalnego. W tym obszarze będziemy wspierać tworzenie lokalnych part-
Zespołem ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi przy Wydziale Spraw Społecznych Urzędu nerstw projektowych. Trzeci czynnik to kwestia zmiany ustawy o działalności pożytku publicznego
Miasta Łodzi zaowocowała m.in. wypracowaniem modelowych zasad współpracy samorządu z NGO i o wolontariacie. Planowana nowelizacja otworzy nowe możliwości programowania rozwoju lokal-
w Łodzi. Były to m.in. procedury zgłaszania zadań własnych, zasady rozliczeń dotacji oraz realizacji nego we współpracy samorządu z ngo. Zmiany te stworzą warunki do tego, by strategicznie rozwijać
projektów partnerskich Miasta z organizacjami pozarządowymi. współpracę lokalną, ale to nadal będzie wymagało wzmacniania ngo i samorządów w zakresie współ-
pracy lokalnej.
W latach 2006–2007 (we współpracy z Radą Organizacji Pozarządowych Województwa Łódzkiego)
próbowaliśmy rozwinąć model współpracy przyjęty w Łodzi na szczeblu Urzędu Marszałkowskiego.

6. 10 11
CENTRUM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ Kultura
Celem metody Centrum Aktywności Lokalnej (CAL) jest obudzenie ludzi do działania Przyzwyczajeni do solidności pracowników socjal-
w swoim najbliższym otoczeniu, aktywizowanie społeczności, a także tworzenie poczucia nych zderzyliśmy się z kreatywnością pracowników do-
przynależności do danego miejsca i lokalnej grupy. CAL to także angażowanie lokalnych in- mów kultury. Ośrodki kultury i biblioteki poznawały mo-
stytucji w celu wspólnej pracy dla dobra najbliższego otoczenia. del CAL w ramach projektów finansowanych z środków
FIO i Ministerstwa Kultury (rok 2006, 2007). Wiele z nich
zaskoczyło nas pomysłami na animację. Grupy kultural-
ne nie wdrożyły może modelu w ośrodku kultury (nadal
Początki — pomoc społeczna nie mamy się czym poszczycić na terenie województwa),
ale dla uczestników była to szkoła rozwoju osobistego.
Z modelem CAL zetknęliśmy się w 2003 roku. Zostaliśmy wtedy zaproszeni do udziału w projekcie To w tych grupach toczyły się nocne dyskusje o różni-
realizowanym przez Stowarzyszenie CAL. cach między animacją społeczną a animacją kultury. To w tym gronie na nowo definiowaliśmy idealny
„O OPUS-ie usłyszałam pierwszy raz w 2002 roku — zaczynałam pracę w Stowarzyszeniu CAL. wzór osobowy animatora. To tutaj, z nieoceniona pomocą Jacka Gralczyka, spieraliśmy się o model
Byli już organizacją poważną i poważaną, rozpoczynaliśmy z Nimi duży projekt — pieniądze Pharow- domu kultury i zawiązywaliśmy partnerstwa, koalicje, snuliśmy plany stowarzyszeń… To z tego pro-
skie, zaangażowanie dziesiątek ludzi z województwa łódzkiego, trenerów z całej Polski. Rzeczywistość jektu wyrosły pomysły na koalicję bałucką, to tutaj narodziła się grupa osób współpracujących z nami
łódzkich Ośrodków Pomocy Społecznej nigdy już nie miała być taka sama…”— wspomina dziś Marta do dziś.
Henzler, dyrektorka Stowarzyszenia CAL. Oto jak wspomina współpracę z nami Zbigniew Placzyński z Bałuckiego Ośrodka Kultury w Łodzi:
Pierwsza grup CAL-owa to były ośrodki pomocy społecznej: Bełchatów, Domaniewice, Kutno, „Pod opieką OPUS-a udało nam się zawiązać partnerstwo lokalne KOALICJA NA RZECZ BAŁUT — po-
Łódź–Bałuty, Łódź–Widzew, Piotrków Trybunalski, Rawa Mazowiecka, Wieruszów, Zduńska Wola; rozumienie ludzi, organizacji i instytucji, których działania zmierzają w kierunku poprawy warunków
grupa ok. 20 kierowników i pracowników socjalnych. Opiekę merytoryczną nad ta grupą dzieliliśmy życia mieszkańców dzielnicy Bałuty. Byliśmy chyba jedyną placówką, z której cały zespół instruktorów
z Danielem Opiłą — doświadczonym CAL-owiczem. Ponad 2 lata wspólnych szkoleń i spotkań studyj- przeszedł pełny cykl szkoleń z pozyskiwania środków z UE i animacji społeczno-kulturalnej”. Jak wie-
nych, wizyta w domach sąsiedzkich w Berlinie, wspólne wdrażanie metody, dzielenie się kłopotami, my, współpraca poskutkowała również wypracowaniem nowej misji programowej dla placówki —
stopniowe poznawanie i dochodzenie do zrozumienia, na czym polega środowiskowa metoda pracy misji związanej z animacją społeczno-kulturalną i właśnie standardami CAL.
