Το αρχαίο θέατρο και οι συντελεστές της παράστασης

1. ΣΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΣΡΟ - ΟΙ ΢ΤΝΣΕΛΕ΢ΣΕ΢ ΣΗ΢ ΘΕΑΣΡΙΚΗ΢ ΠΑΡΑ΢ΣΑ΢Η΢
Επιμζλεια: ΢πανάκθ Ηαχαρζνια, φιλόλογοσ 4ου Γυμναςίου Θρακλείου

2. ΣΟ ΑΡΧΑΛΟ ΚΕΑΣΡΟ ΣΟΤ ΔΛΟΝΤ΢ΟΤ
Σο κζατρο ιταν χϊροσ του κεᾶςκαι (κεάωμαι,-ῶμαι= βλζπω).Εκεί κάκονταν
οι κεατζσ θμικυκλικά, απζναντι από τθ ςκθνι.

3. ΢χεδιαςτικι αναπαράςταςθ του κεάτρου του
Διονφςου

4. Σο Θζατρο του Διονφςου ή Θζατρο Διονφςου Ελευθερζωσ
Σο κζατρο του Διονφςου κεμελιϊκθκε πικα-
νϊσ τον 6ο π.Χ. αι., ςτθν περίοδο τθσ δυνα-
ςτείασ των Πειςιςτρατιδϊν.
Είναι ο ςθμαντικότεροσ γνωςτόσ υπαίκριοσ
κεατρικόσ χϊροσ ςτθν αρχαία Ακινα και κεω-
ρείται το πρϊτο κζατρο του κόςμου. Βριςκό-
ταν 3 περίπου μζτρα πάνω από το ναό και
αποτελοφςε μζροσ του ιεροφ του Ελευκερζωσ
Διονφςου ςτισ νοτιοανατολικζσ παρυφζσ τθσ
Ακρόπολθσ. Τπιρξε ο βαςικόσ τόποσ παρά-
ςταςθσ του αττικοφ δράματοσ, αφοφ φιλο-
ξενοφςε τα Μεγάλα Διονφςια, τθ μεγαλφτερθ
κεατρικι γιορτι τθσ πόλθσ των Ακθνϊν. Οι
ςωηόμενεσ τραγωδίεσ και κωμωδίεσ του 5ου
και του 4ου π.Χ. αι. γράφτθκαν - τουλάχιςτον
οι περιςςότερεσ - για να εκτελεςτοφν ςε αυ-
τόν τον χϊρο.
https://el.wikipedia.org

5. Αρχικά το κζατρο αποτελοφνταν από ζναν επίπεδο χϊρο για
τθν ορχιςτρα, τθν ξφλινθ ςκθνι και ελάχιςτεσ ςειρζσ ξφλινων
εδωλίων ςτον λόφο

6. ΢τα τζλθ του 5ου αιϊνα π.Χ. οι ξφλινεσ καταςκευζσ
αντικαταςτάκθκαν με μαρμάρινεσ.

7. • Σο Κζατρο του Διονφςου οφείλει τθ
παροφςα μορφι του ωσ επί το πλεί-
ςτον ςτον Λυκοφργο (περ. 390-324/4
π.Χ), ο οποίοσ ωσ επιβλζπων του οι-
κονομικοφ και οικοδομικοφ προγράμ-
ματοσ, αναμόρφωςε το κζατρο ςε
μαρμάρινο και του ζδωςε μνθμειακι
μορφι. Σο κζατρο του 4ου αιϊνα
π.Χ. είχε μόνιμθ ςκθνι, θ οποία
βριςκόταν μπροςτά από τθν ορχι-
ςτρα, τον χϊρο των κερκίδων και των
τριϊν διαηωμάτων (κζατρον) που
εκτείνοταν ςτθν πλαγιά του λόφου.
Σο κτίςμα τθσ ςκθνισ διζκετε δφο
πτζρυγεσ προβολισ ςε κάκε πλευρά
(παραςκινια), ςτα οποία ενδεχομζ-
νωσ τοποκετοφνταν ςκάλεσ ι κινθτά
ςκθνικά.
Εικόνα 1 : Θζατρο του Διονφςου–Λυκοφργεια φάςη. Πρόπλαςμα κατά Μ.
Κορρζ (1985-87)
Εικόνα 2:Από την παράςταςη τησ Ελζνη στου Ευριπίδη του Εθνικοφ θεάτρου,
το 1962

