SlideShare a Scribd company logo

Z4.02

•
•
K
kamil ciężar

krawiec z4.02

1 of 70
Download to read offline
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Anna Solska Opracowywanie dokumentacji procesu produkcyjnego odzieży 743[01].Z4.02 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 1 Recenzenci: mgr Wiesława Paciorek mgr inż. Ewelina Śmiszkiewicz Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Anna Solska Konsultacja: mgr Ewa Figura Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 743[01].Z4.02 „Opracowywanie dokumentacji procesu produkcyjnego odzieży”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu krawiec. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 2 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 4 3. Cele kształcenia 5 4. Materiał nauczania 6 4.1. Dokumentacja techniczno-technologiczna wyrobu odzieżowego 6 4.1.1. Materiał nauczania 6 4.1.2. Pytania sprawdzające 14 4.1.3. Ćwiczenia 14 4.1.4. Sprawdzian postępów 21 4.2. Dokumentacja norm zużycia materiałów odzieżowych 22 4.2.1. Materiał nauczania 22 4.2.2. Pytania sprawdzające 24 4.2.3. Ćwiczenia 24 4.2.4. Sprawdzian postępów 28 4.3. Dokumentacja organizacyjno-produkcyjna wyrobu odzieżowego 29 4.3.1 Materiał nauczania 29 4.3.2. Pytania sprawdzające 58 4.3.3. Ćwiczenia 59 4.3.4. Sprawdzian postępów 62 5. Sprawdzian osiągnięć 63 6. Literatura 68
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 3 1. WPROWADZENIE Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej zasad opracowywania dokumentacji procesu produkcyjnego odzieży oraz w kształceniu umiejętności odczytywania i opracowywania dokumentacji techniczno-technologicznej, dokumentacji normowania zużycia materiałów odzieżowych oraz dokumentacji organizacyjno-produkcyjnej w przedsiębiorstwie odzieżowym. W poradniku zamieszczono: − wymagania wstępne – wykaz umiejętności jakie powinieneś mieć ukształtowane, abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika, − cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, − materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opracowania treści jednostki modułowej, − zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści, − ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtujesz wiadomości praktyczne, − sprawdzian postępów, − sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie materiału całej jednostki modułowej, − literaturę uzupełniającą. Schemat układu jednostek modułowych 743[01].Z4 Przemysłowa produkcja odzieży 743[01].Z4.01 Organizowanie procesu produkcyjnego w przedsiębiorstwie odzieżowym 743[01].Z4.03 Wykonywanie operacji technologicznych w procesie wytwarzania wyrobów odzieżowych 743[01].Z4.02 Opracowywanie dokumentacji procesu produkcyjnego odzieży
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 4 2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć: − przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, − określać właściwości materiałów odzieżowych, − rozpoznawać materiały odzieżowe, − dobierać materiały podstawowe i dodatki krawieckie do podstawowych wyrobów odzieżowych, − określać zastosowanie maszyn i urządzeń odzieżowych, − charakteryzować funkcje odzieży, − rozróżniać grupy asortymentowe odzieży, − określać zasady wykonywania rysunku technologicznego w odzieżownictwie, − wykonywać rysunek modelowy wyrobu odzieżowego na sylwetce podstawowej, − wykonywać formy i szablony elementów odzieży, − wykonywać modelowanie konstrukcyjne i wtórne podstawowych wyrobów odzieżowych, − objaśniać graficzne zapisy ściegów, szwów i węzłów technologicznych, − wykonywać ściegi i szwy maszynowe, − wykonywać połączenia elementów odzieży, − stosować techniki obróbki termicznej, − charakteryzować proces produkcji odzieży, − charakteryzować typy produkcji konfekcyjnej, − dobierać metody organizacji produkcji odzieży do typów produkcji konfekcyjnej, − rozróżniać systemy organizacji produkcji odzieży, − posługiwać się terminologią dotyczącą produkcji odzieży, − korzystać z różnych źródeł informacji, − współpracować w grupie.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 5 3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć: − określić elementy składowe dokumentacji procesu produkcyjnego, − scharakteryzować elementy składowe dokumentacji technicznej wzoru odzieży, − scharakteryzować elementy składowe dokumentacji techniczno-technologicznej, − określić zasady opracowywania dokumentacji techniczno-technologicznej, − wykonać wybrane elementy dokumentacji techniczno-technologicznej gotowego wyrobu odzieżowego lub bieliźniarskiego, − zastosować informacje zawarte w dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobów odzieżowych i bieliźniarskich oraz na przywieszkach wyrobów gotowych, − określić kolejne czynności wynikające z graficznego zapisu węzłów technologicznych w wyrobie odzieżowym i bieliźniarskim, − zastosować normy ściegów i szwów, − wykonać schemat strukturalny wyrobu odzieżowego lub bieliźniarskiego, − zastosować zasady normowania zużycia materiałów odzieżowych, − wykonać układy szablonów zgodnie z planem produkcji wyrobów odzieżowych, − wskazać różnice między przemysłowym a usługowym normowaniem materiałów, − obliczyć normę zużycia materiałów dla pojedynczej sztuki odzieży i dla partii wyrobów, − wykonać dokumentację konstrukcji wyrobów odzieżowych lub bieliźniarskich, − określić zasady normowania czasu pracy w przemyśle odzieżowym, − scharakteryzować elementy składowe dokumentacji organizacyjno-produkcyjnej, − określić zasady opracowania dokumentacji organizacyjno-produkcyjnej, − odczytać zadania produkcyjne zawarte w karcie operacji stanowiska pracy przedstawione w formie graficznej i opisowej, − posłużyć się dokumentacją organizacyjno-produkcyjną, − sporządzić kalkulację kosztów związanych z wykonaniem wyrobu odzieżowego, − zaplanować formy współpracy w zespole, − scharakteryzować zasady stosowania programu komputerowego wspomagającego proces przygotowania produkcji odzieży.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 6 4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Dokumentacja techniczno-technologiczna wyrobu odzieżowego 4.1.1. Materiał nauczania Dokumentacja procesu produkcyjnego jest podstawą wytwarzania odzieży w przemysłowych zakładach odzieżowych. Elementy składowe dokumentacji procesu produkcyjnego są ściśle określone w statucie każdego przedsiębiorstwa odzieżowego. Dokumenty dokumentacji procesu produkcyjnego dotyczą działalności produkcyjnej i ekonomicznej. Dokumentację procesu produkcyjnego można podzielić na techniczną i ekonomiczną. Dokumentacja techniczna w przedsiębiorstwie odzieżowym jest zbiorem dokumentów, które określają konstrukcję i technologię według której powinien być wykonany wyrób odzieżowy. Zawiera metody wytwarzania odzieży i rodzaj maszyn i urządzeń, które należy zastosować w procesie technologicznym. Określa parametry, jakie powinien mieć ten wyrób, normy, którymi należy posługiwać się w procesie produkcji oraz rodzaj użytych na wyrób materiałów odzieżowych. Dokumentacja techniczna zwana techniczno-technologiczną w przemysłowych zakładach odzieżowych opracowuje się w etapach. W pierwszym etapie na podstawie założeń projektowych wykonuje się dokumentację techniczną wzoru odzieży nazywaną również skróconą dokumentacją techniczną. Dokumentacja ta umożliwia wyprodukowanie modelu odzieży pierwowzoru we wzorcowni. Dokumentacja techniczna wzoru odzieży zawiera: − rysunek projektu plastycznego modelu odzieży zwany rysunkiem modelowym. Rysunek ten przedstawia zewnętrzny wygląd modelu odzieżowego na sylwetce z przodu i tyłu i jest podstawą do opracowania form modelowych dla zaprojektowanego wzoru odzieży na wymiary reprezentanta grupy typologicznej oraz jest częścią składową dokumentacji techniczno – technologicznej wyrobu odzieżowego. Technikę wykonania rysunku projektu plastycznego zamieszczono w poradniku dla ucznia 743[01].Z3.01 Organizowanie procesu technologicznego w krojowni s. 9, − opis modelu odzieżowego, który określa charakterystyczne cechy danego rodzaju i wzoru odzieży, − komplet szablonów podstawowych wzoru odzieży, które wykonano na wymiary reprezentanta danej grupy typologicznej, − tabelę wymiarów modelu wyrobu odzieżowego, − rodzaje materiałów odzieżowych i dodatków dla danego wzoru odzieży, − rysunek układu szablonów dla jednej sztuki odzieży, − krótki opis obróbki technologicznej podstawowych węzłów technologicznych i montażowych. Dokumentacja techniczna wzoru odzieży wraz z uszytym modelem odzieży i procentówką są podstawą do zawierania umów z odbiorcami w zakresie sprzedaży danego wzoru odzieży. Prezentacja wzoru odzieży i zawieranie transakcji kupno – sprzedaż odzieży produkcji seryjnej lub masowej może odbywać się na giełdach odzieżowych, targach odzieżowych krajowych lub międzynarodowych oraz w salonach przyzakładowych. W drugim etapie po uzyskaniu zamówienia na wykonany na podstawie dokumentacji technicznej wzoru odzieży model opracowuje się dokumentację techniczno-technologiczną
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 7 wyrobu odzieżowego dla wszystkich planowanych do produkcji wielkości odzieży. Przykład dokumentacji techniczno-technologicznej bluzki damskiej opisano w poradniku ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01 Organizowanie procesu technologicznego w krojowni s. 9. Część dokumentów ze skróconej dokumentacji technicznej wchodzi w skład dokumentacji techniczno-technologicznej. Dokumentację opracowują pracownicy w dziale przygotowania produkcji. Dokumentacja techniczno-technologiczna wyrobu odzieżowego powinna zawierać: − rysunek projektu plastycznego modelu odzieży zwany rysunkiem modelowym, − rysunek techniczny wyrobu odzieżowego, − opisową część dokumentacji, w tym: opis modelu odzieżowego, wymagania techniczne, które zawierają aktualne normy i przepisy związane z procesem produkcyjnym, kontrolę jakości z przechowywaniem i konserwacją danego wyrobu odzieżowego, tabelę wielkości odzieży, wykaz materiałów odzieżowych i dodatków, − zestawienie elementów składowych szablonów przemysłowych, − opis obróbki technologicznej wyrobu odzieżowego, − tabelę wymiarów wyrobu odzieżowego, − dokumentację konstrukcji wyrobu odzieżowego, − rysunki układów szablonów wyrobów odzieżowych. Zasady opracowania dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu odzieżowego są ściśle określone w statucie każdego przedsiębiorstwa odzieżowego. Dokumentacja techniczno – technologiczna wyrobu odzieżowego może być opracowana w postaci oddzielnych dokumentów tworzących kompletną dokumentację lub w postaci karty technicznej wyrobu, w której informacje konstrukcyjno-technologiczne dotyczące wyrobu odzieżowego są zapisane na jednej ewentualnie dwóch stronach. Takie składniki dokumentacji techniczno-technologicznej jak rysunek projektu plastycznego modelu odzieży i opis modelu odzieżowego są wykonywane we wzorcowni podczas opracowywania wzoru odzieży. Podstawą do wykonania rysunku technicznego wyrobu odzieżowego są: uszyty model odzieży i szablony wzorcowe. Rysunki te są przydatne podczas przeprowadzania ostatecznej kontroli jakości wyrobu odzieżowego. Ułatwiają one dokładne sprawdzanie zgodności wymiarów odzieży z tabelą wymiarów. Rysunki techniczne przedstawiające sposób wykonania określonego elementu wyrobu odzieżowego nazywane są rysunkami technologicznymi. Rysunki technologiczne stosowane są w przypadku, gdy określony element wymaga bardziej skomplikowanej operacji technologicznej. Coraz częściej występuje graficzne przedstawienie obróbki technologicznej zamiast słownego opisu wykonania operacji technologicznych (węzłów technologicznych). Węzłem technologicznym w wyrobie odzieżowym nazywa się miejsce połączenia dwóch lub więcej wykrojów elementów odzieżowych lub montażu elementów odzieżowych za pomocą szwów lub innych połączeń (rys. 5 i 6). Rysunek dyspozycyjny (warsztatowy) zawiera informacje dotyczące sposobu wykonania operacji technologicznej i jest wykonywany na kartach operacji. Zasady wykonywania rysunków dyspozycyjnych Do graficznego zapisu operacji technologicznych wykorzystuje się: − rzut prostokątny wyrobu odzieżowego lub węzła technologicznego danego wyrobu, tzw. widok, − przekrój wyrobu odzieżowego lub węzła technologicznego danego wyrobu, − rzut aksonometryczny ukośny węzła technologicznego.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 8 Rysunki widoku wykonuje się w dowolnej skali z zachowaniem proporcji. Rysunki przekrojów powstają przez przecięcie wyrobu odzieżowego lub węzła technologicznego wyrobu płaszczyzną wyobrażalną i odrzucenie tych części wyrobu odzieżowego lub węzła technologicznego wyrobu, które znajdują się przed płaszczyzną przekroju. Rysunki przekrojów wykonuje się w dowolnej skali w stosunku do rysunków widoku. Rysunki rzutu aksonometrycznego przedstawiają węzły technologiczne wyrobu odzieżowego w sposób poglądowy i wykonuje się je w przypadku, gdy przedstawionej operacji nie da się pokazać na rysunkach: widoku i przekroju. Przykłady rysunków dyspozycyjnych zamieszczono w poradniku na rysunkach (1 i 2) oraz przykłady chronologicznego wyszczególnienia zabiegów technologicznych w tabeli 1 i 2 – opracowanie własne. a) b) c) Rys. 1. Rysunki dyspozycyjne wykonania rozporka w tyle marynarki męskiej (letniej) a) widok rozporka, b) przekrój rozporka, c) rzut aksonometryczny rozporka
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 9 Tabela 1. Chronologiczna kolejność czynności technologicznych wykonania rozporka w tyle marynarki męskiej. Numer zabiegu Wyszczególnienie zabiegów technologicznych dla wybranych elementów wyrobu Rodzaj zabiegu Typ wyposażenia 1. Przyklejenie wkładu klejowego do rozporka P Żelazko elektryczno-parowe, stół prasowalniczy 2. Obrzucenie rozporka M Obrzucająca 3-nitkowa overlock 3. Zaprasowanie rozporka P Żelazko elektryczno-parowe, stół prasowalniczy 4. Zszycie tyłów według oznaczeń M Maszyna dwuigłowa z zawijaczem 5. Podwinięcie dołu i przestębnowanie obrębu w dole M Stębnówka 6. Nacięcie rozporka R Nożyce 7. Stębnowanie rozporka – spód M Stębnówka 8. Stębnowanie rozporka – wierzch M Stębnówka 9. Zamocowanie rozporka M Stębnówka a)
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 10 b) A – A c) Rys. 2. Rysunki dyspozycyjne kołnierza wykładanego: a) widok kołnierza, b) przekrój kołnierza, c) rzut aksonometryczny skośny kołnierza Tabela 2. Zestawienie zabiegów technologicznych wykonania kołnierza wykładanego. Nr zabiegu Wyszczególnienie zabiegów technologicznych Rodzaj zabiegu Typ wyposażenia 1. Przyklejenie wkładu klejowego kołnierza wierzchniego M Prasa do klejenia 2. Zeszycie kołnierza wierzchniego z kołnierzem spodnim M Stębnówka 3. Wycięcie naroży R Nożyce 4. Wywrócenie kołnierza R Przyrząd do formowania naroży 5. Przeprasowanie kołnierza R Żelazko elektryczno-parowe, stół prasowalniczy 6. Przestębnowanie kołnierza M Stębnówka 7. Zeszycie obłożeń przodu i tyłu M Stębnówka 8. Rozprasowanie szwów R Żelazko elektryczno-parowe, stół prasowalniczy 9. Obrzucenie obłożeń M Maszyna obrzucająca trzynitkowa – overlock 10. Wszycie kołnierza do podkroju szyi M Stębnówka 11. Doszycie obłożeń do podkroju szyi M Stębnówka 12. Prasowanie krawędzi przodu R Żelazko elektryczno-parowe, stół prasowalniczy 13. Prasowanie kołnierza R Żelazko elektryczno-parowe, stół prasowalniczy
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 11 Zamiast słownego opisu obróbki technologicznej coraz częściej przedstawia się dany wyrób odzieżowy na schematach strukturalnych (rys. 3). a) b) A – A B – B Rys. 3. Przykłady schematów strukturalnych spódnicy damskiej a) przód i tył spódnicy damskiej, b) schematy strukturalne Wymagania techniczne określają warunki jakie powinny być spełnione, aby wyrób odzieżowy uznano za w pełni użytkowy. Zawierają podstawowe normy i warunki, których przestrzeganie jest niezbędne przy produkcji określonego wyrobu. W wymaganiach technicznych normy dotyczą metod kontroli jakości, technologii wykonania połączeń nitkowych, połączeń klejowych, cechowania, składania, opakowania, transportu, przechowywania wyrobów konfekcyjnych i zasad użytkowania wyrobów włókienniczych, w tym stosowania znaków informacyjnych. Ważne jest, aby wszystkie zastosowane normy były właściwie dobrane do rodzaju asortymentu.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 12 Opis obróbki technologicznej podaje sposób wykonania odzieży z podziałem na fazy technologiczne, tj. krojenie, klejenie i formowanie, szycie, prasowanie i wykończanie oraz pakowanie. Podstawą do opracowania obróbki technologicznej są: model wyrobu odzieżowego, rysunki technologiczne i wymagania techniczne. Dokument ten jest podstawą do opracowania dokumentacji organizacyjno-produkcyjnej. Zestawienie elementów składowych szablonów przemysłowych wyrobu odzieżowego jest dokumentem pomocniczym w procesie technologicznym. Dokument ten jest potrzebny w krojowni dla pracowników, którzy układają szablony na tkaninie. Po ułożeniu szablonów porównują z tym dokumentem liczbę elementów ułożonych na warstwie tej tkaniny. Potrzebny jest również dla pracowników kompletujących wykroje różnych elementów odzieży np. kieszeni, przodów, obłożeń w krojowni lub w rozdzielni a czasami w szwalni. Zależy od przyjętej w zakładzie organizacji. Przykład dokumentu zamieszczono w poradniku dla ucznia 743[01].Z3.01 Organizowanie procesu technologicznego w krojowni s. 12. Przykład dokumentu opracowany jest w postaci tabeli. Tabela. Zestawienie konstrukcyjnych części składowych bluzki damskiej (fragment). Rodzaj materiału odzieżowego Lp. Wyszczególnienie elementów Tkanina zasadnicza Wkład klejowy 1 Przód 2 2 Tył 1 W główce tabeli wymienione są materiały odzieżowe użyte do produkcji wyrobu, z boku jego elementy konstrukcyjne, a w kolumnach liczba części tego elementu wykrojonych z danego materiału. Tabela wymiarów wyrobu odzieżowego przedstawia zestaw wymiarów elementów konstrukcyjnych wyrobu odzieżowego dla określonej liczby wielkości odzieży. Tabela ta jest opracowana na podstawie wymiarów wyrobu odzieżowego. Wymiary są podane dla każdej wielkości odzieży z uwzględnieniem wielkości tolerancji. Przykład dokumentu opracowany jest w postaci tabeli. Tabela. Tabela wymiarów na bluzkę damską – wymiary w cm (fragment). Wyszczególnienie Wielkość odzieży i jej wymiary Wzrost 152 158 164 170 176 Obwód klatki piersiowej 88 92 92 96 96 100 100 104 100 104 Obwód bioder 96 100 100 104 104 108 108 112 108 112 Dopuszczalne odchylenie 60 60 61,5 61,5 63 63 64,5 64,5 66 66 1,0 1. Tył a) długość tyłu b) szerokość tyłu 38 39 39 40 40 41 41 42 41 42 0,5 W główce tabeli wpisane są wielkości zgodnie z normą klasyfikacji wielkości odzieży, z boku nazwy odcinków konstrukcyjnych odzieży, a w kolumnach wymiary odcinków konstrukcyjnych, które odpowiadają danej wielkości odzieży. Oznaczenia odcinków konstrukcyjnych cyfrowoliterowe w tabeli powinny być zgodne z oznaczeniami na rysunku technicznym danego wyrobu. Wymiary odzieży podane w wykonanej tabeli wymiarów wyrobu odzieżowego należy sprawdzić z wymiarami szablonów w siatce stopniowania szablonów.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 13 Siatka stopniowania szablonów przodu bluzki damskiej (przykład). Przy produkcji masowej i seryjnej należy uszyć wyrób odzieżowy (wtórowzór) lub serię próbną wyrobów odzieżowych wykrojonych na podstawie szablonów wykonanych metodą stopniowania w celu sprawdzenia prawidłowości narysowanych szablonów. Po wykonaniu poprawek w szablonach wtórowzorów, należy skorygować wymiary odcinków konstrukcyjnych w tabeli wymiarów wyrobu gotowego. Dokumentacja konstrukcyjna wyrobu odzieżowego zawiera komplet szablonów przemysłowych dla określonej liczby wielkości odzieży danego modelu odzieżowego oraz komplet szablonów pomocniczych. Etapy wykonywania szablonów przemysłowych są zgodne z procedurą przyjętą w danym przedsiębiorstwie odzieżowym. Na przykład: − szablony wzorcowe zwane podstawowymi są opracowywane na podstawie wymiarów reprezentanta grupy typologicznej we wzorcowni. Szablony te mogą być wykonane z cienkiego papieru i zawierają następujące oznaczenia: podstawowe linie konstrukcyjne, nazwę rodzaju wyrobu odzieżowego, nazwę elementu odzieżowego, wielkość odzieży i grupę typologiczną, szerokości szwów i podwinięć, punkty montażowe, położenie nitki osnowy w tkaninie oraz ostemplowane krawędzie i naroża. Szablony wzorcowe służą do otrzymywania wykrojów elementów wzoru odzieży i dalszego opracowania. − szablony przemysłowe są opracowywane na podstawie rysunku siatki stopniowania szablonów podstawowych w dziale przygotowania produkcji. Szablony przemysłowe mogą być wykonane z grubego papieru, kartonu, preszpanu lub innego materiału. Szablony przemysłowe zawierają następujące oznaczenia: położenie nitki osnowy w tkaninie, zaznaczone linią prostą bieg kolumienek oczek w dzianinie i przędzinie, nazwę rodzaju wyrobu odzieżowego, nazwę elementu odzieżowego, wielkości odzieży i grupę typologiczną i ostemplowane krawędzie i naroża. Szablony przemysłowe służą do wykrawania elementów wyrobów odzieżowych lub tworzenia rysunków układów szablonów.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 14 − szablony pomocnicze są opracowywane na podstawie szablonów przemysłowych. Są to wycinki szablonów przemysłowych i służą do nanoszenia pomocniczych linii i oznaczeń na wykrojach elementów wyrobów odzieżowych w procesie przygotowania do produkcji i na elementach odzieży w procesie produkcji odzieży np. położenia zaszewek, rozmieszczenia dziurek, punktów montażowych czy linii krawędzi kołnierza. Szablony przemysłowe wycinane są za pomocą specjalnych urządzeń mechanicznych do wycinania szablonów lub z zastosowaniem odpowiedniego programu komputerowego do drukowania szablonów na ploterze, opisywania i wycinania z kartonu za pomocą automatycznego urządzenia krojczego zwanego cutter. 4.1.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie elementy składowe zawiera dokumentacja procesu produkcyjnego? 2. Jakie znasz rodzaje dokumentów w dokumentacji technicznej wzoru odzieży? 3. Jakie znasz rodzaje dokumentów w dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu odzieżowego? 4. Jakie są zasady opracowywania dokumentów w dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu odzieżowego? 5. Jakie informacje są zawarte w wymaganiach technicznych dokumentacji techniczno- -technologicznej wyrobu odzieżowego? 6. Jakie rodzaje rysunków zawiera dokumentacja techniczno-technologiczna wyrobu odzieżowego? 7. Jakie znasz rodzaje szablonów odzieżowych? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Sklasyfikuj elementy składowe dokumentacji procesu produkcyjnego i wskaż ich zastosowanie. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych charakterystykę dokumentacji procesu produkcyjnego, 2) rozpoznać elementy składowe dokumentacji procesu produkcyjnego, 3) dokonać analizy treści na podstawie informacji zawartych w częściach: technicznej i ekonomicznej, 4) zapisać przy nazwach elementów składowych dokumentacji procesu produkcyjnego krótką ich charakterystykę. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − przykłady opracowanych dokumentacji procesu produkcyjnego, − poradnik dla ucznia, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 15 Ćwiczenie 2 Porównaj zawartość skróconej dokumentacji technicznej wzoru odzieży z dokumentacją techniczno-technologiczną wyrobu odzieżowego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych charakterystykę elementów składowych dokumentacji technicznej wzoru odzieży i dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu odzieżowego, 2) rozpoznać rodzaje dokumentów w wyżej wymienionych dokumentacjach, 3) porównać treści zawarte w poszczególnych elementach składowych dokumentacji, 4) zapisać w tabeli nazwy podobnych dokumentów i nazwy odmiennych dokumentów, 5) określić zastosowanie dokumentacji technicznej wzoru odzieży i dokumentacji techniczno- technologicznej wyrobu odzieżowego. Wzór tabeli do ćwiczenia 2 [Źródło: opracowanie własne] Analiza składników dokumentacji technicznej wzoru odzieży i dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu odzieżowego. Podobne dokumenty Różne dokumenty Dokumentacja techniczna wzoru odzieży Dokumentacja techniczno- -technologiczna wyrobu odzieżowego Dokumentacja techniczna wzoru odzieży Dokumentacja techniczno- -technologiczna wyrobu odzieżowego Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − dokumentacja techniczna wzoru odzieży i dokumentacja techniczno – technologiczna wyrobu odzieżowego tego samego wzoru odzieży, − poradnik dla ucznia, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika. Ćwiczenie 3 Określ zasady opracowania dokumentacji techniczno-technologicznej gotowego wyrobu odzieżowego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące zasad opracowania dokumentacji techniczno-technologicznej gotowego wyrobu odzieżowego, 2) rozpoznać rodzaje dokumentów, 3) określić zasady opracowywania dokumentacji techniczno-technologicznej gotowego wyrobu odzieżowego, 4) zapisać krótką charakterystykę zasad opracowywania dokumentacji techniczno- -technologicznej gotowego wyrobu odzieżowego.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 16 Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − dokumentacja techniczno-technologiczna wybranego asortymentu odzieżowego, − poradnik dla ucznia, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika. Ćwiczenie 4 Wykonaj rysunek techniczny bluzki damskiej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad wykonywania rysunku technicznego wyrobu odzieżowego, 2) wykonać rysunek techniczny bluzki damskiej, 3) narysować na rysunku technicznym linie wymiarowe odcinków konstrukcyjnych poszczególnych elementów bluzki damskiej, 4) oznaczyć linie wymiarowe odcinków konstrukcyjnych elementów odzieży na rysunku za pomocą cyfr i liter, 5) dokonać analizy i oceny jakości wykonania ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory kreślarskie: ołówek, linijka, gumka, krzywik, − rysunek modelowy bluzki damskiej, − model bluzki damskiej, − komplet szablonów bluzki damskiej, − poradnik dla ucznia. Ćwiczenie 5 Wykonaj opis modelu spódnicy damskiej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat zasad opracowywania opisu modelu wyrobu gotowego, 2) rozpoznać zasady opracowywania opisu modelu wyrobu gotowego, 3) wykonać opis modelu spódnicy damskiej, 4) dokonać analizy i oceny wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − model spódnicy damskiej, − rysunek modelowy spódnicy damskiej.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 17 Ćwiczenie 6 Opracuj wymagania techniczne dla bluzki damskiej, które stanowią składnik dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu odzieżowego Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad opracowywania wymagań technicznych, 2) określić normy i obowiązujące przepisy w zakresie technologii, przechowywania, opakowania, transportu i użytkowania odzieży oraz metod kontroli jakości wyrobów odzieżowych, 3) sporządzić tabelę wielkości odzieży dla bluzki damskiej, 4) rozpoznać rodzaje materiałów odzieżowych i dodatków krawieckich, 5) określić warunki wykonania: dobrać maszyny podstawowe i specjalne, określić ściegi maszynowe i szwy, 6) zapisać dane według wzorów podanych poradniku ucznia. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − katalog norm i obowiązujących przepisów dotyczących branży odzieżowej, − katalogi materiałów odzieżowych i dodatków krawieckich, − modeli bluzki damskiej, − katalogi maszyn i urządzeń odzieżowych, − poradnik dla ucznia, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika. Ćwiczenie 7 Wykonaj rysunek dyspozycyjny kołnierza na stójce w bluzce damskiej oraz zapisz chronologicznie zabiegi technologiczne występujące podczas wykonywania tego węzła technologicznego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące zasad wykonywania rysunków dyspozycyjnych węzłów technologicznych, 2) wykonać rysunek widoku kołnierza na stójce w bluzce damskiej, 3) wykonać rysunek przekroju kołnierza na stójce w bluzce damskiej, 4) wykonać rysunek rzutu prostokątnego skośnego kołnierza na stójce w bluzce damskiej, 5) zapisać chronologicznie zabiegi technologiczne występujące podczas wykonywania węzła technologicznego, 6) dokonać oceny i analizy wykonanych rysunków. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz gładkiego papieru formatu A4, − przybory kreślarskie: ołówek, linijka, gumka, − model bluzki damskiej z kołnierzem na stójce, − poradnik dla ucznia.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 18 Ćwiczenie 8 Określ kolejne czynności wynikające z graficznego zapisu węzła technologicznego na przykładzie przedstawionym poniżej. a) b) A-A c) Rysunek do ćwiczenia 8 Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące zasad opracowania graficznego zapisu węzła technologicznego w wyrobie odzieżowym, 2) określić rysunek 8 a), 3) określić rysunek 8 b), 4) określić rysunek 8 c), 5) określić kolejne czynności wynikające z graficznego zapisu węzła technologicznego w wyrobie odzieżowym, 6) zapisać przy nazwie rysunku krótką charakterystykę. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − poradnik dla ucznia, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika. Ćwiczenie 9 Opracuj dokument „Zestawienie elementów składowych szablonów przemysłowych wyrobu odzieżowego” dokumentacji techniczno-technologicznej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w poradniku dla ucznia przykład dokumentu „Zestawienie elementów składowych szablonów przemysłowych wyrobu odzieżowego”, 2) określić zasadę opracowania dokumentu, 3) przygotować tabelę do ćwiczenia, 4) zapisać nazwy elementów wyrobu odzieżowego i liczbę ich części z poszczególnych materiałów odzieżowych, 5) określić możliwości zastosowania wyżej wymienionego dokumentu.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 19 Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania: ołówek, linijka, − model wyrobu odzieżowego, − szablony elementów wyrobu odzieżowego, − poradnik dla ucznia. Ćwiczenie 10 Porównaj wymiary odcinków konstrukcyjnych elementów wyrobu odzieżowego z odpowiednimi danymi zapisanymi w tabeli wymiarów dla dowolnego gotowego wyrobu odzieżowego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zastosowania tabeli wymiarów gotowego wyrobu odzieżowego, 2) zmierzyć odcinki konstrukcyjne elementów wyrobu odzieżowego zgodnie z oznaczeniami na rysunku technicznym, 3) zapisać wyniki pomiarów odcinków konstrukcyjnych elementów wyrobu odzieżowego, 4) porównać wyniki pomiarów odcinków konstrukcyjnych elementów wyrobu odzieżowego z danymi zapisanymi w tabeli wymiarów gotowego wyrobu odzieżowego, 5) zapisać wnioski z przeprowadzonego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, taśma centymetrowa, − szablony elementów wyrobu odzieżowego, − model wyrobu odzieżowego, − tabela wymiarów gotowego wyrobu odzieżowego, − rysunek techniczny wyrobu odzieżowego, − poradnik dla ucznia. Ćwiczenie 11 Opracuj tabelę wymiarów gotowego wyrobu odzieżowego na podstawie rysunku technicznego i tabeli wielkości odzieży modelu wyrobu odzieżowego. Rodzaj wyrobu odzieżowego do wyboru: spodnie, spódnica lub bluzka damska. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w poradniku dla ucznia zagadnienia dotyczące zasad opracowania tabeli wymiarów gotowego wyrobu odzieżowego, 2) opracować tabelę według wzoru podanego w tym rozdziale, 3) wykonać pomiary poszczególnych odcinków konstrukcyjnych wyrobu odzieżowego, 4) wypełnić tabelę – wpisać nazwy odcinków konstrukcyjnych i ich symbole oraz wyniki pomiarów odcinków konstrukcyjnych wyrobu odzieżowego, 5) obliczyć wymiary odcinków konstrukcyjnych dla pozostałych wielkości odzieży, 6) wpisać wyniki obliczeń do tabeli, 7) określić dopuszczalne odchylenia od wymiarów odcinków konstrukcyjnych i wpisać do tabeli.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 20 Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − przybory do kreślenia, − rysunek techniczny wykonanego wyrobu odzieżowego, − tabela wielkości odzieży, − model wybranego do ćwiczeń wyrobu odzieżowego, − normy lub akty normatywne z tabelami wymiarów ludzkich figur, − poradnik dla ucznia, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika. Ćwiczenie 12 Wykonaj komplet szablonów przemysłowych dla bluzki damskiej na podstawie szablonów wzorcowych (podstawowych). Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad wykonywania szablonów przemysłowych, 2) narysować komplet szablonów dla bluzki damskiej, 3) zapisać na szablonach elementów bluzki damskiej oznaczenia odpowiadające normom szablonów przemysłowym. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusze gładkiego papieru formatu A4, − przybory do pisania, − przybory kreślarskie, − komplet szablonów podstawowych bluzki damskiej w skali 1:5, − poradnik dla ucznia, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika. Ćwiczenie 13 Opracuj skróconą dokumentację techniczną wzoru spódnicy damskiej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad opracowywania dokumentacji technicznej wzoru odzieży, 2) dokonać analizy wykonanych ćwiczeń 1÷10, 3) wykonać skróconą dokumentację techniczną wzoru spódnicy damskiej, 4) zaprezentować pracę. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusze papieru formatu A4, − przybory do pisania, − przybory kreślarskie, − zbiór norm i przepisów branżowych obowiązujących w odzieżownictwie,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 21 − przykładowa skrócona dokumentacja techniczna wzoru odzieży, − katalog materiałów odzieżowych i dodatków krawieckich, − żurnale mody odzieżowej, − poradnik dla ucznia, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika. 4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić elementy składowe dokumentacji procesu produkcyjnego?   2) scharakteryzować elementy składowe dokumentacji technicznej wzoru odzieży?   3) scharakteryzować elementy składowe dokumentacji techniczno- -technologicznej wyrobu odzieżowego?   4) określić zasady opracowywania dokumentacji techniczno- -technologicznej wyrobu odzieżowego?   5) wykonać elementy dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu odzieżowego?   6) wykonać rysunki dyspozycyjne węzłów technologicznych wyrobów odzieżowych?   7) zastosować informacje zawarte w wymaganiach technicznych w dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu odzieżowego w produkcji odzieży?   8) wykonać szablony przemysłowe wyrobu odzieżowego?   9) wykonać skróconą dokumentację techniczną wzoru odzieży?  