socjalnej. Te pierwsze ośrodki na długo zostały w naszej pamięci. Do dzisiaj z niektórymi pracujemy,
podglądamy, jak się rozwijają… CAL dla nas jako zespołu
Po pierwszej grupie przyszła kolej na następne ośrodki pomocy społecznej, ale przede wszystkim
na duże grupy kulturalne. Animacja wrosła w Centrum OPUS. W dużej mierze wykorzystujemy ten sposób pracy z grupami
partnerskimi, które prowadzimy w ramach różnych przedsięwzięć. CAL to pewien sposób myślenia
o rozwoju społecznym. Rozwoju społecznym, który rozpatrywany jest całościowo. Oznacza to, iż pra-
cując metodą CAL, nie koncentrujemy się na jednym obszarze działania, np. ekologii czy kulturze,

7. 12 13
a staramy się patrzeć PROGRAM EURO-NGO
szerzej na problemy
danego środowiska Jeszcze przed przystąpieniem do Unii Europejskiej realizowaliśmy pierwsze działania mają-
lokalnego. Namawia- ce na celu przygotowanie organizacji pozarządowych do sprawnego funkcjonowania po przy-
my małe środowisko stąpieniu Polski do UE.
do projektów anima-
cyjnych, do działań W od początku roku 2003 do końca 2007 roku realizowaliśmy w województwie łódzkim Program
angażujących miesz- EURO-NGO — Program Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności realizowany przez Sieć SPLOT przy
kańców. współpracy z Przedstawicielstwem Organizacji Pozarządowych w Brukseli oraz Fundacją im. Stefana
W 2007 roku ani- Batorego.
matorzy z całej Polski W 2003 roku był to program innowacyjny. Nie funkcjonowała wtedy jeszcze żadna rządowa czy
zjechali do Łodzi na samorządowa sieć punktów informująca i promująca fundusze unijne czy związane z tym zagadnie-
Forum Aktywności nia z zakresu rozwoju lokalnego i aktywizacji społeczno-zawodowej lokalnych społeczności. Program
Lokalnej. To też była EURO-NGO był pierwszym w Polsce, zainicjowanym oddolnie przez organizacje pozarządowe, syste-
okazja do spotkań, mowym wsparciem organizacji niekomercyjnych chcących przygotować się do pozyskania środków
inspiracji, ale również pochodzących z UE.
prezentacji działań Celem głównym programu było podniesienie poziomu wiedzy i umiejętności liderów organizacji
z Łodzi, które są bli- pozarządowych w zakresie korzystania z możliwości finansowych, jakie stwarza nasze wejście do UE
skie myśleniu anima- oraz przenoszenia unijnych standardów na polski grunt, a przez to wsparcie bieżących działań i dal-
cyjnemu. szego rozwoju polskich organizacji.
A poza tym zespół Pierwszy rok realizacji programu polegał na wybraniu grupy przedstawicieli aktywnych NGO z te-
OPUS-owy, ocierając renu naszego województwa i przeszkolenie ich w zakresie zagadnień związanych z funduszami struk-
się o działania CALo- turalnymi, programów wspólnotowych, zasad budowania partnerstw projektowych, metodyki pro-
we na Forum Aktywności Lokalnej, podczas szkoleń, realizacji projektów, przyglądaniu się działaniom wadzenia doradztwa, itp.
ośrodków, nabrał przekonania, że warto pomagać ludziom, by pomogli sami sobie. Wykorzystujemy W Łódzkiem 11 osób ukończyło szkolenia, pozytywnie zdało egzamin i w rezultacie uzyskało certy-
CAL-owe metody do pracy z partnerstwami, mieszamy je z innymi inspiracjami, tniemy i sklejamy fikat specjalisty Programu EURO-NGO. Od 2004 roku specjaliści rozpoczęli świadczenie usług na rzecz
na nowo. Jako wyzwanie rozwojowe myślimy jednak o kolejnych animatorach, którzy będą zmieniać innych organizacji non-profit, przekazując im zdobytą wiedzę.
swoje instytucje i wprowadzać w nie całego CAL-a ze wszystkimi elementami.
Od 2003 z naszej pomocy skorzystało 90 animatorów. Udało nam się przeszkolić 20 ośrodków po- Wspomagali lokalne organizacje przez doradztwo, organizacje spotkań informacyjnych, szkolenia,
mocy społecznej, 23 ośrodki kultury i biblioteki. – Sześć z nich zdobyło certyfikat CAL. coaching i animowanie partnerstw lokalnych.
Mimo zakończenia Programu pod koniec 2007 r. do dziś współpracujemy z większością specjali-
stów EURO-NGO, którzy stanowią dla nas wartościowe zaplecze ekspertów.

