This is a qualitative research about the impact of CSR in Customer Behaviour.Ι conducted it when i studied Business Administration at the University of Patras.

1. [Ακαδημαϊκό Έτος 2015-2016 ]
Επιμέλεια: Μαχαίρα Έλλη-
Ασημίνα (bma2748)
Επιβλέπουσα Καθηγήτρια:
Κομνηνού Μαργαρίτα
[Μάθημα :Συμπεριφορά Καταναλωτή]
“Η επίδραση της Εταιρικής
Κοινωνικής Ευθύνης στη
συμπεριφορά του καταναλωτή”

2. 1
Περιεχόμενα
Summary…………………………………………………………………………………………………….………….2
Περίληψη …………………………………………………………………………………………………….……….3
1Ο Κεφάλαιο: Εισαγωγή………………………………………………………………………………………...4
2ο Κεφάλαιο: Θεωρητικό υπόβαθρο………………………………………………………………………6
2.1 Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη……………………………………………………………………….......6
2.1.1 Έννοια και Περιεχόμενο……………………………………………………………………….…...6
2.1.2 Ιστορική Αναδρομή ………………………………………………………………………………….10
2.2 Η Σχέση Σύνδεσης της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης με τον Καταναλωτή…….12
2.2.1 Ηθική του Καταναλωτή……………………………………………..……………………………..12
2.2.2 Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και Πρόθεση Αγοράς…………………………………….13
3ο Κεφάλαιο: Μεθοδολογία…………………………………………………………………….………….14
4ο Κεφάλαιο: Αποτελέσματα και Ανάλυση Έρευνας………………………………….………...20
5ο Κεφάλαιο: Συμπεράσματα……………………………………………………………………….……...26
6ο Κεφάλαιο: Περιορισμοί και Προτάσεις για μελλοντική έρευνα………………….…….28
Βιβλιογραφία………..…………………………………………………………………………………….……….29
Παράρτημα………………………………………………………………………………………………….……….30

3. 2
Summary
The present project investigates the influence of corporate social responsibility in the
purchasing behavior of consumers. By conducting the qualitative method, namely with focus
groups reflected perceptions, suggestions and feelings of participants who separated mainly
based on age, so that better reflected the similarities and differences between the young
people of middle age of the sample and then treated the material with content analysis. As a
general picture seems both young and middle-aged people are affected by the moral
identity of a product and is ultimately CSR purchasing criterion. Perceptions and feelings,
however, seem to differentiate between young and middle-aged.
KEYWORDS: corporate social responsibility, consumer behavior, moral identity, focus groups

4. 3
Περίληψη
Η παρούσα εργασία ερευνά την επίδραση της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης στην
αγοραστική συμπεριφορά του καταναλωτή. Με τη διεξαγωγή της ποιοτικής μεθόδου και
συγκεκριμένα με τις ομάδες εστίασης αποτυπώθηκαν οι αντιλήψεις , οι προτάσεις και τα
συναισθήματα των συμμετεχόντων οι οποίοι διαχωρίστηκαν με βάση κυρίως την ηλικία ,
ώστε να αποτυπωθούν καλύτερα οι ομοιότητες και οι διαφορές των νέων με των μεσηλίκων
από το δείγμα και ύστερα επεξεργάσθηκε το υλικό με την ανάλυση περιεχομένου. Ως
γενική εικόνα φαίνεται πως τόσο οι νέοι όσο και οι μεσήλικες επηρεάζονται από την ηθική
ταυτότητα ενός προϊόντος και αποτελεί τελικά η εταιρική κοινωνική ευθύνη αγοραστικό
κριτήριο . Οι αντιλήψεις και τα συναισθήματα ,όμως, φαίνεται να διαφοροποιούνται
μεταξύ των νέων και των μεσηλίκων.
ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ∆ΙΑ: εταιρική κοινωνική ευθύνη, συμπεριφορά καταναλωτή, ηθική ταυτότητα,
ομάδες εστίασης

5. 4
1o Κεφάλαιο
Εισαγωγή
Στις σύγχρονες κοινωνίες , οι οποίες επιζητούν επιτακτικά προτάσεις και αλλαγές για
ισόρροπη και βιώσιμη ανάπτυξη, δημιουργείται όλο και περισσότερο η ανάγκη για
κοινωνική υπευθυνότητα τόσο από τους πολίτες όσο και από τις επιχειρήσεις. Τα τελευταία
χρόνια όλο και περισσότερες επιχειρήσεις έχουν αρχίσει να απομακρύνονται από τις
παραδοσιακές αντιλήψεις που περιόριζαν τον κοινωνικό τους ρόλο απλώς με αγαθοεργίες
για κοινωφελείς σκοπούς. Ασκώντας , πίεση η κοινωνία και κυρίως κάποια κινήματα
καταναλωτών και κάποιες μη κυβερνητικές οργανώσεις οι επιχειρήσεις κλήθηκαν σε ριζικές
αλλαγές ως προς την αντίληψη των ευθυνών τους ως προς την κοινωνία. Πιο συγκεκριμένα ,
οι επιχειρήσεις προσεγγίζουν σταδιακά μια συστηματική και μακροπρόθεσμη στρατηγική
για την κοινωνική υπευθυνότητά τους με στόχο την αύξηση απόδοσης και αποδοχής τόσο
από το εξωτερικό όσο και από το εσωτερικό περιβάλλον τους. Και αυτή η αλλαγή δεν
πραγματοποιείται μόνο από τις πιέσεις της κοινωνίας αλλά και από το γεγονός ότι οι
καταναλωτές πλέον αξιολογούν ένα προϊόν με περιβαλλοντικά και ηθικά κριτήρια.
Παρατηρείται δηλαδή ότι όλο και περισσότεροι καταναλωτές διαμορφώνουν την
αγοραστική απόφαση τους με κριτήριο το βαθμό σημασίας της εταιρικής κοινωνικής
ευθύνης.
Έτσι μέσα από την συγκεκριμένη εργασία επιχειρείται να ερμηνευθεί με περιληπτικό,
περιεκτικό αλλά κατανοητό τρόπο η έννοια και το περιεχόμενο της εταιρικής κοινωνικής
ευθύνης ,αλλά και πώς αυτή συνδέεται με τον καταναλωτή. Απώτερος σκοπός της εργασίας
είναι να αποτυπωθεί η σημασία της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης τόσο από την σκοπιά της
επιχείρησης όσο και από την σκοπιά του καταναλωτή. Καθώς και πώς επηρεάζεται η
αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών με κριτήριο την εταιρική κοινωνική ευθύνη.
Η συγκεκριμένη εργασία, μέσα από την θεωρητική αλλά και την ερευνητική προσέγγιση
των διαστάσεων της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης , επιδιώκει επιμέρους να αποδείξει ως
ένα βαθμό αν και κατά πόσο επηρεάζεται η συμπεριφορά του καταναλωτή και με ποια

6. 5
προσέγγιση ενστερνίζονται καλύτερα την έννοια της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης καθώς
και ποιες είναι οι απόψεις και ενέργειες τους σχετικά με αυτή.
Η εργασία χωρίζεται σε δύο πλαίσια , το θεωρητικό και το εμπειρικό. Συγκεκριμένα :
• Το 1ο Κεφάλαιο αποτελείται από την εισαγωγή όπου αναλύεται οι λόγοι σύνταξης , ο
σκοπός και οι επιμέρους στόχοι της εργασίας.
• Το 2ο Κεφάλαιο αποτελείται από το θεωρητικό υπόβαθρο. Συγκεκριμένα
πλαισιώνεται από την έννοια και το περιεχόμενο αλλά και την ιστορική εξέλιξη της
Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης και ασχολείται με την σύνδεση του καταναλωτή με
την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. Συγκεκριμένα προσεγγίζονται οι έννοιες της ηθικής
του καταναλωτή και στη συνέχεια παρεντίθενται στοιχεία που αποδεικνύουν την
πρόθεση αγοραστικής συμπεριφοράς του καταναλωτή με κριτήριο την εταιρική
κοινωνική ευθύνη.
• Το 3ο κεφάλαιο ασχολείται εκτενέστερα με τον τύπο έρευνας που επιλέχθηκε στην
συγκεκριμένη εργασία. Καθώς αναλύεται ο λόγος επιλογής, ο τρόπος και τα στάδια
διεξαγωγής, τα πλεονεκτήματα της συγκεκριμένης μεθόδου και τέλος που
αποσκοπεί εφαρμογή της.
• Το 4ο Κεφάλαιο παρουσιάζει τη διατύπωση των ερευνητικών δεδομένων και
εξηγούνται τα αποτελέσματα της έρευνας καθώς και η προσπάθεια ερμηνείας
αυτών.
• Το 5ο Κεφάλαιο αποτελείται από τα συμπεράσματα και τα ευρήματα που έχουν
προκύψει από τη συλλογή των καινούριων στοιχείων καθώς και τη σύγκρισή τους με
βάση των ευρημάτων της παρούσας έρευνας.
• Το 6ο Κεφάλαιο ασχολείται με τους περιορισμούς που προέκυψαν κατά τη διάρκεια
της εκπόνησης της παρούσας εργασίας και καταθέτονται προσωπικές ερευνητικές
προτάσεις για μελλοντική έρευνα που αναδύθηκαν από την παρούσα εργασία , οι
οποίες δεν καλύπτονται από αυτήν.
• Τέλος παρατίθενται η Βιβλιογραφία και το Παράρτημα.