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 22 4.2. Dokumentacja norm zużycia materiałów odzieżowych 4.2.1. Materiał nauczania Zasady ustalania norm zużycia materiałów odzieżowych w przemysłowych zakładach odzieżowych są podobne. Różnice występują głównie w technice pomiarów powierzchni szablonów elementów wyrobów odzieżowych i wskaźników wypadów wewnętrznych niezbędnych do obliczania i ustalania normy zużycia materiałów odzieżowych. Dużą uwagę zwraca się na maksymalne wykorzystanie powierzchni rozkrawanych materiałów wierzchnich zasadniczych i dodatków odzieżowych. Podstawą normowania zużycia materiałów na wyroby odzieżowe w produkcji seryjnej i masowej, które produkowane są z jednego rodzaju materiału i w różnych wielkościach są normy średnioważone. Normy średnioważone określają niezbędną ilość materiału odzieżowego do wykonania jednostkowego wyrobu. Średnioważoną normę zużycia materiału odzieżowego na wyrób odzieżowy ustala się na podstawie długości i szerokości układów szablonów dla wszystkich wielkości odzieży danej serii produkcyjnej i procentowego udziału tych wielkości w całej serii produkcyjnej. Normy zużycia materiałów odzieżowych opracowuje się zgodnie z procedurą przyjętą w danym przedsiębiorstwie odzieżowym na podstawie: − dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu odzieżowego przewidzianego do produkcji, − szablonów elementów wyrobu odzieżowego przewidzianego do produkcji, − procentowego udziału poszczególnych wielkości wyrobu odzieżowego w serii produkcyjnej tzw. procentówki, − branżowych lub zakładowych wskaźników wypadów wewnętrznych, − instrukcji dotyczącej układania szablonów dla określonych materiałów odzieżowych. W zależności od sposobu ustalania długości układu szablonów wyrobu odzieżowego i przeznaczenia norm rozróżnia się normy: teoretyczne, techniczne, faktyczne i kalkulacyjne. Normę teoretyczną zużycia materiałów odzieżowych oblicza się na podstawie wzorów. Zasady ustalania norm teoretycznych zamieszczono w poradniku dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01 Organizowanie procesu technologicznego w krojowni s. 21. Wskaźniki wypadów wewnętrznych dla podstawowych rodzajów wyrobów odzieżowych wykonanych z tkanin gładkich, w pasy i w kratę opracowano w Centralnym Ośrodku Badawczo – Rozwojowym Przemysłu Odzieżowego [Źródło: Poradnik Inżyniera. Włókiennictwo T. II s.209]. Tabela 3. Przykłady wskaźników wypadów wewnętrznych Wskaźnik wypadów wewnętrznych [%] Rodzaj wyrobu odzieżowego Tkanina gładka Tkanina w pasy Tkanina w kratę Koszule męskie z długim rękawem i kołnierzem na stójce 9,5 9,5 10,1 Kostiumy damskie wełniane 10,0 11,3 13,0 Płaszcze damskie z rękawami wszytymi dwuczęściowymi 17,0 18,5 19,5 Spodnie męskie wełniane 6,2 - - Marynarki męskie wełniane z kieszeniami ciętymi i klapkami 14,0 15,5 -
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 23 Wskaźniki wypadów wewnętrznych nie są wielkościami normowanymi, służą jedynie do wstępnych obliczeń norm teoretycznych zużycia materiału. Norma techniczna zużycia materiału odzieżowego wynika z rzeczywistego ułożenia kompletu szablonów dla określonych wielkości odzieży na powierzchni odniesionej do szerokości materiału odzieżowego. Racjonalne wykorzystanie powierzchni krojonych materiałów odzieżowych uzyskuje się przez ułożenie kilku kompletów szablonów dla różnych wielkości w jednym układzie szablonów. Przy układaniu szablonów należy uwzględniać straty na nierówności, strzępiące się brzegi materiałów oraz na straty przy odcinaniu materiału na końcach nakładów. Naddatki na straty brzegowe materiałów odzieżowych zależą od rodzaju materiałów. Przeciętna wielkość naddatków wynosi: dla materiału wąskiego 0,5 cm; dla materiału szerokiego 1,0 cm; dla welwetu, weluru, pluszu, frotte o szerokości ponad 1,10 m 2,0 cm; dla podszewki jedwabnej strzępiącej się o szerokości ponad 1,10 m 1,5 cm. Rodzaje układów szablonów i zasady ich opracowania oraz obliczanie średnioważonej normy technicznej zużycia materiałów odzieżowych i faktycznego wskaźnika wypadów wewnętrznych zamieszczono w poradniku dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01 Organizowanie procesu technologicznego w krojowni s. 22÷23. Norma faktyczna zależy od wielkości odzieży i rodzaju układu oraz szerokości i jakości materiału szablonów odzieżowych. Norma faktyczna określa dokładnie zużycie materiału odzieżowego na jednostkę wyrobu po dokonaniu rozkroju materiału. Norma kalkulacyjna służy do ustalania jednostkowej ceny wyrobu. Podstawą do ustalenia normy kalkulacyjnej zużycia materiału odzieżowego jest jednostkowe zużycie materiałów, ustalone dla zbliżonej do średnioważonej wielkości odzieży danej serii produkcyjnej lub aktualnego zamówienia. Wyliczenie normy kalkulacyjnej zużycia materiałów opiera się na ustalonej jednostkowej normie technicznej zużycia materiałów odzieżowych, zwiększonej o straty powstałe w wyniku resztek dla wszystkich materiałów odzieżowych oraz straty z powodu kurczliwości tylko dla materiałów wełnianych i wełnianych z udziałem powyżej 50% włókien syntetycznych. Wskaźniki strat nie należy stosować dla dodatków odzieżowych, materiałów skóropodobnych z tworzyw sztucznych. Zasadę obliczania normy kalkulacyjnej opisano w poradniku dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01 Organizowanie procesu technologicznego w krojowni s. 24. Zasady normowania materiałów odzieżowych w produkcji miarowej lub usługowej znacznie różnią się od normowania materiałów odzieżowych w przemysłowych zakładach odzieżowych. Wielkość normy zużycia materiałów w produkcji miarowej lub usługowej zależy od wzrostu i obwodów klienta, fasonu odzieży, szerokości i wzoru materiału. Od wzrostu klienta zależy długość odzieży. Zależnie od rodzaju odzieży mierzy się odpowiednie długości np.: − w płaszczu: długość tyłu płaszcza i długość rękawa, − w marynarce: długość tyłu marynarki i długość rękawa, − w spodniach: długość zewnętrzna spodni, − w żakietach: długość tyłu żakietu i długość rękawa, − w spódnicach: długość spódnicy po linii boku, − w sukniach: długość sukni i długość rękawa, − w bluzkach: długość bluzki i długość rękawa. Do wymiarów długości elementów wyrobu odzieżowego należy doliczyć 10% sumy tych wymiarów na szwy i podwinięcia. Obwody klienta nie mają większego wpływu na zwiększenie
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 24 zużycia materiału odzieżowego, wyjątek stanowią figury tęgie i otyłe. Normę zużycia materiału odzieżowego należy zwiększyć około 20%. Fasony fantazyjne odzieży w fałdy, kontrafałdy, klosze, draperie, marszczenia mają wpływ na zwiększenie zużycia materiału odzieżowego. Podobnie na normę zużycia materiału mają wpływ różne szerokości materiału odzieżowego od 0,70 do około 1,60 m. Dlatego ważne jest, aby ustalając normę zużycia materiału dla wyrobu odzieżowego określi szerokość materiału podstawowego, podszewki, wkładów klejowych i wkładów ocieplających. Wzór materiałów odzieżowych taki jak: krata, pasy, desenie jednokierunkowe mają wpływ na zwiększenie normy zużycia materiału na wyrób odzieżowy i zależnie od wielkości wzoru należy zwiększyć normę od 2 do 8%. Na przykład: normę zużycia materiału odzieżowego dla sukienki damskiej z gładkiego materiału odzieżowego o szerokości 0,90 m oblicza się w następujący sposób: − dwie długości sukienki damskiej, 0,98 m x 2 = 1,96m − długość rękawa +0,58m Razem 2,54m − 10% na podwinięcia +0,26m Razem 2,80m Norma zużycia materiału odzieżowego na sukienkę damską w przybliżeniu wynosi 2,80 m. Dokładną normę zużycia materiału odzieżowego można określić mając dane: rodzaj wyrobu odzieżowego, fason, wymiary klienta, szerokość i deseń materiału na podstawie wykonanego układu szablonów. 4.2.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie znasz rodzaje norm zużycia materiałów odzieżowych? 2. Jakie znasz zasady normowania materiałów odzieżowych w przemysłowych zakładach odzieżowych? 3. Jak ustala się teoretyczną normę zużycia materiałów odzieżowych? 4. Jakie znasz rodzaje układów szablonów? 5. Jak ustala się techniczną normę zużycia materiałów odzieżowych? 6. Jak ustala się średnioważoną techniczną normę zużycia materiałów odzieżowych? 7. Jak ustala się normę kalkulacyjną na wyrób odzieżowy? 8. Jak ustala się normę zużycia materiałów odzieżowych dla bielizny pościelowej i stołowej? 9. Jakie znasz zasady normowania materiałów odzieżowych? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Oblicz normę teoretyczną zużycia materiału trN zasadniczego na bluzkę damską o wielkości 164/96/104, której powierzchnia szablonów wynosi szP = 1,38 m2 , a wskaźnik wypadów wewnętrznych dla grupy bluzek wW = 9,5%. Szerokość materiału zasadniczego wynosi 0,80 m. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad ustalania normy teoretycznej zużycia materiałów odzieżowych,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 25 2) odszukać wzór, 3) wykonać obliczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − kalkulator, − poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01, − poradnik dla ucznia omawianej jednostki. Ćwiczenie 2 Wykonaj układ szablonów łączony, symetryczny dla bluzki damskiej wykonanej z tkaniny bawełnianej gładkiej o szerokości 1,40 m. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych treści dotyczące zasad wykonywania układów szablonów, 2) rozpoznać rodzaje układów szablonów, 3) ustalić kierunek ułożenia szablonów bluzki damskiej na tkaninie gładkiej, 4) wykonać układ szablonów zgodnie z poleceniem, 5) dokonać analizy i oceny jakości wykonania układu szablonów. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A3, − przybory kreślarskie: linijka, ołówek, gumka, − dwa komplety szablonów bluzki damskiej w skali 1:5, − poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01. Ćwiczenie 3 Wykonaj układ szablonów łączony, symetryczny dla spodni damskich ze sztruksu. Szerokość materiału wynosi 1,40 m. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące sposobu wykonywania układów szablonów dla tkanin z wyraźnym jednokierunkowym włosem, 2) rozpoznać rodzaje układów szablonów, 3) wykonać układ szablonów zgodnie z poleceniem, 4) zapisać pełną nazwę układu szablonów. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A3, − przybory kreślarskie: linijka, ołówek, gumka, − dwa komplety szablonów spodni damskich w skali 1:5, − poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 26 Ćwiczenie 4 Oblicz średnioważoną normę techniczną techŚWN zużycia materiału odzieżowego podstawowego na żakiet damski na podstawie przykładowo ustalonych danych technicznych długości układów i procentowego udziału poszczególnych układów szablonów dla danej serii produkcyjnej: N1 = 2,74 m. K1 = 10% N2 = 2,76 m. K2 = 15% N3 = 2,80 m. K3 = 15% N4 = 2,84 m. K4 = 20% N5 = 2,78 m. K5 = 20% N6 = 2,76 m. K6 = 20% n = 2 [szt.] gdzie: N1,2…n – techniczna długość układu, K1,2…n – procentowy udział poszczególnych układów szablonów w danej serii produkcyjnej, n – liczba sztuk kompletów szablonów odzieży w układzie szablonów. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad ustalania średnioważonej normy technicznej zużycia materiału odzieżowego, 2) odszukać wzór, 3) wykonać obliczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − kalkulator, − poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01, − poradnik dla ucznia omawianej jednostki. Ćwiczenie 5 Oblicz normę kalkulacyjną kN dla żakietu damskiego z tkaniny wełnianej mając dane: Nj = 1,38 m jednostkowe zużycie materiału odzieżowego w danej serii produkcyjnej, Wr = 0,6 % wskaźnik strat na resztkach, Ws = 0,7 % wskaźnik strat z tytułu skurczu materiału odzieżowego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad ustalania normy kalkulacyjnej, 2) odszukać wzór, 3) wykonać obliczenia.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 27 Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − kalkulator, − poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01, − poradnik dla ucznia omawianej jednostki. Ćwiczenie 6 Ustal teoretyczną normę trN zużycia materiału odzieżowego na spódnicę damską z elanobawełny mając dane: szerokość tkaniny b = 1,40 m i wskaźnik wypadów wewnętrznych Ww = 12,5%. Oblicz powierzchnię szablonów spódnicy damskiej szP znaną Ci metodą. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych treści dotyczące metod obliczania powierzchni szablonów wyrobów odzieżowych, 2) ustalić metodę obliczania szablonów, 3) odszukać wzory, 4) obliczyć powierzchnię szablonów spódnicy damskiej, 5) obliczyć teoretyczną normę zużycia materiału odzieżowego na spódnicę damską. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − arkusz papieru formatu A3, − przybory do pisania, − kalkulator, − przybory kreślarskie, − katalogi materiałów odzieżowych, − komplet szablonów spódnicy damskiej w skali 1:5, − waga analityczna, − poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01. Ćwiczenie 7 Wykonaj układ szablonów pojedynczy, symetryczny dla spódnicy damskiej z elanobawełny o szerokości b = 1,40 m. Oblicz faktyczny wskaźnik wypadów wewnętrznych wW . Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) wykonać układ zgodnie z poleceniem, 2) odszukać wzór, 3) obliczyć faktyczny wskaźnik wypadów wewnętrznych.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 28 Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru milimetrowego formatu A3, − przybory kreślarskie: ołówek, linijka, gumka, − komplet szablonów spódnicy damskiej w skali 1:5, − poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01. Ćwiczenie 8 Wskaż różnice między przemysłowym a usługowym normowaniem materiałów. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych charakterystykę zasad normowania materiałów odzieżowych w przemysłowych zakładach odzieżowych i usługowych zakładach odzieżowych, 2) dokonać porównań zasad na podstawie opisów, 3) zapisać krótką charakterystykę przemysłowego normowania materiałów i usługowego normowania materiałów, 4) zapisać różnice między przemysłowym a usługowym normowaniem materiałów. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01, − poradnik dla ucznia omawianej jednostki modułowej. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić rodzaje norm zużycia materiałów odzieżowych?   2) określić zasady normowania materiałów odzieżowych w przemysłowych zakładach odzieżowych?   3) określić rodzaje układów szablonów?   4) obliczyć normę teoretyczną zużycia materiału odzieżowego?   5) wykonać układy szablonów odzieżowych?   6) obliczyć średnioważoną normę techniczną zużycia materiału odzieżowego na wyrób odzieżowy?   7) ustalić normę kalkulacyjną zużycia materiału odzieżowego?   8) zastosować zasady normowania dla różnych rodzajów materiałów odzieżowych?   9) scharakteryzować usługowe normowanie materiałów?  
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 29 4.3. Dokumentacja organizacyjno-produkcyjna wyrobu odzieżowego 4.3.1. Materiał nauczania Zasady normowania czasu pracy w przemyśle odzieżowym. Normowanie pracy jest to zagadnienie ściśle związane z racjonalną organizacją pracy w przedsiębiorstwie odzieżowym. Zadaniem normowania pracy jest ustalenie właściwego czasu na jednostkę produkcji np. na wyrób odzieżowy w określonych warunkach wytwarzania. Normowanie czasu pracy służy do: − ulepszanie istniejącej organizacji pracy i ujawnianie niedociągnięć w procesie strat, − ustalanie właściwej wielkości zespołu produkcyjnego, czyli liczby pracowników w zespole produkcyjnym, niezbędnej ilości maszyn, − określania zdolności produkcyjnej, − planowania kosztów robocizny bezpośredniej, − oceny pracy poszczególnych pracowników. Czas pracy w przedsiębiorstwie odzieżowym liczy się od momentu jej rozpoczęcia do zakończenia. Dla potrzeb normowania czas pracy pracownika dzieli się na: czas pracy normowany i czas pracy nienormowany. Schemat podziału czasu roboczego przedstawiono poniżej. Klasyfikacja czasu pracy pracowników [3, s. 103].
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 30 Czas normowania obejmuje: − czas pracy głównej, podczas którego pracownik wykonuje główną czynność technologiczną lub zabieg technologiczny na obrabianym przedmiocie pracy: zszycie boków spodni damskich, − czas pracy pomocniczej, podczas którego pracownik wykonuje pomocnicze czynności technologiczne niezbędne do wykonania głównej czynności technologicznej: podłożenie przedniej i tylnej nogawki spodni damskich pod stopkę maszyny, − czas przygotowawczo – zakończeniowy, czas przeznaczony: na przygotowanie stanowiska pracy do podjęcia pracy, sprzątanie stanowiska pracy po zakończeniu pracy, − czas obsługi stanowiska pracy: czas obsługi organizacyjnej stanowiska pracy: zapisanie wykonanej pracy i czas obsługi technicznej stanowiska pracy: założenie nici, wymiana igły, − czas przerw na odpoczynek i potrzeby naturalne: czas na posiłek, czas na potrzeby fizjologiczne. Czas przerw na odpoczynek przewidziany jest w zakładowym regulaminie pracy. Czas nienormowany obejmuje przerwy nieplanowane: − czas przerw zależy od pracownika: opuszczenie stanowiska pracy, naprawa wadliwie wykonanych czynności lub braków produkcyjnych, − czas przerw niezależnych od pracownika: z przyczyn technicznych jak awarii maszyny i z przyczyn organizacyjnych jak brak surowca. Czas przerw niezależnych od pracownika nazywa się postojem i podlega dokładnej rejestracji. Pracownik za czas stracony na postój otrzymuje wynagrodzenie zgodnie ze stawką osobistego zaszeregowania. W każdym przedsiębiorstwie odzieżowym dozór techniczny powinien dążyć do skrócenia czasu nienormowanego lub do całkowitego eliminowania go. Techniczna norma pracy (TN) – czas niezbędny do wykonania określonego wyrobu odzieżowego lub jego elementu w danych warunkach organizacyjno-technicznych. Techniczna norma pracy jest sumą czasu wykonania (tw) i czasu uzupełniającego (tu) uw ttTN += gdzie: TN – techniczna norma pracy, wt – norma czasu wykonania operacji technologicznej lub wyrobu odzieżowego, ut – norma czasu uzupełniającego. Czas uzupełniający jest sumą czasu pracy przygotowawczo – zakończeniowego (tpz), czasu obsługi stanowiska pracy (to) oraz czasu przerw przeznaczonego na odpoczynek (tf). Metody normowania pracy Metoda sumaryczna polega na ustaleniu normy czasu na daną operację technologiczną sumarycznie bez podziału pracy na elementy składowe na czynności główne i pomocnicze z pominięciem analizy warunków techniczno-organizacyjnych, w których ma być wykonywany wyrób odzieżowy. Wyróżnia się następujące odmiany tej metody: − metoda statystyczna – normę czasu pracy na wykonanie operacji opracowuje się na podstawie danych statystycznych np. z wykonania norm pracy, ilości zużytego czasu na wykonanie określonej pracy w minionym okresie, − metoda szacunkowa doświadczalna – normę czasu pracy na wykonanie operacji ustala się na podstawie doświadczenia technika normowania, który w przeszłości ustalał już normę czasu pracy na wykonanie podobnej operacji, − metoda porównawcza – normę czasu pracy na wykonanie operacji ustala się przez porównanie całej normowanej operacji z podobnymi operacjami wykonywanymi na innym stanowisku, dla którego normę czasu już ustalono.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 31 Metodę sumaryczną stosuje się głównie do ustalania norm czasu wykonania operacji technologicznej lub wyrobu odzieżowego przy wytwarzaniu małych serii produkcyjnych. Metoda analityczna technicznego normowania czasu trwania operacji technologicznej elementu danego wyrobu odzieżowego opiera się na szczegółowej analizie czynników decydujących o wielkości normy czasu jej wykonania są to: wyposażenie stanowisk w maszyny, urządzenia i przyrządy, szyty asortyment produkcji, stosowane materiały odzieżowe, technologie i parametry obróbki, długość serii produkcyjnej, metody i systemy organizacji pracy. Wyróżnia się następujące odmiany tej metody: − metoda analityczno-obliczeniowa, która polega na ustalaniu norm czasu na poszczególne operacje technologiczne wyrobu odzieżowego w warunkach laboratoryjnych, jeszcze przed uruchomieniem produkcji, − metoda analityczno-doświadczalna służy do ustalania norm czasu wykonania operacji technologicznych wyrobu odzieżowego na podstawie pomiarów czasu trwania pracy bezpośrednio na stanowisku pracy w zespole produkcyjnym. Metody obserwacji i pomiaru czasu pracy Chronometraż jest to metoda pomiaru czasu wykonania operacji technologicznej wyrobu odzieżowego na stanowisku pracy pracownika. Za pomocą chronometrażu ustala się czas główny i pomocniczy konania operacji technologicznej. Na podstawie wyników badań uzyskanych metodą chronometrażu można: − ustalić normę czasu pracy dla nowej operacji technologicznej wyrobu odzieżowego, − zbadać i ocenić istniejącą normę czasu pracy dla określonej operacji technologicznej wyrobu odzieżowego, − zmienić metody pracy i ustalić nową normę czasu pracy dla operacji technologicznej wyrobu odzieżowego. Przed przystąpieniem do pomiarów chronometrażowych należy dokładnie zapoznać się z dokumentacją techniczno-technologiczną i organizacyjno-produkcyjną, wybrać pracownika na stanowisku realizującego badane zadanie lub operację technologiczną, ustalić liczbę pomiarów oraz przygotować i wypełnić kartę chronometrażową i sekundomierz z podwójnym mechanizmem lub deskę chronometrażową z czterema sekundomierzami. Wyniki pomiarów wpisuje się do karty chronometrażowej w rubrykach „pomiary”. Wzory karty chronometrażowej stosowane są zgodnie z procedurą przyjętą w danym przedsiębiorstwie odzieżowym. Przykład karty chronometrażowej przedstawiono poniżej.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 32 Karta chronometrażowa [6, s. 131]. Opracowanie wyników pomiarów Obliczanie współczynnika zwartości chronoszeregu statystycznego według wzoru: min max t t K = gdzie: K – współczynnik zwartości chronoszeregu statystycznego, maxt – maksymalna wartość pomiaru, mint – minimalna wartość pomiaru. Wielkości współczynnika zawartości chronoszeregu uzależnia się od typu produkcji, czasu trwania badanej czynności i rodzaju operacji technologicznej wyrobu odzieżowego. Wyniki pomiarów przyjmuje się za prawidłowe, jeżeli dopKK ≤ gdzie: K – współczynnik zwartości chronoszeregu statystycznego, dopK – dopuszczalny współczynnik zwartości chronoszeregu statystycznego.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 33 Tabela 4. Dopuszczalne wielkości współczynnika zwartości chronoszeregów [3, s. 125]. Współczynnik zwartości szeregu )( .dopK Typ produkcji Czas trwania czynności Prace maszynowo-ręczne Prace ręczne Masowa do 0,10 min 0,11÷0,30 min ponad 0,30 1,5 1,3 1,2 2,0 1,7 1,5 Wielkoseryjna do 0,10 min 0,11÷0,30 min ponad 0,30 1,8 1,5 1,3 2,5 2,0 1,8 Średnioseryjna – 1,7 2,5 Małoseryjna – 2,0 3,0 Jeżeli współczynnik K przekracza dopuszczalne granice, należy chronoszereg oczyścić, tzn. nie należy uwzględniać przy dalszych wyliczeniach czasu pomiaru największego i najmniejszego. Wyliczenie wartości średniej arytmetycznej wielkości czasu wykonania badanej czynności według wzoru: n ttt t n sr +++ = ...21 gdzie: śrt – średnia arytmetyczna czasu wykonania badanej czynności, nttt ..., 21 – jednostkowe czasy wykonania czynności zapisanych poziomo w karcie chronometrażu, n - liczba wykonanych pomiarów. Wyliczone średnie arytmetyczne czasu wykonania wszystkich czynności badanej operacji technologicznej wyrobu odzieżowego należy zsumować. [min]...21 nśrśrśrw tttt +++= gdzie: wt – czas wykonania badanego zabiegu technologicznego, nśrśrśr ttt ..., 21 – średnie arytmetyczne wielkości czasu wykonania badanych czynności. Jeśli badania przeprowadza się na kilku stanowiskach, na których pracownicy wykonują takie same operacje technologiczne należy wszystkie te średnie wielkości pomiarów czasu zsumować i wyliczyć dla nich średnią arytmetyczną. Średnie czasy wykonania dla poszczególnych elementów, jak i całej operacji technologicznej wyrobu odzieżowego, są podstawą do opracowania technicznej normy pracy. Fotografia czasu pracy jest to metoda pomiaru czasu wszystkich zjawisk zachodzących na stanowisku pracy i w kolejności ich występowania. Fotografię czasu pracy przeprowadza się najczęściej przez cały dzień pracy. Na podstawie wyników badań uzyskanych metodą fotografii czasu pracy ustala się: − normy czasu uzupełniającego (tpz, to, tf), − wielkości strat czasu pracy i ich przyczyny, − przyczyny niedociągnięć w organizacji pracy na stanowiskach pracy. Fotografia może być prowadzona na jednym stanowisku pracy tzw. indywidualna lub na kilku stanowiskach pracy (grupowa lub zespołowa). Przed przystąpieniem do przeprowadzenia fotografii czasu pracy należy wybrać obiekt badawczy jedno stanowisko pracy lub grupę stanowisk pracy i przygotować odpowiednią dokumentację, tj. arkusz obserwacyjny indywidualnej fotografii dnia pracy lub arkusz
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 34 obserwacyjny zespołowej fotografii dnia pracy. Przykłady wzorów druków przedstawiono w poradniku. W arkuszach obserwacyjnych w układzie chronologicznym rejestruje się wszystkie zjawiska zachodzące w ciągu całego dnia pracy pracownika na stanowisku pracy od czasu rozpoczęcia do czasu zakończenia zachodzącego zjawiska. W zestawieniu wyników pomiarów pomija się czas wykonania (czas główny i czas pomocniczy), a pozostały czas należy podzielić na klasę przerw (czas normowany) i klasę strat (przerwy w pracy nie przewidziane w regulaminie pracy). Jeśli przeprowadzono więcej niż jedną fotografię dnia pracy, wówczas należy wyliczyć średnie wielkości poszczególnych zjawisk, które występowały podczas obserwacji nawet, gdy zjawiska te nie występowały we wszystkich obserwacjach. Karta indywidualnej fotografii czasu roboczego [6, s. 133].
