We zitten midden in de energietransitie en duurzaamheid is niet meer weg te denken uit ons dagelijkse leven. Om de omslag naar een duurzame samenleving te maken, is het noodzakelijk om minder energie te gebruiken, benodigde energie uit duurzame bronnen op te wekken en fossiele brandstoffen zo efficiënt mogelijk in te zetten. Tijdens de Academielezing op woensdag 18 april licht Jack Doomernik, lector Smart Energy bij Avans Hogeschool, de ontwikkelingen op het gebied van de energietransitie en de bijgaande uitdagingen toe.
CO2-loos in 2050
De komende decennia gaat het energiesysteem op de schop, met als streven om in 2050 nagenoeg CO2-loos te zijn. Hoe dat precies gerealiseerd gaat worden is nog onduidelijk, maar het zal vrijwel zeker gepaard gaan met verdere elektrificatie van de maatschappij en met een veel groter aandeel variërende duurzame energiebronnen. Doomernik geeft tijdens de lezing tips hoe je zelf je energieverbruik kan verminderen.
de syllabus van de infoavond Warm Water heruitgevonden. Deze sessie vond plaats op 3 en 7 mei 2013, en was een organisatie van Bouwunie Antwerpen en Vlaams-Brabant
Conferentie energie-opslag en -distributie Berenschot
Het jaar 2016 bracht opnieuw vooruitgang in de energietransitie naar duurzaamheid. Berenschot heeft de belangrijke lessen uit zijn energieprojecten in 2016 op een rij gezet. Enkele komen aan de orde tijdens het congres Energieopslag & -distributie 2017
Nederlands Warmtepomp Congres 2016 - 1.1 Peter Wagener - Markt in cijfers, ka...Warmtepompen
'500.000 warmtepompen in 2020'. De ambities van de warmtepomp logen er niet om. In hoeverre deze doelstelling wordt gehaald is de vraag, maar feit is dat warmtepomptechnologie inmiddels populairder is dan ooit. In deze workshop wordt naar de huidige markt, maar vooral ook naar de (nabije) toekomst gekeken: waar liggen de komende jaren kansen voor installatiebedrijven?
We zitten midden in de energietransitie en duurzaamheid is niet meer weg te denken uit ons dagelijkse leven. Om de omslag naar een duurzame samenleving te maken, is het noodzakelijk om minder energie te gebruiken, benodigde energie uit duurzame bronnen op te wekken en fossiele brandstoffen zo efficiënt mogelijk in te zetten. Tijdens de Academielezing op woensdag 18 april licht Jack Doomernik, lector Smart Energy bij Avans Hogeschool, de ontwikkelingen op het gebied van de energietransitie en de bijgaande uitdagingen toe.
CO2-loos in 2050
De komende decennia gaat het energiesysteem op de schop, met als streven om in 2050 nagenoeg CO2-loos te zijn. Hoe dat precies gerealiseerd gaat worden is nog onduidelijk, maar het zal vrijwel zeker gepaard gaan met verdere elektrificatie van de maatschappij en met een veel groter aandeel variërende duurzame energiebronnen. Doomernik geeft tijdens de lezing tips hoe je zelf je energieverbruik kan verminderen.
de syllabus van de infoavond Warm Water heruitgevonden. Deze sessie vond plaats op 3 en 7 mei 2013, en was een organisatie van Bouwunie Antwerpen en Vlaams-Brabant
Conferentie energie-opslag en -distributie Berenschot
Het jaar 2016 bracht opnieuw vooruitgang in de energietransitie naar duurzaamheid. Berenschot heeft de belangrijke lessen uit zijn energieprojecten in 2016 op een rij gezet. Enkele komen aan de orde tijdens het congres Energieopslag & -distributie 2017
Nederlands Warmtepomp Congres 2016 - 1.1 Peter Wagener - Markt in cijfers, ka...Warmtepompen
'500.000 warmtepompen in 2020'. De ambities van de warmtepomp logen er niet om. In hoeverre deze doelstelling wordt gehaald is de vraag, maar feit is dat warmtepomptechnologie inmiddels populairder is dan ooit. In deze workshop wordt naar de huidige markt, maar vooral ook naar de (nabije) toekomst gekeken: waar liggen de komende jaren kansen voor installatiebedrijven?