8. 14 15
REGIONALNY OŚRODEK EFS
strategii rozwoju swoich lokalnych społeczności. Pewnym urozmaiceniem był również cykl szkoleń
Strategicznym momentem był dla nas z pewnością rok 2005. Wtedy to po raz pierwszy otrzy- z zakresu tworzenia partnerstw lokalnych. Wiedząc, jak ważne jest łączenie sił różnych instytucji do
maliśmy status Regionalnego Ośrodka EFS. Rozpoczęliśmy realizację największego wówczas realizacji wspólnego celu, powołaliśmy „Szkołę Facylitatorów Partnerstw Lokalnych”. Wiedzieliśmy, iż
dla nas projektu. Dzięki niemu mogliśmy pomagać innym instytucjom skutecznie pozyskiwać dzięki niej wzrośnie wiedza organizacji na temat tworzenia partnerstw. Liczyliśmy, też iż chętniej będą
środki z Europejskiego Funduszu Społecznego. je tworzyć, co znacznie ułatwi im możliwość otrzymania środków z EFS. To z kolei otworzyłoby przed
nimi furtkę do efektywniejszego rozwiązania problemów w ich środowisku lokalnym.
Dużym zainteresowaniem cieszyły się Szkoły Menadżerów Projektów Europejskich. Te cykle szkole-
Informacja dla wszystkich niowe dostarczały z kolei kompleksowej wiedzy na temat pozyskiwania środków i zarządzania projek-
tem. Kładły nacisk na umiejętności stricte związane z planowaniem projektu, wypełnianiem wniosku
Pomoc w tworzeniu koncepcji projektu, pisaniu wniosku o dotacje i wsparcie przy późniejszym do EFS, wdrażaniem projektu.
jego wdrażaniu — to główne usługi, które świadczyliśmy dla naszych klientów. Realizowaliśmy je za
pomocą otwartych szkoleń, seminariów tematycznych oraz doradztwa. Ożywiając środowiska lokalne
Udzielaliśmy jednocześnie wszystkim zainteresowanym informacji nt. EFS oraz projektów wspie-
ranych z tego funduszu. Pomoc kierowaliśmy zarówno do osób, które dopiero chciały skorzystać Tematy te rozwijaliśmy prowadząc jednocześnie działania animacyjne w regionie. Praca animatora
ze wsparcia EFS, ale także tych, którzy otrzymali już dotację. Rozpowszechnialiśmy wśród instytucji skupiała się wokół budowania lokalnych porozumień, wyszukiwania liderów, pomocy w diagnozowa-
regionalnych wiedzę o możliwościach niu potrzeb i problemów lokalnych. Podczas działań duży nacisk kładliśmy na inicjowanie integracji
związanych z działalnością EFS, promo- lokalnych instytucji z danego terenu wo-
waliśmy rozwój lokalny, a także wspie- kół idei rozwoju społeczno-gospodar-
raliśmy rozwój partnerstwa na szczeblu czego danej społeczności. W ten sposób
lokalnym i regionalnym. dążyliśmy do tego, aby tworzone przez
nas partnerstwa były długofalowe, a ich
Nowe pomysły działania sięgały znacznie dalej niż reali-
zacja jednego wspólnego projektu.
Z biegiem pracy jako Regionalny Prowadziliśmy Regionalny Ośrodek
Ośrodek EFS staraliśmy się rozwijać nasz EFS podczas wszystkich czterech dotych-
program, by móc bardziej trafić w ocze- czasowych edycji ogłaszanych na terenie
kiwania naszych klientów. Prowadzili- Łodzi. Podczas ostatniej (jak dotychczas,
śmy chociażby szkolenia dla animatorów zakończonej w sierpniu 2008 r.) prowa-
lokalnych. Nawiązywały one do tematu dziliśmy również Regionalny Ośrodek
mobilizacji mieszkańców do działania, EFS w Skierniewicach i Piotrkowie Trybu-
badania ich potrzeb czy planowania nalskim.

9. 16 17
OŚRODEK REGIONALNY NARODOWEJ AGENCJI PROGRAMU MŁODZIEŻ,
czyli jak wspierać młodzież, by uwierzyła w swoje pomysły i stała się liderem lokalnym
W sierpniu 2003 roku nawiązaliśmy współpracę z Narodową Agencją Programu Młodzież.
W tym czasie nie było jeszcze w Łódzkiem Ośrodka Regionalnego zajmującego się promocją
tego programu. Jego znajomość w naszym województwie była więc niewielka.