9. ΩΔΕΙΟ
΢τεγαςμζνο κζατρο όπου γίνο-
νταν κυρίωσ μουςικοί αγϊνεσ.
Πριν από τθ διδαςκαλία τθσ
τραγωδίασ, γινόταν ςτο Ωδείο ο
προαγϊν, κατά τον οποίο ο ποιθ-
τισ παρουςίαηε τουσ χορευτζσ
και τουσ υποκριτζσ ςτουσ κεατζσ
χωρίσ προςωπεία.
Σο Ωδείον του Περικλζουσ ιταν
ωδείο ζκταςθσ 4000 μ2, χτιςμζνο
ςτουσ νοτιοανατολικοφσ πρόπο-
δεσ τθσ Ακρόπολθσ ςτθν Ακινα,
δίπλα ςτθν είςοδο του Κεάτρου
του Διονφςου

10. Σριςδιάςτατθ απεικόνιςθ του Ωδείου του Περικλζουσ
Ερευνθτικι ομάδα του
πανεπιςτθμίου του Γουόρικ
δθμιοφργθςε με τθ βοικεια
τριςδιάςτατων προγραμμάτων
ζνα εικονικισ πραγματικό-
τθτασ ομοίωμα του Ωδείου
του Περικλι.
Σο μοντζλο του Ωδείου, το
οποίο χτίςτθκε ςτα μζςα του
5ου αιϊνα π.Χ. ςτθν Ακινα,
αποκάλυψε πωσ οι κεατζσ κα
είχαν πολφ περιοριςμζνο
οπτικό πεδίο, κακϊσ θ ςκθνι
αποκρφπτεται από πολλαπλζσ
ςειρζσ κιόνων.

11. Σα μθχανιματα του αρχαίου κεάτρου
• Ανυψωτικι μθχανι
(«γερανόσ/αιϊρθμα»)
• Χρθςιμοποιοφνταν για τθν
εντυπωςιακι αιϊρθςθ και
κάκοδο ςτθ ςκθνι κακορι-
ςτικϊν για τθ δράςθ του
ζργου προςϊπων
• π.χ. ιρωεσ, κεοί, κ.ά
Επίςθσ βαρφτερων φορτίων
π.χ. άρματα ι άλογα με
αναβάτεσ, εξζδρεσ με το
χορό, κ.ά.
•

13. Περίακτοι
• Περιςτρεφόμενεσ πριςματικζσ
καταςκευζσ τοποκετθμζνεσ
εκατζρωκεν του κεντρικοφ
κυρϊματοσ τθσ ςκθνισ του
αρχαίου ελλθνικοφ κεάτρου
• Χρθςιμοποιοφνταν για τθν
ταχεία αλλαγι των ςκθνικϊν.
΢τισ τρεισ κατακόρυφεσ ζδρεσ
τουσ ζφεραν ηωγραφιςμζνεσ
παραςτάςεισ ςχετικζσ με τθν
πλοκι του ζργου, προςφζρο-
ντασ ςτθν παράςταςθ εννιά
διαφορετικοφσ ςυνδυαςμοφσ
ςκθνικϊν.

14. ΕΚΚΤΚΛΗΜΑ
• Ζνα χαμθλό τροχοφόρο
όχθμα για τθ μεταφορά
νεκρϊν, αντικειμζνων,
κ.ά. ςτθ ςκθνι
http://theancientweb.wordpress.com
/2012/03/13/%CE%B7
http://kotsanas.com/exh.php?exhibit
=0101001