Keynotesessie Olaf van Pruissen (TNO) Warmtepompen in de toekomstWarmtepompen
Warmtepompen staan niet alleen in de belangstelling vanwege de huidige toepassingsmogelijkheden bij duurzame woningbouwprojecten. Op verschillende locaties wordt praktijkonderzoek verricht naar de manier waarop warmtepompen in de toekomst kunnen bijdragen aan de overgang naar 'all electric' energievoorzieningen in steden en woonwijken. Architecten, adviseurs, woningcorporaties, installateurs, bouwbedrijven en gemeenten zullen in de komende tien jaar steeds meer rekening moeten houden met deze ontwikkeling.
Nederlands Warmtepomp Congres 2016 - Ronald Hennekeij - Duurzaam Bouwen: Ener...Warmtepompen
EnergieNul woningen worden zo toegepast dat er dan wel nul op de energierekening, dan wel er nul op de energiemeter uitkomt. Voor welke installatietechnische keuzes staat een bouw- of installatiebedrijf bij de realisatie hiervan? Welke rol speelt de warmtepomp daarbij? In deze workshop wordt hier aan de hand van een concreet praktijkvoorbeeld op ingegaan.
Nederlands Warmtepomp Congres 2016 - Ronald Schilt - Praktijkcase: integrale ...Warmtepompen
Het belang van de 'integrale' aanpak met behulp van een bouwteam wordt inmiddels breed onderkend. De praktijk blijkt soms echter weerbarstig. Aan de hand van een praktijkcase wordt in deze workshop geschetst hoe een project integraal wordt opgepakt en uitgevoerd, en wat deze manier van werken betekent voor het opgeleverde resultaat.
Op woensdag 26 juni 2019 brachten elf tweedejaarsstudenten Bouwkunde niveau 4 van ROC Friese Poort, op initiatief van Centrum Duurzaam, een bezoek aan Ameland. Daar maakten ze een excursie langs verschillende duurzame locaties op het eiland.
Lees het verhaal: https://www.centrumduurzaamfriesland.nl/nieuws/duurzame-excursie-naar-ameland-voor-roc-friese-poort-studenten-bouwkunde/
Pieter Hameetman, AM en Lars Falch, NUON. Sprekers bij 'Energietransitie: kansen voor bedrijfsleven en instellingen met Amsterdam Smart City' van 26-10-2011, georganiseerd door KennisKring Amsterdam en partners.
Keynotesessie Olaf van Pruissen (TNO) Warmtepompen in de toekomstWarmtepompen
Warmtepompen staan niet alleen in de belangstelling vanwege de huidige toepassingsmogelijkheden bij duurzame woningbouwprojecten. Op verschillende locaties wordt praktijkonderzoek verricht naar de manier waarop warmtepompen in de toekomst kunnen bijdragen aan de overgang naar 'all electric' energievoorzieningen in steden en woonwijken. Architecten, adviseurs, woningcorporaties, installateurs, bouwbedrijven en gemeenten zullen in de komende tien jaar steeds meer rekening moeten houden met deze ontwikkeling.
Nederlands Warmtepomp Congres 2016 - Ronald Hennekeij - Duurzaam Bouwen: Ener...Warmtepompen
EnergieNul woningen worden zo toegepast dat er dan wel nul op de energierekening, dan wel er nul op de energiemeter uitkomt. Voor welke installatietechnische keuzes staat een bouw- of installatiebedrijf bij de realisatie hiervan? Welke rol speelt de warmtepomp daarbij? In deze workshop wordt hier aan de hand van een concreet praktijkvoorbeeld op ingegaan.
Nederlands Warmtepomp Congres 2016 - Ronald Schilt - Praktijkcase: integrale ...Warmtepompen
Het belang van de 'integrale' aanpak met behulp van een bouwteam wordt inmiddels breed onderkend. De praktijk blijkt soms echter weerbarstig. Aan de hand van een praktijkcase wordt in deze workshop geschetst hoe een project integraal wordt opgepakt en uitgevoerd, en wat deze manier van werken betekent voor het opgeleverde resultaat.
Op woensdag 26 juni 2019 brachten elf tweedejaarsstudenten Bouwkunde niveau 4 van ROC Friese Poort, op initiatief van Centrum Duurzaam, een bezoek aan Ameland. Daar maakten ze een excursie langs verschillende duurzame locaties op het eiland.