Program Młodzież był jednym z programów
Unii Europejskiej w dziedzinie edukacji. W od-
różnieniu od Programu „Erasmus” czy „Leonar-
do da Vinci” (wspieranie oświaty, szkolnictwa
wyższego, edukacja ustawiczna, kształcenie
zawodowe), Program Młodzież wspierał tzw.
edukację nieformalną, pozaszkolną. Adreso- ki publiczne pracujące z młodzieżą, tj. domy kultury, ale także grupy nieformalne.
wany był do młodych ludzi w wieku 15–25 lat,
a także do animatorów, pracowników młodzie- Misją Ośrodka nie było jedynie przekazywanie wiedzy i umiejętności nt. procedur związanych z
żowych. aplikowaniem do Programu, wypełnianiem formularzy, pracy metodą projektową. Staraliśmy się także
Po przeszkoleniu przez Narodową Agencję, aktywizować młodzież, z którą pracowaliśmy. Zachęcaliśmy ją do działań na rzecz swojej społeczno-
na jesieni 2003 roku przeprowadziliśmy pierw- ści, rówieśników, inspirowaliśmy, pokazując aktywność młodych ludzi z innych krajów. Pomagaliśmy
sze spotkania informacyjne oraz szkolenie nt również w znalezieniu organizacji partnerskich z zagranicy z krajów objętych Programem Młodzież.
Programu. Zorganizowaliśmy także pierwszy
w naszym województwie Europejski Tydzień Zgodnie z założeniem Programu Młodzież, chcieliśmy, by tworzone wnioski rzeczywiście były dzie-
Młodzieży. Od 2004 roku aż do czerwca 2007 łem młodzieży, a nie pracujących z nimi dorosłych. Dorosłych opiekunów uczyliśmy jak mądrze wspie-
r. już formalnie pełniliśmy funkcję Ośrodka Re- rać inicjatywy młodzieżowe (jak być tzw. coachem, facylitatorem grup młodzieżowych) a młodzież
gionalnego, świadcząc w sposób stały usługi — jak uwierzyć w swoje pomysły i stać się liderem w swoim środowisku.
doradcze, informacyjne, szkoleniowe. Zorga-
nizowaliśmy także kolejne imprezy z cyklu Choć Sieć Ośrodków Regionalnych przestała istnieć, staramy się kontynuować naszą misję zwią-
Europejskiego Tygodnia Młodzieży (w 2005 r. i zaną z kształtowaniem młodzieżowych liderów. M. in. w tym roku realizujemy projekt Młodzieżowej
2007). Głównymi odbiorcami Ośrodka były po- Szkoły Liderów, w ramach której 20 młodych osób z terenu powiatu łęczyckiego otrzyma wsparcie
zarządowe organizacje młodzieżowe, placów- szkoleniowe, doradcze, a także środki na realizację swojej pierwszej inicjatywy.

10. 18 19
WSPÓŁPRACA ZAGRANICZNA CENTRUM OPUS, czyli przemyt idei na skalę dla nich nowy sposób pracy z młodzieżą,
światową1 zaczęły działać w obszarze edukacji niefor-
malnej, organizacje z Ameryki Centralnej
zaczęły myśleć „projektowo” i według tego
Zwiększanie uczestnictwa społecznego w Polsce oraz poza granicami kraju, wzrost jakości
modelu planować swoje działania. To są
pracy, wymiana najlepszych doświadczeń i praktyk — to główne cele, dla których podjęliśmy
powolne zmiany, które mamy przyjemność
współpracę z organizacjami pozarządowymi z zagranicy.
obserwować i które dzieją się na naszych
oczach, to jest dzielenie się ideą, doświad-
czeniem i wiedzą.
W zasadzie od początku swojego istnienia stowarzyszenie skupiało się na realizowaniu projek- Oto jak współpracę zagraniczną wspo-
tów międzynarodowych. Pracowaliśmy na początku głównie z organizacjami z Ukrainy i Białorusi, ze mina jedna jego z inicjatorek w Centrum
względu na bliskość geograficzną i kulturową tych krajów, podobne problemy oraz nasze prywatne „OPUS”, Agnieszka Orzechowska:
zainteresowania wschodem Europy. Na początku współpraca ta ograniczała się do niewielkich pro-
jektów, wymiany informacji, wizyt studyjnych czy wspólnych konferencji. Z czasem kontakty z part-
nerami zacieśniały się, a my stopniowo nabieraliśmy kompetencji do realizowania dłuższych i bar-
dziej złożonych projektów. Jednocześnie nawiązywaliśmy kontakty z organizacjami z innych krajów
i realizowaliśmy działania w Portugalii, Hiszpanii, Rosji, Mongolii, Gruzji, Rumunii, Mołdawii, a nawet „Dla mnie praca w projektach międzynarodowych była ogromną szkołą współdziałania, kompromisu i cierpli-
w Ameryce Południowej. wości. Bardzo wiele nauczyłam się o świecie, o problemach ludzi w różnych zakątkach globu, o ich spojrzeniu na
Realizacja wszystkich dotychczasowych działań była i jest możliwa tylko dzięki dobrej woli i zaan- świat, o sposobie wyjaśniania rzeczywistości, o tym, jak my jesteśmy postrzegani przez innych i jak proste dla nas
gażowaniu organizacji z obu stron: wspólnie z partnerami generowaliśmy pomysły, wspólnie poszuki- rzeczy stają się niezrozumiałe i kłopotliwe w konfrontacji z innymi (zwykłe kanapki czy poczucie czasu). Było to dla
waliśmy środków finansowych, wspólnie świętowaliśmy drobne sukcesy, cieszyliśmy się z osiąganych mnie nieocenione doświadczenie, które z pewnością ukształtowało mnie jako osobę i zdeterminowało mój spo-
celów i razem przeżywaliśmy gorycz odrzuconych wniosków i chybionych inicjatyw. sób patrzenia na rzeczywistość: nauczyło mnie pojmować szerzej, brać pod uwagę kontekst i okoliczności, myśleć
Z perspektywy 10 lat pracy miło jest popatrzeć, jak niewielki projekt z partnerem ukraińskim zreali- kreatywnie, uświadomiło własne ograniczenia i stereotypy. A przede wszystkim praca ta dała mi możliwość spo-
zowany w 2003 roku dał początek wielowymiarowym działaniom skoncentrowanym w wielu krajach i tkania się z wieloma ciekawymi ludźmi, którzy do tej pory (po zakończeniu pracy w ramach programu) są moimi
angażującym wiele osób z różnych środowisk i kontynentów. Oczywiście, wiele jest rzeczy do popra- dobrymi przyjaciółmi i z którymi zawsze można podyskutować o kierunkach i perspektywach rozwoju świata.