7. 6
2ο Κεφάλαιο: Θεωρητικό υπόβαθρο
2.1 Έννοια και Περιεχόμενο
Ορίζοντας την έννοια της Εταιρικής κοινωνικής ευθύνης αναφερόμαστε σε όλες εκείνες
τις ενέργειες των επιχειρήσεων που συμβάλουν στην αντιμετώπιση περιβαλλοντικών και
κοινωνικών ζητημάτων. Συγκεκριμένα οι επιχειρήσεις αποτελούν οντότητες οι οποίες είναι
αδιάσπαστα συνδεδεμένες με το κοινωνικό σύνολο μέσα στο οποίο δραστηριοποιούνται,
επηρεάζοντας και επηρεαζόμενες από τα δεδομένα της εποχής και του χώρου δράσης τους.
Οφείλουν επομένως να αναγνωρίζουν την ευθύνη που τους αναλογεί, απέναντι στην
κοινωνία και το περιβάλλον. Να σέβονται δηλαδή τις αρχές και τις αξίες που χαρακτηρίζουν
τον πολιτισμό μας. Συγκεκριμένα τον σεβασμό προς τον άνθρωπο και την ανθρώπινη
αξιοπρέπεια , την παροχή ίσων ευκαιριών, τον σεβασμό στο περιβάλλον που
κληρονομήσαμε και την βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και της ποιότητας ζωής.
Αντίστοιχα ο αγγλικός όρος είναι Corporate Social Responsibility. Επίσης υπάρχουν και
άλλοι όροι για να περιγράψουν την εταιρική κοινωνική ευθύνη όπως: Corporate Citizenship,
Social Responsibility, Social Responsiveness, Corporate Responsibility, κ.λ.π.
Ο ορισμός την Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης είναι πολυδιάστατος και γι’ αυτό το λόγο
αποτελείται από πολλούς ορισμούς. Κάποιοι από αυτοί παρετίθονται παρακάτω:
• « Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη είναι η έννοια σύμφωνα µε την οποία οι εταιρείες
ενσωματώνουν σε εθελοντική βάση κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανησυχίες στις
επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και στις επαφές τους, µε άλλα ενδιαφερόμενα
µμέρη».[ Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Πράσινη βίβλος,2001]
• Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη είναι η διαρκής δέσμευση των επιχειρήσεων για ηθική
συμπεριφορά και συμβολή στην οικονομική ανάπτυξη µε ταυτόχρονη βελτίωση της

8. 7
ποιότητας ζωής τόσο του εργατικού τους δυναμικού και των οικογενειών τους
καθώς επίσης και των τοπικών κοινοτήτων και της κοινωνίας γενικότερα .[WBCSD
Stakeholder Dialogue on CSR, the Netherlands, 1998].
• Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη είναι η δέσμευση της ηγεσίας µμιας επιχείρησης για
θεμελιώδεις αξίες και αναγνώριση των τοπικών και πολιτιστικών διαφορών κατά την
εφαρμογή παγκόσμιων πολιτικών. Είναι η υιοθέτηση εκ μέρους των επιχειρήσεων
της Σύβασης του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα δικαιώματα και των εργασιακών
δικαιωμάτων του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας ». [Ολλανδία].
• Η ιδέα της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης έχει σχέση µε τον τρόπο που µία εταιρία
εφαρμόζει την έννοια της βιώσιμής ανάπτυξης, η οποία στηρίζεται σε τρεις πυλώνες
: τον οικονομικό, τον κοινωνικό και τον περιβαλλοντικό. Η Εταιρική Κοινωνική
Ευθύνη υποδηλώνει ότι µία εταιρία ασχολείται σοβαρά όχι μόνον µε την
αποδοτικότητα και ανάπτυξή της, αλλά και τον κοινωνικό και περιβαλλοντικό
αντίκτυπό της. Πρέπει επίσης να δίνει ιδιαίτερη προσοχή στους εκφραζόμενους
προβληματισμούς των ενδιαφερόμενων μερών της : εργαζομένων, µμετόχων,
πελατών, προμηθευτών και της κοινωνίας γενικότερα ». [ Novethic Ερευνητικό
Κέντρο Γαλλίας,2001 ]
Πολλές είναι οι προσεγγίσεις για την έννοια της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, κατά την
γνώμη κάποιων η έννοια της έχει να κάνει με την αγαθοεργία με σκοπό την κοινωνική
βελτίωση. Άλλοι θεωρούν ότι η έννοια σχετίζεται άμεσα με την αειφόρο ανάπτυξη ( στελέχη
Ηνωμένων Εθνών στη σύσκεψη του Rio De Janeiro , 1992) . Σε πρόσφατη σχετικά μελέτη οι
Panayiotou et al. (2009) κατηγοριοποίησαν τους ορισμούς της Εταιρικής Κοινωνικής
Ευθύνης σε τρία είδη με βάση την οπτική γωνία του θέματος .Αυτές οι οπτικές είναι :
• Σκεπτιστική οπτική: Αυτή η οπτική υιοθετεί μια επιφυλακτική στάση και ασκεί
κριτική στην Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. Ο πιο σημαντικός στόχος της είναι να
παρέχει όσο το δυνατό πλούτο στους μετόχους της κάθε επιχείρησης και μέσω της
επίτευξης αυτού του στόχου , θεωρεί ότι εξυπηρετεί ένα κομμάτι της κοινωνίας.

9. 8
• Ουτοπική οπτική: Με βάση την συγκεκριμένη οπτική οι επιχειρήσεις έχουν την
ηθική υποχρέωση απέναντι σε όλους τους εμπλεκόμενους με την επιχείρηση και όχι
μόνο αποκλειστικά στους μετόχους της, να τους ωφελούν με όποιο τρόπο μπορούν.
• Ρεαλιστική οπτική: Αυτή η οπτική συγκεντρώνει την μεγαλύτερη αποδοχή τόσο στον
επιστημονικό όσο και στον επιχειρηματικό κόσμο . Με βάση αυτή , η Εταιρική
Κοινωνική Ευθύνη είναι η διαχείριση του αντίκτυπου της λειτουργίας μιας
επιχείρησης τόσο στους άμεσους όσο και στους έμμεσους εμπλεκόμενους με αυτήν
, άρα στην κοινωνία που λειτουργεί και αναπτύσσεται. Επομένως, η Εταιρική
Κοινωνική Ευθύνη δεν περιλαμβάνει μόνο τα κεφάλαια που διατίθενται από τις
επιχειρήσεις για την επίλυση κοινωνικών προβλημάτων αλλά και τον τρόπο με τον
οποίο επιτυγχάνει τη δική της διακυβέρνηση, την εκπλήρωση της αποστολής της,
την εφαρμογή των αξιών της, τη συνεργασία της με κάθε είδους εμπλεκόμενο, τη
μέτρηση των αποτελεσμάτων και την κοινοποίησή τους.

