8. Fiziksel (Mekanik) Çözülme
• Kaya çatlaklarındaki
bitkilerin, köklerini daha
derinlere salması
sonucunda kayalar
parçalanır ve ufalanır.
• Bu tür çözülme, fiziksel
çözülmeyi artırıcı etki
yapar.
• Ayrıca bitki köklerinden
salgılanan özsular
taşlarda kimyasal
çözülmeye neden olur.
• Fiziksel (Mekanik)
Çözülme Taşların fiziksel
etkiler sonucunda küçük
parçalara ayrılmasına
denir.
• Fiziksel çözülme, taşları
oluşturan minerallerin
kimyasal yapısında
herhangi bir değişikliğe
neden olmaz.
24. Biyolojik çözülmeye etki eden faktörler
nelerdir?
Bitki köklerinin büyümesi
Bitkilerin özsuları
Hayvan artıkları
Türkiye’de fiziksel ve kimyasal parçalanma
en fazla hangi bölgelerimizde vardır?
Fiziksel parçalanma:Doğu Anadolu da
Kimyasal Parçalanma: Doğu Karadeniz bölümü
ve Akdeniz bölgesinde
25.
26. TOPRAK
Yer küresinin yüzeyini ince bir tabaka
halinde kaplayan, kayaların ve organik
maddelerin değişik ayrışma ürünlerinin
karışımından meydana gelen,
içerisinde ve üzerinde geniş bir canlılar
alemi barındıran, bitkilere durak yeri ve
besin kaynağı olan, belli oranlarda su ve
hava içeren üç boyutlu canlı bir varlıktır.
27. Toprak oluşumunu etkileyen faktörler
nelerdir?
Taşların özellikleri (Anakaya)
Yer şekilleri
Bitki örtüsü
İklim faktörü
Zaman faktörü
Biyolojik faktör
İnsan faktörü
28. Organik Madde %5Organik Madde %5
İdeal Bir Tarım Toprağının
Fiziksel Bileşimi
Katı Kısım %50Katı Kısım %50
(Mineral madde, Humus,(Mineral madde, Humus,
Toprak Canlıları)Toprak Canlıları)Gözenek %50Gözenek %50
(Sıvı ve Gaz Faz)(Sıvı ve Gaz Faz)
İnorganik
Madde
% 45
Hava
%25
Su
%25
29. Toprak Oluş Faktörleri
Orman
Organizma
(Bitkiler, Hayvanlar ve Diğer Canlılar)
İklim
(Yağış, Sıcaklık, Rüzgar)
Topoğrafya
(Yükseklik, Eğim, Yöney)
Zaman
Ana Materyal
(Kayalar, Mineraller, Org.Mat.)
30. A-Katmanı: En üstte,güneşlenme su ve
rüzgarın etkisi ile iyice ayrışmış ve
organik maddelerce zengindir. (Humus)
Bitki artıklarının ayrıştığı katmandır.
Ekim işleri ortalama 40 cm kalınlıkta bu
katta yapılır.
B-Katmanı:A katın da bulunan kireç,tuz ve
kil gibi maddeler yağmur suları ile
yıkanarak alt kata taşınırlar.B katın da
birikir. Bu kat birikme katıdır.
C-Katmanı:En alt katta çözünmenin
başladığı kattır. Ana kayaya ait iri
parçalar vardır. Ayrışma katmanıdır.
Ana kaya: En altta bulunur .Ana kayanın
bulunduğu kat
31. Ana kaya faktörü:
Ana kaya neye denir?
Ayrışarak toprağı oluşturan ve toprağın altında
yer alan materyale ana kaya denir.
Toprağın rengi,besin maddeleri, geçirimlilik
özellikleri ana kayaya bağlıdır.
32.
33. İklim faktörü:
Fiziksel ve kimyasal olarak kayaların
ayrışması
güneşlenme (sıcaklık) ve
neme (su) bağlıdır.
34. Sıcaklık, kimyasal olayların hızını ve topraktaki maddeleri
ayrışmasını kontrol eder.
Yağış, toprak içinde bulunan çözünebilir maddeleri çözer.
Bunları üst katlardan yıkayarak alt katlara taşır.
Sonuç olarak sıcaklık ve yağış, hem toprağın oluşum
sürecin de hem de oluştuktan sonra etkili olur.
35. Karadeniz ikliminin etkili
olduğu Karadeniz
bölgesi topraklarında
yıkanma kuvvetlidir.
Derin topraklardır.
Koyu renklidir.
Organik madde yönünden
zengindir.