Lees het verhaal: https://www.centrumduurzaamfriesland.nl/nieuws/duurzame-excursie-naar-ameland-voor-roc-friese-poort-studenten-bouwkunde/
Pieter Hameetman, AM en Lars Falch, NUON. Sprekers bij 'Energietransitie: kansen voor bedrijfsleven en instellingen met Amsterdam Smart City' van 26-10-2011, georganiseerd door KennisKring Amsterdam en partners.
Lucht water warmtepomp in bestaande bouw nibe | Duurzaam Doen Lezing Centrum ...duurzame verhalen
Hoe kunnen we inspelen op het nieuwe klimaatverdrag van Parijs? Op de Duurzaam Doen Lezing van dinsdag 15 december 2015 lieten Ronald Scheffer van Nobe en Janna Mirck van SolarEdge nieuwe ontwikkelingen zien op het gebied van warmtepompen, zonne-energie en energieopslag. Met een korte lezing van 20 minuten deelden zij technische innovaties met ruim 60 belangstellende bedrijven, studenten en docenten. ‘Je moet niet elke dag blijven doen wat je gisteren deed’, benadrukte Roeland Westra, projectleider Centrum Duurzaam.’ Alleen dan kunnen we nieuwe duurzame technieken toepassen en meewerken aan het realiseren van de doelstellingen in het nieuwe klimaatverdrag.’
Klik door voor het volledige bericht:
<a>www.centrumduurzaamfriesland.nl/nieuws/duurzame-kansen-in...</a>
Werelddag van de Stedenbouw 2017 | Vergroening warmtevoorziening Vlaamse huis...Els Brouwers
Werelddag van de Stedenbouw | 16 november 2017 | Thor Park Genk. Studie over de toekomst van warmtevoorziening in Vlaanderen. Door Wouter Cyx (Kelvin Solutions)
Hybride warmtepompen in de sociale woningbouw - inleiding en techniekMartin Horstink
Hoe kan de hybride warmtepomp bijdragen aan de verduurzaming van de woningvoorraad van corporaties? In deze presentatie uitleg over wat een (hybride) warmtepomp is, welke typen er zijn en de mogelijkheden voor een CO2-neutraal en aardgasloos corporatiebestand met (hybride) warmtepompen.
Berenschot, DNV GL en BDH hebben voor Gasunie en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland onderzoek gedaan naar het flexibiliteitspotentieel van de hybride warmtepomp. Door slim gestuurde hybride warmtepompen is overbelasting in het elektriciteitsnet geheel te vermijden.
2k. Van gas los in de praktijk: ik krijg stadswarmte! - Saskia Wantia (Het Co...Het ConsultancyHuis
"Van gas los" is een belangrijk thema, sinds is besloten dat de gaskraan in Groningen dicht moet en we onze CO2-uitstoot willen beperken. Het aansluiten van bestaande woningen op stadswarmte is één van de mogelijkheden om dit te doen. Maar wat is stadswarmte, hoe duurzaam is het en wat betekent de overgang van gas naar warmte voor de bewoners zelf? Kom luisteren voor een inkijkje in de wereld van warmte!
Saskia Wantia (Het ConsultancyHuis)
Knowledge Sessie @ Het ConsultancyHuis, Utrecht 7 mei 2019
De kosten van het energieakkoord (2019) - Stichting MWBWouter de Heij
see also : www.food4innovations.blog
and
https://food4innovations.blog/2018/07/21/over-grote-getallen-en-de-nog-grotere-getallen-in-het-energie-en-klimaatdebat-en-vooral-over-energie-balans-versus-de-energie-consumptie-in-nederland/
and
https://food4innovations.blog/2018/08/19/ik-ben-niet-tegen-maar-ook-niet-voor-kernenergie-maar-laten-we-samen-eerst-eens-gaan-rekenen-waarschijnlijk-deel-1/
and more
Berenschot - Leren en ontwikkelen brochureBerenschot
De wereld verandert sneller dan ooit. Blijven leren en het ontwikkelen van kennis en vaardigheden is een eerste vereiste om als organisatie mee te kunnen bewegen met de veranderingen die op ons af komen. Leren is een continu proces, waarbij de werkcontext steeds belangrijker wordt en de leerbehoefte steeds persoonlijker. Dit vraagt om een goed doordachte aanpak van leren en ontwikkelen in organisaties.