15. Οι ςυντελεςτζσ τθσ παράςταςθσ

16. Διαγωνιςμοί Δικυράμβου

17. Δράμα - Διδαςκαλία τραγωδίασ

18. Τποκριτζσ - Μζλθ Χοροφ

19. Οι υποκριτζσ
• Όλα τα πρόςωπα του δράματοσ μοιράηονταν ςτουσ τρεισ
υποκριτζσ, που ζπρεπε ςε λίγο χρόνο να αλλάηουν
ενδυμαςία· Ιταν επαγγελματίεσ, ζπαιρναν μιςκό και
ιταν κυρίωσ Ακθναίοι πολίτεσ. Tα γυναικεία πρόςωπα
υποδφονταν άνδρεσ, οι οποίοι φοροφςαν προςωπεία
(μάςκεσ). Για τον εξωραϊςμό του προςϊπου (μακιγιάη)
χρθςιμοποιοφςαν μια λευκι ςκόνθ από ανκρακικό
μόλυβδο, το ψιμφκιον. Oι υποκριτζσ εμφανίηονταν ςτθ
ςκθνι με επιβλθτικότθτα και μεγαλοπρζπεια· ιταν
ντυμζνοι με πολυτζλεια, με ενδυμαςία ανάλογθ προσ το
πρόςωπο που υποδφονταν και με παράδοξθ μεταμφίεςθ
που παρζπεμπε ςτο μυκικό κόςμο τθσ τραγωδίασ

20. Ο χορόσ
• O Xορόσ αποτελεί αναπόςπαςτο ςτοιχείο τθσ τραγωδίασ και με το
πζραςμα του χρόνου δζχτθκε πολλζσ μεταβολζσ. Ο αρικμόσ των μελϊν
του, από 50 εραςιτζχνεσ χορευτζσ που ιταν αρχικά ςτο δικφραμβο,
ζγινε 12 και με το ΢οφοκλι 15, κατανεμόμενοι ςε δφο θμιχόρια. O
Xορόσ, με επικεφαλισ τον αυλθτι, ζμπαινε από τθ δεξιά πάροδο κατά
ηυγά (μζτωπο 5, βάκοσ 3) ι κατά ςτοίχουσ (μζτωπο 3, βάκοσ 5). Ιταν
ντυμζνοσ απλοφςτερα από τουσ υποκριτζσ και εκτελοφςε, υπό τον ιχο
του αυλοφ, τθν κίνθςθ και τθν όρχθςθ εκφράηοντασ τα ςυναιςκιματά
του. ΢τθ διάρκεια τθσ παράςταςθσ είχε τα νϊτα ςτραμμζνα προσ τουσ
κεατζσ και διαλεγόταν με τουσ υποκριτζσ μζςω του κορυφαίου· χωρίσ
να τάςςεται ανοιχτά με το μζροσ κάποιου από τουσ ιρωεσ,
αντιπροςϊπευε τθν κοινι γνϊμθ. Aρχικά, θ τραγωδία άρχιηε με τθν
είςοδο του Χοροφ και τα χορικά κατείχαν μεγάλο μζροσ τθσ ζκταςθσ του
ζργου.
• Πολλοί τίτλοι ζργων μαρτυροφν τθ ςθμαςία του Xοροφ (π.χ. Ἱκζτιδεσ,
Xοθφόροι, Eὐμενίδεσ, Tρῳάδεσ, Bάκχαι).H πορεία τθσ τραγωδίασ κα-
κορίηεται από τθ μείωςθ ςταδιακά του λυρικοφ-χορικοφ ςτοιχείου και
τθν αφξθςθ του δραματικοφ.

21. Μεταμφίεςθ –΢κευι
(Σα προςωπεία και τα υποδιματα, οι κόκορνοι)

23. Σο ςκθνικό από τθν κεατρικι παράςταςθ τθσ
Ελζνθσ του Ευριπίδθ
Από τθν παράςταςθ του Εκνικοφ κεάτρου το 1962

24. Πθγζσ
Horst –Dieter Blume, Ειςαγωγι ςτο αρχαίο κζατρο,M.I.E.T.
Α.΢τζφοσ, Εμμ.΢τεργιοφλθσ, Γ.Χαριτίδου, Λςτορία τθσ Αρχαίασ Ελλθνικισ
Γραμματείασ, Διόφαντοσ.
http://odysseus.culture.gr/h/2/gh2560.jsp?obj_id=10341&page=5
https://el.wikipedia.org
Σο Αρχαίο Ελλθνικό Κζατρο - Σα μζρθ του κεάτρου και τα μθχανιματα
https://www.youtube.com/watch?v=bdTe2unAdTg
https://www.youtube.com/watch?v=Le-z8NqiAhU
http://theancientweb.wordpress.com/2012/03/13/%CE%B7
http://kotsanas.com/exh.php?exhibit=0101001
http://ancienttheater.culture.gr/el/
http://ancienttheater.culture.gr/el/ekpaideftikoyliko/efarmoges/i-giorti-twn-
megalwn-dionysiwn
http://www.bbc.co.uk/greek/culture/030417_ancienttheatres.shtml