36. • Akdeniz iklim
bölgelerinde genellikle
kalkerler üzerinde
oluşan TERRA
ROSSA’lar
• bünyelerindeki demirin
oksitlenmesinden
dolayı kırmızı renklidir.
• Organik madde
bakımından fazla
zengin değildir.
37. • Karasal iklimin etkili
olduğu İç,
Güneydoğu ve
Doğu Anadolu
bölgesin kimyasal
çözünme olayları
yetersizdir.
Güneydoğu AnadoluGüneydoğu Anadolu İç Anadoluİç Anadolu
Doğu AnadoluDoğu Anadolu
38. • Yıllık yağışın
az olduğu
(300mm)
yerlerde kurak
topraklar
oluşmuştur.
• Bu topraklarda
yıkanma çok
zayıftır.
Birikim zonu yüzeye çok yakındır.
Verimsiz topraklardır.
39. • Karasal iklimin
bir başka türü
Erzurum-Kars
plâtolarında
görülür.
• Burada da
kurak mevsim
olmadığı için
yağış yeterli
fakat sıcaklık
yeterli değildir.
Bu nedenle kimyasal ayrışma olmamaktadır ve bitki
artıkları toprağın üstünde birikmektedir.
Buralarda siyah renkli topraklar oluşmuştur.
ÇERNEZYOM
40.
41. Yer şekilleri faktörü:
Yer şekillerinin toprak oluşumuna etkileri eğim yükselti
ve bakı olarak olmaktadır.
Eğim: Toprak içindeki suyun hareketini etkiler.
Eğimli yerlerde toprak örtüsünün tutunması zordur .Eğer
bitki örtüsünden yoksunsa böyle yerler de erozyonla
toprak süpürülür ve çoraklaşır.Eğimli yerlerden aşınan
toprak düz yerlerde birikir.
45. Yer şekilleri faktörü:
Yükselti:Yükselti le sıcaklık ters orantılıdır ve yağış da
belirli bir yükseltiye kadar artar.
Bunlarda bitki örtüsünü etkiler bitki örtüsü de
toprak oluşumunu etkiler
46. • Bakı:Kuzeye bakan yamaçlar daha nemli ve daha derin güneye
bakan yamaçlar da toprak nemi az bitki örtüsü ise zayıf ve
topraklar da incedir.
47. Bitkilerin toprak üzerindeki etkileri
nasıl olur?
• Kökleri ve gövdeleri ile toprağa
tutunarak aşınmalara karşı
korur
• Toprağa organik madde
sağlayarak besin maddesi
verir
• Gelişen bitki kökleri ana
kayaları parçalayarak toprağın
derinleşmesini sağlar HUMUSHUMUS
50. Toprak oluşumuna yardımcı olan canlılar
hangileridir?
Bakteriler,mantarlar,solucanlar,çeşitli eklem
bacaklılar,köstebek,tarla faresi.
İnsanların toprak oluşumu üzerin de ne gibi etkileri
vardır?
• Toprağı çeşitli tarım araçları ile işleyerek
• Toprakta çeşitli bitkiler yetiştirerek
• Toprağa çeşitli gübreler vererek
• Toprağı sulayarak
• Mevcut bitki örtüsünü tahrip ederek
• Çıplak yerleri ağaçlandırarak
• Yol.tünel,kanal,baraj gibi yapılarla yamacın doğal
dengesini bozarak
Buna benzer olumlu yada olumsuz yönde etkileri
olur.
51.
52. Zamanın Etkisi – Kadınları Beklemek gibidir.Çok uzun Sürer…
Ama Sonunda Toprak oluşur.Beklenende Gelir Ama Sonunda Toprak oluşur.Beklenende Gelir
53. • 1949 Toprak Sınıflandırma Sistemi
diyebileceğimiz bu sınıflandırma
sisteminde topraklar;
• zonal,
• azonal ve
• intrazonal olmak üzere üç kategoriye
ayrılmıştır.
54. • Toprakların dünya ölçüsünde
sınıflandırılmasında birlik sağlanması ve
eski toprak sınıflandırma sisteminde bazı
toprakların sınıflandırılmasında güçlük
çekilmesi nedeniyle 1975 yılında son şekli
verilen Toprak Taksonomisi geliştirilmiştir.
Bu sınıflandırma sisteminde ana toprak
sınıfları Latince kelimelerden alınmıştır.