Congres Succesvol de gemeentelijke organisatie vernieuwen - De workshopsBerenschot
Op 25 mei organiseert Berenschot het congres 'Succesol de gemeentelijke organisatie vernieuwen'. In deze presentatie vindt u de workshops die gegeven zullen worden. Meer informatie en aanmelden kan via www.berenschot.nl/gemeentelijke-opgaven
Onderzoek Internationale IT Innovaties in de Nederlandse CareBerenschot
Berenschot onderzocht zeven IT-innovaties in de zorg en hun mogelijke toepasbaarheid op de Nederlandse care sector.
In dit boekje staat een preview van de resultaten van dit onderzoek.
Ronde tafel zelforganisatie en ICT in de zorgBerenschot
Na een algemene inleiding over het onderwerp kregen deelnemers werkende principes aangereikt door Berenschot om zelforganisaties in de eigen praktijk vorm te geven. Verder werd een casus in de VVT behandeld en werden trends rond ICT in landurige zorg belicht. U kunt hier de presentatie van Berenschot downloaden.
Wennen aan wat gewoon is? 10 jaar het nieuwe werken bij de overheid.Berenschot
Wat leert 10 jaar Het Nieuwe Werken bij de overheid ons? Dit boekje beschrijft de resultaten van een serie openhartige gesprekken met verschillende gemeenten en provincies over HNW, en de ontwikkelingen en toepassing ervan.
Het jaarlijkse onderzoek van Berenschot en Elsevier, dat al sinds het begin van deze eeuw wordt uitgevoerd, biedt een overzicht van 257 functies plus beloningen. Samen vormen deze een dwarsdoorsnede van de bedragen die werkend Nederland verdiende in 2015.
De persvoorlichting in grote organisaties krijgt een nieuwe rol. Er is minder tijd en aandacht voor traditionele persvoorlichting. De aandacht verschuift naar direct contact met burgers en stakeholders, het communicatief ‘coachen’ van de medewerkers hierin en het brengen van eigen verhalen via de sociale media. Ook is er sprake van een ‘revival’ van de interne communicatie. Dit blijkt uit de benchmark Communicatie, welke is uitgevoerd door adviesbureau Berenschot in opdracht van Rijkswaterstaat. Aan de benchmark deden 13 grote organisaties mee.
Dutch Organizational Design - Het manifest voor organisatieontwerpBerenschot
Dutch Organizational Design is het manifest voor organisatieontwerp opgesteld door de organisatieontwerpers van Berenschot.
Dit manifest is hardcopy te verkrijgen via Christiaan Gort. Stuur een mailtje naar c.gort@berenschot.nl of bel het secretariaat op (030) 291 6834, dan krijgt u een exemplaar toegestuurd.
Kijk voor meer informatie op: http://www.berenschot.nl/expertise-diensten/organisatieontwerp/
Lean zonder zorgen: Hoe kan Lean helpen om vraagstukken in de zorg op te lossen?Berenschot
"Door het papierwerk heb ik te weinig tijd voor de cliënt."
"Roostering volgt medewerker en niet cliënt-behoefte."
"Met minder mensen moet ik meer cliënten met complexere vraagstukken helpen."
Herkent u één of meerdere van deze vragen? De adviseurs van Berenschot kunnen u helpen om met behulp van Lean deze vraagstukken op te lossen.