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 35 Arkusz obserwacyjny zespołowej fotografii dnia pracy [6, s. 134]. Obserwacje migawkowe Obserwacje migawkowe są to krótkie obserwacje poszczególnych stanowisk pracy, rejestrowanie spostrzeżeń i określenie na ich podstawie propozycji czasu przerw w stosunku do czasu pracy w dowolnym zespole produkcyjnym. Na podstawie wyników badań metodą obserwacji migawkowych można ustalić: − w jakim czasie dnia pracy pracownicy najlepiej pracują, a kiedy ich tempo pracy słabnie, − w jakim stopniu są wykorzystane maszyny i urządzenia, − jak duże są przerwy w pracy i z jakich przyczyn one powstają. Procentowy udział zarejestrowanych zjawisk dla poszczególnych frakcji wylicza się w stosunku do ogółu przeprowadzonych obserwacji według wzoru: %100⋅= n a P
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 36 gdzie: P – wielkość frakcji [%], a – liczba obserwacji danej frakcji, n – ogólna liczba obserwacji. Po wyliczeniu procentowego udziału poszczególnych frakcji w ogólnej liczbie obserwacji przeprowadza się analizę pracy na danym stanowisku pracy. Dokumentacja ekonomiczna w przedsiębiorstwie odzieżowym jest zbiorem dokumentów, które występują w procesie produkcyjnym i określają organizację procesu technologicznego wyrobów odzieżowych, koszt procesu technologicznego, ceny wyrobów. Obejmuje ona między innymi: − dokumentację planowania produkcji i realizacji planu produkcji dla zespołów produkcyjnych: krojowni, klejowni, szwalni itp. Zadania zespołów produkcyjnych podawane są w jednostkach naturalnych – sztukach, wzory dokumentów planowania wewnętrznego zakłady odzieżowe opracowują na podstawie własnych regulaminów, − dokumentację materiałową, która obejmuje normy materiałowe. Charakterystykę składników dokumentacji materiałowej opisano w rozdziale 4.2 omawianej jednostki modułowej, − dokumentację organizacyjno-produkcyjną, która jest projektem organizacji procesu technologicznego dla danego wyrobu odzieżowego w konkretnych warunkach technicznych, − dokumentację przebiegu produkcji, która obejmuje między innymi: metryczkę obiegową załączoną do paczki wykrojów przekazywanej z krojowni do szwalni, kwit Wzór K-2 przychodowo – rozchodowy, który służy do przekazywania wykrojów do szwalni i gotowych wyrobów do magazynu. ………………….. Wzór K-2 Przedsiębiorstwo Kwit Nr__________ rozchodowo – przychodowy Zespół Nr …………… do Zespołu Nr………. do Magazynu ………. Nr wzoru …………… Asortyment ………………… Przekazano ilość Z tego w gatunkuWzrost rozm. Nr zlecenia Ogółem zn. jak. I II III Braki Razem ……….............. ……….............. …………........... data zdający przyjmujący
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 37 − zawiera dokument kontrolny przepływu robót w toku w zespole produkcyjnym, w którym pracownik wytypowanego stanowiska pracy w grupie obróbkowej przekreśla numery w okienkach zawierających liczby od 1 do 1000. Przekreślone numery odpowiadają numerom wykonanych operacji. Istnieją na świecie nowoczesne rozwiązania organizacyjne do kontrolowania przebiegu produkcji w toku. Po wykonaniu pracy na danym stanowisku komputer samoczynnie rejestruje narastającą liczbę operacji. Dane o wykonanej pracy są przekazywane do bazy danych oraz do wyliczenia zarobków pracownika, − dokumentację zarobkową, która zawiera cennik robocizny bezpośredniej, opracowany na podstawie podziału technologicznego zabiegów dla danego wzoru odzieży i kartę pracy z określonego zlecenia produkcyjnego lub zapisu komputerowego dla akordu indywidualnego. W przypadku akordu zbiorowego np. w krojowni wypełnia się dokument wykonania pracy dla zespołu oraz sporządza się zestawienie z podziałem zarobku między pracowników według liczby przepracowanych godzin i grupy zaszeregowania, − dokumentację klasyfikacji jakościowej gotowych wyrobów odzieżowych przekazywanych do magazynu oraz zawierająca informacje dotyczące oceny pracy brakarzy wyrobów gotowych i jakości wyrobów sprzedanych, reklamowanej przez odbiorców, − dokumentację kosztów wytwarzania odzieży, która służy do oceny rentowności danego wyrobu. Dokumentacja organizacyjno-produkcyjna wyrobu odzieżowego określa: − liczbę osób uczestniczących bezpośrednio w realizacji procesu technologicznego, − zakres prac na każdym stanowisku pracy, − kolejność wykonywanych prac w zespole produkcyjnym, − czas niezbędny na wykonanie danej pracy, − wyposażenie stanowisk pracy w maszyny i urządzenia, − rozmieszczenie stanowisk pracy na salach produkcyjnych. Dokumentację organizacyjno-produkcyjną opracowuje się na podstawie dokumentacji techniczno-technologicznej danego wzoru odzieżowego, normatywów czasu pracy zabiegów technologicznych niezbędnych do wykonania danego wzoru odzieży, uszytego wzoru odzieży, ustalonego systemu organizacji produkcji oraz istniejących w zakładzie warunków techniczno- organizacyjnych. Dokumentacja organizacyjno-produkcyjna zawiera następujące dokumenty: − chronologiczne zestawienie zabiegów technologicznych, − podział procesu technologicznego i wyposażenia stanowisk pracy, − wykres równomiernego obciążenia stanowisk pracy, − plan rozmieszczenia stanowisk pracy, − kartę operacji. Chronologiczne zestawienie zabiegów technologicznych (tabela 5) opracowuje się dla wydziałów: krojowni, szwalni, prasowalni i wykończalni. W dokumencie tym wpisuje się wszystkie zabiegi technologiczne niezbędne do wykonania danego wyrobu odzieżowego według kolejności ich występowania w procesie produkcji. Chronologiczne zestawienie zabiegów technologicznych wykonuje się dwoma sposobami: − dla systemów organizacji produkcji odzieży, w których występują zespoły obróbkowe, montażowe i wykończeniowe, chronologiczne zestawienie sporządza się oddzielnie dla każdego elementu odzieży np. dla przodów, tyłu, rękawów. Wyżej wymieniony sposób dotyczy takich systemów organizacji produkcji jak: synchro, potok z synchronizowanymi grupami obróbkowymi i taśmy sekcyjnej. − dla systemu taśmowego chronologiczne zestawienie opracowuje się bez podziału na elementy składowe wyrobu odzieżowego jedynie wyszczególnia się wszystkie zabiegi
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 38 technologiczne niezbędne do wykonania danej sztuki odzieży według kolejności ich występowania w procesie produkcji. Następnie ustala się normę czasu wykonania poszczególnych zabiegów technologicznych. Najczęściej podstawą do ustalenia normy czasu służą branżowe normatywy czasu konfekcjonowania zawarte w katalogach czasów konfekcjonowania lub norma czasu wykonania ustalona jest przy szyciu wtórowzorów lub próbnych partii wyrobów odzieżowych w danym zakładzie odzieżowym. W tabeli wpisuje się w oddzielnych kolumnach normy czasowe zabiegów technologicznych ręcznych i maszynowych. Suma czasów wszystkich zabiegów technologicznych określa normowany czas wykonania danego wyrobu odzieżowego. W ostatniej kolumnie tabeli wpisuje się dane dotyczące wyposażenia stanowiska pracy. Przykład chronologicznego zestawienia zabiegów technologicznych bluzki damskiej (rys. 4) opracowano na podstawie rysunków technologicznych i przekrojów szwów (rys. 5 i 6) – opracowanie własne. W praktyce coraz częściej opis słowny wykonania operacji technologicznej wyrobu odzieżowego zastępuje się sposobem graficznym: rysunki technologiczne wyrobów odzieżowych, przekroje węzłów technologicznych i przekroje szwów. Rys. 4. Rysunek modelowy bluzki damskiej.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 39 Rys. 5. Rysunek technologiczny bluzki damskiej (przód) i przekroje szwów (węzłów technologicznych).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 40 Rys. 6. Rysunek technologiczny bluzki damskiej (tył) i przekroje szwów (węzłów technologicznych).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 41 Tabela 5. Chronologiczne zestawienie zabiegów technologicznych bluzki damskiej. Norma czasu [min/100] Nr zabiegu Nazwa zabiegu technologicznego Ręczne Maszynowe Rodzaj maszyn i urządzeń 1 2 3 4 5 1 2 3 I Szykowanie wykrojów Sprawdzenie elementów wyrobu pod względem ilościowym i jakościowym Numerowanie wykrojów Kompletowanie elementów bluzki damskiej i dostarczenie ich na stanowiska pracy 0,65 0,85 1,20 – – – Przyrząd do numerowania wykrojów Stół Razem 2,70 – 4 5 6 7 8 II Obróbka klejowa Przyklejenie wkładu klejowego do wierzchniego kołnierza Przyklejenie wkładu klejowego do spodniej stójki Przyklejenie wkładu klejowego do wierzchniej części mankietu (x2) Przyklejenie wkładu klejowego do górnej części kieszeni (x2) Przyklejenie wkładu klejowego do plis przodu (x2) – – – – – 0,50 0,54 0,54 0,55 0,72 Prasa do klejenia Prasa do klejenia Prasa do klejenia Prasa do klejenia Prasa do klejenia Razem – 2,75 9 10 11 12 13 14 15 III Kołnierz i stójka Zszycie kołnierza Ścięcie naroży Wywrócenie kołnierza Stębnowanie krawędzi kołnierza Zszycie stójki z kołnierzem Wywinięcie stójki Prasowanie kołnierza – 0,27 0,45 – – 0,22 0,33 1,40 – – 0,80 1,38 – – Stębnówka Nożyce Przyrząd do formowania naroży Stębnówka Stębnówka Przyrząd do formowania naroży Żelazko elektryczno- parowe Razem 1,27 3,58 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 IV Mankiet, kieszeń, rękaw Zszycie boków mankietów Wywrócenie i wyrównanie mankietów Prasowanie mankietów Podwinięcie i przestębnowanie górnej krawędzi kieszeni Zaprasowanie szwów boków kieszeni według szablonu Obrzucenie jednej krawędzi plisek rozporka Przyszycie plisek do krawędzi rozporków w rękawach Przewinięcie i zaprasowanie krawędzi rozporków w rękawach Przestębnowanie plisek wzdłuż szwów zszycia z rękawem Przestębnowanie krawędzi plisek – 0,60 0,30 – 0,43 – – 0,61 – - 1,20 - - 0,35 - 1,40 2,15 - 0,96 1,57 Stębnówka Przyrząd do formowania naroży Żelazko elektryczno- parowe, Stół prasowalniczy Stębnówka Żelazko elektryczno- parowe, Stół prasowalniczy Overlock Stębnówka Żelazko elektryczno- parowe, Stół prasowalniczy Stębnówka Stębnówka
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 42 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 Nacięcie górnej części rozporka Zszycie plisek w górnej ich części Zszycie górnych brzegów plisek z rękawem Obrzucenie krawędzi zszycia plisek z rękawem Zamocowanie plisek Zszycie rękawów Obrzucenie krawędzi zszycia rękawów Stębnowanie krawędzi zszycia rękawów Zaprasowanie szwów rękawów Odszycie wierzchniej części mankietu z rękawem Podwinięcie i przestębnowanie mankietów 0,20 - - - - - - - 0,50 - - - 0,50 1,15 0,60 2,27 2,45 2,05 2,29 - 1,98 2,38 Nożyce Stębnówka Stębnówka Overlock Stębnówka Stębnówka Overlock Stębnówka Żelazko elektryczno - parowe, Stół prasowalniczy Stębnówka Stębnówka Razem 2,64 23,30 37 38 39 V Tył Doszycie karczka do tyłu bluzki Obrzucenie krawędzi zszycia karczka z tyłem bluzki Stębnowanie karczka na linii zszycia z tyłem - - - 1,50 1,30 0,89 Stębnówka Overlock Stębnówka Razem - 3,69 40 41 42 43 44 45 46 47 48 VI Przód Zszycie zaszewek piersiowych Zaprasowanie zaszewek piersiowych do dołu Obrzucenie jednej krawędzi plis zapięcia Doszycie plis z krawędziami przodów Przewinięcie i zaprasowanie krawędzi plis Stębnowanie plis wzdłuż krawędzi zszycia z przodami Stębnowanie plis wzdłuż krawędzi przodów Oznaczenie miejsca przyszycia kieszeni według szablonu Naszycie kieszeni do przodów bluzki - 0,65 - - 1,50 - - 0,83 - 0,82 - 1,65 2,27 - 1,83 1,73 - 2,28 Stębnówka Żelazko elektryczno- parowe, Stół prasowalniczy Overlock Stębnówka Żelazko elektryczno- parowe, Stół prasowalniczy Stębnówka Stębnówka Szablon pomocniczy, kreda Stębnówka Razem 2,98 10,58 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 VII Montaż Zszycie boków bluzki z podłożeniem wszywki etykiety wewnętrznej i łatki Zszycie barków bluzki Obrzucenie barków bluzki Obrzucenie boków bluzki Stębnowanie barków bluzki Stębnowanie boków bluzki Obrzucenie dołu bluzki Podwinięcie i przestębnowanie dołu bluzki Wszycie rękawów do podkroju pach Obrzucenie krawędzi wszycia rękawów Stębnowanie wzdłuż wszycia rękawów - - - - - - - - - - - 1,92 0,83 0,94 1,76 0,82 1,87 1,12 1,82 2,56 1,63 2,36 Stębnówka Stębnówka Overlock Overlock Stębnówka Stębnówka Overlock Stębnówka Stębnówka Overlock Stębnówka
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 43 60 61 Wszycie wierzchniej stójki do podkroju szyi wraz z podłożeniem firmowej wszywki Podwinięcie i przestębnowanie stójki - - 2,75 2,98 Stębnówka Stębnówka Razem - 23,36 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 VIII Wykończenie Oznaczenie miejsc wykonania dziurek w przodzie według szablonów (6 szt.) Oznaczenie miejsc wykonania dziurek w pliskach rękawów (2 szt.) Oznaczenie miejsc wykonania dziurek w mankietach (4 szt.) Wykonanie dziurek w przodzie według oznaczeń Wykonanie dziurek w pliskach rozporków według oznaczeń (2szt.) Wykonanie dziurek w mankietach według oznaczeń (4 szt.) Oznaczenie miejsc przyszycia guzików w przodzie według szablonu (6 szt.) Oznaczenie miejsc przyszycia guzików w pliskach rozporków według szablonu (2 szt.) Oznaczenie miejsc przyszycia guzików w mankietach według szablonu (4 szt.) Przyszycie guzików w przodzie według oznaczeń (6 szt.) Przyszycie guzików w pliskach rozporków według oznaczeń (2 szt.) Przyszycie guzików w mankietach według oznaczeń (4 szt.) Przyszycie zapasowego guzika do łatki Oczyszczenie bluzki z nici i odklejenie numerków kontrolnych Prasowanie końcowe bluzki damskiej 0,90 0,30 0,60 - - - 1,08 0,36 0,72 - - - - 1,08 2,30 - - - 2,40 0,80 1,60 - - - 2,28 0,76 1,52 0,36 - - Szablon pomocniczy, kreda Szablon pomocniczy, kreda Szablon pomocniczy, kreda Dziurkarka Dziurkarka Dziurkarka Szablon pomocniczy, kreda Szablon pomocniczy, kreda Szablon pomocniczy, kreda Guzikarka Guzikarka Guzikarka Guzikarka Nożyce, stół Żelazko elektryczno- parowe, Stół prasowalniczy Razem 7,34 9,36 77 78 79 IX Pakowanie Zapięcie guzików (12 szt.) Składanie, etykietowanie i pakowanie bluzki Kompletowanie bluzek damskich według wielkości 1,09 0,90 0,30 - - - Stół Stół, worek foliowy, wieszak - Razem 2,29 - 19,09 76,98Łączny normowany czas wykonywania bluzki damskiej 96,07 Podział procesu technologicznego i wyposażenie stanowisk pracy (tabela 7) przedstawia zadania produkcyjne dla każdego stanowiska pracy w projektowanym zespole produkcyjnym. Zadania dla stanowisk pracy powinny być przydzielone zgodnie z zasadami przyjętej organizacji pracy np. operacje technologiczne dla określonego stanowiska powinny być jednorodne, czas ich wykonania zgodny z rytmem pracy zespołu produkcyjnego lub wielokrotny rytmowi, wielkości odchylenia czasu wykonywania operacji organizacyjnej od planowanego rytmu pracy zespołu może się różnić 10÷20%. Dokument ten opracowuje się na podstawie chronologicznego zestawienia zabiegów technologicznych. Rytm pracy zespołu wylicza się według wzoru:
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 44 N T R n = gdzie: R – rytm pracy zespołu [min], nT – normowany czas wykonywania wszystkich zabiegów technologicznych danego wyrobu odzieżowego [min], N – planowana liczba osób zespołu produkcyjnego jednej zmiany roboczej. Liczbę pracowników w poszczególnych grupach obróbkowych wylicza się według wzoru: R T N nI I = gdzie: IN – liczba pracowników I grupy obróbkowej, nIT – czas wykonania I elementu wyrobu odzieżowego lub elementów wyrobu odzieżowego I grupy obróbkowej [min], R – rytm pracy zespołu [min]. Podobnie należy postępować podczas wyliczania liczby pracowników w pozostałych grupach obróbkowych, montażowych i wykończeniowych. Dopuszczalne odchylenia czasu wykonywania operacji organizacyjnej od rytmu pracy zespołu dla zespołu wielosekcyjnego wylicza się według wzoru: Przykład: wielkość odchylenia od rytmu pracy zespołu wynosi ± 15% tRR tRR += −= max min )15,0( )15,0( max min ⋅+= ⋅−= RRR RRR gdzie: minR – rytm pracy zespołu minimalny [min], maxR – rytm pracy zespołu maksymalny [min], R – rytm pracy zespołu [min]. t – dopuszczalne odchylenie czasu trwania operacji technologicznej od rytmu pracy zespołu [min]. Liczba osób na równoległych stanowiskach pracy oznacza dwóch lub więcej pracowników, którzy wykonują tę samą operację organizacyjną np. wszywanie kołnierza do podkroju szyi. Wylicza się według wzoru: R t N w = N – liczba pracowników, którzy wykonują daną operację organizacyjną na stanowiskach równoległych, w t – czas wykonywania danej operacji organizacyjnej [min.] R – rytm pracy zespołu. Przykład opracowanego podziału procesu technologicznego i wyposażenia stanowisk pracy przedstawiono w tabeli – opracowanie własne (dane: nT =96,07 min z chronologicznego zestawienia zabiegów technologicznych bluzki damskiej w poradniku dla ucznia, N =40 pracowników). Ustalenie rytmu pracy zespołu produkcyjnego N T R n =
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 45 [min]4,2 40 07,96 ==R tRR tRR += −= max min min76,2)15,04,2(4,2 min04,2)15,04,2(4,2 max min =⋅+= =⋅−= R R Tabela 6. Granice rytmu pracy zespołu na równoległych stanowiskach pracy [min]. Liczba osób wykonująca operację organizacyjną minR R maxR 1 2,04 2,4 2,76 2 4,08 4,8 4,52 3 6,12 7,2 8,28 4 8,16 9,6 11,04 Asortyment: Bluzka damska System organizacji produkcji odzieży: Potok z synchronizowanymi zespołami obróbkowymi Rytm pracy zespołu: 2,39 min Tabela 7. Przykładowy podział procesu technologicznego i wyposażenia stanowisk pracy [opracowanie własne] Norma czasu ] 100 min [ Zabiegów technolog. Nr operacji Nr zabiegu Wyszczególnienie zabiegów technologicznych Ręcznych Maszynowych Operacji Liczba osób Wyposażenie stanowiska pracy 1 2 3 4 5 6 7 8 1 1 2 3 I Szykowanie wykrojów i obróbka klejowa Sprawdzenie elementów wyrobu odzieżowego pod względem jakościowym i ilościowym Numerowanie wykrojów Kompletowanie elementów bluzki damskiej i dostarczenie ich na stanowiska pracy 0,65 0,85 1,20 - 2,70 1 Stół Przyrząd do numerowania wykrojów 2 4 5 6 7 8 Przyklejenie wkładu klejowego do wierzchniego kołnierza Przyklejenie wkładu klejowego do spodniej stójki Przyklejenie wkładu klejowego do wierzchniej części mankietu (x2) Przyklejenie wkładu klejowego do górnej części kieszeni (x2) Przyklejenie wkładu klejowego do plis przodu 0,50 0,44 0,54 0,55 0,72 2,75 1 Prasa do klejenia
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 46 3 9 16 II Grupa drobnych elementów Zszycie kołnierza Zszycie boków mankietów 1,40 1,20 2,60 1 Stębnówka 4 10 11 17 47 Ścięcie naroży Wywrócenie kołnierza Wywrócenie i wyrównanie mankietów Oznaczenie miejsca przyszycia kieszeni według szablonu 0,27 0,45 0,60 0,83 2,15 1 Nożyce Przyrząd do formowania naroży 5 12 13 19 Stębnowanie krawędzi kołnierza Zszycie stójki z kołnierzem Podwinięcie i przestębnowanie górnej krawędzi kieszeni 0,80 1,38 0,35 2,53 1 Stębnówka 6 37 40 III Grupa przodów, tyłów i rękawów Doszycie karczka z tyłem bluzki Zszycie zaszewek piersiowych 1,50 0,82 2,32 1 Stębnówka 7 21 38 42 Obrzucenie jednej krawędzi plisek rozporka Obrzucenie krawędzi zszycia karczka z tyłem bluzki Obrzucenie jednej krawędzi plis zapięcia 1,40 1,30 1,65 4,35 2 Overlock 8 22 Przyszycie plisek do krawędzi rozporków w rękawach 2,15 2,15 1 Stębnówka 9 43 Doszycie plis z krawędziami przodów 2,27 2,27 1 Stębnówka 10 31 Zszycie rękawów 2,45 2,45 1 Stębnówka 11 14 15 18 20 23 34 Wywinięcie stójki Prasowanie kołnierza Prasowanie mankietów Zaprasowanie szwów bocznych kieszeni według szablonu Przewinięcie i zaprasowanie krawędzi rozporków w rękawach Zaprasowanie szwów rękawów 0,22 0,33 0,30 0,43 0,61 0,50 2,39 1 Przyrząd do formowania naroży Żelazko elektryczno- parowe, stół prasowalniczy
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 47 12 24 25 26 27 28 Przestębnowanie plisek wzdłuż szwów zszycia z rękawem Przestębnowanie plisek wzdłuż krawędzi złożenia Nacięcie górnej części rozporka Zszycie plisek w górnej ich części Zszycie górnych brzegów plisek z rękawami 0,20 0,96 1,57 0,50 1,15 4,38 2 Stębnówka Nożyce 13 29 32 Obrzucenie krawędzi zszycia plisek z rękawem Obrzucenie krawędzi zszycia rękawów 0,60 2,05 2,65 1 Overlock 14 30 Zamocowanie plisek 2,27 2,27 1 Stębnówka 15 33 Stębnowanie krawędzi zszycia rękawów 2,29 2,29 1 Stębnówka 16 35 36 Odszycie wierzchniej części mankietu z rękawem Podwinięcie i przestębnowanie mankietów 1,98 2,38 4,36 2 Stębnówka 17 41 44 Zaprasowanie zaszewek piersiowych do dołu Przewinięcie i zaprasowanie krawędzi plis 0,65 1,50 2,15 1 Żelazko elektryczno- parowe, stół prasowalniczy 18 39 45 46 Stębnowanie karczka na linii zszycia z tyłem Stębnowanie plis wzdłuż krawędzi zszycia z przodami Stębnowanie plis wzdłuż krawędzi przodów 0,89 1,83 1,73 4,45 2 Stębnówka 19 48 Naszycie kieszeni do przodów bluzki 2,28 2,28 1 Stębnówka 20 49 50 IV Grupa montażu Zszycie szwów boków bluzki z podłożeniem wszywki, etykiety wewnętrznej i łatki Zszycie barków bluzki 1,92 0,83 2,75 1 Stębnówka 21 51 52 Obrzucenie krawędzi barków bluzki Obrzucenie boków bluzki 0,94 1,76 2,70 1 Overlock 22 57 Wszycie rękawów do podkroju pach 2,56 2,56 1 Stębnówka 23 53 Stębnowanie barków bluzki 0,82 2,69 1 Stębnówka
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 48 54 Stębnowanie boków bluzki 1,87 24 55 58 Obrzucenie dołu bluzki Obrzucenie krawędzi wszycia rękawów 1,12 1,63 2,75 1 Overlock 25 59 Stębnowanie wzdłuż wszycia rękawów 2,36 2,36 1 Stębnówka 26 60 Wszycie wierzchniej stójki do podkroju szyi wraz z podłożeniem firmowej wszywki 2,75 2,75 1 Stębnówka 27 56 61 Podwinięcie i przestębnowanie dołu bluzki Podwinięcie i przestębnowanie stójki 1,82 2,98 4,80 2 Stębnówka 28 75 62 63 64 V Grupa wykończeniowa Oczyszczenie bluzki z nici i odklejenie numerków kontrolnych Oznaczenie miejsc wykonania dziurek w przodzie według szablonu (6 szt.) Oznaczenie miejsc wykonania dziurek w pliskach rozporków według szablonu Oznaczenie miejsc wykonania dziurek w mankietach według szablonu 0,95 0,90 0,30 0,60 2,75 1 Nożyce, szablon pomocniczy, kreda 29 65 66 67 Wykonanie dziurek w przodzie według oznaczeń (6szt.) Wykonanie dziurek w pliskach rozporków według oznaczeń (2szt.) Wykonanie dziurek w mankietach według oznaczeń (4 szt.) 2,40 0,80 1,60 4,80 2 Dziurkarka 30 68 69 70 Oznaczenie miejsc przyszycia guzików w przodzie według szablonu (6 szt.) Oznaczenie miejsc przyszycia guzików w pliskach rozporków według szablonu (2 szt.) Oznaczenie miejsc przyszycia guzików w mankietach według szablonu (4 szt.) 1,08 0,36 0,72 2,16 1 Szablon pomocniczy, kreda
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 49 31 71 72 73 74 Przyszycie guzików w przodzie według oznaczeń (6 szt.) Przyszycie guzików w pliskach rozporków według oznaczeń (2 szt.) Przyszycie guzików w mankietach według oznaczeń (4 szt.) Przyszycie zapasowego guzika do łatki 2,28 0,76 1,52 0,36 4,92 2 Guzikarka 32 76 Prasowanie końcowe bluzki damskiej 2,30 2,30 1 Żelazko elektryczno- parowe, stół prasowalniczy 33 77 78 79 VI Grupa pakowania Zapięcie guzików (12 szt.) Składanie, etykietowanie i pakowanie bluzki Kompletowanie bluzek damskich według wielkości 1,09 0,90 0,30 2,29 1 Worek foliowy, wieszak Razem 19,09 76,62 95,71 40 Podział procesu stanowi podstawę do uruchomienia produkcji i kierowania pracą w zespole produkcyjnym. Wykres równomiernego obciążenia stanowisk pracy opracowuje się na podstawie podziału procesu technologicznego. Wykres ten pozwala szybko w sposób wizualny dokonać oceny prawidłowości sporządzonego podziału procesu technologicznego. Przykład wykresu równomiernego obciążenia stanowisk pracy przedstawia rysunek 7 (opracowanie własne). Legenda: Operacje ręczne Operacje prasowalnicze maszynowe Operacje prasowalnicze ręczne Operacje maszynowe – pozostałe Rys. 7. Wykres równomiernego obciążenia stanowisk pracy.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 50 Z wyżej przedstawionego wykresu obciążenia stanowisk pracy wynika, że czas wykonania wszystkich operacji organizacyjnych nie przekracza dopuszczalnej granicy rytmów: minimalnego i maksymalnego (2,03÷2,75 min). Podział procesu technologicznego na operacje organizacyjne w przedstawionym przykładzie opracowano prawidłowo. Plan rozmieszczenia stanowisk pracy Na podstawie planu podziału procesu technologicznego i wyposażenia stanowisk pracy projektuje się plan rozmieszczenia stanowisk pracy i grup obróbkowych w skali 1:50 lub 1:100. Wielkości powierzchni użytkowej pomieszczeń produkcyjnych ustala się na podstawie wskaźników normatywnych lub średnich wielkości dla poszczególnych stanowisk. Średnie wskaźniki powierzchni użytkowej, wymaganej dla jednego stanowiska pracy w: − szwalni odzieży lekkiej f = 4,5÷8 m2 , − szwalni odzieży ciężkiej f = 4,5÷12 m2 , − prasowalni odzieży lekkiej f = 10÷15 m2 , − prasowalni odzieży ciężkiej f = 15÷20 m2 [2, s. 254] Powierzchnię sali produkcyjnej wylicza się według wzoru: fNSs ⋅= gdzie: N – liczba pracowników zatrudnionych w szwalni na jednej zmianie, sS – powierzchnia użytkowa szwalni [m2 ], f – wskaźnik powierzchni użytkowej na jedno stanowisko w szwalni [m2 ]. W tym przypadku wielkość zespołu (N) dostosowuje się do dysponowanej powierzchni użytkowej sali produkcyjnej (Ss). Plan ustawienia stanowisk pracy w zespole produkcyjnym projektuje się w następującej kolejności: − na arkuszu papieru należy narysować plan sali produkcyjnej (długość i szerokość sali produkcyjnej) i zaznaczyć wszystkie przedmioty na stale umiejscowione, np. filary, okna, drzwi, gniazda wtykowe, − zaplanować drogi transportu przedmiotów pracy (wykrojów, półfabrykatów, wyrobów gotowych) i ustalić odpowiedni rodzaj przenośników i wieszako – wózków oraz typowego sprzętu do transportu międzyoperacyjnego, wybrać kierunki przebiegu dróg transportowych między grupami obróbkowymi, − ustalić wymiary maszyn i urządzeń odzieżowych, stołów przenośnikowych, stołów pomocniczych innego sprzętu, − rozmieścić maszyny i urządzenia szwalnicze, prasowalnicze oraz stoły zgodnie z zasadami międzyoperacyjnego przekazywania elementów, które są charakterystyczne dla poszczególnych systemów organizacji produkcji odzieży w szwalni. − Najpierw należy ustawić stoły taśmowe następnie rozmieścić maszyny, stoły prasowalnicze, stoły do prac ręcznych i inne sprzęty, − sprawdzić prawidłowość zaprojektowanego planu ustawienia stanowisk pracy i przebiegu procesu technologicznego na stanowiskach, w grupach i w całym zespole, − sprawdzić szerokość głównego traktu komunikacyjnego wzdłuż lub wszerz sali produkcyjnej (1,5÷2,2 m), szerokość dróg transportowych miedzy grupami obróbkowymi (1,2 m) oraz wielkość odstępów od słupów (0,3÷0,5) i od ścian (1,0÷1,2 m). Wszystkie maszyny i urządzenia powinny być oznaczone umownymi symbolami i numerami stanowisk pracy. Rysunek 8 przedstawia przykładowy plan rozmieszczenia stanowisk pracy przy szyciu bluzki damskiej systemem potok z synchronizowanymi zespołami obróbkowymi. Do obliczeń i opracowania projektu przyjęto dane z przykładów podanych w poradniku dla
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 51 ucznia. Powierzchnię sali produkcyjnej należy wyliczyć według wzoru podanego w poradniku dla ucznia mając dane: f = 8[m2 ]; N = 40 osób. fNSs ⋅= 320840 =⋅=sS [m2 ] Szerokość sali produkcyjnej H=12 [m] (założono w przykładzie), a długość sali produkcyjnej wyliczono według wzoru: H S L s = gdzie: L – długość sali produkcyjnej w [m] sS – powierzchnia sali produkcyjnej w [m2 ] H – szerokość sali produkcyjnej w [m] 7,26 12 320 ==L [m] Tabela 8. Przykładowe zestawienie maszyn i urządzeń [opracowanie własne]. Lp. Nazwa maszyny i urządzenia Ilość 1 Maszyna stębnowa 22 2 Maszyna obrzucająca – overlock 3-nitkowy 5 3 Dziurkarka 2 4 Guzikarka 2 5 Prasa do klejenia – klejarka 1 6 Żelazko elektryczno-parowe 3 7 Stół prasowalniczy 3 8 Stół do prac ręcznych 5 9 Przyrząd do numerowania wykrojów 1 10 Przyrząd do formowania naroży 1 Tabela 8 – zestawienie maszyn i urządzeń jest dokumentem pomocniczym, który ułatwia projektowanie planu rozmieszczenia stanowisk pracy. W przykładowym projekcie rozmieszczenia stanowisk pracy szycia bluzki damskiej. W systemie potok z synchronizowanymi zespołami obróbkowymi zaprojektowano cykl produkcyjny zamknięty. W zespole produkcyjnym zaplanowano sześć zespołów: − I Szykowanie wykrojów i obróbka klejowa, − II Grupa drobnych elementów, − III Grupa przodów, tyłu i rękawów, − IV Grupa montażu, − V Grupa wykończeniowa, − VI Grupa pakowania.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 52 Legenda: kompletowacz dziurkarka/ guzikarka szykowacz prasowanie ręczne stojące prasa do klejenia kontrola jakości regał na wykroje stół pomocniczy stębnówka stół pomocniczy prasowanie ręczne elementów wieszakowózek prasowanie ręczne wyrobów gotowych Rys. 8. Plan rozmieszczenia stanowisk pracy w systemie potok z synchronizowanymi zespołami obróbkowymi [opracowanie własne]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 53 Ponadto w zespole produkcyjnym przewidziano stanowiska pracy kompletowania elementów bluzki damskiej przed montażem oraz stanowisko kontroli jakości gotowej bluzki damskiej. W przypadku produkcji podobnych wzorów odzieży (bluzki damskiej) można wykorzystać opracowaną dokumentację organizacyjno – produkcyjną po wprowadzeniu odpowiednich zmian i uzupełnień. Typową dokumentację organizacyjno – produkcyjną dla wyrobów odzieżowych stosuje się najczęściej w krojowni. Karta operacji Karta operacji jest dokumentem, który zawiera niezbędne operacje dotyczące zadań produkcyjnych dla poszczególnych stanowisk pracy. Karta operacji jest wycinkiem podziału procesu technologicznego i spełnia funkcję informacyjną i instruktażową dla pracownika. Treść operacji organizacyjnej wpisana jest do karty operacji. W karcie operacji oprócz opisu wykonania zabiegów technologicznych przedstawia się dodatkowo na rysunkach instruktażowych przekroje szwów lub węzłów technologicznych. Przykład karty operacji (tabela 9). Tabela 9. Karta operacji [opracowanie własne]. Numer operacji organ. Numer zabiegu technol . Nazwa zabiegu technologicznego Czas trwania [min] Uwagi 1 2 3 4 5 18 39 45 46 Stębnowanie karczka na linii zszycia z tyłem Stębnowanie plis wzdłuż krawędzi zszycia z przodami Stębnowanie plis wzdłuż krawędzi przodów 0,89 1,83 1,73 Razem 4,45 Szczegółowy opis wykonania zabiegów Nr zabiegu Opis wykonania zabiegu technologicznego 39 45 46 Karczek przestębnować w odległości 0,5 cm od linii zszycia karczka z tyłem. Plisy przestębnować wzdłuż krawędzi zszycia plis z przodami po wierzchniej stronie plis w odległości 0,5 od linii zszycia plis z przodami Plisy przestębnować w odległości 0,5 cm od krawędzi przodu. Nr zabiegu Graficzny zapis zabiegów technologicznych 39 45 46 Stębnowanie karczka na linii przyszycia Stębnowanie plisy wzdłuż krawędzi zszycia z przodami Stębnowanie plis wzdłuż krawędzi przodów
Z4.02
Z4.02
Z4.02
Z4.02
Z4.02
Z4.02
Z4.02
Z4.02
Z4.02
Z4.02
Z4.02
Z4.02
Z4.02
Z4.02
Z4.02