wienia, wiele jeszcze celów do osiągnięcia, wiele problemów do rozwiązania. Nigdy nie zmierzyliśmy I za tę stworzoną możliwość jestem wdzięczna zespołowi Centrum OPUS oraz wszystkim naszym zagranicznym
wpływu naszych działań na społeczności w obcych krajach, nie mamy „twardych danych” świadczą- partnerom”.
cych o tym, że nasze działania mają sens. Jednak obserwujemy zmiany, jakie zachodzą w organiza-
cjach partnerskich: organizacja portugalska, która zaczynała od niczego, teraz samodzielnie pisze
wnioski, pozyskuje środki, zatrudnia personel, organizacje z Rosji i Mongolii, które wdrożyły zupełnie
1. Tytuł zaczerpnięty od jednego z ekspertów w naszym projekcie, który uświadomił mi,
co my rzeczywiście w tych projektach zagranicznych robimy. Dziękuję.

11. 20 21
szkolnej i daje młodzieży możliwość do rozwi-
EKOKLUBY, czyli młodzież obywatelska jania swoich pasji i zainteresowań, przygoto-
wuje do podejmowania wyzwań i sprawdza-
Zaangażowanie w promocję ekoklubów w Polsce było naturalną konsekwencją naszej pra- nia się w nowych sytuacjach. Zaskoczyło nas
cy ze środowiskiem lokalnym. Młodzież — jako część tego środowiska — także potrzebuje bardzo pozytywnie, że młodzi chętnie „podjęli
przestrzeni i możliwości, aby się spotkać, podyskutować o pomysłach zbawienia świata i zna- rękawicę”, z zaangażowaniem i entuzjazmem
leźć ludzi, którzy pomogą im te idee wcielić w życie. Te wymogi spełniają właśnie ekokluby. włączali się w działania, organizowali obchody
Dnia Wody, edukowali mieszkańców w zakre-
Młode osoby uczą innych, jak rozwiązywać problemy ekologiczne. Uświadamiają, dlaczego war- sie segregacji odpadów, prowadzili warsztaty,
to dbać o wodę, chronić zasoby naturalne, segregować śmieci czy oszczędzać energię. Aktywizują festyny, mówili o swoich doświadczeniach
społeczności lokalne, organizują kampanie edukacyjne. To ekokluby. Działają dla dobra najbliższego i pomysłach. Bardzo przyjemnie jest patrzeć,
otoczenia, ale myślą globalnie. jak ci młodzi ludzie zmieniają się wraz z podję-
ciem działań w ekoklubie: zaczynają uczyć się
Ekokluby w Polsce języków, otwierać się na innych, proponować swoje pomysły i realizować je. Bardzo piękne jest to, że
osoby te coraz bardziej świadomie funkcjonują w świecie społecznym, rozumieją procesy globalne i
Taki system pracy z młodzieżą formułują swoje własne, niezależne opinie na różne tematy. To jest właśnie chyba zadanie ekoklubów,
bardzo nam odpowiadał. Stąd od które konsekwentnie od 4 lat realizujemy: tworzyć przestrzeń do dyskusji i wspierać młodych w rozu-
2004 roku model ten zaczęliśmy mieniu otaczającego ich świata. I jest to praca bardzo satysfakcjonująca.