55. YENİ TOPRAK SINIFLANDIRMASINDA ORDO (TAKIM)
(TOPRAK SINIFLAMADA EN YÜKSEK KATEGORİ)
• ENTİSOL – Doğal genetik horizonu
olmayan yada horizonları başlangıç
halinde olan toprak. (yeni oluşan sığ
toprak)aşınma ve birikme devam eder
• VERTİSOL – Dönen toprak
• İNCEPTİSOL – Dağların eğimli
eteklerindeki sığ topraklar
56. YENİ TOPRAK SINIFLANDIRMASI
• ARİDİSOL – Kurak yerlerde oluşan alca
renkli kireçli toprak ( Çöl, Kırmızı Çöl gibi)
• MOLLİSOL – Yumuşak toprak.
(Çernozyom, Kestane, Kahverengi,
Rendzina içine alır)
• SPODOSOL – Aşırı yıkanan toprak.
( Karadeniz Bölgesi)
57. YENİ TOPRAK SINIFLANDIRMASI
• ALFİSOL – Sıcak iklimlerde oluşan al
renkli demir ve kil içeren toprak. (Gri
kahverengi podsolik, kireçsiz – kahverengi
topraklar)
• ULTİSOL – Hümid bölge toprakları
• OKSİSOL – Tropik ve subtropik bölge
toprakları ( Latosoller ve taban suyu
lateritleri)
• HİSTOSOL – Bol miktarda taze ve kısmen
ayrışmış organik madde içeren topraklar.
58. Ç e r n o z y o m l a r
K a h v e r e n g i v e k e s t a n e
r e n k l i b o z k ı r t o p r a k l a r ı
Ç ö l t o p r a k l a r ı
T u n d r a t o p r a k l a r ı
P o d z o l t o p r a k l a r
K a h v e r e n g i O r m a n
t o p r a k l a r ı
K ı r m ı z ı t o p r a k l a r
L a t e r i t l e r
Z o n a l t o p r a k l a r
K a l s i m o r f ik t o p r a k l a r
H i d r o m o r f ik t o p r a k l a r
H a l o m o r f i k t o p r a k l a r
i n t r a z o n a l T o p r a k l a r
R e g o s e l l e r
L i t o s o l l e r
K o l ü v y a l T o p r a k l a r
M o r e n l e r ( B u z u l t a ş l a r )
L ö s l e r
A l ü v y a l t o p r a k l a r
A z o n a l t o p r a k l a r
T o p r a k t i p l e r i
59. ZONAL TOPRAKLAR
• Herhangi bir bölgede etkili olan iklim ve
bitki örtüsü şartlarına göre oluşmuş ve
normal profil (A, B,C horizonları) özelliğine
sahip topraklardır.
60. ZONAL TOPRAKLAR
Laterit Topraklar
: Dönenceler arasındaki
sıcak-nemli iklim
bölgesinin toprağıdır.
Rengi kiremit kırmızısıdır.
Bitki örtüsü gür olmasına
rağmen aşırı yıkanma ve
humusun büyük bir
kısmının tüketilmesinden
dolayı bu topraklar
humus bakımından fakirdir
61. ZONAL TOPRAKLAR
Kırmızı Topraklar (Terra-rossa)
• Akdeniz iklim
bölgesinde
kalkerler
üzerinde oluşan
topraklardır.
• Bünyesinde
demir oksit oranı
fazla
olduğundan
renkleri
kırmızıdır.
62. ZONAL TOPRAKLAR
Kahverengi Orman Toprakları
• Nemli orta kuşağın
yayvan yapraklı
orman sahasında
oluşan topraklardır.
• Humus bakımından
zengindir.
63. ZONAL TOPRAKLAR
Podzol Topraklar
• Soğuk nemli
bölgelerin iğne
yapraklı orman
sahasında oluşan
topraklardır.
• Yıkanma fazla
olduğundan mineral
bakımından fakirdir.
64. ZONAL TOPRAKLAR
Tundra Toprakları
• Tundra iklim
bölgesinin
topraklarıdır.
• Kışın donmuş
olan toprak,
yazın çözülerek
bataklık halini
alır.
• Tarıma elverişli
değildir.
65. ZONAL TOPRAKLAR
Çöl Toprakları
• Çöllerde oluşan
topraklardır.
• Yağış azlığı ve
şiddetli
buharlaşma
nedeniyle
kireç,toprak
yüzeyinde
birikerek sert bir
tabaka meydana
getirir.
66. ZONAL TOPRAKLAR
Kahverengi ve Kestane Renkli
Bozkır Toprakları
• Orta kuşağın yarı
• kurak alanlarında
bozkırların
görüldüğü yerlerde
oluşan topraklardır.