In deze presentatie leest u:
- Wat Lean eigenlijk is
- Waarom u Lean zou inzettten
- En hoe de adviseurs van Berenschot Lean gebruiken om uw vraagstukken op te lossen
1. Public
Waterstof in de gebouwde omgeving
1
Bert den Ouden, Sectorleider Energie
Presentatie voor H2 platform, 13 december 2019
13-12-2019
2. Public 2
Bert den Ouden, b.denouden@berenschot.nl
• MD / Sectorleider Energie, Berenschot
• Oprichter / voormalig CEO van Energiebeurs
Introductie
Energieteam Berenschot
• Roadmaps verduurzaming industrie
• Elektrificatie, Flexibiliteit en “power to X”
• Verduurzaming met warmtepompen
• Warmtenetten: rentabiliteit, vergroening, markten
• Regionale en gemeentelijke energietransitie
• Waterstof in warmtenetten, H-vision industrie
• Energiescenario’s: elektronen, moleculen, warmte
• Actualisering “Net voor de toekomst”
• Nieuwe waterstofprojecten begin 2020
INHOUD PRESENTATIE
• Elektronen en moleculen
• Hybride warmtetransitie
• Rol groen gas en waterstof
• H2 in warmtenetten
• H2 in individuele woningen
• Conclusies & wat is er nodig
3. Public
Het doel is “helder,” maar de weg er naar toe staat nog in de steigers
3
4. Public
Elektronen, Moleculen, of een tussenweg?
4
Elektronen Moleculen
WarmteMaximale inzet op elektrificatie
• Huizen worden elektrisch verwarmd
• Vervoer is elektrisch
• Industrie elektrificeert en gebruikt
waterstof opgewekt uit elektriciteit
• Landbouw verwarmd via geothermie
+ WKK
Schoon fossiel
• Huizen vooral worden verwarmd met
hybride (elektriciteit + groen gas)
• Vervoer is elektrisch of op waterstof
• Industrie gebruikt waterstof gemaakt
uit aardgas met CCS
• Landbouw verwarmd via geothermie
+ WKK
Maximale inzet op warmte
• Huizen worden voor een groot deel
verwarmd via warmtenetten
• Vervoer is elektrisch
• Industrie gebruikt en levert
restwarmte waar mogelijk, overig
deel op waterstof
• Landbouw gebruikt geothermie
6. Public
De verschillen zijn groot in opgesteld elektrisch vermogen
42
62
105
18
33
10
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
53
8
GW
8
8
Elektronen 2050
0
8
217
1
Warmtescenario
2050
26
29
Moleculen 2050
112
81
Overig
Piekvraag
Wind op Land
Wind op Zee
Zon PV
Waterstofcentrales
Gascentrales/WKK’s
Opgesteld elektrisch vermogen: warmtescenario
versus elektronen- en moleculenscenario’s
28 26
42
*N.B. De kosten van de Elektronen/Moleculen scenario’s waren berekend in een eerder onderzoek, met een vorige versie van het ETM. De nieuwe ETM versie, waarmee
het warmtescenario nu is doorgerekend, bevat meer recente data voor de kosten van energie-infrastructuur, gebaseerd op de laatste onderzoeken van netbeheerders.
Bij doorrekening hiermee zouden de kosten van de Elektronen en Moleculen scenario’s hoger worden, met grootste impact bij Elektronen.
Keuze 1: groot
aantal
windmolens
ook voor
groene
waterstof,
woningen op
‘all-electric’
Keuze 3: “blauwe”
waterstof uit gas+CCS,
woningen vooral op
hybride warmtepomp
met groen gas of
waterstof
Keuze 2: groot
aantal
warmtenettten
In alle scenario’s is
waterstof
wezenlijk, met
verschillende
bron…
7. Public
Dit uit zich ook in de kosten…
22
45
38
31
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
2015 Elektronen
2050
Warmtescenario
2050
Moleculen
2050
In mrd euro
Kosten van de hele energievoorziening in miljard euro/jaar
Scenario Aardgas-
verbruik
m3/jaar
2015 38
Elektronen 2050 0
Moleculen 2050 36
Warmtescenario
2050
6
Meest
‘hernieuwbaar’
Minst
‘hernieuwbaar’
8. Public
0
10.000
20.000
30.000
40.000
Centrales Zon Wind Totale E-vraag
De grootste uitdaging: leveringszekerheid?
8
Megawatt
30 jan. 31 jan. 1 feb. 2 feb. 3 feb. 4 feb. 5 feb.
5,7 GW
De beschikbaarheid van accucapaciteit heeft (afhankelijk van de elektriciteitsprijs) mogelijk waarde
vanwege (15%) minder export en curtailment. Hierbij wordt uitgegaan van 8,2 GW (gelijk aan 30% van
de accucapaciteit van al het EV).