10. 9
Μια άλλη προσέγγιση κατηγοριοποίησης της έννοιας Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης
κατά τον Archie Carroll είναι ότι η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη αποτελεί μία σύνθεση
που αφορά τέσσερις ξεχωριστούς τομείς δραστηριότητας μεταξύ μιας επιχείρησης
και της κοινωνίας. Αυτές οι δραστηριότητες χωρίζονται στους εξής τομείς :
• Οικονομικές Ευθύνες (Must Do) είναι η εσωτερική ανάγκη που γεννιέται
εξαρχής από την ίδρυση της επιχείρησης και σχετίζεται κυρίως με την
κερδοφορία της. Οι επιχειρήσεις οφείλουν να είναι επικερδής έτσι ώστε να
έχουν επενδυτικές δραστηριότητες , να δημιουργούν θέσεις εργασίας και να
προσφέρουν ηθικά αγαθά και υπηρεσίες στην κοινωνία.
• Νομικές Ευθύνες (Have to Do) είναι η εξωτερική ανάγκη των επιχειρήσεων να
ακολουθούν συγκεκριμένους κανόνες και νόμους. Αυτοί οι νόμοι ή ρυθμίσεις
ορίζονται από το κράτος και κάθε επιχείρηση οφείλει να υπακούει.
• Ηθικές Ευθύνες (Should Do) είναι εκείνες οι ευθύνες οι οποίες δεν
συμπεριλαμβάνονται στο νομικό πλαίσιο αλλά λειτουργούν ως
συμβουλευτικές . Συγκεκριμένα η επιχείρηση οφείλει να ακολουθεί
ορισμένους γενικούς κανόνες συμπεριφοράς στην κοινωνία ευρύτερα και
αναφέρονται σε αρχές που θα είναι αποδεκτές τόσο από τους μετόχους όσο
και από τους πελάτες.
• Προαιρετικές Ευθύνες(Might Do) είναι εκείνες οι ευθύνες οι οποίες
προσδίδουν καλή φήμη σε μια επιχείρηση και ταυτόχρονα συνεισφέρει και
στην κοινωνία. Για παράδειγμα μια τέτοια ευθύνη αποτελούν οι
φιλανθρωπίες.

11. 10
2.1.1 Ιστορική Ανασκόπηση
Η εμφάνιση της έννοιας Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης θα μπορούσε να πει κάποιος πως
μετράει εδώ και χιλιάδες χρόνια ,αλλά με τελείως διαφορετική μορφή από την σύγχρονη.
Για παράδειγμα, περίπου το 1700 π.Χ. ο Αιγύπτιος βασιλιάς Χαμουραμπί θέσπισε έναν
κώδικα σύμφωνα με τον οποίο οι ιδιοκτήτες και κατασκευαστές κτηνοτροφικών και
γεωργικών εκτάσεων καταδικάζονταν με θανατική ποινή στην περίπτωση που από
προσωπική αμέλεια προκαλούσε τον θάνατο κάποιου πολίτη ή κάποια αναστάτωση στην
τοπική κοινωνία. Τον 18ο αιώνα ,κατά τον οποίο άρχισε η Βιομηχανική Επανάσταση που
συντέλεσε σε ραγδαίες εξελίξεις όσον αφορά στην οικονομία, στην κοινωνία αλλά και στις
εργασιακές συνθήκες, άρχισε να διαδίδεται μία πιο σύγχρονή μορφή της έννοιας της
Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης που αφορούσε στην καλύτερη ποιότητας ζωής του
ανθρωπίνου δυναμικού. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι πολλοί βιομήχανοι
παρείχαν ολόκληρες πόλεις γύρω από τις βιομηχανίες τους για να εξασφαλίσουν με αυτό
τον τρόπο στέγη, τροφή και ιατρική περίθαλψη στο ανθρώπινο δυναμικό και στις
οικογένειές τους. Βέβαια η παραπάνω ενέργεια είχε ως απώτερο σκοπό την μέγιστη
παραγωγικότητα του ανθρωπίνου δυναμικού. To 1920 έγιναν οι πρώτες συζητήσεις σχετικά
με τις κοινωνικές ευθύνες που πρέπει να έχει μια επιχείρηση και ξεκίνησε να δομείται ένα
πλαίσιο γύρω από αυτή. Λίγες δεκαετίες αργότερα και συγκεκριμένα το 1953
πρωτοεμφανίζεται ο όρος της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης επίσημα. Ύστερα τη δεκαετία
του 1960 αρχίζει να ενδυναμώνει ακόμα περισσότερο η έννοια της Εταιρικής Κοινωνικής
Ευθύνης σε συνδυασμό με το περιβαλλοντικό και καταναλωτικό κίνημα.
Φτάνοντας στο 1970 οπού ο όρος γίνεται ευρέως αποδεκτός από τον επιχειρηματικό κόσμο
και αναγνωρίζονται οι ευθύνες που έχει μια επιχείρηση απέναντι όχι μόνο στην ίδια την
επιχείρηση αλλά και την κοινωνία. Όπως προαναφέρθηκαν και παραπάνω αυτές είναι
οικονομικές, νομικές , περιβαλλοντικές και ηθικές ευθύνες. Μία δεκαετία (1980)
εισήχθησαν οι πρώτοι κανονισμοί για φροντίδα, υγιεινή και ασφάλεια του ανθρωπίνου
δυναμικού στους χώρους εργασίας. Ορόσημο χρονικό διάστημα για την Εταιρική Κοινωνική
Ευθύνη αποτελούν οι αρχές του 20ου αιώνα , καθώς μεγάλες επιχειρήσεις στην Αμερική
έγιναν στόχοι επιθέσεων από την κοινωνία εξαιτίας των μη κοινωνικών δράσεων τους και
της οικονομικής ύφεσης που οδήγησε την κοινωνία σε συνθήκες εξαθλίωσης. Έτσι με την

12. 11
μεγάλη κατακραυγή τόσο των πολιτών όσο και των κινημάτων αλλά και των Μη
Κερδοσκοπικών Οργανώσεων , το 1999 δημιουργείται το ‘’Οικουμενικό Σύμφωνο’’ στο
οποίο εμπεριέχονται οι δέκα αρχές περί σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων , των
εργασιακών δικαιωμάτων και της προστασίας του περιβάλλοντος. Ενώ ένα χρόνο αργότερα
η ‘’Πράσινη Βίβλος’’ όρισε την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη ως έννοια σύμφωνα με την
οποία οι επιχειρήσεις ενσωματώνουν σε εθελοντική βάση κοινωνικές και περιβαλλοντικές
ανησυχίες στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και στις επαφές με άλλα
ενδιαφερόμενα μέρη. Το 2001 πραγματοποιήθηκε το πρώτο Πανευρωπαϊκό συνέδριο για
την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη στην Αθήνα με σκοπό την ευρύτερη διάδοση αυτής της
έννοιας αλλά την παροχή απαντήσεων σε κρίσιμα ζητήματα γύρω από αυτήν. Στις μέρες
μας αρχίζουν όλο και περισσότερα κινήματα και φορείς να δραστηριοποιούνται με σκοπό
την ενίσχυση της κοινωνικής υπευθυνότητας και τις περισσότερες φορές αποτελούν μοχλό
πίεσης για τις επιχειρήσεις και το κράτος.
Πλέον η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη για πολλούς θεωρείται ένα στρατηγικό πλάνο και
μάλιστα μακροπρόθεσμο ,ενώ υποστηρίζεται από τον (Hoffman R., 2007) ότι πρόκειται και
για ένα εργαλείο marketing όταν συνδυάζεται με ένα έντονο πρόγραμμα δημοσιότητας.

13. 12
2.2 Η σχέση της έννοιας Εταιρική κοινωνική Ευθύνη με τον
Καταναλωτή
2.2.1 Ηθική Καταναλωτή
Ως ηθικός καταναλωτής ορίζεται εκείνο το άτομο που δηλώνει πρόθυμο να πληρώσει
ακόμα και επιπλέον χρηματικές μονάδες προκειμένου να αγοράσει προϊόντα και υπηρεσίες
με ηθική ταυτότητα. Εννοώντας ηθική ταυτότητα εννοούμε προϊόντα και υπηρεσίες που
παράγονται από επιχειρήσεις που υλοποιούν κοινωνικά και περιβαλλοντικά προγράμματα.
Έτσι οι καταναλωτές ενισχύουν και υποστηρίζουν με θετική αγορά προοδευτικές
επιχειρήσεις οι οποίες έχουν έντονα το αίσθημα της κοινωνικής ευθύνης τόσο από την
ταυτότητα των προϊόντων τους όσο και γενικότερα από τις ενέργειες που προβαίνει σε
σχέση με την κοινωνία και το περιβάλλον ,αλλά και από τις διαπροσωπικές σχέσεις που
αναπτύσσονται με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Ωστόσο, ένας ηθικός καταναλωτής
αποδοκιμάζει συγχρόνως τις επιχειρήσεις οι οποίες με τις ενέργειές τους βλάπτουν τόσο
την κοινωνία όσο και το περιβάλλον. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το
μποϊκοτάρισμα.
Και τέλος , γενικά για να υπάρξει ένας συλλογικός ορισμός της ηθικής στον επιχειρηματικό
κόσμο θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τρεις βασικές προσεγγίσεις της ηθικής
συμπεριφοράς (Cavanagh G., 1990) :
• Προσέγγιση της χρησιμότητας στην οποία θεωρείται ότι όλες οι ενέργειες και οι
πράξεις κρίνονται στο αποτέλεσμά τους. Άρα οι άνθρωποι πρέπει να
συμπεριφέρονται με συγκεκριμένο τρόπο ώστε να παράγουν το μέγιστο επιθυμητό
αποτέλεσμα με όσο το δυνατότερο ελάχιστη ζημία.
• Προσέγγιση των ατομικών δικαιωμάτων στην συγκεκριμένη προσέγγιση θεωρείται
πως όλες οι λήψεις αποφάσεων πρέπει να συμβαδίζουν με τα ατομικά δικαιώματα.
• Προσέγγιση της δικαιοσύνης τέλος στην συγκεκριμένη προσέγγιση έχει να κάνει με
την αμεροληψία και την εντιμότητα των ατόμων κατά την λήψη αποφάσεων.