wprowadzać w Polsce. Ekokluby
stały się dla nas dobrą formą na Metodologia pracy i dobre praktyki
aktywizowanie młodzieży i na re-
alizację idei edukacji nieformalnej. Idea tworzenia ekoklubów powstała w 1992 roku w Argentynie i stamtąd została przeniesiona do
Praca z młodzieżą oraz ich opie- innych krajów Ameryki, Europy i Afryki. Obecnie w 31 krajach na świecie działa ponad 600 grup. Każdy
kunami wprowadziła do Centrum ekoklub działa we współpracy z lokalną społecznością oraz lokalnymi instytucjami (samorządy, orga-
OPUS nowy wymiar — zwróci- nizacje pozarządowe, firmy). Konkretne projekty realizowane przez ekokluby dotyczą wielu kwestii
liśmy uwagę na to, że młodzież lokalnych, w zależności od tego, jakie problemy wskazane zostaną przez mieszkańców w trakcie dia-
jest grupą docelową, którą należy gnozy lokalnej oraz jakie są konkretne zainteresowania członków danego ekoklubu. W każdym kraju
ożywiać, edukować, pokazywać ekokluby realizują inne programy, w zależności od potrzeb i problemów danej społeczności. Najwię-
jej jeszcze inne formy samoreali- cej projektów wdrażanych przez ekokluby na całym świecie dotyczy gospodarki odpadami, edukacji
zacji niż zajęcia pozaszkolne czy w zakresie segregowania odpadów czy zmniejszania ich ilości.
szkołę. Budzenie odpowiedzial-
ności za swoje lokalne sprawy jest Od końca 2005r. Centrum OPUS jest narodowym promotorem ekoklubów w Polsce. Doceniając
świetnym uzupełnieniem edukacji nasze efekty pracy, w roku 2006 wybrano nas również promotorem ekoklubów w Europie.

12. 22 23
w Polsce raczej nieznany, a nawet w pewnym sensie „egzotyczny”, dążymy do tego, by zarówno całe
EKONOMIA SPOŁECZNA społeczności, jak i pojedynczy obywatele dostrzegli, że ekonomia społeczna jest opłacalna i warto w
nią inwestować.
Ekonomia społeczna to szczególna forma przedsiębiorczości. Z jednej strony łączy pracę za- Instytucji ekonomii społecznej jest wciąż niewiele. Duża część z nich nie działa profesjonalnie. Nie
robkową z działaniami dla dobra społeczności. Z drugiej, pozwala pracować ludziom, którzy przejawia też chęci do współpracy z innymi. My chcemy to zmienić. Chcemy profesjonalizować usługi
z różnych względów, wcześniej robić tego nie mogli. organizacji ekonomii społecznej, a ludzi wykluczonych zachęcać, by wzięli sprawy w swoje ręce i sami
otwierali takie placówki.
Dlatego też realizujemy kompleksowe szkolenia, konferencje, debaty z udziałem ekspertów. Pro-
Długotrwale bezrobotni, osoby niepełnosprawne czy uzależnione — dla nich możliwość pracy na mujemy ekonomię społeczną m.in. za pośrednictwem cyklicznych artykułów w „Gazecie Wyborczej”
otwartym rynku często w ogóle nie istnieje. Otwarty rynek pracy nie ryzykuje — zatrudnia „ludzi i portalu www.ekonomiaspoleczna.lodz.pl
pewnych” — stabilnych emocjonalnie, wykształconych, najlepiej z dużym doświadczeniem i „czysty-
mi papierami”. Razem łatwiej
Tu jest praca We wspólnej pracy, pomaga nam, nasz partner — Stowarzyszenie Wsparcie Społeczne „JA-TY-MY”.
To jego nieocenione doświadczenie w pracy z grupami wykluczonymi i znajomość środowiska ekono-
Od momentu, gdy zaczęto mówić w Polsce o zatrudnianiu ludzi „wykluczonych”, pojawił się temat mii społecznej pomaga realizować wspólnie postawione cele. Pozytywy tej współpracy dostrzegają
Ekonomii społecznej. Spółdzielnie socjalne, firmy społeczne, organizacje pozarządowe prowadzące również i oni sami:
działalność gospodarczą — to pracodawcy szczególni. Dla nich chęć zysku stanowi kwestię drugo- „Wiemy, że w każdej sytuacji możemy liczyć nie tylko na merytoryczne wsparcie ze strony partne-
rzędną. Najważniejszy jest człowiek. W tych instytucjach pojawiła się szansa dla ludzi „z dołka”. Tu ra, ale również na niezawodną przytomność umysłu, poczucie humoru i skuteczną pomoc ze strony
otrzymują oni szansą uczciwego zarobienia na siebie. Uniezależniają się, nabierają pewności siebie, zespołu OPUS-a. W partnerstwie łatwiej jest zarówno cieszyć się z sukcesów, jak i znajdować rozwią-
uczą się zawodu i pracy z ludźmi, rezygnują z za- zania trudności, które wiążą się z codzienną pracą
pomogi z pomocy społecznej. przy realizacji projektów” — pisze Mikołaj Gurdała
Dlatego też w dobie rosnącego problemu wy- ze Stowarzyszenia Wsparcie Społeczne „JA-TY-MY”.
kluczenia społecznego zaczęto mówić, iż ekono- Dalsze działania w ramach wspólnej pracy to cho-
mia społeczna jest przyszłością. Nie tylko dla po- ciażby tworzenie partnerstw w województwie na
jedynczego człowieka, ale dla całej społeczności, rzecz rozwoju ekonomii społecznej. Wszystko po to,
gdzie, jak się okazuje, pracować może każdy. by instytucje działające na danym terytorium wspól-
nie planowały działania i brały odpowiedzialność
Celem jest zmiana za rozwój ekonomii społecznej w swoich gminach.