Recommended

Z2.01
Z2.01Z2.01
Z2.01
kamil ciężar
 
Z3.03
Z3.03Z3.03
Z3.03
kamil ciężar
 
Z3.01
Z3.01Z3.01
Z3.01
kamil ciężar
 
Z1.02
Z1.02Z1.02
Z1.02
kamil ciężar
 
Z4.03
Z4.03Z4.03
Z4.03
kamil ciężar
 
Z1.03
Z1.03Z1.03
Z1.03
kamil ciężar
 
Z2.02
Z2.02Z2.02
Z2.02
kamil ciężar
 
Z5.03
Z5.03Z5.03
Z5.03
kamil ciężar
 

Recommended

Z2.01
Z2.01Z2.01
Z2.01
kamil ciężar
 
Z3.03
Z3.03Z3.03
Z3.03
kamil ciężar
 
Z3.01
Z3.01Z3.01
Z3.01
kamil ciężar
 
Z1.02
Z1.02Z1.02
Z1.02
kamil ciężar
 
Z4.03
Z4.03Z4.03
Z4.03
kamil ciężar
 
Z1.03
Z1.03Z1.03
Z1.03
kamil ciężar
 
Z2.02
Z2.02Z2.02
Z2.02
kamil ciężar
 
Z5.03
Z5.03Z5.03
Z5.03
kamil ciężar
 
Z5.02
Z5.02Z5.02
Z5.02
kamil ciężar
 
O1.04
O1.04O1.04
O1.04
kamil ciężar
 
Z5.01
Z5.01Z5.01
Z5.01
kamil ciężar
 
Z3.02
Z3.02Z3.02
Z3.02
kamil ciężar
 
O1.03
O1.03O1.03
O1.03
kamil ciężar
 
Z1.05
Z1.05Z1.05
Z1.05
kamil ciężar
 
Z2.03
Z2.03Z2.03
Z2.03
kamil ciężar
 
Z4.01
Z4.01Z4.01
Z4.01
kamil ciężar
 
Z1.01
Z1.01Z1.01
Z1.01
kamil ciężar
 
Z2.04
Z2.04Z2.04
Z2.04
kamil ciężar
 
Z1.04
Z1.04Z1.04
Z1.04
kamil ciężar
 
O1.01
O1.01O1.01
O1.01
kamil ciężar
 
O1.02
O1.02O1.02
O1.02
kamil ciężar
 
13 Wykonywanie introligatorskich operacji jednostkowych 311[28].Z4.01
13 Wykonywanie introligatorskich operacji jednostkowych 311[28].Z4.01 13 Wykonywanie introligatorskich operacji jednostkowych 311[28].Z4.01
13 Wykonywanie introligatorskich operacji jednostkowych 311[28].Z4.01
Beata Piekielko
 
17. Prowadzenie edukacji prozdrowotnej dla dzieci i młodzieży
17. Prowadzenie edukacji prozdrowotnej dla dzieci i młodzieży17. Prowadzenie edukacji prozdrowotnej dla dzieci i młodzieży
17. Prowadzenie edukacji prozdrowotnej dla dzieci i młodzieżyWiktor Dąbrowski
 
24 6.1 opg_tresc
24 6.1 opg_tresc24 6.1 opg_tresc
24 6.1 opg_tresc
Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe
 
Wykonywanie zdjęć reportażowych
Wykonywanie zdjęć reportażowychWykonywanie zdjęć reportażowych
Wykonywanie zdjęć reportażowych
Paulina Roter
 
Obsługiwanie maszyn i urządzeń stosowanych w przetwórstwie spożywczym
Obsługiwanie maszyn i urządzeń stosowanych w przetwórstwie spożywczymObsługiwanie maszyn i urządzeń stosowanych w przetwórstwie spożywczym
Obsługiwanie maszyn i urządzeń stosowanych w przetwórstwie spożywczym
Michał Siwiec
 
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
Michał Siwiec
 
Sporządzanie podstawowego asortymentu potraw z jaj, mleka i przetworów mlecznych
Sporządzanie podstawowego asortymentu potraw z jaj, mleka i przetworów mlecznychSporządzanie podstawowego asortymentu potraw z jaj, mleka i przetworów mlecznych
Sporządzanie podstawowego asortymentu potraw z jaj, mleka i przetworów mlecznych
Marcin Dzieciątkowski
 
How to Make Awesome SlideShares: Tips & Tricks
How to Make Awesome SlideShares: Tips & TricksHow to Make Awesome SlideShares: Tips & Tricks
How to Make Awesome SlideShares: Tips & Tricks
SlideShare
 
Getting Started With SlideShare
Getting Started With SlideShareGetting Started With SlideShare
Getting Started With SlideShare
SlideShare
 

More Related Content

What's hot

Z5.02
Z5.02Z5.02
Z5.02
kamil ciężar
 
O1.04
O1.04O1.04
O1.04
kamil ciężar
 
Z5.01
Z5.01Z5.01
Z5.01
kamil ciężar
 
Z3.02
Z3.02Z3.02
Z3.02
kamil ciężar
 
O1.03
O1.03O1.03
O1.03
kamil ciężar
 
Z1.05
Z1.05Z1.05
Z1.05
kamil ciężar
 
Z2.03
Z2.03Z2.03
Z2.03
kamil ciężar
 
Z4.01
Z4.01Z4.01
Z4.01
kamil ciężar
 
Z1.01
Z1.01Z1.01
Z1.01
kamil ciężar
 
Z2.04
Z2.04Z2.04
Z2.04
kamil ciężar
 
Z1.04
Z1.04Z1.04
Z1.04
kamil ciężar
 
O1.01
O1.01O1.01
O1.01
kamil ciężar
 
O1.02
O1.02O1.02
O1.02
kamil ciężar
 
13 Wykonywanie introligatorskich operacji jednostkowych 311[28].Z4.01
13 Wykonywanie introligatorskich operacji jednostkowych 311[28].Z4.01 13 Wykonywanie introligatorskich operacji jednostkowych 311[28].Z4.01
13 Wykonywanie introligatorskich operacji jednostkowych 311[28].Z4.01
Beata Piekielko
 
17. Prowadzenie edukacji prozdrowotnej dla dzieci i młodzieży
17. Prowadzenie edukacji prozdrowotnej dla dzieci i młodzieży17. Prowadzenie edukacji prozdrowotnej dla dzieci i młodzieży
17. Prowadzenie edukacji prozdrowotnej dla dzieci i młodzieżyWiktor Dąbrowski
 
24 6.1 opg_tresc
24 6.1 opg_tresc24 6.1 opg_tresc
24 6.1 opg_tresc
Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe
 
Wykonywanie zdjęć reportażowych
Wykonywanie zdjęć reportażowychWykonywanie zdjęć reportażowych
Wykonywanie zdjęć reportażowych
Paulina Roter
 
Obsługiwanie maszyn i urządzeń stosowanych w przetwórstwie spożywczym
Obsługiwanie maszyn i urządzeń stosowanych w przetwórstwie spożywczymObsługiwanie maszyn i urządzeń stosowanych w przetwórstwie spożywczym
Obsługiwanie maszyn i urządzeń stosowanych w przetwórstwie spożywczym
Michał Siwiec
 
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
Michał Siwiec
 
Sporządzanie podstawowego asortymentu potraw z jaj, mleka i przetworów mlecznych
Sporządzanie podstawowego asortymentu potraw z jaj, mleka i przetworów mlecznychSporządzanie podstawowego asortymentu potraw z jaj, mleka i przetworów mlecznych
Sporządzanie podstawowego asortymentu potraw z jaj, mleka i przetworów mlecznych
Marcin Dzieciątkowski
 

What's hot (20)

Z5.02
Z5.02Z5.02
Z5.02
 
O1.04
O1.04O1.04
O1.04
 
Z5.01
Z5.01Z5.01
Z5.01
 
Z3.02
Z3.02Z3.02
Z3.02
 
O1.03
O1.03O1.03
O1.03
 
Z1.05
Z1.05Z1.05
Z1.05
 
Z2.03
Z2.03Z2.03
Z2.03
 
Z4.01
Z4.01Z4.01
Z4.01
 
Z1.01
Z1.01Z1.01
Z1.01
 
Z2.04
Z2.04Z2.04
Z2.04
 
Z1.04
Z1.04Z1.04
Z1.04
 
O1.01
O1.01O1.01
O1.01
 
O1.02
O1.02O1.02
O1.02
 
13 Wykonywanie introligatorskich operacji jednostkowych 311[28].Z4.01
13 Wykonywanie introligatorskich operacji jednostkowych 311[28].Z4.01 13 Wykonywanie introligatorskich operacji jednostkowych 311[28].Z4.01
13 Wykonywanie introligatorskich operacji jednostkowych 311[28].Z4.01
 
17. Prowadzenie edukacji prozdrowotnej dla dzieci i młodzieży
17. Prowadzenie edukacji prozdrowotnej dla dzieci i młodzieży17. Prowadzenie edukacji prozdrowotnej dla dzieci i młodzieży
17. Prowadzenie edukacji prozdrowotnej dla dzieci i młodzieży
 
24 6.1 opg_tresc
24 6.1 opg_tresc24 6.1 opg_tresc
24 6.1 opg_tresc
 
Wykonywanie zdjęć reportażowych
Wykonywanie zdjęć reportażowychWykonywanie zdjęć reportażowych
Wykonywanie zdjęć reportażowych
 
Obsługiwanie maszyn i urządzeń stosowanych w przetwórstwie spożywczym
Obsługiwanie maszyn i urządzeń stosowanych w przetwórstwie spożywczymObsługiwanie maszyn i urządzeń stosowanych w przetwórstwie spożywczym
Obsługiwanie maszyn i urządzeń stosowanych w przetwórstwie spożywczym
 
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
 
Sporządzanie podstawowego asortymentu potraw z jaj, mleka i przetworów mlecznych
Sporządzanie podstawowego asortymentu potraw z jaj, mleka i przetworów mlecznychSporządzanie podstawowego asortymentu potraw z jaj, mleka i przetworów mlecznych
Sporządzanie podstawowego asortymentu potraw z jaj, mleka i przetworów mlecznych
 

Viewers also liked

How to Make Awesome SlideShares: Tips & Tricks
How to Make Awesome SlideShares: Tips & TricksHow to Make Awesome SlideShares: Tips & Tricks
How to Make Awesome SlideShares: Tips & Tricks
SlideShare
 
Getting Started With SlideShare
Getting Started With SlideShareGetting Started With SlideShare
Getting Started With SlideShare
SlideShare
 
Kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów i radzenia sobie ze stresem
Kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów i radzenia sobie ze stresemKształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów i radzenia sobie ze stresem
Kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów i radzenia sobie ze stresem
Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe
 
Zapomniane zawody. krawiec
Zapomniane zawody. krawiecZapomniane zawody. krawiec
Zapomniane zawody. krawiec
EdytkaG79
 
What Makes Great Infographics
What Makes Great InfographicsWhat Makes Great Infographics
What Makes Great Infographics
SlideShare
 
Masters of SlideShare
Masters of SlideShareMasters of SlideShare
Masters of SlideShare
Kapost
 
STOP! VIEW THIS! 10-Step Checklist When Uploading to Slideshare
STOP! VIEW THIS! 10-Step Checklist When Uploading to SlideshareSTOP! VIEW THIS! 10-Step Checklist When Uploading to Slideshare
STOP! VIEW THIS! 10-Step Checklist When Uploading to Slideshare
Empowered Presentations
 
You Suck At PowerPoint!
You Suck At PowerPoint!You Suck At PowerPoint!
You Suck At PowerPoint!
Jesse Desjardins - @jessedee
 
10 Ways to Win at SlideShare SEO & Presentation Optimization
10 Ways to Win at SlideShare SEO & Presentation Optimization10 Ways to Win at SlideShare SEO & Presentation Optimization
10 Ways to Win at SlideShare SEO & Presentation Optimization
Oneupweb
 

Viewers also liked (10)

How to Make Awesome SlideShares: Tips & Tricks
How to Make Awesome SlideShares: Tips & TricksHow to Make Awesome SlideShares: Tips & Tricks
How to Make Awesome SlideShares: Tips & Tricks
 
Getting Started With SlideShare
Getting Started With SlideShareGetting Started With SlideShare
Getting Started With SlideShare
 
Kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów i radzenia sobie ze stresem
Kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów i radzenia sobie ze stresemKształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów i radzenia sobie ze stresem
Kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów i radzenia sobie ze stresem
 
Marker efficiency
Marker efficiencyMarker efficiency
Marker efficiency
 
Zapomniane zawody. krawiec
Zapomniane zawody. krawiecZapomniane zawody. krawiec
Zapomniane zawody. krawiec
 
What Makes Great Infographics
What Makes Great InfographicsWhat Makes Great Infographics
What Makes Great Infographics
 
Masters of SlideShare
Masters of SlideShareMasters of SlideShare
Masters of SlideShare
 
STOP! VIEW THIS! 10-Step Checklist When Uploading to Slideshare
STOP! VIEW THIS! 10-Step Checklist When Uploading to SlideshareSTOP! VIEW THIS! 10-Step Checklist When Uploading to Slideshare
STOP! VIEW THIS! 10-Step Checklist When Uploading to Slideshare
 
You Suck At PowerPoint!
You Suck At PowerPoint!You Suck At PowerPoint!
You Suck At PowerPoint!
 