14. 13
2.2.1 Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και Πρόθεση για αγορά
Ορίζοντας την πρόθεση αγοράς είναι ένα ποσό το οποίο ένα ή παραπάνω άτομα
προτίθενται να ξοδέψουν για την αγορά ενός συγκεκριμένου αγαθού. Μέσα από πολλές
έρευνες έχει αποδειχθεί ότι σύμφωνα με το κριτήριο ικανοποίησης, ο καταναλωτής
διαθέτει ακόμα και περισσότερες χρηματικές μονάδες προκειμένου να αγοράσει ένα
προϊόν ή υπηρεσία που θεωρεί ότι τον ικανοποιεί. Ιδιαίτερα έχουν γίνει αρκετές έρευνες
για το αν η ΕΚΕ αποτελεί αγοραστικό κριτήριο του καταναλωτή . Για παράδειγμα στην
έρευνα του Auger et al. (2003) διαπιστώθηκε ότι οι καταναλωτές εξέφραζαν την προθυμία
τους μα πληρώσουν περισσότερο για προϊόντα που κατασκευάζονται ηθικά. Επίσης ο Berry
(1999) υποστηρίζει ότι γίνεται κατάχρηση τιμής από τις εταιρίες ως εργαλείο marketing,
ίσως επειδή μπορεί να εφαρμοστεί γρήγορα , όμως η μείωση του κόστους που οδηγεί σε
χαμηλότερες τιμές μπορεί να διαβρώσει την αξία σε ένα προϊόν με αποτέλεσμα οι πελάτες
να εντοπίσουν αυτή την ενέργεια και να στραφούν σε ένα πιο ποιοτικό προϊόν και αυτό
οδηγεί σαφέστατα σε μείωση των πωλήσεων. Τέλος , οι Mohr και Webb αναφέρουν σε
σχέση με την παραπάνω έρευνα ότι η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη μπορεί να προσθέσει αξία
σε ένα προϊόν.

15. 14
3ο
Κεφάλαιο: Μεθοδολογία
Στην παρούσα εργασία το είδος της ποιοτικής μεθόδου που επιλέχτηκε για την καταγραφή
των αντιλήψεων και συναισθημάτων σε σχέση με την έννοια της Εταιρικής Κοινωνικής
Ευθύνης ορισμένων καταναλωτών είναι η μέθοδος ομάδων εστίασης (focus group).
Επιλέχτηκε η παραπάνω μέθοδος, διότι θεωρήθηκε ιδανική ως προς την συλλογή
πληροφοριών σχετικά με τα συναισθήματα ,τις αντιλήψεις αλλά και την καταναλωτική
συμπεριφορά των ομάδων με κριτήριο την ηθική ταυτότητα του προϊόντος. Σύμφωνα με
τους Bousset, Macombe and Taverne : ο αντικειμενικός σκοπός της μεθοδολογίας των
ομάδων εστίασης είναι « να αποκτηθεί πληροφορία σχετικά με τις αντιλήψεις, τις
συμπεριφορές και τις αξίες της ομάδας που αφορούν ένα δεδομένο θέμα και να αναλύσει
τους καθοριστικούς παράγοντες αυτού του είδους των αντιλήψεων, συμπεριφορών και
αξιών». Επίσης η συγκεκριμένη μεθοδολογία ενδείκνυται όταν αναζητά κανείς
διαφοροποιημένες απόψεις και αντιλήψεις ενός θέματος από αυτές που ήδη μπορεί να
υπάρχουν και να ισχύουν μέχρι σήμερα , καθώς και τους λόγους για την ύπαρξη αυτών. Στη
συγκεκριμένη έρευνα επιδιώκεται η καταγραφή των απόψεων του δείγματος και να
συγκριθεί με άλλες παρόμοιες έρευνες αλλά συγχρόνως να αναζητηθούν νέες και
ουσιαστικές πληροφορίες που θα διευρύνουν τη διάσταση της έννοιας Εταιρική Κοινωνική
Ευθύνη.
Για την πραγματοποίηση των ομάδων εστίασης υπήρξαν τέσσερα στάδια. Συγκεκριμένα
ήταν :
• Ο σχεδιασμός ομάδων εστίασης που αφορούσε τον καθορισμό των ατόμων ανά
ομάδα αλλά και τον καθορισμό του αριθμού των ομάδων.
• Η επιλογή δείγματος
• Η διεξαγωγή συζήτησης στο οποίο διαμορφώνεται και ο οδηγός συζήτησης καθώς
και ο συντονισμός της ομάδας.
• Η ανάλυση των περιεχομένων κάθε συζήτησης

16. 15
Αναλυτικότερα το κάθε στάδιο :
Σχεδιασμός ομάδων εστίασης
o Καθορισμός αριθμού συμμετεχόντων : Στο συγκεκριμένο στάδιο καθορίζεται ο
αριθμός συμμετεχόντων κάθε ομάδας. Για τις ομάδες εστίασης αναφέρεται πως ο
επιτρεπόμενος αριθμός συμμετεχόντων είναι μεταξύ 4 έως 12 ατόμων. Στην
παρούσα εργασία επιλέχτηκε η κάθε ομάδα να πλαισιωθεί από 4 ή 5 άτομα, διότι
εφαρμόστηκε πρώτη φορά από την ερευνήτρια η συγκεκριμένη μέθοδος και γι’ αυτό
το λόγο μια μικρή ομάδα θεωρήθηκε ιδανική για την ομαλή διεξαγωγή της έρευνας.
Επίσης ένας άλλος λόγος επιλογής μικρής ομάδας ήταν να μην υπάρχει
περιορισμένος χρόνος έκφρασης από τον κάθε συμμετέχοντα και με αυτή την
επιλογή είχαν τη δυνατότητα όλοι οι συμμετέχοντες να εκφράσουν τις απόψεις και
τα συναισθήματά τους χωρίς μεγάλη πίεση χρόνου.
o Καθορισμός αριθμού των ομάδων: Ο καθορισμός αριθμού των ομάδων εξαρτάται
από τον σκοπό της διεξαγωγής της έρευνας. Γενικά επικρατεί ένας κανόνας που
θεωρείται ότι ο ιδανικός αριθμός είναι η διενέργεια τεσσάρων ενώ έξι ομάδων
εστίασης (Morgan,1996). Ενώ μια άλλη θεωρία αναφέρει ότι ο αριθμός των ομάδων
πρέπει να σταματά όταν αρχίζουν να επαναλαμβάνονται οι απόψεις , όταν δηλαδή
επέρχεται κορεσμός πληροφοριών ( Krueger and Casey, 2000) . Στην συγκεκριμένη
έρευνα διεξήχθησαν δύο ομάδες εστίασης , διότι ο χρόνος ήταν περιορισμένος
,αλλά επιλέχτηκαν δύο ομάδες με κύριο διαφορετικό δημογραφικό χαρακτηριστικό
την ηλικία με σκοπό να διατυπωθούν οι αντιλήψεις και τα συναισθήματα των νέων
και των μεσηλίκων ξεχωριστά σε σχέση με το θέμα της έρευνας.
Επιλογή Δείγματος
Πρώτο μέλημα στο συγκεκριμένο στάδιο είναι η επιλογή των συμμετεχόντων με γνώμονα
το αν θα γνωρίζονται μεταξύ τους ή όχι. Βέβαια η καταλληλόλητα της απόφασης
καθορίζεται από το θέμα και τον σκοπό της εργασίας. Στην παρούσα εργασία επιλέχθηκαν
άτομα που γνωρίζονται μεταξύ τους και αυτό που παρατηρήθηκε ήταν πως οι
συμμετέχοντες αισθάνονταν πιο άνετα και έτσι εξέφραζαν με ευκολία τις απόψεις τους και
χωρίς δισταγμό. Όμως , παρατηρήθηκε το εξής αρνητικό, ότι επειδή οι συμμετέχοντες