De duurzame
energievoorziening zorgt
voor overschotten…
En tekorten…
9. Public
Verschil nieuwbouw - oudbouw
Nieuwe woningen Bestaande woningen
Zeer goede isolatie Isolatie tot een grens
Warmtevraag: zeer laag Warmtevraag blijft hoger
LT-verwarming kan
goedkoop en makkelijk
LT-verwarming bewerkelijk
en duur
Elektriciteitsnet direct
juiste zwaarte voor EWP
Meerkosten verzwaring
elektriciteitsnet bij EWP
Elektrische warmtepomp
prima toepasbaar
Elektrische warmtepomp
minder makkelijk
Geen gasnet nieuwbouw
E-WP of soortgelijk
Hybride Warmtepomp
HWP met gas CV backup
Tempo: nieuwbouw en
renovatie (50 jaar)
Tempo: vervanging CV’s
(12-15 jaar)
Nieuwbouw all-electric of warmte Bestaand: warmte of hybride WP/CV
10. Public 10
Mijn eigen transitie: put your power where your mind is
Hybride warmtepomp: kleine WP voor basis, CV voor piek/wtw
11. Public 11
Eigen ervaring met hybride warmtepomp
Warmtepomp C.O.P. : 4,5
Circa 80% gasreductie Winter: -7m3/dag +15kWh/dag (=1,5 m3 eq.)
Groot bedrag
terug op
gasrekening
over 1e 6
maanden!
nov. 2019
12. Public 12
JA MAAR…. “Geeft hybride geen lock-in van aardgas?”
Praktisch aftellen gasvraag:
Huidig gasverbruik woningbouw
10 miljard m3:
No-regret na isolatie: – 2 miljard m3
→ 8 miljard m3
Een kwart woningen warmtenetten
→ 6 miljard m3
Rest van bestaande woningen: hybride warmtepomp
minstens 2/3 elektrisch
→ 2 miljard m3 gas resterend
Is te dekken met duurzaam gas?: JA
- potentieel groen gas groot genoeg
- waterstof potentieel nog groter
→ INTEGENDEEL WE
VERLAGEN DE
LOCK IN JUIST
Het restant aardgasvolume
is veel lager en dus veel
makkelijker te vervangen
door groen gas
of….waterstof
Zonder noodzaak tot
verbouwen van woning of
grote netverzwaring
13. Public
Energielabel
Geen label
Klasse A
Klasse B
Klasse C
Klasse D
Klasse E
Klasse F
Klasse G
Waterstof als
hulpbrandstof
in collectieve
systemen
Studie duurzame
warmte
Middelburg
13
Dauwendaele
Scope: 833 woningen
Gemiddeld gasverbruik:
1.272 m3/woning/jaar
Totaal: 3057 woningen
Gasverbruik:
1.170 m3/2016
15. Public
Naar waterstof in individuele woningen: Startanalyse PBL geeft 5
strategieën om aardgasloos te verwarmen (nu nog zonder H2, maar….)
15
• Hulpmiddel voor gemeenten bij het ontwikkelen van een Transitievisie
Warmte.
• In het Klimaatakkoord is afgesproken dat elke gemeente uiterlijk eind 2021 in
zo’n visie vaststelt wanneer welke wijken of buurten aardgasvrij worden.
• De Startanalyse geeft globale resultaten per buurt of gemeente in de vorm
van een gemeenterapport, een viewer en een datapakket.
• Ook wordt van daaruit per buurt berekend welke strategie de laagste
nationale kosten heeft (LN). Deze kan worden gebruikt als input voor verdere
analyse, zie ook de Handreiking voor lokale analyse. Elke strategie bestaat uit
technische maatregelen: isolatiemaatregelen die de warmtevraag lager
maken en warmtetechnieken die voorzien in de resterende warmtevraag.
• De uitkomsten van de Startanalyse geven de eindsituatie in 2050 weer,
namelijk aardgasvrij, en wel op basis van kentallen voor 2030 (kosten, prijzen,
prestaties etcetera).
• De strategieën uit de Startanalyse en de Handreiking voor lokale analyse
helpen bij de keuzes hiervoor. Voor de periode na 2030 kan de gemeente de
keuze voor de infrastructuur in volgende versies van de Transitievisie Warmte
maken.