Czeka nas więc dużo ciężkiej pracy. Jednym słowem
Centrum OPUS podjęło się realizacji działań — działania na rzecz rozwoju ekonomii społecznej
promujących przedsiębiorczość z podłożem spo- w regionie dopiero się zaczynają.
łecznym. Jako że temat ekonomii społecznej jest

13. 24 25
kraju, również jak zdobyłem duże doświadczenie życiowe, co po prostu nie może nie przydać się i nie może być
WOLONTARIAT EUROPEJSKI W CENTRUM „OPUS” powodem aby nie cieszyć się z tego” – zapewnia.
Pomoc wolontarystyczna jest bardzo popularna. Mnóstwo młodych wolontariuszy angażu- Olga Conop (Mołdawia), która zakończyła swój wolontariat w Opusie z koń-
je się w pomoc innym i pracę w instytucjach społecznych na całym świecie. My też mieliśmy cem 2007 roku, a teraz jest pracownikiem naszej organizacji, tak wspomina
szczęście współpracować z wieloma z nich. swój udział w projekcie EVS:„Ja sama widzę, jak udział w projekcie efektywnie wpły-
nął na mnie, moją codzienną pomoc woluntarystyczną. Chciałabym, by moi rówieśnicy
także mogli doświadczać tego i zdobywać w ten sposób doświadczenie tutaj lub w
Młodzi ludzie przybywali do nas z różnych zakątków Europy i Świata, na mocy Wolontariatu Euro- innych krajach Unii Europejskiej. Cieszyłabym się, gdybym mogła wspierać inne młode
pejskiego. Program ten umożliwia wysłanie młodych ludzi do pracy przy różnych projektach zagra- osoby z mojego regionu chętne do udziału w EVS, pomóc im w znalezieniu organizacji
nicznych (ekologicznych, socjalnych, kulturalnych, itp.) oraz goszczenie wolontariuszy z innych krajów goszczącej lub koordynującej oraz być zawsze gotową do pocieszania i dzielenia się
europejskich w polskich organizacjach i instytucjach non-profit. doświadczeniami” — mówi.
Na przestrzeni ostatnich lat pomagali nam między innymi: Malkhaz Lataria (Gruzja). Zdecydował się on wziąć udział w projekcie
Ales Zaleuski (Białoruś), który był u nas wolontariuszem w EVS, gdyż był bardzo zainteresowany działalnością sektora pozarządo-
2006 roku. Został włączony do zespołu projektów zagranicz- wego w Polsce. „Zawsze byłem otwarty na kontakty z ludźmi z innych kultur
nych i pomagał przy organizacji wizyt studyjnych grup biało- i fascynuje mnie wszystko, co związane z kulturą w ogóle. Od początku pobytu
ruskich w Polsce. Tak wspomina swój pobyt w Polsce: „Dzięki w Polsce czułem się jak w domu, ponieważ wszyscy utrzymywali ze mną ciepłe
mojemu projektowi zabrałem do Białorusi bagaż doświadczeń w pracy relacje, co jest bardzo istotne dla osoby przebywającej w obcym kraju” — mówi
w potężnej pozarządowej organizacji w kraju Unii Europejskiej. Jest wolontariusz. „Praca w Centrum OPUS dała mi wspaniałą możliwość poznawa-
to bezcenny prezent od zachodniej sąsiadki dla dzisiejszej, a głównie nia wielu interesujących ludzi, a także pomogła w osobistym rozwoju poprzez
przyszłej Białorusi. Tu mianowicie zobaczyłem na własne oczy, jak na doświadczenie innej kultury i sposobu życia”.
przykład władze powinny współpracować z organizacjami pozarządo-
wymi”. Goszczenie wolontariuszy z innych krajów jest dla nas zawsze ważnym wydarzeniem. Dzięki nim
poznajemy nowy punkt widzenia, inną kulturę, ciekawe doświadczenia. Ci młodzi ludzie to osobowo-
Vazha Gvaramia (Gruzja), który od 10 miesięcy przebywa w ści, które inspirują nas swoimi pomysłami, zapałem do pracy oraz pokazują kreatywne, niekonwen-
Centrum „OPUS”. Jak przyznaje, nauczył się różnych metod pra- cjonalne podejście do realizowanych przez nas działań. Projekty Centrum OPUS przy współudziale
cy z młodzieżą i poznał styl pracy organizacji pozarządowych wolontariuszy EVS zyskują nowy wymiar i dynamikę, z której mogą korzystać również nasi partnerzy,
w Polsce: „Wziąłem udział w najrozmaitszych projektach, akcjach, współpracownicy oraz grupy docelowe naszych projektów. Każdy z nich przywiózł coś ze sobą, jedni
warsztatach i happeningach z zakresu aktywizacji społeczności zapał i energię, inni pomysły i doświadczenie — wszystko to miało ogromny wpływ na to, jacy teraz
obywatelskiej, uświadomienia młodzieży, ekologii czy sprawiedliwego jesteśmy i jak wyglądają nasze działania.