17. 16
γνωρίζονταν μεταξύ τους υπήρχαν στιγμές που παρέκκλιναν από το θέμα της συζήτησης και
μπορεί να άνοιγαν κουβέντα για ένα άσχετο θέμα από το εξεταζόμενο. Με αποτέλεσμα να
παρατείνεται χρονικά η διαδικασία διεξαγωγής της συζήτησης. Επιπλέον, στην παρούσα
εργασία επιλέχτηκε να υπάρχει μια σχετική ομοιογένεια σε κάθε ομάδα με σκοπό την πιο
ομαλή διεξαγωγή της διαδικασίας. Σε αντίθεση ,σε μία ετερογενή ομάδα η διαδικασία
διεξαγωγής μπορεί να γίνει πιο δύσκολη για το πιθανό πρόβλημα ασυνεννοησίας μεταξύ
των συμμετεχόντων. Γενικά, για να δημιουργηθεί μια ομογενή ομάδα είναι αναγκαίο να
βασιστεί σε κάποια όμοια δημογραφικά χαρακτηριστικά, συγκεκριμένα τέτοια
χαρακτηριστικά μπορεί να είναι η ηλικία, η εκπαίδευση, το επάγγελμα και η οικογενειακή
κατάσταση. Στην παρούσα έρευνα, η πρώτη ομάδα αποτελούταν από φοιτητές
πανεπιστημίου ηλικίας μεταξύ δέκα εννιά έως είκοσι τρία , οι οποί είναι άγαμοι. Ενώ η
δεύτερη ομάδα αποτελούταν από ιδιωτικούς υπαλλήλους ηλικία μεταξύ σαράντα έξι έως
πενήντα τέσσερα οι οποίοι είναι παντρεμένοι με παιδία.
Παρακάτω παρατίθεται ο συγκεντρωτικός πίνακας των ομάδων εστίασης με τα κύρια
δημογραφικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων ( τα ονόματα αποτελούν ψευδώνυμα για
λόγους ανωνυμίας) :
1.Συγκεντρωτικός πίνακας ομάδων εστίασης

18. 17
Διεξαγωγή συζήτησης
Στο τρίτο στάδιο διεξάγεται η συζήτηση και οπού θα πρέπει εξ’ αρχής να διαμορφωθεί το
πλάνο συζήτησης. Για την διευκόλυνση της ροής της συζήτησης , η συντονίστρια διατυπώνει
κάποιες ερωτήσεις ώστε να καθοδηγεί και να συντονίζει τη συζήτηση όπως εκείνος
επιθυμεί. Κατά τον Krueger and Casey , ο οδηγός συζήτησης δομείται με ερωτήσεις που
συνδέονται μεταξύ τους και αποτελείται από πέντε κατηγορίες ερωτημάτων. Αυτές είναι οι
εξής:
Ερωτήσεις Ανοίγματος που είναι μία ή δύο γενικές ερωτήσεις που θέτονται αρχικά στους
συμμετέχοντες ώστε να συστήσουν τον εαυτό τους και τους ωθούν να μιλήσουν.
Εισαγωγικές Ερωτήσεις που σκοπός αυτής της κατηγορίας ερωτήσεων είναι να εισάγουν
στην ομάδα το κύριο θέμα της συζήτησης και ταυτόχρονα τους ωθούν να αρχίσουν να
διατυπώνουν την γνώμη τους πάνω στο συγκεκριμένο θέμα συζήτησης.
Μεταβατικές Ερωτήσεις που αποτελούν συνδετικό κρίκο ανάμεσα στην εισαγωγή και στο
κύριο μέρος της συζήτησης. Οι ερωτήσεις αυτές βοηθούν στην εμβάθυνση της σκέψης των
ατόμων και στο σημείο αυτό αρχίζουν να θέτονται τα σημαντικότερα ερωτήματα που
απασχολούν την έρευνα.
Τελικές Ερωτήσεις οι οποίες διατυπώνονται προς το τέλος της συζήτησης και
χρησιμοποιούνται με σκοπό το κάθε άτομο να διατυπώσει μια τελική και ολοκληρωμένη
άποψη πάνω στο θέμα της έρευνας.
Συνοπτική ερώτηση ο συντονιστής, αφού έχει κρατήσει σημειώσεις κατά τη διάρκεια της
συζήτησης προβαίνει σε μία σύντομη περίληψη και διατυπώνει μία ερώτηση μέσω της
οποίας ελέγχει την επάρκεια της περίληψης και αν τυχόν παρέλειψε κάποια στοιχεία.
Η παρούσα εργασία βασίστηκε στις παραπάνω κατηγορίες ερωτήσεων αλλά η
συντονίστρια επέτρεπε στο κάθε άτομο να εκφράζει την άποψή του ελευθέρα.

19. 18
Διαδικασία συντονισμού των ομάδων
Συντονίζοντας τη διαδικασία για τη διεξαγωγή της συζήτησης με τις ομάδες αρχικά ήταν
αναγκαία η ενημέρωση για το συγκεκριμένο θέμα τηλεφωνικώς αρκετές μέρες πριν αλλά
και για την υπενθύμιση για τη συνάντηση μας μία μέρα πριν. Οι συναντήσεις
πραγματοποιήθηκαν 25 και 27 Απριλίου 2016 στην κατοικία της ερευνήτριας και
συγκεκριμένα στην τραπεζαρία οπού τα άτομα κάθισαν σε ένα μεγάλο ορθογώνιο τραπέζι.
Οι συμμετέχοντες κάθισαν στις δύο μεγάλες πλευρές του τραπεζιού ώστε να έχουν σχετικά
κοντινή απόσταση ο ένας από τον άλλον και στην καταλληλότερη θέση για την
μαγνητοφώνηση. Η συντονίστρια βρισκόταν στην κεφαλή του τραπεζιού ώστε να έχει καλή
οπτική επαφή με όλους τους συμμετέχοντες αλλά και γιατί έτσι διευκόλυνε να παρουσιάσει
το οπτικοακουστικό υλικό μέσω του υπολογιστή. Η επιλογή της κατοικίας εξασφάλισε στη
συντονίστρια και στα μέλη των ομάδων ησυχία , άνεση και οικειότητα. Πριν ξεκινήσει η
συζήτηση ήταν απαραίτητο τα να ενημερωθούν για τη διαδικασία της έρευνας και τη
μέθοδο που επιλέχθηκε (focus group) καθώς και για το ρόλο που θα έχει ο συντονιστής.
Μετά το τέλος της διεξαγωγής κάθε συζήτησης η συντονίστρια αφού είχε συγκεντρώσει το
υλικό της, διατύπωσε τα κυριότερα συμπεράσματα κάθε ομάδας τα οποία βοήθησαν στην
μετέπειτα εκτενέστερη ανάλυση των συμπερασμάτων.
Ανάλυση περιεχομένων
Η ανάλυση των περιεχομένων κάθε συζήτησης αποτελεί το τελευταίο στάδιο της έρευνας
και περιλαμβάνει την κατανόηση , την αποτύπωση και την αποκρυστάλλωση των
δεδομένων που προκύπτουν μέσα από κάθε συζήτηση. Το μέσο συλλογής δεδομένων είναι
η ανάλυση περιεχομένου, μια ποιοτική μέθοδος που βοηθάει να αποκωδικοποιήσουμε
απόψεις, αντιλήψεις και συναισθήματα των συμμετεχόντων. Αρχικά οι συζητήσεις και των
δύο ομάδων ηχογραφήθηκαν και ύστερα διατυπώθηκαν και σε γραπτό κείμενο.