10 Ways to Win at SlideShare SEO & Presentation Optimization
10 Ways to Win at SlideShare SEO & Presentation Optimization10 Ways to Win at SlideShare SEO & Presentation Optimization
10 Ways to Win at SlideShare SEO & Presentation Optimization
 

Similar to Z4.02

15.Eksploatowanie maszyn do drukowania sitowego
15.Eksploatowanie maszyn do drukowania sitowego15.Eksploatowanie maszyn do drukowania sitowego
15.Eksploatowanie maszyn do drukowania sitowego
Patryk Patryk
 
11.Drukowanie wklęsłe
11.Drukowanie wklęsłe11.Drukowanie wklęsłe
11.Drukowanie wklęsłe
Patryk Patryk
 
3
33
3
Dorotazzz
 
3
33
3
Dorota
 
Posługiwanie się dokumentacją techniczną
Posługiwanie się dokumentacją technicznąPosługiwanie się dokumentacją techniczną
Posługiwanie się dokumentacją techniczną
Michał Siwiec
 
04 Posługiwanie się dokumentacją techniczną i technologiczną 311[28].Z1.04
04 Posługiwanie się dokumentacją techniczną i technologiczną 311[28].Z1.0404 Posługiwanie się dokumentacją techniczną i technologiczną 311[28].Z1.04
04 Posługiwanie się dokumentacją techniczną i technologiczną 311[28].Z1.04
Beata Piekielko
 
4. Posługiwanie się dokumentacją techniczną i technologiczną
4. Posługiwanie się dokumentacją techniczną i technologiczną4. Posługiwanie się dokumentacją techniczną i technologiczną
4. Posługiwanie się dokumentacją techniczną i technologiczną
Patryk Patryk
 
Technik.architektury.krajobrazu 321[07] z4.03_u
Technik.architektury.krajobrazu 321[07] z4.03_uTechnik.architektury.krajobrazu 321[07] z4.03_u
Technik.architektury.krajobrazu 321[07] z4.03_u
Emotka
 
14
1414
14
Kamil Fik
 
12
1212
12
Emotka
 
Wykonywanie operacji obróbki skrawaniem
Wykonywanie operacji obróbki skrawaniem Wykonywanie operacji obróbki skrawaniem
Wykonywanie operacji obróbki skrawaniem
kamil132
 
5
55
5
Kamil Fik
 
05 Planowanie technologiczne i techniczne publikacji 311[28]....
05 Planowanie technologiczne i techniczne publikacji 311[28]....05 Planowanie technologiczne i techniczne publikacji 311[28]....
05 Planowanie technologiczne i techniczne publikacji 311[28]....
Beata Piekielko
 
9. Posługiwanie się dokumentacją techniczną
9. Posługiwanie się dokumentacją techniczną9. Posługiwanie się dokumentacją techniczną
9. Posługiwanie się dokumentacją techniczną
Lukas Pobocha
 

Similar to Z4.02 (20)

15.Eksploatowanie maszyn do drukowania sitowego
15.Eksploatowanie maszyn do drukowania sitowego15.Eksploatowanie maszyn do drukowania sitowego
15.Eksploatowanie maszyn do drukowania sitowego
 
11.Drukowanie wklęsłe
11.Drukowanie wklęsłe11.Drukowanie wklęsłe
11.Drukowanie wklęsłe
 
Technik.rolnik 321[05] o2.04_u
Technik.rolnik 321[05] o2.04_uTechnik.rolnik 321[05] o2.04_u
Technik.rolnik 321[05] o2.04_u
 
Introligator 734[02] o1.03_u
Introligator 734[02] o1.03_uIntroligator 734[02] o1.03_u
Introligator 734[02] o1.03_u
 
Tapicer 743[03] z3.03_u
Tapicer 743[03] z3.03_uTapicer 743[03] z3.03_u
Tapicer 743[03] z3.03_u
 
3
33
3
 
3
33
3
 
Posługiwanie się dokumentacją techniczną
Posługiwanie się dokumentacją technicznąPosługiwanie się dokumentacją techniczną
Posługiwanie się dokumentacją techniczną
 
04 Posługiwanie się dokumentacją techniczną i technologiczną 311[28].Z1.04
04 Posługiwanie się dokumentacją techniczną i technologiczną 311[28].Z1.0404 Posługiwanie się dokumentacją techniczną i technologiczną 311[28].Z1.04
04 Posługiwanie się dokumentacją techniczną i technologiczną 311[28].Z1.04
 
18
1818
18
 
4. Posługiwanie się dokumentacją techniczną i technologiczną
4. Posługiwanie się dokumentacją techniczną i technologiczną4. Posługiwanie się dokumentacją techniczną i technologiczną
4. Posługiwanie się dokumentacją techniczną i technologiczną
 
Technik.architektury.krajobrazu 321[07] z4.03_u
Technik.architektury.krajobrazu 321[07] z4.03_uTechnik.architektury.krajobrazu 321[07] z4.03_u
Technik.architektury.krajobrazu 321[07] z4.03_u
 
7
77
7
 
14
1414
14
 
12
1212
12
 
Wykonywanie operacji obróbki skrawaniem
Wykonywanie operacji obróbki skrawaniem Wykonywanie operacji obróbki skrawaniem
Wykonywanie operacji obróbki skrawaniem
 
5
55
5
 
05 Planowanie technologiczne i techniczne publikacji 311[28]....
05 Planowanie technologiczne i techniczne publikacji 311[28]....05 Planowanie technologiczne i techniczne publikacji 311[28]....
05 Planowanie technologiczne i techniczne publikacji 311[28]....
 
Lakiernik 714[03] l2.06_u
Lakiernik 714[03] l2.06_uLakiernik 714[03] l2.06_u
Lakiernik 714[03] l2.06_u
 
9. Posługiwanie się dokumentacją techniczną
9. Posługiwanie się dokumentacją techniczną9. Posługiwanie się dokumentacją techniczną
9. Posługiwanie się dokumentacją techniczną
 