handlu. Spotkałem nowych przyjaciół, nauczyłem się polskiego, do- Za ten niezwykły wkład oraz za to, że w ogóle z nami byli chcieliśmy im wszystkim
wiedziałem różnych rzeczy o historii, kulturze, tradycjach i obyczajach BARDZO PODZIĘKOWAĆ!!!

14. 26 27
Zespół Centrum „OPUS” obecnie:
Centrum OPUS jest członkiem różnych grup roboczych i sieciowych. Są to:
Łukasz Waszak
Jolanta Woźnicka
1. Sieć Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT — działająca od 2003 roku jako sądownie za- Agnieszka Orzechowska
rejestrowany związek stowarzyszeń. Misją federacji jest rozwijanie społeczeństwa obywatelskiego, Anna Pakowska
którego integralnym elementem są organizacje pozarządowe i inne inicjatywy obywatelskie. Sieć Wioletta Gawrońska
ośrodków pozarządowych pracuje, działa na rzecz rozwoju umiejętności zarządzania i długofalowe- Łukasz Prykowski
go działania organizacji pozarządowych, promuje dobre praktyki współpracy pomiędzy instytucjami Krzysztof Smug
samorządowymi i pozarządowymi. Nadina Milewska Kontakt:
Monika Hibner pl. Wolności 2 (lewa oficyna)
2. Rada Organizacji Pozarządowych Województwa Łódzkiego — jest nadrzędną, niezależną federacją Liliana Olejnik Łódź 91 -415
reprezentującą III sektor w województwie łódzkim. Rada bierze czynny udział w konsultacjach pro- Agata Hermanowicz telefon: (42) 632 22 18
gramu współpracy z władzami samorządowymi, której głównym celem jest integracja sektora oraz Małgorzata Stępień-Dudek
e-mail: opus@opus.org.pl
współpraca z administracją publiczną oraz innymi partnerami życia społecznego. Anna Browarska
Anna Komisarczyk
3. Międzynarodowa sieć organizacji pozarządowych zajmujących się zrównoważonym rozwojem śro- Magda Kuśmierczyk
dowisk lokalnych — Ecoclubes. Ecoclubes złożone są głównie z młodzieży, a uwagę skupiają przede Olga Conop
wszystkim na wspieraniu aktywności obywatelskiej w dziedzinie ochrony środowiska i życia człowieka. Dorota Adamek
Przyczyniają się do podnoszenia wiedzy na tematy stabilności ekosystemów oraz uczą życia zgodne- Anna Furmańska
go ze środowiskiem naturalnym. Ecoclubes funkcjonują na przestrzeni lokalnej, regionalnej, krajowej Katarzyna Książczak
oraz międzynarodowej. Mają określony status i metodologię działania. Pierwsze ośrodki Ecoclubes Ewelina Dzianach
powstały w 1992 roku w Argentynie. Od tego momentu sieć znacznie rozszerzyła swój zasięg. W chwi- Ewa Zommer
li obecnej posiada ona swych przedstawicieli w 12 krajach na czterech kontynentach (Ameryce Połu- Wojciech Pietruszewski
dniowej i Środkowej, Europie, Afryce). Anna Sikorska
Projekt oraz druk.
Zespół
print
www.genesisart.pl

15. 28
SPONSORZY:
Ambasada Holandii
Bank Światowy
British Know-How Fundation
Charles Stewart Mott Foundation
Europejski Fundusz Społeczny
Fundacja Bankowa im. Leopolda Kronenberga
Fundacja Edukacja dla Demokracji
Fundacja im. Stefana Batorego
Fundusz Phare
Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego
Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji
Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej
Fundusz Współpracy
Komisja Europejska
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej/ Fundusz Inicjatyw Obywatelskich
Ministerstwo Spraw Zagranicznych
Narodowy Bank Polski
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości
Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności
Sieć Wspierania Organizacji Pozarządowych „SPLOT”
Stowarzyszenie Klon/Jawor
Urząd Miasta Łodzi
Urząd Miasta Skierniewice
Dziękujemy wszystkim naszym partnerom oraz ludziom i instytucjom, którzy pomagali nam
i wspierali nasze działania na przestrzeni dziesięciu lat!
Bez was nie mielibyśmy szans na osiągnięcie naszych celów!
Autorami tekstów są członkowie zespołu Centrum OPUS: Anna Pakowska,.
Agnieszka Orzechowska, Jolanta Woźnicka, Łukasz Prykowski, Łukasz Waszak.