20. 19
Διασφάλιση της εγκυρότητας και της αξιοπιστίας
Σε μια ποιοτική έρευνα, όπως είναι η παρούσα εργασία, απαραίτητο στοιχείο είναι η
εμπιστευσιμότητα . Κατά τον Lincoln and Cuba , τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για να
εξασφαλίσουμε την εμπιστευσιμότητα είναι η αξιοπιστία- φερεγγυότητα, η
επιβεβαιωσιμότητα , βασιμότητα και η μεταβιβασιμότητα.
Αξιοπιστία/φερεγγυότητα : Αναφέρεται στην αλήθεια των δεδομένων.
Επιβεβαιωσιμότητα: Αναφέρεται στην αντικειμενικότητα των δεδομένων.
Βασιμότητα: Αναφέρεται στην αναζήτηση στοιχείων για να εξεταστούν τυχόν παράγοντες
αστάθειας.
Μεταβιβασιμότητα: Αναφέρεται στον βαθμό στον οποίο τα ευρήματα από την έρευνα
μπορούν να μεταφερθούν και σε άλλες ομάδες ή έρευνες.
Αναλυτικότητα , όσον αφορά το κριτήριο της εμπιστευσιμότητας στο τέλος κάθε
συζήτησης γίνεται σύνοψη των απόψεων κάθε ατόμου, ώστε να έχει τη δυνατότητα να
αντιληφθεί αν όσα είπα έγιναν ορθώς κατανοητά από τον συντονιστή (τρόπος
επαλήθευσης). Επίσης και οι δύο συζητήσεις των ομάδων εστίασης ηχογραφήθηκαν και το
ηχογραφημένο υλικό αποτελεί κριτήριο αξιοπιστίας αλλά και δίνει την δυνατότητα για
επανέλεγχο των συμπερασμάτων. Όσον αφορά την επιβεβαιωσιμότητα , κρατήθηκαν τα
κείμενα και το ηχογραφημένο υλικό των συζητήσεων και το ερωτηματολόγιο ανοιχτού
τύπου. Σχετικά με το κριτήριο της βασιμότητας χρησιμοποιήθηκε η δειγματοληψία και ο
οδηγός συνεντεύξεων , καθώς και αυτοτελή σχόλια των ατόμων . Τέλος , ως προς το
κριτήριο της διασφάλισης της μεταβιβασιμότητας καταγράφηκε λεπτομερώς όλη η
διαδικασία που ακολουθήθηκε από την αρχή ως και το πέρας της έρευνας και όλες οι
πληροφορίες που προέκυψαν.

21. 20
4ο
Κεφάλαιο: Ανάλυση και αποτελέσματα έρευνας
Τελευταίο στάδιο της έρευνας αποτελεί η ανάλυση δεδομένων που προκύπτουν από τις
συζητήσεις των ομάδων εστίασης. Το εργαλείο με το οποίο επεξεργάστηκε το υλικό που
προκύπτει από τις ομάδες εστίασης η ερευνήτρια είναι η ανάλυση περιεχομένου. Η
ανάλυση περιεχομένου αποτελεί μια διαδικασία κατηγοριοποίησης των απόψεων , των
αντιλήψεων και των συναισθημάτων που προκύπτουν από τους συμμετέχοντες των
ομάδων εστίασης με σκοπό την ταξινόμηση τους. Κατά τον Hancock (1998) το περιεχόμενο
αναλύεται σε δύο επίπεδα. Το βασικό επίπεδο είναι ο περιγραφικός απολογισμός των
δεδομένων ,δηλαδή στην ουσία παρατίθενται τα ακριβή λόγια των συμμετεχόντων χωρίς
κάποια προσπάθεια ερμηνείας. Η προσπάθεια ερμηνείας πραγματοποιείται στο δεύτερο
επίπεδο και έχει ως σκοπό να αποτυπώσει τί υπονοείται στην κάθε απάντηση κάθε
συμμετέχοντα.
Στην παρούσα εργασία επιλέχθηκε η ανάλυση περιεχομένου γιατί με την συγκεκριμένη
μέθοδο δύναται η προσπάθεια εμβάθυνσης στις απόψεις των συμμετεχόντων σχετικά με το
θέμα της έρευνας ,αλλά συγχρόνως υπάρχει και μια πιο ξεκάθαρη εικόνα των πληροφοριών
που δέχεται η ερευνήτρια. Επιπλέον, αποτελεί μία ασφαλής μεθοδολογία, διότι η
ερευνήτρια είχε τη δυνατότητα να ανατρέξει στο ηχογραφημένο υλικό και το γραπτό
κείμενο για να εντοπίσει τυχόν ανακρίβειες ή ελεγχθεί αν παραλείφθηκε κάποια
αξιοσημείωτη πληροφορία. Παρακάτω παρατίθενται τα αποτελέσματα των ομάδων
εστίασης με περιεκτικό , περιληπτικό αλλά κατανοητό τρόπο όσον αφορά τις αντιλήψεις, τις
προτάσεις και τα συναισθήματα των συμμετεχόντων τόσο από την ομάδα εστίασης των
νέων όσο και από την ομάδα εστίασης των μεσηλίκων.

22. 21
Ομάδα εστίασης φοιτητών (first focus group)
Ύστερα από την ενδιαφέρουσα και πρωτόγνωρη εμπειρία της ποιοτικής μεθόδου ομάδας
εστίασης ,αποτυπώθηκαν ορισμένα συμπεράσματα όσον αφορά τις αντιλήψεις ,τα
συναισθήματα και τις ιδέες των συμμετεχόντων. Σύμφωνα με την πρώτη ομάδα εστίασης ,η
οποία αποτελούταν από πέντε φοιτητές και φοιτήτριες πανεπιστημίου ηλικίας 19-23 ετών ,
αποτυπώθηκε μια θετική στάση στην υιοθέτηση της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης από τις
επιχειρήσεις σε γενικές γραμμές. Παρατηρώντας τις απόψεις όλων των συμμετεχόντων
αντιλαμβάνεται κανείς πως αποτελούν « Ηθικοί Καταναλωτές» , καθώς δήλωσαν ότι
προτιμούν να πληρώσουν λίγα παραπάνω χρήματα σε σχέση με τις τιμές των συμβατικών
προϊόντων ή υπηρεσιών , εάν τα προϊόντα αυτά έχουν ηθική ταυτότητα. Έτσι ,λοιπόν,
θεωρούν ότι η εταιρική κοινωνική ευθύνη πρέπει να αποτελεί στρατηγική επιλογή για την
επιχείρηση , ώστε να θεωρεί ότι έχει ευθύνη να συνεισφέρει στην κοινωνία και την βιώσιμη
ανάπτυξή της. Επιπλέον πιστεύουν ότι κάθε επιχείρηση επωφελείται από το συγκεκριμένο
στρατηγικό πλάνο καθώς μέσω αυτού προβάλλει και προωθεί μια καλή εικόνα που
αποτελεί διαφήμιση γι’ αυτήν με απώτερο σκοπό την αύξηση των πωλήσεων της.
Αξιοσημείωτο είναι να αναφερθεί και μία γνώμη από ένα μέλος της ομάδας , το οποίο
θεωρεί πως με την ανάπτυξη εταιρικής κοινωνικής ευθύνης από μία επιχείρηση ωθεί και
καλεί και τις υπόλοιπες επιχειρήσεις να υιοθετήσουν και να αναπτύξουν και εκείνες
ανάλογες δράσεις εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Επί προσθέτως, θεωρείται από όλους
τους συμμετέχοντες ότι μία επιχείρηση δημιουργεί και άλλους απώτερους σκοπούς με την
υιοθέτηση της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Συγκεκριμένα, απώτεροι σκοποί εκτός από
την κερδοφορία και τη διαφήμιση ,μπορεί να είναι η προβολή καλής εικόνας, η προώθηση
προϊόντων , η ανάπτυξη δημοσίων σχέσεων και τέλος η αύξηση ανταγωνιστικότητας .