• Yağış azlığı
nedeniyle kireç daha
derine taşınamayıp
A horizonunun alt
kısmında birikmiştir.
67. ZONAL TOPRAKLAR
Çernezyom Topraklar
(Kara topraklar)
• Karasal iklimin yarı nemli
sahalarında, çayır bitki
örtüsü altında oluşan
topraklardır.
• Yerli topraklar içinde en
verimli topraklar. Fakat
soğuk alanlarda olduğu
için yeterince
yararlanılamaz.
(Türkiye’de Erzurum
Kars-Platosunda
bulunur.)
68. İNTRAZONAL TOPRAKLAR
• Bu toprakların oluşumunda topoğrafya ve
ana materyal etkilidir.
• Bu nedenle topraktaki bütün horizonlar
gelişmemiş olup toprak genellikle A, C
horizonludur.
69. İNTRAZONAL TOPRAKLAR
Halomorfik Topraklar
• Bu topraklar kurak ve yarı
kurak bölgelerde, suyla
eriyik haldeki çeşitli tuz ve
karbonatların suyun
buharlaşmasıyla toprağın
yüzeyinde veya çeşitli
derinlikler de birikmesiyle
oluşmaktadır.
• Bunlar "tuzlu topraklar' ve
"tuzlu-sodik (alkali)
topraklar" olarak iki gruba
ayrılırlar.
73. • Toprak killi olduğu için
kurak mevsimde çatlar
ve bu çatlaklara üst
kısımdan sürekli toprak
dökülür.
• Yağışlı mevsimde ise
toprak su ile doygun hale
geldiği için şişerek
çatlaklardan dökülen
toprak tekrar yukarı itilir
ve adeta yerinde döner.
Bunun için bunlara
dönen toprak anlamına
gelen "vertisol "ismi
verilmiştir.
74. İNTRAZONAL TOPRAKLAR
2. Rendzinalar
• Yumuşak kireç taşları
üzerinde oluşan bu
topraklar, genellikle koyu
renkli olup alt kısmında
kireç birikimi mevcuttur.
77. Azonal topraklar
• Dış kuvvetler tarafından taşınan
malzemelerden oluşan topraklardır.
• Bu toprakların horizonları yoktur.
78. Azonal topraklar
Alüvyal Topraklar
• Akarsuların
taşıyıp
biriktirdikleri
malzemelerden
oluşan
topraklardır.
• Verimli olan bu
topraklar her
türlü ürün için
oldukça
elverişlidir.
79.
80. Azonal topraklar
Kolüvyal Topraklar
• Dağlık sahalarda eğimli
yamaçlar boyunca
ufalanan malzemenin
dağ eteklerinde birikmesi
ile oluşan topraklardır.
• Özellikle bitki örtüsünden
yoksun yamaçlarda
çözülen malzeme,
yağmur ve sel suları
tarafından taşınarak
etekte biriktirilir.
81. • Yamaçlarda aşınma
devamlı olursa, ince
malzemeler sürekli
taşındığından geriye
sadece malzeme kalır
ve bu iri malzemenin
hakim olduğu taşlı
(litosol) topraklar
meydana gelir.
82. Azonal topraklar
Regosoller
• Volkanlardan çıkan
kum boyutundaki
malzeme ve
akarsuların
biriktirdiği depolar
veya yamaç
eteklerindeki kumlu
kolüvyal depolar
üzerinde oluşan
topraklardır.
89. Türkiye neden toprak çeşitliliği yönünden
zengin bir ülkedir?
• Farklı iklim tiplerinin olması
• Yeryüzü şekillerinin küçük alanlar içinde
değişiklik göstermesi
• Yükseklik bakımından farklı yörelerin
bulunması
• Farklı yörelerde farklı taş yapılarının
bulunması
• Çok farklı bitki türlerinin görülmesi
90. Lütfen, aşağıdaki harita üzerinde dünyanın hangi bölgesinde hangi tür
toprak oluştuğunu belirtin
• A U O M
• S V A
SONSON
91. • ALFİSOL – Sıcak iklimlerde oluşan al renkli demir ve kil içeren
• ULTİSOL – Hümid bölge toprakları
• SPODOSOL – Aşırı yıkanan toprak. ( Karadeniz Bölgesi)
• OKSİSOL – Tropik ve subtropik bölge toprakları ( Latosoller ve
• VERTİSOL – Dönen toprak
• MOLLİSOL – Yumuşak toprak. (Çernozyom, Kestane, Kahvere
• ARİDİSOL – Kurak yerlerde oluşan alca renkli kireçli toprak ( Ç