Z4.02

  • 1.
  • 2. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Anna Solska Opracowywanie dokumentacji procesu produkcyjnego odzieży 743[01].Z4.02 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007
  • 3. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 1 Recenzenci: mgr Wiesława Paciorek mgr inż. Ewelina Śmiszkiewicz Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Anna Solska Konsultacja: mgr Ewa Figura Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 743[01].Z4.02 „Opracowywanie dokumentacji procesu produkcyjnego odzieży”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu krawiec. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
  • 4. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 2 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 4 3. Cele kształcenia 5 4. Materiał nauczania 6 4.1. Dokumentacja techniczno-technologiczna wyrobu odzieżowego 6 4.1.1. Materiał nauczania 6 4.1.2. Pytania sprawdzające 14 4.1.3. Ćwiczenia 14 4.1.4. Sprawdzian postępów 21 4.2. Dokumentacja norm zużycia materiałów odzieżowych 22 4.2.1. Materiał nauczania 22 4.2.2. Pytania sprawdzające 24 4.2.3. Ćwiczenia 24 4.2.4. Sprawdzian postępów 28 4.3. Dokumentacja organizacyjno-produkcyjna wyrobu odzieżowego 29 4.3.1 Materiał nauczania 29 4.3.2. Pytania sprawdzające 58 4.3.3. Ćwiczenia 59 4.3.4. Sprawdzian postępów 62 5. Sprawdzian osiągnięć 63 6. Literatura 68
  • 5. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 3 1. WPROWADZENIE Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej zasad opracowywania dokumentacji procesu produkcyjnego odzieży oraz w kształceniu umiejętności odczytywania i opracowywania dokumentacji techniczno-technologicznej, dokumentacji normowania zużycia materiałów odzieżowych oraz dokumentacji organizacyjno-produkcyjnej w przedsiębiorstwie odzieżowym. W poradniku zamieszczono: − wymagania wstępne – wykaz umiejętności jakie powinieneś mieć ukształtowane, abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika, − cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, − materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opracowania treści jednostki modułowej, − zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści, − ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtujesz wiadomości praktyczne, − sprawdzian postępów, − sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie materiału całej jednostki modułowej, − literaturę uzupełniającą. Schemat układu jednostek modułowych 743[01].Z4 Przemysłowa produkcja odzieży 743[01].Z4.01 Organizowanie procesu produkcyjnego w przedsiębiorstwie odzieżowym 743[01].Z4.03 Wykonywanie operacji technologicznych w procesie wytwarzania wyrobów odzieżowych 743[01].Z4.02 Opracowywanie dokumentacji procesu produkcyjnego odzieży
  • 6. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 4 2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć: − przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, − określać właściwości materiałów odzieżowych, − rozpoznawać materiały odzieżowe, − dobierać materiały podstawowe i dodatki krawieckie do podstawowych wyrobów odzieżowych, − określać zastosowanie maszyn i urządzeń odzieżowych, − charakteryzować funkcje odzieży, − rozróżniać grupy asortymentowe odzieży, − określać zasady wykonywania rysunku technologicznego w odzieżownictwie, − wykonywać rysunek modelowy wyrobu odzieżowego na sylwetce podstawowej, − wykonywać formy i szablony elementów odzieży, − wykonywać modelowanie konstrukcyjne i wtórne podstawowych wyrobów odzieżowych, − objaśniać graficzne zapisy ściegów, szwów i węzłów technologicznych, − wykonywać ściegi i szwy maszynowe, − wykonywać połączenia elementów odzieży, − stosować techniki obróbki termicznej, − charakteryzować proces produkcji odzieży, − charakteryzować typy produkcji konfekcyjnej, − dobierać metody organizacji produkcji odzieży do typów produkcji konfekcyjnej, − rozróżniać systemy organizacji produkcji odzieży, − posługiwać się terminologią dotyczącą produkcji odzieży, − korzystać z różnych źródeł informacji, − współpracować w grupie.
  • 7. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 5 3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć: − określić elementy składowe dokumentacji procesu produkcyjnego, − scharakteryzować elementy składowe dokumentacji technicznej wzoru odzieży, − scharakteryzować elementy składowe dokumentacji techniczno-technologicznej, − określić zasady opracowywania dokumentacji techniczno-technologicznej, − wykonać wybrane elementy dokumentacji techniczno-technologicznej gotowego wyrobu odzieżowego lub bieliźniarskiego, − zastosować informacje zawarte w dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobów odzieżowych i bieliźniarskich oraz na przywieszkach wyrobów gotowych, − określić kolejne czynności wynikające z graficznego zapisu węzłów technologicznych w wyrobie odzieżowym i bieliźniarskim, − zastosować normy ściegów i szwów, − wykonać schemat strukturalny wyrobu odzieżowego lub bieliźniarskiego, − zastosować zasady normowania zużycia materiałów odzieżowych, − wykonać układy szablonów zgodnie z planem produkcji wyrobów odzieżowych, − wskazać różnice między przemysłowym a usługowym normowaniem materiałów, − obliczyć normę zużycia materiałów dla pojedynczej sztuki odzieży i dla partii wyrobów, − wykonać dokumentację konstrukcji wyrobów odzieżowych lub bieliźniarskich, − określić zasady normowania czasu pracy w przemyśle odzieżowym, − scharakteryzować elementy składowe dokumentacji organizacyjno-produkcyjnej, − określić zasady opracowania dokumentacji organizacyjno-produkcyjnej, − odczytać zadania produkcyjne zawarte w karcie operacji stanowiska pracy przedstawione w formie graficznej i opisowej, − posłużyć się dokumentacją organizacyjno-produkcyjną, − sporządzić kalkulację kosztów związanych z wykonaniem wyrobu odzieżowego, − zaplanować formy współpracy w zespole, − scharakteryzować zasady stosowania programu komputerowego wspomagającego proces przygotowania produkcji odzieży.
  • 8. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 6 4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Dokumentacja techniczno-technologiczna wyrobu odzieżowego 4.1.1. Materiał nauczania Dokumentacja procesu produkcyjnego jest podstawą wytwarzania odzieży w przemysłowych zakładach odzieżowych. Elementy składowe dokumentacji procesu produkcyjnego są ściśle określone w statucie każdego przedsiębiorstwa odzieżowego. Dokumenty dokumentacji procesu produkcyjnego dotyczą działalności produkcyjnej i ekonomicznej. Dokumentację procesu produkcyjnego można podzielić na techniczną i ekonomiczną. Dokumentacja techniczna w przedsiębiorstwie odzieżowym jest zbiorem dokumentów, które określają konstrukcję i technologię według której powinien być wykonany wyrób odzieżowy. Zawiera metody wytwarzania odzieży i rodzaj maszyn i urządzeń, które należy zastosować w procesie technologicznym. Określa parametry, jakie powinien mieć ten wyrób, normy, którymi należy posługiwać się w procesie produkcji oraz rodzaj użytych na wyrób materiałów odzieżowych. Dokumentacja techniczna zwana techniczno-technologiczną w przemysłowych zakładach odzieżowych opracowuje się w etapach. W pierwszym etapie na podstawie założeń projektowych wykonuje się dokumentację techniczną wzoru odzieży nazywaną również skróconą dokumentacją techniczną. Dokumentacja ta umożliwia wyprodukowanie modelu odzieży pierwowzoru we wzorcowni. Dokumentacja techniczna wzoru odzieży zawiera: − rysunek projektu plastycznego modelu odzieży zwany rysunkiem modelowym. Rysunek ten przedstawia zewnętrzny wygląd modelu odzieżowego na sylwetce z przodu i tyłu i jest podstawą do opracowania form modelowych dla zaprojektowanego wzoru odzieży na wymiary reprezentanta grupy typologicznej oraz jest częścią składową dokumentacji techniczno – technologicznej wyrobu odzieżowego. Technikę wykonania rysunku projektu plastycznego zamieszczono w poradniku dla ucznia 743[01].Z3.01 Organizowanie procesu technologicznego w krojowni s. 9, − opis modelu odzieżowego, który określa charakterystyczne cechy danego rodzaju i wzoru odzieży, − komplet szablonów podstawowych wzoru odzieży, które wykonano na wymiary reprezentanta danej grupy typologicznej, − tabelę wymiarów modelu wyrobu odzieżowego, − rodzaje materiałów odzieżowych i dodatków dla danego wzoru odzieży, − rysunek układu szablonów dla jednej sztuki odzieży, − krótki opis obróbki technologicznej podstawowych węzłów technologicznych i montażowych. Dokumentacja techniczna wzoru odzieży wraz z uszytym modelem odzieży i procentówką są podstawą do zawierania umów z odbiorcami w zakresie sprzedaży danego wzoru odzieży. Prezentacja wzoru odzieży i zawieranie transakcji kupno – sprzedaż odzieży produkcji seryjnej lub masowej może odbywać się na giełdach odzieżowych, targach odzieżowych krajowych lub międzynarodowych oraz w salonach przyzakładowych. W drugim etapie po uzyskaniu zamówienia na wykonany na podstawie dokumentacji technicznej wzoru odzieży model opracowuje się dokumentację techniczno-technologiczną
  • 9. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 7 wyrobu odzieżowego dla wszystkich planowanych do produkcji wielkości odzieży. Przykład dokumentacji techniczno-technologicznej bluzki damskiej opisano w poradniku ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01 Organizowanie procesu technologicznego w krojowni s. 9. Część dokumentów ze skróconej dokumentacji technicznej wchodzi w skład dokumentacji techniczno-technologicznej. Dokumentację opracowują pracownicy w dziale przygotowania produkcji. Dokumentacja techniczno-technologiczna wyrobu odzieżowego powinna zawierać: − rysunek projektu plastycznego modelu odzieży zwany rysunkiem modelowym, − rysunek techniczny wyrobu odzieżowego, − opisową część dokumentacji, w tym: opis modelu odzieżowego, wymagania techniczne, które zawierają aktualne normy i przepisy związane z procesem produkcyjnym, kontrolę jakości z przechowywaniem i konserwacją danego wyrobu odzieżowego, tabelę wielkości odzieży, wykaz materiałów odzieżowych i dodatków, − zestawienie elementów składowych szablonów przemysłowych, − opis obróbki technologicznej wyrobu odzieżowego, − tabelę wymiarów wyrobu odzieżowego, − dokumentację konstrukcji wyrobu odzieżowego, − rysunki układów szablonów wyrobów odzieżowych. Zasady opracowania dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu odzieżowego są ściśle określone w statucie każdego przedsiębiorstwa odzieżowego. Dokumentacja techniczno – technologiczna wyrobu odzieżowego może być opracowana w postaci oddzielnych dokumentów tworzących kompletną dokumentację lub w postaci karty technicznej wyrobu, w której informacje konstrukcyjno-technologiczne dotyczące wyrobu odzieżowego są zapisane na jednej ewentualnie dwóch stronach. Takie składniki dokumentacji techniczno-technologicznej jak rysunek projektu plastycznego modelu odzieży i opis modelu odzieżowego są wykonywane we wzorcowni podczas opracowywania wzoru odzieży. Podstawą do wykonania rysunku technicznego wyrobu odzieżowego są: uszyty model odzieży i szablony wzorcowe. Rysunki te są przydatne podczas przeprowadzania ostatecznej kontroli jakości wyrobu odzieżowego. Ułatwiają one dokładne sprawdzanie zgodności wymiarów odzieży z tabelą wymiarów. Rysunki techniczne przedstawiające sposób wykonania określonego elementu wyrobu odzieżowego nazywane są rysunkami technologicznymi. Rysunki technologiczne stosowane są w przypadku, gdy określony element wymaga bardziej skomplikowanej operacji technologicznej. Coraz częściej występuje graficzne przedstawienie obróbki technologicznej zamiast słownego opisu wykonania operacji technologicznych (węzłów technologicznych). Węzłem technologicznym w wyrobie odzieżowym nazywa się miejsce połączenia dwóch lub więcej wykrojów elementów odzieżowych lub montażu elementów odzieżowych za pomocą szwów lub innych połączeń (rys. 5 i 6). Rysunek dyspozycyjny (warsztatowy) zawiera informacje dotyczące sposobu wykonania operacji technologicznej i jest wykonywany na kartach operacji. Zasady wykonywania rysunków dyspozycyjnych Do graficznego zapisu operacji technologicznych wykorzystuje się: − rzut prostokątny wyrobu odzieżowego lub węzła technologicznego danego wyrobu, tzw. widok, − przekrój wyrobu odzieżowego lub węzła technologicznego danego wyrobu, − rzut aksonometryczny ukośny węzła technologicznego.
  • 10. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 8 Rysunki widoku wykonuje się w dowolnej skali z zachowaniem proporcji. Rysunki przekrojów powstają przez przecięcie wyrobu odzieżowego lub węzła technologicznego wyrobu płaszczyzną wyobrażalną i odrzucenie tych części wyrobu odzieżowego lub węzła technologicznego wyrobu, które znajdują się przed płaszczyzną przekroju. Rysunki przekrojów wykonuje się w dowolnej skali w stosunku do rysunków widoku. Rysunki rzutu aksonometrycznego przedstawiają węzły technologiczne wyrobu odzieżowego w sposób poglądowy i wykonuje się je w przypadku, gdy przedstawionej operacji nie da się pokazać na rysunkach: widoku i przekroju. Przykłady rysunków dyspozycyjnych zamieszczono w poradniku na rysunkach (1 i 2) oraz przykłady chronologicznego wyszczególnienia zabiegów technologicznych w tabeli 1 i 2 – opracowanie własne. a) b) c) Rys. 1. Rysunki dyspozycyjne wykonania rozporka w tyle marynarki męskiej (letniej) a) widok rozporka, b) przekrój rozporka, c) rzut aksonometryczny rozporka
  • 11. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 9 Tabela 1. Chronologiczna kolejność czynności technologicznych wykonania rozporka w tyle marynarki męskiej. Numer zabiegu Wyszczególnienie zabiegów technologicznych dla wybranych elementów wyrobu Rodzaj zabiegu Typ wyposażenia 1. Przyklejenie wkładu klejowego do rozporka P Żelazko elektryczno-parowe, stół prasowalniczy 2. Obrzucenie rozporka M Obrzucająca 3-nitkowa overlock 3. Zaprasowanie rozporka P Żelazko elektryczno-parowe, stół prasowalniczy 4. Zszycie tyłów według oznaczeń M Maszyna dwuigłowa z zawijaczem 5. Podwinięcie dołu i przestębnowanie obrębu w dole M Stębnówka 6. Nacięcie rozporka R Nożyce 7. Stębnowanie rozporka – spód M Stębnówka 8. Stębnowanie rozporka – wierzch M Stębnówka 9. Zamocowanie rozporka M Stębnówka a)
  • 12. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 10 b) A – A c) Rys. 2. Rysunki dyspozycyjne kołnierza wykładanego: a) widok kołnierza, b) przekrój kołnierza, c) rzut aksonometryczny skośny kołnierza Tabela 2. Zestawienie zabiegów technologicznych wykonania kołnierza wykładanego. Nr zabiegu Wyszczególnienie zabiegów technologicznych Rodzaj zabiegu Typ wyposażenia 1. Przyklejenie wkładu klejowego kołnierza wierzchniego M Prasa do klejenia 2. Zeszycie kołnierza wierzchniego z kołnierzem spodnim M Stębnówka 3. Wycięcie naroży R Nożyce 4. Wywrócenie kołnierza R Przyrząd do formowania naroży 5. Przeprasowanie kołnierza R Żelazko elektryczno-parowe, stół prasowalniczy 6. Przestębnowanie kołnierza M Stębnówka 7. Zeszycie obłożeń przodu i tyłu M Stębnówka 8. Rozprasowanie szwów R Żelazko elektryczno-parowe, stół prasowalniczy 9. Obrzucenie obłożeń M Maszyna obrzucająca trzynitkowa – overlock 10. Wszycie kołnierza do podkroju szyi M Stębnówka 11. Doszycie obłożeń do podkroju szyi M Stębnówka 12. Prasowanie krawędzi przodu R Żelazko elektryczno-parowe, stół prasowalniczy 13. Prasowanie kołnierza R Żelazko elektryczno-parowe, stół prasowalniczy
  • 13. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 11 Zamiast słownego opisu obróbki technologicznej coraz częściej przedstawia się dany wyrób odzieżowy na schematach strukturalnych (rys. 3). a) b) A – A B – B Rys. 3. Przykłady schematów strukturalnych spódnicy damskiej a) przód i tył spódnicy damskiej, b) schematy strukturalne Wymagania techniczne określają warunki jakie powinny być spełnione, aby wyrób odzieżowy uznano za w pełni użytkowy. Zawierają podstawowe normy i warunki, których przestrzeganie jest niezbędne przy produkcji określonego wyrobu. W wymaganiach technicznych normy dotyczą metod kontroli jakości, technologii wykonania połączeń nitkowych, połączeń klejowych, cechowania, składania, opakowania, transportu, przechowywania wyrobów konfekcyjnych i zasad użytkowania wyrobów włókienniczych, w tym stosowania znaków informacyjnych. Ważne jest, aby wszystkie zastosowane normy były właściwie dobrane do rodzaju asortymentu.
  • 14. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 12 Opis obróbki technologicznej podaje sposób wykonania odzieży z podziałem na fazy technologiczne, tj. krojenie, klejenie i formowanie, szycie, prasowanie i wykończanie oraz pakowanie. Podstawą do opracowania obróbki technologicznej są: model wyrobu odzieżowego, rysunki technologiczne i wymagania techniczne. Dokument ten jest podstawą do opracowania dokumentacji organizacyjno-produkcyjnej. Zestawienie elementów składowych szablonów przemysłowych wyrobu odzieżowego jest dokumentem pomocniczym w procesie technologicznym. Dokument ten jest potrzebny w krojowni dla pracowników, którzy układają szablony na tkaninie. Po ułożeniu szablonów porównują z tym dokumentem liczbę elementów ułożonych na warstwie tej tkaniny. Potrzebny jest również dla pracowników kompletujących wykroje różnych elementów odzieży np. kieszeni, przodów, obłożeń w krojowni lub w rozdzielni a czasami w szwalni. Zależy od przyjętej w zakładzie organizacji. Przykład dokumentu zamieszczono w poradniku dla ucznia 743[01].Z3.01 Organizowanie procesu technologicznego w krojowni s. 12. Przykład dokumentu opracowany jest w postaci tabeli. Tabela. Zestawienie konstrukcyjnych części składowych bluzki damskiej (fragment). Rodzaj materiału odzieżowego Lp. Wyszczególnienie elementów Tkanina zasadnicza Wkład klejowy 1 Przód 2 2 Tył 1 W główce tabeli wymienione są materiały odzieżowe użyte do produkcji wyrobu, z boku jego elementy konstrukcyjne, a w kolumnach liczba części tego elementu wykrojonych z danego materiału. Tabela wymiarów wyrobu odzieżowego przedstawia zestaw wymiarów elementów konstrukcyjnych wyrobu odzieżowego dla określonej liczby wielkości odzieży. Tabela ta jest opracowana na podstawie wymiarów wyrobu odzieżowego. Wymiary są podane dla każdej wielkości odzieży z uwzględnieniem wielkości tolerancji. Przykład dokumentu opracowany jest w postaci tabeli. Tabela. Tabela wymiarów na bluzkę damską – wymiary w cm (fragment). Wyszczególnienie Wielkość odzieży i jej wymiary Wzrost 152 158 164 170 176 Obwód klatki piersiowej 88 92 92 96 96 100 100 104 100 104 Obwód bioder 96 100 100 104 104 108 108 112 108 112 Dopuszczalne odchylenie 60 60 61,5 61,5 63 63 64,5 64,5 66 66 1,0 1. Tył a) długość tyłu b) szerokość tyłu 38 39 39 40 40 41 41 42 41 42 0,5 W główce tabeli wpisane są wielkości zgodnie z normą klasyfikacji wielkości odzieży, z boku nazwy odcinków konstrukcyjnych odzieży, a w kolumnach wymiary odcinków konstrukcyjnych, które odpowiadają danej wielkości odzieży. Oznaczenia odcinków konstrukcyjnych cyfrowoliterowe w tabeli powinny być zgodne z oznaczeniami na rysunku technicznym danego wyrobu. Wymiary odzieży podane w wykonanej tabeli wymiarów wyrobu odzieżowego należy sprawdzić z wymiarami szablonów w siatce stopniowania szablonów.
  • 15. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 13 Siatka stopniowania szablonów przodu bluzki damskiej (przykład). Przy produkcji masowej i seryjnej należy uszyć wyrób odzieżowy (wtórowzór) lub serię próbną wyrobów odzieżowych wykrojonych na podstawie szablonów wykonanych metodą stopniowania w celu sprawdzenia prawidłowości narysowanych szablonów. Po wykonaniu poprawek w szablonach wtórowzorów, należy skorygować wymiary odcinków konstrukcyjnych w tabeli wymiarów wyrobu gotowego. Dokumentacja konstrukcyjna wyrobu odzieżowego zawiera komplet szablonów przemysłowych dla określonej liczby wielkości odzieży danego modelu odzieżowego oraz komplet szablonów pomocniczych. Etapy wykonywania szablonów przemysłowych są zgodne z procedurą przyjętą w danym przedsiębiorstwie odzieżowym. Na przykład: − szablony wzorcowe zwane podstawowymi są opracowywane na podstawie wymiarów reprezentanta grupy typologicznej we wzorcowni. Szablony te mogą być wykonane z cienkiego papieru i zawierają następujące oznaczenia: podstawowe linie konstrukcyjne, nazwę rodzaju wyrobu odzieżowego, nazwę elementu odzieżowego, wielkość odzieży i grupę typologiczną, szerokości szwów i podwinięć, punkty montażowe, położenie nitki osnowy w tkaninie oraz ostemplowane krawędzie i naroża. Szablony wzorcowe służą do otrzymywania wykrojów elementów wzoru odzieży i dalszego opracowania. − szablony przemysłowe są opracowywane na podstawie rysunku siatki stopniowania szablonów podstawowych w dziale przygotowania produkcji. Szablony przemysłowe mogą być wykonane z grubego papieru, kartonu, preszpanu lub innego materiału. Szablony przemysłowe zawierają następujące oznaczenia: położenie nitki osnowy w tkaninie, zaznaczone linią prostą bieg kolumienek oczek w dzianinie i przędzinie, nazwę rodzaju wyrobu odzieżowego, nazwę elementu odzieżowego, wielkości odzieży i grupę typologiczną i ostemplowane krawędzie i naroża. Szablony przemysłowe służą do wykrawania elementów wyrobów odzieżowych lub tworzenia rysunków układów szablonów.
  • 16. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 14 − szablony pomocnicze są opracowywane na podstawie szablonów przemysłowych. Są to wycinki szablonów przemysłowych i służą do nanoszenia pomocniczych linii i oznaczeń na wykrojach elementów wyrobów odzieżowych w procesie przygotowania do produkcji i na elementach odzieży w procesie produkcji odzieży np. położenia zaszewek, rozmieszczenia dziurek, punktów montażowych czy linii krawędzi kołnierza. Szablony przemysłowe wycinane są za pomocą specjalnych urządzeń mechanicznych do wycinania szablonów lub z zastosowaniem odpowiedniego programu komputerowego do drukowania szablonów na ploterze, opisywania i wycinania z kartonu za pomocą automatycznego urządzenia krojczego zwanego cutter. 4.1.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie elementy składowe zawiera dokumentacja procesu produkcyjnego? 2. Jakie znasz rodzaje dokumentów w dokumentacji technicznej wzoru odzieży? 3. Jakie znasz rodzaje dokumentów w dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu odzieżowego? 4. Jakie są zasady opracowywania dokumentów w dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu odzieżowego? 5. Jakie informacje są zawarte w wymaganiach technicznych dokumentacji techniczno- -technologicznej wyrobu odzieżowego? 6. Jakie rodzaje rysunków zawiera dokumentacja techniczno-technologiczna wyrobu odzieżowego? 7. Jakie znasz rodzaje szablonów odzieżowych? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Sklasyfikuj elementy składowe dokumentacji procesu produkcyjnego i wskaż ich zastosowanie. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych charakterystykę dokumentacji procesu produkcyjnego, 2) rozpoznać elementy składowe dokumentacji procesu produkcyjnego, 3) dokonać analizy treści na podstawie informacji zawartych w częściach: technicznej i ekonomicznej, 4) zapisać przy nazwach elementów składowych dokumentacji procesu produkcyjnego krótką ich charakterystykę. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − przykłady opracowanych dokumentacji procesu produkcyjnego, − poradnik dla ucznia, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
  • 17. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 15 Ćwiczenie 2 Porównaj zawartość skróconej dokumentacji technicznej wzoru odzieży z dokumentacją techniczno-technologiczną wyrobu odzieżowego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych charakterystykę elementów składowych dokumentacji technicznej wzoru odzieży i dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu odzieżowego, 2) rozpoznać rodzaje dokumentów w wyżej wymienionych dokumentacjach, 3) porównać treści zawarte w poszczególnych elementach składowych dokumentacji, 4) zapisać w tabeli nazwy podobnych dokumentów i nazwy odmiennych dokumentów, 5) określić zastosowanie dokumentacji technicznej wzoru odzieży i dokumentacji techniczno- technologicznej wyrobu odzieżowego. Wzór tabeli do ćwiczenia 2 [Źródło: opracowanie własne] Analiza składników dokumentacji technicznej wzoru odzieży i dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu odzieżowego. Podobne dokumenty Różne dokumenty Dokumentacja techniczna wzoru odzieży Dokumentacja techniczno- -technologiczna wyrobu odzieżowego Dokumentacja techniczna wzoru odzieży Dokumentacja techniczno- -technologiczna wyrobu odzieżowego Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − dokumentacja techniczna wzoru odzieży i dokumentacja techniczno – technologiczna wyrobu odzieżowego tego samego wzoru odzieży, − poradnik dla ucznia, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika. Ćwiczenie 3 Określ zasady opracowania dokumentacji techniczno-technologicznej gotowego wyrobu odzieżowego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące zasad opracowania dokumentacji techniczno-technologicznej gotowego wyrobu odzieżowego, 2) rozpoznać rodzaje dokumentów, 3) określić zasady opracowywania dokumentacji techniczno-technologicznej gotowego wyrobu odzieżowego, 4) zapisać krótką charakterystykę zasad opracowywania dokumentacji techniczno- -technologicznej gotowego wyrobu odzieżowego.
  • 18. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 16 Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − dokumentacja techniczno-technologiczna wybranego asortymentu odzieżowego, − poradnik dla ucznia, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika. Ćwiczenie 4 Wykonaj rysunek techniczny bluzki damskiej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad wykonywania rysunku technicznego wyrobu odzieżowego, 2) wykonać rysunek techniczny bluzki damskiej, 3) narysować na rysunku technicznym linie wymiarowe odcinków konstrukcyjnych poszczególnych elementów bluzki damskiej, 4) oznaczyć linie wymiarowe odcinków konstrukcyjnych elementów odzieży na rysunku za pomocą cyfr i liter, 5) dokonać analizy i oceny jakości wykonania ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory kreślarskie: ołówek, linijka, gumka, krzywik, − rysunek modelowy bluzki damskiej, − model bluzki damskiej, − komplet szablonów bluzki damskiej, − poradnik dla ucznia. Ćwiczenie 5 Wykonaj opis modelu spódnicy damskiej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat zasad opracowywania opisu modelu wyrobu gotowego, 2) rozpoznać zasady opracowywania opisu modelu wyrobu gotowego, 3) wykonać opis modelu spódnicy damskiej, 4) dokonać analizy i oceny wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − model spódnicy damskiej, − rysunek modelowy spódnicy damskiej.
  • 19. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 17 Ćwiczenie 6 Opracuj wymagania techniczne dla bluzki damskiej, które stanowią składnik dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu odzieżowego Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad opracowywania wymagań technicznych, 2) określić normy i obowiązujące przepisy w zakresie technologii, przechowywania, opakowania, transportu i użytkowania odzieży oraz metod kontroli jakości wyrobów odzieżowych, 3) sporządzić tabelę wielkości odzieży dla bluzki damskiej, 4) rozpoznać rodzaje materiałów odzieżowych i dodatków krawieckich, 5) określić warunki wykonania: dobrać maszyny podstawowe i specjalne, określić ściegi maszynowe i szwy, 6) zapisać dane według wzorów podanych poradniku ucznia. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − katalog norm i obowiązujących przepisów dotyczących branży odzieżowej, − katalogi materiałów odzieżowych i dodatków krawieckich, − modeli bluzki damskiej, − katalogi maszyn i urządzeń odzieżowych, − poradnik dla ucznia, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika. Ćwiczenie 7 Wykonaj rysunek dyspozycyjny kołnierza na stójce w bluzce damskiej oraz zapisz chronologicznie zabiegi technologiczne występujące podczas wykonywania tego węzła technologicznego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące zasad wykonywania rysunków dyspozycyjnych węzłów technologicznych, 2) wykonać rysunek widoku kołnierza na stójce w bluzce damskiej, 3) wykonać rysunek przekroju kołnierza na stójce w bluzce damskiej, 4) wykonać rysunek rzutu prostokątnego skośnego kołnierza na stójce w bluzce damskiej, 5) zapisać chronologicznie zabiegi technologiczne występujące podczas wykonywania węzła technologicznego, 6) dokonać oceny i analizy wykonanych rysunków. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz gładkiego papieru formatu A4, − przybory kreślarskie: ołówek, linijka, gumka, − model bluzki damskiej z kołnierzem na stójce, − poradnik dla ucznia.
  • 20. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 18 Ćwiczenie 8 Określ kolejne czynności wynikające z graficznego zapisu węzła technologicznego na przykładzie przedstawionym poniżej. a) b) A-A c) Rysunek do ćwiczenia 8 Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące zasad opracowania graficznego zapisu węzła technologicznego w wyrobie odzieżowym, 2) określić rysunek 8 a), 3) określić rysunek 8 b), 4) określić rysunek 8 c), 5) określić kolejne czynności wynikające z graficznego zapisu węzła technologicznego w wyrobie odzieżowym, 6) zapisać przy nazwie rysunku krótką charakterystykę. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − poradnik dla ucznia, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika. Ćwiczenie 9 Opracuj dokument „Zestawienie elementów składowych szablonów przemysłowych wyrobu odzieżowego” dokumentacji techniczno-technologicznej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w poradniku dla ucznia przykład dokumentu „Zestawienie elementów składowych szablonów przemysłowych wyrobu odzieżowego”, 2) określić zasadę opracowania dokumentu, 3) przygotować tabelę do ćwiczenia, 4) zapisać nazwy elementów wyrobu odzieżowego i liczbę ich części z poszczególnych materiałów odzieżowych, 5) określić możliwości zastosowania wyżej wymienionego dokumentu.