23. 22
Όσον αφορά τις κοινωνικές δράσεις των επιχειρήσεων , θεωρείται από τους
περισσότερους ότι η επιχείρηση αρχικά πρέπει να εστιάσει στην ποιότητα των προϊόντων
της, δηλαδή να δημιουργήσει ένα όσο το δυνατόν ηθικό προϊόν για την κοινωνία. Επίσης
είναι απαραίτητο να εστιάσει στις συνθήκες εργασίας του ανθρωπίνου δυναμικού της και
κυρίως όταν πρόκειται για επιχειρήσεις με παροχές υπηρεσιών , στις οποίες μπορεί εύκολα
ο καταναλωτής να αναγνωρίσει αν κάποιος εργαζόμενος είναι ευχαριστημένος ή
δυσαρεστημένος από τις συνθήκες εργασίας. Άλλα και δημιουργώντας καλές συνθήκες
εργασίας δημιουργείται ευνοϊκό έδαφος για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και
αποδοτικότητα. Και τέλος είναι απαραίτητο να εστιάσει σε δράσεις που αφορούν την
κοινωνία και προσπαθούν να εξαλείψουν προβλήματα που δημιουργούνται μέσα σε αυτή
πόσο μάλλον σε περιόδους οικονομικής ύφεσης όπως είναι αυτή που διανύει η χώρα μας
σχεδόν την τελευταία δεκαετία. Ως παράδειγμα αναφέρθηκε από την ομάδα ότι
επιχειρήσεις που παίρνουν ως εισροές πόρους από τον πρωτογενή τομέα θα πρέπει να
στηρίζουν την ελληνική παραγωγή για να υπάρξει οικονομική ανάκαμψη στη χώρα μας
καθώς και ανάπτυξη του ελληνικού πρωτογενούς τομέα. Επίσης ένα μέλος υποστήριξε ότι
οι κοινωνικές δράσεις θα πρέπει να είναι εστιασμένες στο παιδί με σκοπό την υιοθέτηση
της κοινωνικής κουλτούρας από σχετικά νεαρή ηλικία ,ώστε να δημιουργηθούν γερά
θεμέλια κοινωνικής υπευθυνότητας που θα τον συντροφεύουν σε όλη του τη ζωή.
Ωστόσο , διατυπώθηκαν και κάποια αρνητικά συναισθήματα σε σχέση με τις δράσεις της
εταιρικής κοινωνικής ευθύνης από την ομάδα. Συγκεκριμένα , διατυπώθηκε μια άποψη πως
στην πραγματικότητα οι επιχειρήσεις θα έπρεπε να συνεισφέρουν πολύ περισσότερο στην
κοινωνία και κάποιες επιχειρήσεις επικεντρώνονται μόνο στο «φαίνεσθαι» και χάνουν την
ουσία της κοινωνικής ευθύνης. Δηλαδή, όταν μια επιχείρηση προβάλει έντονα τις
κοινωνικές τις δράσεις και προσπαθεί να δημιουργηθεί ντόρος γύρω από αυτήν , υπάρχει
πιθανότητα να προκαλέσει αρνητικό αντίκτυπο στους καταναλωτές. Ένα μέλος της ομάδας
ανέφερε : « Αν υπάρχει έντονη προβολή της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης μερικές φορές
μπορεί να μου φανεί αρνητικό και να με απωθήσει στην αγορά ενός προϊόντος από τη
συγκεκριμένη εταιρία ». Ειδικότερα, οι περισσότεροι θεωρούν πως αν δεν γίνεται έντονη
προβολή των κοινωνικών δράσεων , αλλά υπάρχει σωστή πληροφόρηση ο καταναλωτής θα
διαλέξει να αγοράσει το συγκεκριμένο προϊόν . Ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα που
αποτυπώθηκε από μία φοιτήτρια της ομάδας είναι το εξής « Μία κοπέλα μου προώθησε

24. 23
πλαστικές σακούλες σε αλυσίδα super market και με ενημέρωσε ότι η συγκεκριμένη εταιρία
προσφέρει 0,10 ευρώ για κάθε αγορά στο Χαμόγελο του Παιδιού και τις αγόρασα παρ’ όλο
που αγοράζω διαφορετική μάρκα συνήθως». Επίσης ένα άλλο παράδειγμα είναι « Έχω
πληροφορηθεί ότι ο Σκλαβενίτης φημίζεται για τις καλές εργασιακές συνθήκες. Ο
Βασιλόπουλος είναι δίπλα μας ενώ ο Σκλαβενίτης είναι πιο μακριά και χρειαζόμαστε αμάξι ,
προτιμάμε να ψωνίζουμε από τον Σκλαβενίτη» .
Επίσης είναι αξιοσημείωτο να αναφερθεί ότι λίγα μέλη της ομάδας έχουν προβεί σε
μποϋκοτάρισα προϊόντων και ο κυριότερος λόγος είναι για φήμη κακών εργασιακών
συνθηκών . Για παράδειγμα δύο φοιτητές από την ομάδα αποφεύγουν να αγοράζουν
προϊόντα από τα Jumbo , γιατί έχουν ακούσει από οικεία τους πρόσωπα πως είναι
δυσαρεστημένα σε σχέση με τις εργασιακές συνθήκες ως εργαζόμενοι στην εταιρία αυτή.
Και ένας άλλος λόγος μποϊκοταρίσματος που διατυπώθηκε είναι ότι ένας φοιτητής
αποφεύγει τα γερμανικά προϊόντα , λόγω των πολιτικών γεγονότων που λαμβάνουν μέρος
στη χώρα μας. Ένα παράδειγμα που αποτυπώθηκε είναι η αποφυγή αγοράς από την
αλυσίδα super market Lidl , η οποία είναι γερμανική.
Τέλος , διατυπώθηκε ομόφωνα η άποψη ότι το κράτος θα πρέπει να συμβάλει κυρίως με
επιδοτήσεις στο κομμάτι της έρευνας για τις επιχειρήσεις. Δηλαδή να συνεισφέρει ένα
χρηματικό ποσό σε όποια επιχείρηση έχει ως σκοπό να ερευνήσει το πώς μπορεί να
παράγει όσο το δυνατόν περισσότερα ηθικά προϊόντα και σαφώς να υπάρχει τακτικός
έλεγχος . Όμως, γενικά το κράτος δεν θα πρέπει να ευνοεί οικονομικά τις επιχειρήσεις για
την υιοθέτηση της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης , διότι τότε θα χαθεί τελείως ο
εθελοντικός χαρακτήρας των επιχειρήσεων.

25. 24
Ομάδα εστίασης μεσηλίκων (second focus group)
Μετά από την ολοκλήρωση της συζήτησης με την πρώτη ομάδα εστίασης και
συγκεκριμένα δύο μέρες αργότερα προγραμματίστηκε συνάντηση με την δεύτερη ομάδα
εστίασης. Η ομάδα αποτελούταν από πέντε άτομα , ηλικίας 46-54 ετών , κάτοχοι πτυχίου
ΑΕΙ ή ΤΕΙ που εργάζονται ως ιδιωτικοί υπάλληλοι σε επιχειρήσεις διαφορετικών κλάδων.
Αποτυπώνοντας μια σφαιρική εικόνα , θα έλεγε κανείς πως όλοι οι συμμετέχοντες της
ομάδας έχουν μια θετική στάση απέναντι στην έννοια της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης.
Από τις απόψεις όλων των συμμετεχόντων παρατηρήθηκε πως θα αγόραζαν ένα ηθικό
προϊόν , αλλά αποτελεί συγχρόνως αγοραστικό κριτήριο και η τιμή του προϊόντος και αυτό
το κριτήριο είναι πιο έντονο ιδίως σε περιόδους οικονομικής ύφεσης. Παρ’ όλα αυτά ,
ακόμα και αν η τιμή ενός ηθικού προϊόντος είναι λίγο ακριβότερη θα το αγόραζαν . Άρα
μπορούμε να διακρίνουμε ότι τα συγκεκριμένα άτομα είναι «Ηθικοί Καταναλωτές» ή
τουλάχιστον έχουν υιοθετήσει ως αγοραστικό τους κριτήριο την ηθική ταυτότητα ενός
προϊόντος σε σημαντικό βαθμό. Οι περισσότεροι συγχέουν την εταιρική κοινωνική ευθύνη
με την διαρκή δέσμευση των επιχειρήσεων όσον αφορά την ηθική συμπεριφορά , την
βελτίωση της ποιότητας ζωής του ανθρωπίνου δυναμικού της όσο και γενικότερα της
κοινωνίας. Πιο συγκεκριμένα όσον αφορά την ηθική συμπεριφορά , εννοείται μια
επιχείρηση να μην λειτουργεί εις βάρος της κοινωνίας και του περιβάλλοντος καθώς και να
παράγει όσο το δυνατότερο προϊόντα με ηθική ταυτότητα μέσω ηθικών ενεργειών.
Επιπλέον θεωρείται από τους περισσότερους ότι θα πρέπει να εστιάσει και στις καλές
εργασιακές συνθήκες , πράγμα που είναι δύσκολο στην σύγχρονη κοινωνία όπως
διαπιστώνουν οι εργαζόμενοι της ομάδας εστίασης . Όπως για παράδειγμα είναι η συχνή
καταπάτηση οχτάωρου εργασίας . Τέλος , όσον αφορά την κοινωνία υποστηρίχθηκε από
τους περισσότερους ότι θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία στον τομέα της υγείας και
της εκπαίδευσης.
Ωστόσο , διατυπώθηκαν και κάποια αρνητικά συναισθήματα από αρκετούς σε σχέση με
τις δράσεις της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης . Συγκεκριμένα , διατυπώθηκε μια άποψη
από ορισμένους συμμετέχοντες πως στην πραγματικότητα οι επιχειρήσεις μερικές φορές
δραστηριοποιούνται κοινωνικά με απώτερο σκοπό το δικό τους όφελος ενώ στην ουσία
υπάρχει η πιθανότητα η συγκεκριμένη ενέργεια να έχεις επιπτώσεις στο σύνολο της