16. Public
De Startanalyse geeft informatie over 5 strategieën om zonder
aardgas te verwarmen
16
Strategie 1 (S1) Strategie 2 (S2) Strategie 3 (S3) Strategie 4 (S4) Strategie 5 (S5)
Individuele
elektrische
warmtepomp
Warmtenet met
midden- tot
hogetemperatuur
bron
2 varianten:
• 1A: luchtwarmtepomp
• 1B:
bodemwarmtepomp
4 varianten:
• 2A: MT restwarmte
• 2B: MT geothermie
• 2C: MT geothermie
zonder kansenkaart
• 2D: MT met bio-WKK
5 varianten:
• 3A: LT warmtebron,
levering 30°C
• 3B: LT warmtebron,
70°C
• 3C: LT warmtebron,
50°C
• 3D: WKO, 50°C
• 3E: TEO+WKO, 70°C
n.v.t n.v.t.
Warmtenet met
lagetemperatuur
bron
Hernieuwbaar gas
met hybride
warmtepomp
Hernieuwbaar gas
met hr-ketel
19. Public
Tweede ronde startanalyse PBL ook met waterstof
19
• In de huidige startanalyse komt groen gas (of hybride met
groen gas) per wijk vaak als de beste naar voren…
• …maar vanwege de beperkte hoeveelheid groen gas, is dit
gelimiteerd op 1,5 miljard m3
• Daardoor in veel wijken toch all-electric en warmtenetten
als second best naar voren.
Maar met waterstof H2 in de mix, wordt dat oplosbaar
• In een nieuwe ronde neemt PBL ook waterstof mee (en
hybride met waterstof?), in beginsel zonder limiet
• Er komt ook een “fact sheet” over woningen op waterstof
• Maar mogen de gemeenten daar al wat mee?
Berenschot geeft expert input waar nodig
21. Public
Waterstof gebouwde omgeving: ook in “Net voor de Toekomst”
21
2017 2018 2019
Klimaatakkoord:
“Gasunie en TenneT nemen samen met de regionale
netbeheerders in 2019 het initiatief om een integrale
infrastructuurverkenning 2030-2050 op te stellen waarin inzichten
vanuit de energiesector, vraagontwikkeling in de industrie en
bevindingen vanuit de regionale energiestrategieën (RES’en)
worden meegenomen. Daarbij worden relevante stakeholders
betrokken, waaronder marktpartijen.
Deze infrastructuurverkenning 2030-2050 dient als leidraad voor
onder andere de investeringsplannen van de netbeheerders en
voor investeringen door marktpartijen. De verkenning is gereed in
2021.”
Drie fasen:
1. Een actualisatie van de 2050 scenario's uit
de Net voor de Toekomst studie,
- door Berenschot en Kaslavasta
2. Bepalen van de bijbehorende infrastructuur in
2050 (waar we gebruik maken van een
geïntegreerd inframodel)
3. Uitstippelen infrastructuurontwikkeling tussen
2030 en 2050.
22. Public
Scenario’s 2050, warmtevraag huishoudens:
22
Scenario a. Scenario b. Scenario c. Scenario d.
Isolatie Gemiddeld A/B Gemiddeld A Gemiddeld B Gemiddeld B
Warmtenet 45% 25% 15% 15%
All electric 35% 55% 25% 25%
Hybride WP+ groen gas 20% 20% 40%
Hybride WP+ waterstof 20% 60%
Waterstof gebouwde omgeving: ook in “Net voor de Toekomst”
Scenario’s worden nu energetisch doorgerekend, later volgt optimalisatiefase infrastructuur
23. Public
• We moeten af van onze verslaving aan aardgas en CO2-emissies
• Gas van hoofdbrandstof naar hulpbrandstof: groen gas en waterstof (mix?)
• Hybride helpt om onze lock-in te verminderen.
• Gasvolume wordt zo laag dat het veel makkelijk(er) te verduurzamen is met H2
•
• Waterstof (en groen gas): fiscale stimulans en/of bijmengverplichting
• Multi-sourcing klimaatneutrale H2: uit gas+CCS, industrie, duurzaam+elektrolyse
• Gemeenten moeten een derde optie krijgen: naast wel / geen gasnet, ook optie
duurzaam hulpgasnet: gassen: max 500m3/woning, op groen gas + H2
23
Conclusie
& Wat is hiervoor nodig? …
Bert den Ouden, b.denouden@berenschot.nl