  • 21. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 19 Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania: ołówek, linijka, − model wyrobu odzieżowego, − szablony elementów wyrobu odzieżowego, − poradnik dla ucznia. Ćwiczenie 10 Porównaj wymiary odcinków konstrukcyjnych elementów wyrobu odzieżowego z odpowiednimi danymi zapisanymi w tabeli wymiarów dla dowolnego gotowego wyrobu odzieżowego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zastosowania tabeli wymiarów gotowego wyrobu odzieżowego, 2) zmierzyć odcinki konstrukcyjne elementów wyrobu odzieżowego zgodnie z oznaczeniami na rysunku technicznym, 3) zapisać wyniki pomiarów odcinków konstrukcyjnych elementów wyrobu odzieżowego, 4) porównać wyniki pomiarów odcinków konstrukcyjnych elementów wyrobu odzieżowego z danymi zapisanymi w tabeli wymiarów gotowego wyrobu odzieżowego, 5) zapisać wnioski z przeprowadzonego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, taśma centymetrowa, − szablony elementów wyrobu odzieżowego, − model wyrobu odzieżowego, − tabela wymiarów gotowego wyrobu odzieżowego, − rysunek techniczny wyrobu odzieżowego, − poradnik dla ucznia. Ćwiczenie 11 Opracuj tabelę wymiarów gotowego wyrobu odzieżowego na podstawie rysunku technicznego i tabeli wielkości odzieży modelu wyrobu odzieżowego. Rodzaj wyrobu odzieżowego do wyboru: spodnie, spódnica lub bluzka damska. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w poradniku dla ucznia zagadnienia dotyczące zasad opracowania tabeli wymiarów gotowego wyrobu odzieżowego, 2) opracować tabelę według wzoru podanego w tym rozdziale, 3) wykonać pomiary poszczególnych odcinków konstrukcyjnych wyrobu odzieżowego, 4) wypełnić tabelę – wpisać nazwy odcinków konstrukcyjnych i ich symbole oraz wyniki pomiarów odcinków konstrukcyjnych wyrobu odzieżowego, 5) obliczyć wymiary odcinków konstrukcyjnych dla pozostałych wielkości odzieży, 6) wpisać wyniki obliczeń do tabeli, 7) określić dopuszczalne odchylenia od wymiarów odcinków konstrukcyjnych i wpisać do tabeli.
  • 22. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 20 Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − przybory do kreślenia, − rysunek techniczny wykonanego wyrobu odzieżowego, − tabela wielkości odzieży, − model wybranego do ćwiczeń wyrobu odzieżowego, − normy lub akty normatywne z tabelami wymiarów ludzkich figur, − poradnik dla ucznia, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika. Ćwiczenie 12 Wykonaj komplet szablonów przemysłowych dla bluzki damskiej na podstawie szablonów wzorcowych (podstawowych). Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad wykonywania szablonów przemysłowych, 2) narysować komplet szablonów dla bluzki damskiej, 3) zapisać na szablonach elementów bluzki damskiej oznaczenia odpowiadające normom szablonów przemysłowym. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusze gładkiego papieru formatu A4, − przybory do pisania, − przybory kreślarskie, − komplet szablonów podstawowych bluzki damskiej w skali 1:5, − poradnik dla ucznia, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika. Ćwiczenie 13 Opracuj skróconą dokumentację techniczną wzoru spódnicy damskiej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad opracowywania dokumentacji technicznej wzoru odzieży, 2) dokonać analizy wykonanych ćwiczeń 1÷10, 3) wykonać skróconą dokumentację techniczną wzoru spódnicy damskiej, 4) zaprezentować pracę. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusze papieru formatu A4, − przybory do pisania, − przybory kreślarskie, − zbiór norm i przepisów branżowych obowiązujących w odzieżownictwie,
  • 23. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 21 − przykładowa skrócona dokumentacja techniczna wzoru odzieży, − katalog materiałów odzieżowych i dodatków krawieckich, − żurnale mody odzieżowej, − poradnik dla ucznia, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika. 4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić elementy składowe dokumentacji procesu produkcyjnego?   2) scharakteryzować elementy składowe dokumentacji technicznej wzoru odzieży?   3) scharakteryzować elementy składowe dokumentacji techniczno- -technologicznej wyrobu odzieżowego?   4) określić zasady opracowywania dokumentacji techniczno- -technologicznej wyrobu odzieżowego?   5) wykonać elementy dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu odzieżowego?   6) wykonać rysunki dyspozycyjne węzłów technologicznych wyrobów odzieżowych?   7) zastosować informacje zawarte w wymaganiach technicznych w dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu odzieżowego w produkcji odzieży?   8) wykonać szablony przemysłowe wyrobu odzieżowego?   9) wykonać skróconą dokumentację techniczną wzoru odzieży?  
  • 24. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 22 4.2. Dokumentacja norm zużycia materiałów odzieżowych 4.2.1. Materiał nauczania Zasady ustalania norm zużycia materiałów odzieżowych w przemysłowych zakładach odzieżowych są podobne. Różnice występują głównie w technice pomiarów powierzchni szablonów elementów wyrobów odzieżowych i wskaźników wypadów wewnętrznych niezbędnych do obliczania i ustalania normy zużycia materiałów odzieżowych. Dużą uwagę zwraca się na maksymalne wykorzystanie powierzchni rozkrawanych materiałów wierzchnich zasadniczych i dodatków odzieżowych. Podstawą normowania zużycia materiałów na wyroby odzieżowe w produkcji seryjnej i masowej, które produkowane są z jednego rodzaju materiału i w różnych wielkościach są normy średnioważone. Normy średnioważone określają niezbędną ilość materiału odzieżowego do wykonania jednostkowego wyrobu. Średnioważoną normę zużycia materiału odzieżowego na wyrób odzieżowy ustala się na podstawie długości i szerokości układów szablonów dla wszystkich wielkości odzieży danej serii produkcyjnej i procentowego udziału tych wielkości w całej serii produkcyjnej. Normy zużycia materiałów odzieżowych opracowuje się zgodnie z procedurą przyjętą w danym przedsiębiorstwie odzieżowym na podstawie: − dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu odzieżowego przewidzianego do produkcji, − szablonów elementów wyrobu odzieżowego przewidzianego do produkcji, − procentowego udziału poszczególnych wielkości wyrobu odzieżowego w serii produkcyjnej tzw. procentówki, − branżowych lub zakładowych wskaźników wypadów wewnętrznych, − instrukcji dotyczącej układania szablonów dla określonych materiałów odzieżowych. W zależności od sposobu ustalania długości układu szablonów wyrobu odzieżowego i przeznaczenia norm rozróżnia się normy: teoretyczne, techniczne, faktyczne i kalkulacyjne. Normę teoretyczną zużycia materiałów odzieżowych oblicza się na podstawie wzorów. Zasady ustalania norm teoretycznych zamieszczono w poradniku dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01 Organizowanie procesu technologicznego w krojowni s. 21. Wskaźniki wypadów wewnętrznych dla podstawowych rodzajów wyrobów odzieżowych wykonanych z tkanin gładkich, w pasy i w kratę opracowano w Centralnym Ośrodku Badawczo – Rozwojowym Przemysłu Odzieżowego [Źródło: Poradnik Inżyniera. Włókiennictwo T. II s.209]. Tabela 3. Przykłady wskaźników wypadów wewnętrznych Wskaźnik wypadów wewnętrznych [%] Rodzaj wyrobu odzieżowego Tkanina gładka Tkanina w pasy Tkanina w kratę Koszule męskie z długim rękawem i kołnierzem na stójce 9,5 9,5 10,1 Kostiumy damskie wełniane 10,0 11,3 13,0 Płaszcze damskie z rękawami wszytymi dwuczęściowymi 17,0 18,5 19,5 Spodnie męskie wełniane 6,2 - - Marynarki męskie wełniane z kieszeniami ciętymi i klapkami 14,0 15,5 -
  • 25. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 23 Wskaźniki wypadów wewnętrznych nie są wielkościami normowanymi, służą jedynie do wstępnych obliczeń norm teoretycznych zużycia materiału. Norma techniczna zużycia materiału odzieżowego wynika z rzeczywistego ułożenia kompletu szablonów dla określonych wielkości odzieży na powierzchni odniesionej do szerokości materiału odzieżowego. Racjonalne wykorzystanie powierzchni krojonych materiałów odzieżowych uzyskuje się przez ułożenie kilku kompletów szablonów dla różnych wielkości w jednym układzie szablonów. Przy układaniu szablonów należy uwzględniać straty na nierówności, strzępiące się brzegi materiałów oraz na straty przy odcinaniu materiału na końcach nakładów. Naddatki na straty brzegowe materiałów odzieżowych zależą od rodzaju materiałów. Przeciętna wielkość naddatków wynosi: dla materiału wąskiego 0,5 cm; dla materiału szerokiego 1,0 cm; dla welwetu, weluru, pluszu, frotte o szerokości ponad 1,10 m 2,0 cm; dla podszewki jedwabnej strzępiącej się o szerokości ponad 1,10 m 1,5 cm. Rodzaje układów szablonów i zasady ich opracowania oraz obliczanie średnioważonej normy technicznej zużycia materiałów odzieżowych i faktycznego wskaźnika wypadów wewnętrznych zamieszczono w poradniku dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01 Organizowanie procesu technologicznego w krojowni s. 22÷23. Norma faktyczna zależy od wielkości odzieży i rodzaju układu oraz szerokości i jakości materiału szablonów odzieżowych. Norma faktyczna określa dokładnie zużycie materiału odzieżowego na jednostkę wyrobu po dokonaniu rozkroju materiału. Norma kalkulacyjna służy do ustalania jednostkowej ceny wyrobu. Podstawą do ustalenia normy kalkulacyjnej zużycia materiału odzieżowego jest jednostkowe zużycie materiałów, ustalone dla zbliżonej do średnioważonej wielkości odzieży danej serii produkcyjnej lub aktualnego zamówienia. Wyliczenie normy kalkulacyjnej zużycia materiałów opiera się na ustalonej jednostkowej normie technicznej zużycia materiałów odzieżowych, zwiększonej o straty powstałe w wyniku resztek dla wszystkich materiałów odzieżowych oraz straty z powodu kurczliwości tylko dla materiałów wełnianych i wełnianych z udziałem powyżej 50% włókien syntetycznych. Wskaźniki strat nie należy stosować dla dodatków odzieżowych, materiałów skóropodobnych z tworzyw sztucznych. Zasadę obliczania normy kalkulacyjnej opisano w poradniku dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01 Organizowanie procesu technologicznego w krojowni s. 24. Zasady normowania materiałów odzieżowych w produkcji miarowej lub usługowej znacznie różnią się od normowania materiałów odzieżowych w przemysłowych zakładach odzieżowych. Wielkość normy zużycia materiałów w produkcji miarowej lub usługowej zależy od wzrostu i obwodów klienta, fasonu odzieży, szerokości i wzoru materiału. Od wzrostu klienta zależy długość odzieży. Zależnie od rodzaju odzieży mierzy się odpowiednie długości np.: − w płaszczu: długość tyłu płaszcza i długość rękawa, − w marynarce: długość tyłu marynarki i długość rękawa, − w spodniach: długość zewnętrzna spodni, − w żakietach: długość tyłu żakietu i długość rękawa, − w spódnicach: długość spódnicy po linii boku, − w sukniach: długość sukni i długość rękawa, − w bluzkach: długość bluzki i długość rękawa. Do wymiarów długości elementów wyrobu odzieżowego należy doliczyć 10% sumy tych wymiarów na szwy i podwinięcia. Obwody klienta nie mają większego wpływu na zwiększenie
  • 26. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 24 zużycia materiału odzieżowego, wyjątek stanowią figury tęgie i otyłe. Normę zużycia materiału odzieżowego należy zwiększyć około 20%. Fasony fantazyjne odzieży w fałdy, kontrafałdy, klosze, draperie, marszczenia mają wpływ na zwiększenie zużycia materiału odzieżowego. Podobnie na normę zużycia materiału mają wpływ różne szerokości materiału odzieżowego od 0,70 do około 1,60 m. Dlatego ważne jest, aby ustalając normę zużycia materiału dla wyrobu odzieżowego określi szerokość materiału podstawowego, podszewki, wkładów klejowych i wkładów ocieplających. Wzór materiałów odzieżowych taki jak: krata, pasy, desenie jednokierunkowe mają wpływ na zwiększenie normy zużycia materiału na wyrób odzieżowy i zależnie od wielkości wzoru należy zwiększyć normę od 2 do 8%. Na przykład: normę zużycia materiału odzieżowego dla sukienki damskiej z gładkiego materiału odzieżowego o szerokości 0,90 m oblicza się w następujący sposób: − dwie długości sukienki damskiej, 0,98 m x 2 = 1,96m − długość rękawa +0,58m Razem 2,54m − 10% na podwinięcia +0,26m Razem 2,80m Norma zużycia materiału odzieżowego na sukienkę damską w przybliżeniu wynosi 2,80 m. Dokładną normę zużycia materiału odzieżowego można określić mając dane: rodzaj wyrobu odzieżowego, fason, wymiary klienta, szerokość i deseń materiału na podstawie wykonanego układu szablonów. 4.2.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie znasz rodzaje norm zużycia materiałów odzieżowych? 2. Jakie znasz zasady normowania materiałów odzieżowych w przemysłowych zakładach odzieżowych? 3. Jak ustala się teoretyczną normę zużycia materiałów odzieżowych? 4. Jakie znasz rodzaje układów szablonów? 5. Jak ustala się techniczną normę zużycia materiałów odzieżowych? 6. Jak ustala się średnioważoną techniczną normę zużycia materiałów odzieżowych? 7. Jak ustala się normę kalkulacyjną na wyrób odzieżowy? 8. Jak ustala się normę zużycia materiałów odzieżowych dla bielizny pościelowej i stołowej? 9. Jakie znasz zasady normowania materiałów odzieżowych? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Oblicz normę teoretyczną zużycia materiału trN zasadniczego na bluzkę damską o wielkości 164/96/104, której powierzchnia szablonów wynosi szP = 1,38 m2 , a wskaźnik wypadów wewnętrznych dla grupy bluzek wW = 9,5%. Szerokość materiału zasadniczego wynosi 0,80 m. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad ustalania normy teoretycznej zużycia materiałów odzieżowych,
  • 27. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 25 2) odszukać wzór, 3) wykonać obliczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − kalkulator, − poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01, − poradnik dla ucznia omawianej jednostki. Ćwiczenie 2 Wykonaj układ szablonów łączony, symetryczny dla bluzki damskiej wykonanej z tkaniny bawełnianej gładkiej o szerokości 1,40 m. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych treści dotyczące zasad wykonywania układów szablonów, 2) rozpoznać rodzaje układów szablonów, 3) ustalić kierunek ułożenia szablonów bluzki damskiej na tkaninie gładkiej, 4) wykonać układ szablonów zgodnie z poleceniem, 5) dokonać analizy i oceny jakości wykonania układu szablonów. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A3, − przybory kreślarskie: linijka, ołówek, gumka, − dwa komplety szablonów bluzki damskiej w skali 1:5, − poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01. Ćwiczenie 3 Wykonaj układ szablonów łączony, symetryczny dla spodni damskich ze sztruksu. Szerokość materiału wynosi 1,40 m. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące sposobu wykonywania układów szablonów dla tkanin z wyraźnym jednokierunkowym włosem, 2) rozpoznać rodzaje układów szablonów, 3) wykonać układ szablonów zgodnie z poleceniem, 4) zapisać pełną nazwę układu szablonów. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A3, − przybory kreślarskie: linijka, ołówek, gumka, − dwa komplety szablonów spodni damskich w skali 1:5, − poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01.
  • 28. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 26 Ćwiczenie 4 Oblicz średnioważoną normę techniczną techŚWN zużycia materiału odzieżowego podstawowego na żakiet damski na podstawie przykładowo ustalonych danych technicznych długości układów i procentowego udziału poszczególnych układów szablonów dla danej serii produkcyjnej: N1 = 2,74 m. K1 = 10% N2 = 2,76 m. K2 = 15% N3 = 2,80 m. K3 = 15% N4 = 2,84 m. K4 = 20% N5 = 2,78 m. K5 = 20% N6 = 2,76 m. K6 = 20% n = 2 [szt.] gdzie: N1,2…n – techniczna długość układu, K1,2…n – procentowy udział poszczególnych układów szablonów w danej serii produkcyjnej, n – liczba sztuk kompletów szablonów odzieży w układzie szablonów. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad ustalania średnioważonej normy technicznej zużycia materiału odzieżowego, 2) odszukać wzór, 3) wykonać obliczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − kalkulator, − poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01, − poradnik dla ucznia omawianej jednostki. Ćwiczenie 5 Oblicz normę kalkulacyjną kN dla żakietu damskiego z tkaniny wełnianej mając dane: Nj = 1,38 m jednostkowe zużycie materiału odzieżowego w danej serii produkcyjnej, Wr = 0,6 % wskaźnik strat na resztkach, Ws = 0,7 % wskaźnik strat z tytułu skurczu materiału odzieżowego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad ustalania normy kalkulacyjnej, 2) odszukać wzór, 3) wykonać obliczenia.
  • 29. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 27 Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − kalkulator, − poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01, − poradnik dla ucznia omawianej jednostki. Ćwiczenie 6 Ustal teoretyczną normę trN zużycia materiału odzieżowego na spódnicę damską z elanobawełny mając dane: szerokość tkaniny b = 1,40 m i wskaźnik wypadów wewnętrznych Ww = 12,5%. Oblicz powierzchnię szablonów spódnicy damskiej szP znaną Ci metodą. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych treści dotyczące metod obliczania powierzchni szablonów wyrobów odzieżowych, 2) ustalić metodę obliczania szablonów, 3) odszukać wzory, 4) obliczyć powierzchnię szablonów spódnicy damskiej, 5) obliczyć teoretyczną normę zużycia materiału odzieżowego na spódnicę damską. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − arkusz papieru formatu A3, − przybory do pisania, − kalkulator, − przybory kreślarskie, − katalogi materiałów odzieżowych, − komplet szablonów spódnicy damskiej w skali 1:5, − waga analityczna, − poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01. Ćwiczenie 7 Wykonaj układ szablonów pojedynczy, symetryczny dla spódnicy damskiej z elanobawełny o szerokości b = 1,40 m. Oblicz faktyczny wskaźnik wypadów wewnętrznych wW . Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) wykonać układ zgodnie z poleceniem, 2) odszukać wzór, 3) obliczyć faktyczny wskaźnik wypadów wewnętrznych.
  • 30. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 28 Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru milimetrowego formatu A3, − przybory kreślarskie: ołówek, linijka, gumka, − komplet szablonów spódnicy damskiej w skali 1:5, − poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01. Ćwiczenie 8 Wskaż różnice między przemysłowym a usługowym normowaniem materiałów. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych charakterystykę zasad normowania materiałów odzieżowych w przemysłowych zakładach odzieżowych i usługowych zakładach odzieżowych, 2) dokonać porównań zasad na podstawie opisów, 3) zapisać krótką charakterystykę przemysłowego normowania materiałów i usługowego normowania materiałów, 4) zapisać różnice między przemysłowym a usługowym normowaniem materiałów. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01, − poradnik dla ucznia omawianej jednostki modułowej. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić rodzaje norm zużycia materiałów odzieżowych?   2) określić zasady normowania materiałów odzieżowych w przemysłowych zakładach odzieżowych?   3) określić rodzaje układów szablonów?   4) obliczyć normę teoretyczną zużycia materiału odzieżowego?   5) wykonać układy szablonów odzieżowych?   6) obliczyć średnioważoną normę techniczną zużycia materiału odzieżowego na wyrób odzieżowy?   7) ustalić normę kalkulacyjną zużycia materiału odzieżowego?   8) zastosować zasady normowania dla różnych rodzajów materiałów odzieżowych?   9) scharakteryzować usługowe normowanie materiałów?  
  • 31. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 29 4.3. Dokumentacja organizacyjno-produkcyjna wyrobu odzieżowego 4.3.1. Materiał nauczania Zasady normowania czasu pracy w przemyśle odzieżowym. Normowanie pracy jest to zagadnienie ściśle związane z racjonalną organizacją pracy w przedsiębiorstwie odzieżowym. Zadaniem normowania pracy jest ustalenie właściwego czasu na jednostkę produkcji np. na wyrób odzieżowy w określonych warunkach wytwarzania. Normowanie czasu pracy służy do: − ulepszanie istniejącej organizacji pracy i ujawnianie niedociągnięć w procesie strat, − ustalanie właściwej wielkości zespołu produkcyjnego, czyli liczby pracowników w zespole produkcyjnym, niezbędnej ilości maszyn, − określania zdolności produkcyjnej, − planowania kosztów robocizny bezpośredniej, − oceny pracy poszczególnych pracowników. Czas pracy w przedsiębiorstwie odzieżowym liczy się od momentu jej rozpoczęcia do zakończenia. Dla potrzeb normowania czas pracy pracownika dzieli się na: czas pracy normowany i czas pracy nienormowany. Schemat podziału czasu roboczego przedstawiono poniżej. Klasyfikacja czasu pracy pracowników [3, s. 103].
  • 32. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 30 Czas normowania obejmuje: − czas pracy głównej, podczas którego pracownik wykonuje główną czynność technologiczną lub zabieg technologiczny na obrabianym przedmiocie pracy: zszycie boków spodni damskich, − czas pracy pomocniczej, podczas którego pracownik wykonuje pomocnicze czynności technologiczne niezbędne do wykonania głównej czynności technologicznej: podłożenie przedniej i tylnej nogawki spodni damskich pod stopkę maszyny, − czas przygotowawczo – zakończeniowy, czas przeznaczony: na przygotowanie stanowiska pracy do podjęcia pracy, sprzątanie stanowiska pracy po zakończeniu pracy, − czas obsługi stanowiska pracy: czas obsługi organizacyjnej stanowiska pracy: zapisanie wykonanej pracy i czas obsługi technicznej stanowiska pracy: założenie nici, wymiana igły, − czas przerw na odpoczynek i potrzeby naturalne: czas na posiłek, czas na potrzeby fizjologiczne. Czas przerw na odpoczynek przewidziany jest w zakładowym regulaminie pracy. Czas nienormowany obejmuje przerwy nieplanowane: − czas przerw zależy od pracownika: opuszczenie stanowiska pracy, naprawa wadliwie wykonanych czynności lub braków produkcyjnych, − czas przerw niezależnych od pracownika: z przyczyn technicznych jak awarii maszyny i z przyczyn organizacyjnych jak brak surowca. Czas przerw niezależnych od pracownika nazywa się postojem i podlega dokładnej rejestracji. Pracownik za czas stracony na postój otrzymuje wynagrodzenie zgodnie ze stawką osobistego zaszeregowania. W każdym przedsiębiorstwie odzieżowym dozór techniczny powinien dążyć do skrócenia czasu nienormowanego lub do całkowitego eliminowania go. Techniczna norma pracy (TN) – czas niezbędny do wykonania określonego wyrobu odzieżowego lub jego elementu w danych warunkach organizacyjno-technicznych. Techniczna norma pracy jest sumą czasu wykonania (tw) i czasu uzupełniającego (tu) uw ttTN += gdzie: TN – techniczna norma pracy, wt – norma czasu wykonania operacji technologicznej lub wyrobu odzieżowego, ut – norma czasu uzupełniającego. Czas uzupełniający jest sumą czasu pracy przygotowawczo – zakończeniowego (tpz), czasu obsługi stanowiska pracy (to) oraz czasu przerw przeznaczonego na odpoczynek (tf). Metody normowania pracy Metoda sumaryczna polega na ustaleniu normy czasu na daną operację technologiczną sumarycznie bez podziału pracy na elementy składowe na czynności główne i pomocnicze z pominięciem analizy warunków techniczno-organizacyjnych, w których ma być wykonywany wyrób odzieżowy. Wyróżnia się następujące odmiany tej metody: − metoda statystyczna – normę czasu pracy na wykonanie operacji opracowuje się na podstawie danych statystycznych np. z wykonania norm pracy, ilości zużytego czasu na wykonanie określonej pracy w minionym okresie, − metoda szacunkowa doświadczalna – normę czasu pracy na wykonanie operacji ustala się na podstawie doświadczenia technika normowania, który w przeszłości ustalał już normę czasu pracy na wykonanie podobnej operacji, − metoda porównawcza – normę czasu pracy na wykonanie operacji ustala się przez porównanie całej normowanej operacji z podobnymi operacjami wykonywanymi na innym stanowisku, dla którego normę czasu już ustalono.
  • 33. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 31 Metodę sumaryczną stosuje się głównie do ustalania norm czasu wykonania operacji technologicznej lub wyrobu odzieżowego przy wytwarzaniu małych serii produkcyjnych. Metoda analityczna technicznego normowania czasu trwania operacji technologicznej elementu danego wyrobu odzieżowego opiera się na szczegółowej analizie czynników decydujących o wielkości normy czasu jej wykonania są to: wyposażenie stanowisk w maszyny, urządzenia i przyrządy, szyty asortyment produkcji, stosowane materiały odzieżowe, technologie i parametry obróbki, długość serii produkcyjnej, metody i systemy organizacji pracy. Wyróżnia się następujące odmiany tej metody: − metoda analityczno-obliczeniowa, która polega na ustalaniu norm czasu na poszczególne operacje technologiczne wyrobu odzieżowego w warunkach laboratoryjnych, jeszcze przed uruchomieniem produkcji, − metoda analityczno-doświadczalna służy do ustalania norm czasu wykonania operacji technologicznych wyrobu odzieżowego na podstawie pomiarów czasu trwania pracy bezpośrednio na stanowisku pracy w zespole produkcyjnym. Metody obserwacji i pomiaru czasu pracy Chronometraż jest to metoda pomiaru czasu wykonania operacji technologicznej wyrobu odzieżowego na stanowisku pracy pracownika. Za pomocą chronometrażu ustala się czas główny i pomocniczy konania operacji technologicznej. Na podstawie wyników badań uzyskanych metodą chronometrażu można: − ustalić normę czasu pracy dla nowej operacji technologicznej wyrobu odzieżowego, − zbadać i ocenić istniejącą normę czasu pracy dla określonej operacji technologicznej wyrobu odzieżowego, − zmienić metody pracy i ustalić nową normę czasu pracy dla operacji technologicznej wyrobu odzieżowego. Przed przystąpieniem do pomiarów chronometrażowych należy dokładnie zapoznać się z dokumentacją techniczno-technologiczną i organizacyjno-produkcyjną, wybrać pracownika na stanowisku realizującego badane zadanie lub operację technologiczną, ustalić liczbę pomiarów oraz przygotować i wypełnić kartę chronometrażową i sekundomierz z podwójnym mechanizmem lub deskę chronometrażową z czterema sekundomierzami. Wyniki pomiarów wpisuje się do karty chronometrażowej w rubrykach „pomiary”. Wzory karty chronometrażowej stosowane są zgodnie z procedurą przyjętą w danym przedsiębiorstwie odzieżowym. Przykład karty chronometrażowej przedstawiono poniżej.
  • 34. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 32 Karta chronometrażowa [6, s. 131]. Opracowanie wyników pomiarów Obliczanie współczynnika zwartości chronoszeregu statystycznego według wzoru: min max t t K = gdzie: K – współczynnik zwartości chronoszeregu statystycznego, maxt – maksymalna wartość pomiaru, mint – minimalna wartość pomiaru. Wielkości współczynnika zawartości chronoszeregu uzależnia się od typu produkcji, czasu trwania badanej czynności i rodzaju operacji technologicznej wyrobu odzieżowego. Wyniki pomiarów przyjmuje się za prawidłowe, jeżeli dopKK ≤ gdzie: K – współczynnik zwartości chronoszeregu statystycznego, dopK – dopuszczalny współczynnik zwartości chronoszeregu statystycznego.
  • 35. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 33 Tabela 4. Dopuszczalne wielkości współczynnika zwartości chronoszeregów [3, s. 125]. Współczynnik zwartości szeregu )( .dopK Typ produkcji Czas trwania czynności Prace maszynowo-ręczne Prace ręczne Masowa do 0,10 min 0,11÷0,30 min ponad 0,30 1,5 1,3 1,2 2,0 1,7 1,5 Wielkoseryjna do 0,10 min 0,11÷0,30 min ponad 0,30 1,8 1,5 1,3 2,5 2,0 1,8 Średnioseryjna – 1,7 2,5 Małoseryjna – 2,0 3,0 Jeżeli współczynnik K przekracza dopuszczalne granice, należy chronoszereg oczyścić, tzn. nie należy uwzględniać przy dalszych wyliczeniach czasu pomiaru największego i najmniejszego. Wyliczenie wartości średniej arytmetycznej wielkości czasu wykonania badanej czynności według wzoru: n ttt t n sr +++ = ...21 gdzie: śrt – średnia arytmetyczna czasu wykonania badanej czynności, nttt ..., 21 – jednostkowe czasy wykonania czynności zapisanych poziomo w karcie chronometrażu, n - liczba wykonanych pomiarów. Wyliczone średnie arytmetyczne czasu wykonania wszystkich czynności badanej operacji technologicznej wyrobu odzieżowego należy zsumować. [min]...21 nśrśrśrw tttt +++= gdzie: wt – czas wykonania badanego zabiegu technologicznego, nśrśrśr ttt ..., 21 – średnie arytmetyczne wielkości czasu wykonania badanych czynności. Jeśli badania przeprowadza się na kilku stanowiskach, na których pracownicy wykonują takie same operacje technologiczne należy wszystkie te średnie wielkości pomiarów czasu zsumować i wyliczyć dla nich średnią arytmetyczną. Średnie czasy wykonania dla poszczególnych elementów, jak i całej operacji technologicznej wyrobu odzieżowego, są podstawą do opracowania technicznej normy pracy. Fotografia czasu pracy jest to metoda pomiaru czasu wszystkich zjawisk zachodzących na stanowisku pracy i w kolejności ich występowania. Fotografię czasu pracy przeprowadza się najczęściej przez cały dzień pracy. Na podstawie wyników badań uzyskanych metodą fotografii czasu pracy ustala się: − normy czasu uzupełniającego (tpz, to, tf), − wielkości strat czasu pracy i ich przyczyny, − przyczyny niedociągnięć w organizacji pracy na stanowiskach pracy. Fotografia może być prowadzona na jednym stanowisku pracy tzw. indywidualna lub na kilku stanowiskach pracy (grupowa lub zespołowa). Przed przystąpieniem do przeprowadzenia fotografii czasu pracy należy wybrać obiekt badawczy jedno stanowisko pracy lub grupę stanowisk pracy i przygotować odpowiednią dokumentację, tj. arkusz obserwacyjny indywidualnej fotografii dnia pracy lub arkusz
  • 36. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 34 obserwacyjny zespołowej fotografii dnia pracy. Przykłady wzorów druków przedstawiono w poradniku. W arkuszach obserwacyjnych w układzie chronologicznym rejestruje się wszystkie zjawiska zachodzące w ciągu całego dnia pracy pracownika na stanowisku pracy od czasu rozpoczęcia do czasu zakończenia zachodzącego zjawiska. W zestawieniu wyników pomiarów pomija się czas wykonania (czas główny i czas pomocniczy), a pozostały czas należy podzielić na klasę przerw (czas normowany) i klasę strat (przerwy w pracy nie przewidziane w regulaminie pracy). Jeśli przeprowadzono więcej niż jedną fotografię dnia pracy, wówczas należy wyliczyć średnie wielkości poszczególnych zjawisk, które występowały podczas obserwacji nawet, gdy zjawiska te nie występowały we wszystkich obserwacjach. Karta indywidualnej fotografii czasu roboczego [6, s. 133].
  • 37. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 35 Arkusz obserwacyjny zespołowej fotografii dnia pracy [6, s. 134]. Obserwacje migawkowe Obserwacje migawkowe są to krótkie obserwacje poszczególnych stanowisk pracy, rejestrowanie spostrzeżeń i określenie na ich podstawie propozycji czasu przerw w stosunku do czasu pracy w dowolnym zespole produkcyjnym. Na podstawie wyników badań metodą obserwacji migawkowych można ustalić: − w jakim czasie dnia pracy pracownicy najlepiej pracują, a kiedy ich tempo pracy słabnie, − w jakim stopniu są wykorzystane maszyny i urządzenia, − jak duże są przerwy w pracy i z jakich przyczyn one powstają. Procentowy udział zarejestrowanych zjawisk dla poszczególnych frakcji wylicza się w stosunku do ogółu przeprowadzonych obserwacji według wzoru: %100⋅= n a P
  • 38. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 36 gdzie: P – wielkość frakcji [%], a – liczba obserwacji danej frakcji, n – ogólna liczba obserwacji. Po wyliczeniu procentowego udziału poszczególnych frakcji w ogólnej liczbie obserwacji przeprowadza się analizę pracy na danym stanowisku pracy. Dokumentacja ekonomiczna w przedsiębiorstwie odzieżowym jest zbiorem dokumentów, które występują w procesie produkcyjnym i określają organizację procesu technologicznego wyrobów odzieżowych, koszt procesu technologicznego, ceny wyrobów. Obejmuje ona między innymi: − dokumentację planowania produkcji i realizacji planu produkcji dla zespołów produkcyjnych: krojowni, klejowni, szwalni itp. Zadania zespołów produkcyjnych podawane są w jednostkach naturalnych – sztukach, wzory dokumentów planowania wewnętrznego zakłady odzieżowe opracowują na podstawie własnych regulaminów, − dokumentację materiałową, która obejmuje normy materiałowe. Charakterystykę składników dokumentacji materiałowej opisano w rozdziale 4.2 omawianej jednostki modułowej, − dokumentację organizacyjno-produkcyjną, która jest projektem organizacji procesu technologicznego dla danego wyrobu odzieżowego w konkretnych warunkach technicznych, − dokumentację przebiegu produkcji, która obejmuje między innymi: metryczkę obiegową załączoną do paczki wykrojów przekazywanej z krojowni do szwalni, kwit Wzór K-2 przychodowo – rozchodowy, który służy do przekazywania wykrojów do szwalni i gotowych wyrobów do magazynu. ………………….. Wzór K-2 Przedsiębiorstwo Kwit Nr__________ rozchodowo – przychodowy Zespół Nr …………… do Zespołu Nr………. do Magazynu ………. Nr wzoru …………… Asortyment ………………… Przekazano ilość Z tego w gatunkuWzrost rozm. Nr zlecenia Ogółem zn. jak. I II III Braki Razem ……….............. ……….............. …………........... data zdający przyjmujący
  • 39. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 37 − zawiera dokument kontrolny przepływu robót w toku w zespole produkcyjnym, w którym pracownik wytypowanego stanowiska pracy w grupie obróbkowej przekreśla numery w okienkach zawierających liczby od 1 do 1000. Przekreślone numery odpowiadają numerom wykonanych operacji. Istnieją na świecie nowoczesne rozwiązania organizacyjne do kontrolowania przebiegu produkcji w toku. Po wykonaniu pracy na danym stanowisku komputer samoczynnie rejestruje narastającą liczbę operacji. Dane o wykonanej pracy są przekazywane do bazy danych oraz do wyliczenia zarobków pracownika, − dokumentację zarobkową, która zawiera cennik robocizny bezpośredniej, opracowany na podstawie podziału technologicznego zabiegów dla danego wzoru odzieży i kartę pracy z określonego zlecenia produkcyjnego lub zapisu komputerowego dla akordu indywidualnego. W przypadku akordu zbiorowego np. w krojowni wypełnia się dokument wykonania pracy dla zespołu oraz sporządza się zestawienie z podziałem zarobku między pracowników według liczby przepracowanych godzin i grupy zaszeregowania, − dokumentację klasyfikacji jakościowej gotowych wyrobów odzieżowych przekazywanych do magazynu oraz zawierająca informacje dotyczące oceny pracy brakarzy wyrobów gotowych i jakości wyrobów sprzedanych, reklamowanej przez odbiorców, − dokumentację kosztów wytwarzania odzieży, która służy do oceny rentowności danego wyrobu. Dokumentacja organizacyjno-produkcyjna wyrobu odzieżowego określa: − liczbę osób uczestniczących bezpośrednio w realizacji procesu technologicznego, − zakres prac na każdym stanowisku pracy, − kolejność wykonywanych prac w zespole produkcyjnym, − czas niezbędny na wykonanie danej pracy, − wyposażenie stanowisk pracy w maszyny i urządzenia, − rozmieszczenie stanowisk pracy na salach produkcyjnych. Dokumentację organizacyjno-produkcyjną opracowuje się na podstawie dokumentacji techniczno-technologicznej danego wzoru odzieżowego, normatywów czasu pracy zabiegów technologicznych niezbędnych do wykonania danego wzoru odzieży, uszytego wzoru odzieży, ustalonego systemu organizacji produkcji oraz istniejących w zakładzie warunków techniczno- organizacyjnych. Dokumentacja organizacyjno-produkcyjna zawiera następujące dokumenty: − chronologiczne zestawienie zabiegów technologicznych, − podział procesu technologicznego i wyposażenia stanowisk pracy, − wykres równomiernego obciążenia stanowisk pracy, − plan rozmieszczenia stanowisk pracy, − kartę operacji. Chronologiczne zestawienie zabiegów technologicznych (tabela 5) opracowuje się dla wydziałów: krojowni, szwalni, prasowalni i wykończalni. W dokumencie tym wpisuje się wszystkie zabiegi technologiczne niezbędne do wykonania danego wyrobu odzieżowego według kolejności ich występowania w procesie produkcji. Chronologiczne zestawienie zabiegów technologicznych wykonuje się dwoma sposobami: − dla systemów organizacji produkcji odzieży, w których występują zespoły obróbkowe, montażowe i wykończeniowe, chronologiczne zestawienie sporządza się oddzielnie dla każdego elementu odzieży np. dla przodów, tyłu, rękawów. Wyżej wymieniony sposób dotyczy takich systemów organizacji produkcji jak: synchro, potok z synchronizowanymi grupami obróbkowymi i taśmy sekcyjnej. − dla systemu taśmowego chronologiczne zestawienie opracowuje się bez podziału na elementy składowe wyrobu odzieżowego jedynie wyszczególnia się wszystkie zabiegi
  • 40. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 38 technologiczne niezbędne do wykonania danej sztuki odzieży według kolejności ich występowania w procesie produkcji. Następnie ustala się normę czasu wykonania poszczególnych zabiegów technologicznych. Najczęściej podstawą do ustalenia normy czasu służą branżowe normatywy czasu konfekcjonowania zawarte w katalogach czasów konfekcjonowania lub norma czasu wykonania ustalona jest przy szyciu wtórowzorów lub próbnych partii wyrobów odzieżowych w danym zakładzie odzieżowym. W tabeli wpisuje się w oddzielnych kolumnach normy czasowe zabiegów technologicznych ręcznych i maszynowych. Suma czasów wszystkich zabiegów technologicznych określa normowany czas wykonania danego wyrobu odzieżowego. W ostatniej kolumnie tabeli wpisuje się dane dotyczące wyposażenia stanowiska pracy. Przykład chronologicznego zestawienia zabiegów technologicznych bluzki damskiej (rys. 4) opracowano na podstawie rysunków technologicznych i przekrojów szwów (rys. 5 i 6) – opracowanie własne. W praktyce coraz częściej opis słowny wykonania operacji technologicznej wyrobu odzieżowego zastępuje się sposobem graficznym: rysunki technologiczne wyrobów odzieżowych, przekroje węzłów technologicznych i przekroje szwów. Rys. 4. Rysunek modelowy bluzki damskiej.
  • 41. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 39 Rys. 5. Rysunek technologiczny bluzki damskiej (przód) i przekroje szwów (węzłów technologicznych).
  • 42. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 40 Rys. 6. Rysunek technologiczny bluzki damskiej (tył) i przekroje szwów (węzłów technologicznych).
  • 43. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 41 Tabela 5. Chronologiczne zestawienie zabiegów technologicznych bluzki damskiej. Norma czasu [min/100] Nr zabiegu Nazwa zabiegu technologicznego Ręczne Maszynowe Rodzaj maszyn i urządzeń 1 2 3 4 5 1 2 3 I Szykowanie wykrojów Sprawdzenie elementów wyrobu pod względem ilościowym i jakościowym Numerowanie wykrojów Kompletowanie elementów bluzki damskiej i dostarczenie ich na stanowiska pracy 0,65 0,85 1,20 – – – Przyrząd do numerowania wykrojów Stół Razem 2,70 – 4 5 6 7 8 II Obróbka klejowa Przyklejenie wkładu klejowego do wierzchniego kołnierza Przyklejenie wkładu klejowego do spodniej stójki Przyklejenie wkładu klejowego do wierzchniej części mankietu (x2) Przyklejenie wkładu klejowego do górnej części kieszeni (x2) Przyklejenie wkładu klejowego do plis przodu (x2) – – – – – 0,50 0,54 0,54 0,55 0,72 Prasa do klejenia Prasa do klejenia Prasa do klejenia Prasa do klejenia Prasa do klejenia Razem – 2,75 9 10 11 12 13 14 15 III Kołnierz i stójka Zszycie kołnierza Ścięcie naroży Wywrócenie kołnierza Stębnowanie krawędzi kołnierza Zszycie stójki z kołnierzem Wywinięcie stójki Prasowanie kołnierza – 0,27 0,45 – – 0,22 0,33 1,40 – – 0,80 1,38 – – Stębnówka Nożyce Przyrząd do formowania naroży Stębnówka Stębnówka Przyrząd do formowania naroży Żelazko elektryczno- parowe Razem 1,27 3,58 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 IV Mankiet, kieszeń, rękaw Zszycie boków mankietów Wywrócenie i wyrównanie mankietów Prasowanie mankietów Podwinięcie i przestębnowanie górnej krawędzi kieszeni Zaprasowanie szwów boków kieszeni według szablonu Obrzucenie jednej krawędzi plisek rozporka Przyszycie plisek do krawędzi rozporków w rękawach Przewinięcie i zaprasowanie krawędzi rozporków w rękawach Przestębnowanie plisek wzdłuż szwów zszycia z rękawem Przestębnowanie krawędzi plisek – 0,60 0,30 – 0,43 – – 0,61 – - 1,20 - - 0,35 - 1,40 2,15 - 0,96 1,57 Stębnówka Przyrząd do formowania naroży Żelazko elektryczno- parowe, Stół prasowalniczy Stębnówka Żelazko elektryczno- parowe, Stół prasowalniczy Overlock Stębnówka Żelazko elektryczno- parowe, Stół prasowalniczy Stębnówka Stębnówka
  • 44. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 42 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 Nacięcie górnej części rozporka Zszycie plisek w górnej ich części Zszycie górnych brzegów plisek z rękawem Obrzucenie krawędzi zszycia plisek z rękawem Zamocowanie plisek Zszycie rękawów Obrzucenie krawędzi zszycia rękawów Stębnowanie krawędzi zszycia rękawów Zaprasowanie szwów rękawów Odszycie wierzchniej części mankietu z rękawem Podwinięcie i przestębnowanie mankietów 0,20 - - - - - - - 0,50 - - - 0,50 1,15 0,60 2,27 2,45 2,05 2,29 - 1,98 2,38 Nożyce Stębnówka Stębnówka Overlock Stębnówka Stębnówka Overlock Stębnówka Żelazko elektryczno - parowe, Stół prasowalniczy Stębnówka Stębnówka Razem 2,64 23,30 37 38 39 V Tył Doszycie karczka do tyłu bluzki Obrzucenie krawędzi zszycia karczka z tyłem bluzki Stębnowanie karczka na linii zszycia z tyłem - - - 1,50 1,30 0,89 Stębnówka Overlock Stębnówka Razem - 3,69 40 41 42 43 44 45 46 47 48 VI Przód Zszycie zaszewek piersiowych Zaprasowanie zaszewek piersiowych do dołu Obrzucenie jednej krawędzi plis zapięcia Doszycie plis z krawędziami przodów Przewinięcie i zaprasowanie krawędzi plis Stębnowanie plis wzdłuż krawędzi zszycia z przodami Stębnowanie plis wzdłuż krawędzi przodów Oznaczenie miejsca przyszycia kieszeni według szablonu Naszycie kieszeni do przodów bluzki - 0,65 - - 1,50 - - 0,83 - 0,82 - 1,65 2,27 - 1,83 1,73 - 2,28 Stębnówka Żelazko elektryczno- parowe, Stół prasowalniczy Overlock Stębnówka Żelazko elektryczno- parowe, Stół prasowalniczy Stębnówka Stębnówka Szablon pomocniczy, kreda Stębnówka Razem 2,98 10,58 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 VII Montaż Zszycie boków bluzki z podłożeniem wszywki etykiety wewnętrznej i łatki Zszycie barków bluzki Obrzucenie barków bluzki Obrzucenie boków bluzki Stębnowanie barków bluzki Stębnowanie boków bluzki Obrzucenie dołu bluzki Podwinięcie i przestębnowanie dołu bluzki Wszycie rękawów do podkroju pach Obrzucenie krawędzi wszycia rękawów Stębnowanie wzdłuż wszycia rękawów - - - - - - - - - - - 1,92 0,83 0,94 1,76 0,82 1,87 1,12 1,82 2,56 1,63 2,36 Stębnówka Stębnówka Overlock Overlock Stębnówka Stębnówka Overlock Stębnówka Stębnówka Overlock Stębnówka
  • 45. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 43 60 61 Wszycie wierzchniej stójki do podkroju szyi wraz z podłożeniem firmowej wszywki Podwinięcie i przestębnowanie stójki - - 2,75 2,98 Stębnówka Stębnówka Razem - 23,36 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 VIII Wykończenie Oznaczenie miejsc wykonania dziurek w przodzie według szablonów (6 szt.) Oznaczenie miejsc wykonania dziurek w pliskach rękawów (2 szt.) Oznaczenie miejsc wykonania dziurek w mankietach (4 szt.) Wykonanie dziurek w przodzie według oznaczeń Wykonanie dziurek w pliskach rozporków według oznaczeń (2szt.) Wykonanie dziurek w mankietach według oznaczeń (4 szt.) Oznaczenie miejsc przyszycia guzików w przodzie według szablonu (6 szt.) Oznaczenie miejsc przyszycia guzików w pliskach rozporków według szablonu (2 szt.) Oznaczenie miejsc przyszycia guzików w mankietach według szablonu (4 szt.) Przyszycie guzików w przodzie według oznaczeń (6 szt.) Przyszycie guzików w pliskach rozporków według oznaczeń (2 szt.) Przyszycie guzików w mankietach według oznaczeń (4 szt.) Przyszycie zapasowego guzika do łatki Oczyszczenie bluzki z nici i odklejenie numerków kontrolnych Prasowanie końcowe bluzki damskiej 0,90 0,30 0,60 - - - 1,08 0,36 0,72 - - - - 1,08 2,30 - - - 2,40 0,80 1,60 - - - 2,28 0,76 1,52 0,36 - - Szablon pomocniczy, kreda Szablon pomocniczy, kreda Szablon pomocniczy, kreda Dziurkarka Dziurkarka Dziurkarka Szablon pomocniczy, kreda Szablon pomocniczy, kreda Szablon pomocniczy, kreda Guzikarka Guzikarka Guzikarka Guzikarka Nożyce, stół Żelazko elektryczno- parowe, Stół prasowalniczy Razem 7,34 9,36 77 78 79 IX Pakowanie Zapięcie guzików (12 szt.) Składanie, etykietowanie i pakowanie bluzki Kompletowanie bluzek damskich według wielkości 1,09 0,90 0,30 - - - Stół Stół, worek foliowy, wieszak - Razem 2,29 - 19,09 76,98Łączny normowany czas wykonywania bluzki damskiej 96,07 Podział procesu technologicznego i wyposażenie stanowisk pracy (tabela 7) przedstawia zadania produkcyjne dla każdego stanowiska pracy w projektowanym zespole produkcyjnym. Zadania dla stanowisk pracy powinny być przydzielone zgodnie z zasadami przyjętej organizacji pracy np. operacje technologiczne dla określonego stanowiska powinny być jednorodne, czas ich wykonania zgodny z rytmem pracy zespołu produkcyjnego lub wielokrotny rytmowi, wielkości odchylenia czasu wykonywania operacji organizacyjnej od planowanego rytmu pracy zespołu może się różnić 10÷20%. Dokument ten opracowuje się na podstawie chronologicznego zestawienia zabiegów technologicznych. Rytm pracy zespołu wylicza się według wzoru:
  • 46. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 44 N T R n = gdzie: R – rytm pracy zespołu [min], nT – normowany czas wykonywania wszystkich zabiegów technologicznych danego wyrobu odzieżowego [min], N – planowana liczba osób zespołu produkcyjnego jednej zmiany roboczej. Liczbę pracowników w poszczególnych grupach obróbkowych wylicza się według wzoru: R T N nI I = gdzie: IN – liczba pracowników I grupy obróbkowej, nIT – czas wykonania I elementu wyrobu odzieżowego lub elementów wyrobu odzieżowego I grupy obróbkowej [min], R – rytm pracy zespołu [min]. Podobnie należy postępować podczas wyliczania liczby pracowników w pozostałych grupach obróbkowych, montażowych i wykończeniowych. Dopuszczalne odchylenia czasu wykonywania operacji organizacyjnej od rytmu pracy zespołu dla zespołu wielosekcyjnego wylicza się według wzoru: Przykład: wielkość odchylenia od rytmu pracy zespołu wynosi ± 15% tRR tRR += −= max min )15,0( )15,0( max min ⋅+= ⋅−= RRR RRR gdzie: minR – rytm pracy zespołu minimalny [min], maxR – rytm pracy zespołu maksymalny [min], R – rytm pracy zespołu [min]. t – dopuszczalne odchylenie czasu trwania operacji technologicznej od rytmu pracy zespołu [min]. Liczba osób na równoległych stanowiskach pracy oznacza dwóch lub więcej pracowników, którzy wykonują tę samą operację organizacyjną np. wszywanie kołnierza do podkroju szyi. Wylicza się według wzoru: R t N w = N – liczba pracowników, którzy wykonują daną operację organizacyjną na stanowiskach równoległych, w t – czas wykonywania danej operacji organizacyjnej [min.] R – rytm pracy zespołu. Przykład opracowanego podziału procesu technologicznego i wyposażenia stanowisk pracy przedstawiono w tabeli – opracowanie własne (dane: nT =96,07 min z chronologicznego zestawienia zabiegów technologicznych bluzki damskiej w poradniku dla ucznia, N =40 pracowników). Ustalenie rytmu pracy zespołu produkcyjnego N T R n =
  • 47. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 45 [min]4,2 40 07,96 ==R tRR tRR += −= max min min76,2)15,04,2(4,2 min04,2)15,04,2(4,2 max min =⋅+= =⋅−= R R Tabela 6. Granice rytmu pracy zespołu na równoległych stanowiskach pracy [min]. Liczba osób wykonująca operację organizacyjną minR R maxR 1 2,04 2,4 2,76 2 4,08 4,8 4,52 3 6,12 7,2 8,28 4 8,16 9,6 11,04 Asortyment: Bluzka damska System organizacji produkcji odzieży: Potok z synchronizowanymi zespołami obróbkowymi Rytm pracy zespołu: 2,39 min Tabela 7. Przykładowy podział procesu technologicznego i wyposażenia stanowisk pracy [opracowanie własne] Norma czasu ] 100 min [ Zabiegów technolog. Nr operacji Nr zabiegu Wyszczególnienie zabiegów technologicznych Ręcznych Maszynowych Operacji Liczba osób Wyposażenie stanowiska pracy 1 2 3 4 5 6 7 8 1 1 2 3 I Szykowanie wykrojów i obróbka klejowa Sprawdzenie elementów wyrobu odzieżowego pod względem jakościowym i ilościowym Numerowanie wykrojów Kompletowanie elementów bluzki damskiej i dostarczenie ich na stanowiska pracy 0,65 0,85 1,20 - 2,70 1 Stół Przyrząd do numerowania wykrojów 2 4 5 6 7 8 Przyklejenie wkładu klejowego do wierzchniego kołnierza Przyklejenie wkładu klejowego do spodniej stójki Przyklejenie wkładu klejowego do wierzchniej części mankietu (x2) Przyklejenie wkładu klejowego do górnej części kieszeni (x2) Przyklejenie wkładu klejowego do plis przodu 0,50 0,44 0,54 0,55 0,72 2,75 1 Prasa do klejenia
  • 48. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 46 3 9 16 II Grupa drobnych elementów Zszycie kołnierza Zszycie boków mankietów 1,40 1,20 2,60 1 Stębnówka 4 10 11 17 47 Ścięcie naroży Wywrócenie kołnierza Wywrócenie i wyrównanie mankietów Oznaczenie miejsca przyszycia kieszeni według szablonu 0,27 0,45 0,60 0,83 2,15 1 Nożyce Przyrząd do formowania naroży 5 12 13 19 Stębnowanie krawędzi kołnierza Zszycie stójki z kołnierzem Podwinięcie i przestębnowanie górnej krawędzi kieszeni 0,80 1,38 0,35 2,53 1 Stębnówka 6 37 40 III Grupa przodów, tyłów i rękawów Doszycie karczka z tyłem bluzki Zszycie zaszewek piersiowych 1,50 0,82 2,32 1 Stębnówka 7 21 38 42 Obrzucenie jednej krawędzi plisek rozporka Obrzucenie krawędzi zszycia karczka z tyłem bluzki Obrzucenie jednej krawędzi plis zapięcia 1,40 1,30 1,65 4,35 2 Overlock 8 22 Przyszycie plisek do krawędzi rozporków w rękawach 2,15 2,15 1 Stębnówka 9 43 Doszycie plis z krawędziami przodów 2,27 2,27 1 Stębnówka 10 31 Zszycie rękawów 2,45 2,45 1 Stębnówka 11 14 15 18 20 23 34 Wywinięcie stójki Prasowanie kołnierza Prasowanie mankietów Zaprasowanie szwów bocznych kieszeni według szablonu Przewinięcie i zaprasowanie krawędzi rozporków w rękawach Zaprasowanie szwów rękawów 0,22 0,33 0,30 0,43 0,61 0,50 2,39 1 Przyrząd do formowania naroży Żelazko elektryczno- parowe, stół prasowalniczy
  • 49. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 47 12 24 25 26 27 28 Przestębnowanie plisek wzdłuż szwów zszycia z rękawem Przestębnowanie plisek wzdłuż krawędzi złożenia Nacięcie górnej części rozporka Zszycie plisek w górnej ich części Zszycie górnych brzegów plisek z rękawami 0,20 0,96 1,57 0,50 1,15 4,38 2 Stębnówka Nożyce 13 29 32 Obrzucenie krawędzi zszycia plisek z rękawem Obrzucenie krawędzi zszycia rękawów 0,60 2,05 2,65 1 Overlock 14 30 Zamocowanie plisek 2,27 2,27 1 Stębnówka 15 33 Stębnowanie krawędzi zszycia rękawów 2,29 2,29 1 Stębnówka 16 35 36 Odszycie wierzchniej części mankietu z rękawem Podwinięcie i przestębnowanie mankietów 1,98 2,38 4,36 2 Stębnówka 17 41 44 Zaprasowanie zaszewek piersiowych do dołu Przewinięcie i zaprasowanie krawędzi plis 0,65 1,50 2,15 1 Żelazko elektryczno- parowe, stół prasowalniczy 18 39 45 46 Stębnowanie karczka na linii zszycia z tyłem Stębnowanie plis wzdłuż krawędzi zszycia z przodami Stębnowanie plis wzdłuż krawędzi przodów 0,89 1,83 1,73 4,45 2 Stębnówka 19 48 Naszycie kieszeni do przodów bluzki 2,28 2,28 1 Stębnówka 20 49 50 IV Grupa montażu Zszycie szwów boków bluzki z podłożeniem wszywki, etykiety wewnętrznej i łatki Zszycie barków bluzki 1,92 0,83 2,75 1 Stębnówka 21 51 52 Obrzucenie krawędzi barków bluzki Obrzucenie boków bluzki 0,94 1,76 2,70 1 Overlock 22 57 Wszycie rękawów do podkroju pach 2,56 2,56 1 Stębnówka 23 53 Stębnowanie barków bluzki 0,82 2,69 1 Stębnówka
  • 50. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 48 54 Stębnowanie boków bluzki 1,87 24 55 58 Obrzucenie dołu bluzki Obrzucenie krawędzi wszycia rękawów 1,12 1,63 2,75 1 Overlock 25 59 Stębnowanie wzdłuż wszycia rękawów 2,36 2,36 1 Stębnówka 26 60 Wszycie wierzchniej stójki do podkroju szyi wraz z podłożeniem firmowej wszywki 2,75 2,75 1 Stębnówka 27 56 61 Podwinięcie i przestębnowanie dołu bluzki Podwinięcie i przestębnowanie stójki 1,82 2,98 4,80 2 Stębnówka 28 75 62 63 64 V Grupa wykończeniowa Oczyszczenie bluzki z nici i odklejenie numerków kontrolnych Oznaczenie miejsc wykonania dziurek w przodzie według szablonu (6 szt.) Oznaczenie miejsc wykonania dziurek w pliskach rozporków według szablonu Oznaczenie miejsc wykonania dziurek w mankietach według szablonu 0,95 0,90 0,30 0,60 2,75 1 Nożyce, szablon pomocniczy, kreda 29 65 66 67 Wykonanie dziurek w przodzie według oznaczeń (6szt.) Wykonanie dziurek w pliskach rozporków według oznaczeń (2szt.) Wykonanie dziurek w mankietach według oznaczeń (4 szt.) 2,40 0,80 1,60 4,80 2 Dziurkarka 30 68 69 70 Oznaczenie miejsc przyszycia guzików w przodzie według szablonu (6 szt.) Oznaczenie miejsc przyszycia guzików w pliskach rozporków według szablonu (2 szt.) Oznaczenie miejsc przyszycia guzików w mankietach według szablonu (4 szt.) 1,08 0,36 0,72 2,16 1 Szablon pomocniczy, kreda
  • 51. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 49 31 71 72 73 74 Przyszycie guzików w przodzie według oznaczeń (6 szt.) Przyszycie guzików w pliskach rozporków według oznaczeń (2 szt.) Przyszycie guzików w mankietach według oznaczeń (4 szt.) Przyszycie zapasowego guzika do łatki 2,28 0,76 1,52 0,36 4,92 2 Guzikarka 32 76 Prasowanie końcowe bluzki damskiej 2,30 2,30 1 Żelazko elektryczno- parowe, stół prasowalniczy 33 77 78 79 VI Grupa pakowania Zapięcie guzików (12 szt.) Składanie, etykietowanie i pakowanie bluzki Kompletowanie bluzek damskich według wielkości 1,09 0,90 0,30 2,29 1 Worek foliowy, wieszak Razem 19,09 76,62 95,71 40 Podział procesu stanowi podstawę do uruchomienia produkcji i kierowania pracą w zespole produkcyjnym. Wykres równomiernego obciążenia stanowisk pracy opracowuje się na podstawie podziału procesu technologicznego. Wykres ten pozwala szybko w sposób wizualny dokonać oceny prawidłowości sporządzonego podziału procesu technologicznego. Przykład wykresu równomiernego obciążenia stanowisk pracy przedstawia rysunek 7 (opracowanie własne). Legenda: Operacje ręczne Operacje prasowalnicze maszynowe Operacje prasowalnicze ręczne Operacje maszynowe – pozostałe Rys. 7. Wykres równomiernego obciążenia stanowisk pracy.
  • 52. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 50 Z wyżej przedstawionego wykresu obciążenia stanowisk pracy wynika, że czas wykonania wszystkich operacji organizacyjnych nie przekracza dopuszczalnej granicy rytmów: minimalnego i maksymalnego (2,03÷2,75 min). Podział procesu technologicznego na operacje organizacyjne w przedstawionym przykładzie opracowano prawidłowo. Plan rozmieszczenia stanowisk pracy Na podstawie planu podziału procesu technologicznego i wyposażenia stanowisk pracy projektuje się plan rozmieszczenia stanowisk pracy i grup obróbkowych w skali 1:50 lub 1:100. Wielkości powierzchni użytkowej pomieszczeń produkcyjnych ustala się na podstawie wskaźników normatywnych lub średnich wielkości dla poszczególnych stanowisk. Średnie wskaźniki powierzchni użytkowej, wymaganej dla jednego stanowiska pracy w: − szwalni odzieży lekkiej f = 4,5÷8 m2 , − szwalni odzieży ciężkiej f = 4,5÷12 m2 , − prasowalni odzieży lekkiej f = 10÷15 m2 , − prasowalni odzieży ciężkiej f = 15÷20 m2 [2, s. 254] Powierzchnię sali produkcyjnej wylicza się według wzoru: fNSs ⋅= gdzie: N – liczba pracowników zatrudnionych w szwalni na jednej zmianie, sS – powierzchnia użytkowa szwalni [m2 ], f – wskaźnik powierzchni użytkowej na jedno stanowisko w szwalni [m2 ]. W tym przypadku wielkość zespołu (N) dostosowuje się do dysponowanej powierzchni użytkowej sali produkcyjnej (Ss). Plan ustawienia stanowisk pracy w zespole produkcyjnym projektuje się w następującej kolejności: − na arkuszu papieru należy narysować plan sali produkcyjnej (długość i szerokość sali produkcyjnej) i zaznaczyć wszystkie przedmioty na stale umiejscowione, np. filary, okna, drzwi, gniazda wtykowe, − zaplanować drogi transportu przedmiotów pracy (wykrojów, półfabrykatów, wyrobów gotowych) i ustalić odpowiedni rodzaj przenośników i wieszako – wózków oraz typowego sprzętu do transportu międzyoperacyjnego, wybrać kierunki przebiegu dróg transportowych między grupami obróbkowymi, − ustalić wymiary maszyn i urządzeń odzieżowych, stołów przenośnikowych, stołów pomocniczych innego sprzętu, − rozmieścić maszyny i urządzenia szwalnicze, prasowalnicze oraz stoły zgodnie z zasadami międzyoperacyjnego przekazywania elementów, które są charakterystyczne dla poszczególnych systemów organizacji produkcji odzieży w szwalni. − Najpierw należy ustawić stoły taśmowe następnie rozmieścić maszyny, stoły prasowalnicze, stoły do prac ręcznych i inne sprzęty, − sprawdzić prawidłowość zaprojektowanego planu ustawienia stanowisk pracy i przebiegu procesu technologicznego na stanowiskach, w grupach i w całym zespole, − sprawdzić szerokość głównego traktu komunikacyjnego wzdłuż lub wszerz sali produkcyjnej (1,5÷2,2 m), szerokość dróg transportowych miedzy grupami obróbkowymi (1,2 m) oraz wielkość odstępów od słupów (0,3÷0,5) i od ścian (1,0÷1,2 m). Wszystkie maszyny i urządzenia powinny być oznaczone umownymi symbolami i numerami stanowisk pracy. Rysunek 8 przedstawia przykładowy plan rozmieszczenia stanowisk pracy przy szyciu bluzki damskiej systemem potok z synchronizowanymi zespołami obróbkowymi. Do obliczeń i opracowania projektu przyjęto dane z przykładów podanych w poradniku dla
  • 53. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 51 ucznia. Powierzchnię sali produkcyjnej należy wyliczyć według wzoru podanego w poradniku dla ucznia mając dane: f = 8[m2 ]; N = 40 osób. fNSs ⋅= 320840 =⋅=sS [m2 ] Szerokość sali produkcyjnej H=12 [m] (założono w przykładzie), a długość sali produkcyjnej wyliczono według wzoru: H S L s = gdzie: L – długość sali produkcyjnej w [m] sS – powierzchnia sali produkcyjnej w [m2 ] H – szerokość sali produkcyjnej w [m] 7,26 12 320 ==L [m] Tabela 8. Przykładowe zestawienie maszyn i urządzeń [opracowanie własne]. Lp. Nazwa maszyny i urządzenia Ilość 1 Maszyna stębnowa 22 2 Maszyna obrzucająca – overlock 3-nitkowy 5 3 Dziurkarka 2 4 Guzikarka 2 5 Prasa do klejenia – klejarka 1 6 Żelazko elektryczno-parowe 3 7 Stół prasowalniczy 3 8 Stół do prac ręcznych 5 9 Przyrząd do numerowania wykrojów 1 10 Przyrząd do formowania naroży 1 Tabela 8 – zestawienie maszyn i urządzeń jest dokumentem pomocniczym, który ułatwia projektowanie planu rozmieszczenia stanowisk pracy. W przykładowym projekcie rozmieszczenia stanowisk pracy szycia bluzki damskiej. W systemie potok z synchronizowanymi zespołami obróbkowymi zaprojektowano cykl produkcyjny zamknięty. W zespole produkcyjnym zaplanowano sześć zespołów: − I Szykowanie wykrojów i obróbka klejowa, − II Grupa drobnych elementów, − III Grupa przodów, tyłu i rękawów, − IV Grupa montażu, − V Grupa wykończeniowa, − VI Grupa pakowania.
  • 54. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 52 Legenda: kompletowacz dziurkarka/ guzikarka szykowacz prasowanie ręczne stojące prasa do klejenia kontrola jakości regał na wykroje stół pomocniczy stębnówka stół pomocniczy prasowanie ręczne elementów wieszakowózek prasowanie ręczne wyrobów gotowych Rys. 8. Plan rozmieszczenia stanowisk pracy w systemie potok z synchronizowanymi zespołami obróbkowymi [opracowanie własne]
  • 55. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 53 Ponadto w zespole produkcyjnym przewidziano stanowiska pracy kompletowania elementów bluzki damskiej przed montażem oraz stanowisko kontroli jakości gotowej bluzki damskiej. W przypadku produkcji podobnych wzorów odzieży (bluzki damskiej) można wykorzystać opracowaną dokumentację organizacyjno – produkcyjną po wprowadzeniu odpowiednich zmian i uzupełnień. Typową dokumentację organizacyjno – produkcyjną dla wyrobów odzieżowych stosuje się najczęściej w krojowni. Karta operacji Karta operacji jest dokumentem, który zawiera niezbędne operacje dotyczące zadań produkcyjnych dla poszczególnych stanowisk pracy. Karta operacji jest wycinkiem podziału procesu technologicznego i spełnia funkcję informacyjną i instruktażową dla pracownika. Treść operacji organizacyjnej wpisana jest do karty operacji. W karcie operacji oprócz opisu wykonania zabiegów technologicznych przedstawia się dodatkowo na rysunkach instruktażowych przekroje szwów lub węzłów technologicznych. Przykład karty operacji (tabela 9). Tabela 9. Karta operacji [opracowanie własne]. Numer operacji organ. Numer zabiegu technol . Nazwa zabiegu technologicznego Czas trwania [min] Uwagi 1 2 3 4 5 18 39 45 46 Stębnowanie karczka na linii zszycia z tyłem Stębnowanie plis wzdłuż krawędzi zszycia z przodami Stębnowanie plis wzdłuż krawędzi przodów 0,89 1,83 1,73 Razem 4,45 Szczegółowy opis wykonania zabiegów Nr zabiegu Opis wykonania zabiegu technologicznego 39 45 46 Karczek przestębnować w odległości 0,5 cm od linii zszycia karczka z tyłem. Plisy przestębnować wzdłuż krawędzi zszycia plis z przodami po wierzchniej stronie plis w odległości 0,5 od linii zszycia plis z przodami Plisy przestębnować w odległości 0,5 cm od krawędzi przodu. Nr zabiegu Graficzny zapis zabiegów technologicznych 39 45 46 Stębnowanie karczka na linii przyszycia Stębnowanie plisy wzdłuż krawędzi zszycia z przodami Stębnowanie plis wzdłuż krawędzi przodów