26. 25
κοινωνίας. Για παράδειγμα , μια εταιρία η οποία δραστηριοποιείται στις τηλεπικοινωνίες
μπορεί να συνεισφέρει στην τηλεπικοινωνία ενός απομακρυσμένου νησιού με απώτερο
σκοπό την προβολή και την απόκτηση μονοπωλίου στο απομακρυσμένο νησί, ενώ
πρωταρχική ανάγκη αυτού του νησιού είναι η ιατρική περίθαλψη που είναι ελλιπής. Και
εκτός αυτού διατυπώθηκε και η άποψη , ότι με τη συγκεκριμένη δράση καταπατείται η
αγνότητα τόσο του νησιού όσο και των κατοίκων της.
Επιπλέον , υποστηρίχτηκε ομόφωνα πως η εταιρική κοινωνική ευθύνη αρχίζει ολοένα και
περισσότερο να αποτελεί στρατηγική για τις επιχειρήσεις. Διότι με αυτή τη στρατηγική ,
προσπαθεί να υλοποιήσει κάποιους απώτερους σκοπούς που έχει θέσει. Πιο συγκεκριμένα,
αρχικό της μέλημα είναι η κερδοφορία ,η διαφήμιση, το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα αλλά
και να δημιουργήσει αίσθημα εμπιστοσύνης στους καταναλωτές καθώς και να γίνει
αποδεχτή από την κοινωνία.
Επίσης διατυπώθηκε και η άποψη ότι στις μέρες μας λόγω των ανεπαρκών ενημερωτικών
δράσεων του κράτους ,οι επιχειρήσεις είναι αυτές που αναλαμβάνουν να μορφώσουν και
να ευαισθητοποιήσουν κοινωνικά και ηθικά τους καταναλωτές κυρίως. Τέλος, όσον αφορά
το κράτος θα πρέπει να υπάρχουν νόμοι , κίνητρα και έλεγχοι για την εταιρική κοινωνική
ευθύνη. Κίνητρα μπορούν να αποτελούν επιδοτήσεις, ευνοϊκή δανειοδότηση και
βραβεύσεις. Παρακάτω διατυπώνονται κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα απόψεων :
«Αν πρόκειται να πάρει ένα μεγάλο μηχάνημα το οποίο θα απορροφάει τους ρύπους ενός
εργοστασίου ας επιδοτείται» , «Καλύτερα να πληρώνει λιγότερους φόρους και να υπάρχει
έντονη κοινωνική ευθύνη», «Είναι μεγάλο κίνητρο η επιδότηση».
Τέλος, είναι αξιοσημείωτο να αναφερθεί ότι κυρίως οι γυναίκες της ομάδας έχουν προβεί
σε μποϋκοτάρισα προϊόντων και ο κυριότερος λόγος είναι η καταπάτηση ανθρωπίνων
δικαιωμάτων . Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το μποϊκοτάρισμα κατά της Adidas
λόγω φήμης για παιδική εργασία. Επιπλέον , ένας άλλος λόγος που διατυπώθηκε από
κάποια μέλη είναι ότι έχουν προβεί σε μποϊκοτάρισμα για περιβαλλοντικές καταστροφές ,
για παράδειγμα μποϊκοτάρισμα προϊόντων της Nestle.

27. 26
5ο
Κεφάλαιο: Συμπεράσματα
Ως ερευνητικό θέμα αποτέλεσε η επίδραση της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης στην
συμπεριφορά του καταναλωτή. Οι σκοποί της παρούσας εργασίας ήταν η εμβάθυνση στον
περιεχόμενο και την εξέλιξη της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης , η αποτύπωση αντιλήψεων,
προτάσεων και συναισθημάτων των συγκεκριμένων καταναλωτών και τέλος αν η Εταιρική
Κοινωνική Ευθύνη αποτελεί κριτήριο στην αγοραστική συμπεριφορά τους.
Μέσα από το ερευνητικό μέρος της εργασίας διαπιστώθηκαν ορισμένα σημαντικά
συμπεράσματα. Διαπιστώθηκε ,λοιπόν, ότι όλοι οι συμμετέχοντες έχουν θετικά
συναισθήματα και στάση σχετικά με την έννοια της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης.
Επιπλέον , φαίνεται πως τόσο οι νέοι όσο και οι μεσήλικες των ομάδων εστίασης έχουν ως
βασικό αγοραστικό κριτήριο την ηθική προέλευση και ταυτότητα ενός προϊόντος και έχουν
τη διάθεση να πληρώσουν έστω και παραπάνω χρηματικές μονάδες σε σχέση με ένα
συμβατό ή μη ηθικό προϊόν. Άρα μπορούμε να πούμε ότι τουλάχιστον σε ένα μεγάλο
βαθμό έχουν υιοθετήσει τον Ηθικό Καταναλωτισμό. Επί προσθέτως, διατυπώθηκε
ομόφωνα η αντίληψη ότι όχι μόνο «Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» κατά το γνωστό ρητό αλλά
και τα μέσα αγιάζουν το σκοπό, δηλαδή ότι οι ενέργειες κοινωνικής ευθύνης έχουν όφελος
στην κοινωνία, στο περιβάλλον αλλά πρωτίστως στην ίδια την επιχείρηση. Αποτελώντας η
εταιρική κοινωνική ευθύνη μακροπρόθεσμο στρατηγικό πλάνο των επιχειρήσεων , έχουν ως
απώτερο σκοπό να έχουν την αποδοχή της κοινωνίας, τη διαφήμιση, την αύξηση
πωλήσεων, τη κερδοφορία και τέλος την αύξηση ανταγωνιστικότητας. Όσον αφορά τα
σημαντικότερα οφέλη που θεωρούν ότι επωφελείται η κοινωνία αφορά τόσο το εξωτερικό
όσο και το εσωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης. Ως προς το εσωτερικό της επιχείρησης

28. 27
ανέφεραν τις καλές εργασιακές συνθήκες, την ύπαρξη οικολογικής συμπεριφοράς και
όλους του παράγοντες που τείνουν στη διαμόρφωση ενός ηθικού προϊόντος. Όσον αφορά
το εξωτερικό προφίλ της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης διατυπώθηκε από τους
συμμετέχοντες η προτίμησή τους, οι επιχειρήσεις να συμβάλουν ενεργά απέναντι σε
κοινωνικά προβλήματα και κυρίως σε περιόδους οικονομικής ύφεσης και κρίσης στους
τομείς υγείας και εκπαίδευσης. Ωστόσο υπήρξαν και κάποιες διαφορές ανάμεσα στις
αντιλήψεις, τις προτάσεις και τα συναισθήματα των νέων με των μεσηλίκων.
• Πρώτη διαφορά είναι η διαφοροποίηση στο αρνητικό συναίσθημα. Συγκεκριμένα οι
νέοι απωθούνται από την έντονη προβολή κοινωνικών δράσεων, γιατί θεωρούν
πως με αυτό τον τρόπο χάνεται η ουσία της κοινωνικής δράσης και αποτελεί μόνο
μια επιφανειακή διαδικασία. Ενώ από τους μεσήλικες αποτυπώθηκε αρνητικό
συναίσθημα ως προς κάποιες συγκεκριμένες δράσεις οι οποίες θεωρούν ότι έχουν
αρνητικό αντίκτυπο στην κοινωνία παρά οφέλη.
• Δεύτερη διαφορά είναι η συμμετοχή σε μποϊκοτάρισμα και παρατηρήθηκε ότι οι
μεσήλικες φαίνεται να είναι πιο ενεργοί στην διαδικασία αποδοκιμασίας μη ηθικών
προϊόντων. Μάλιστα οι γυναίκες της συγκεκριμένης ομάδας εστίασης έδειξαν να
είναι πιο ευαισθητοποιημένες και έχουν προβεί αρκετές φορές σε μποϊκοτάρισμα
για λόγους καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων (π.χ. παιδική εργασία) και για
περιβαλλοντικές καταστροφές.
• Και τέλος , η τρίτη διαφορά η οποία αποτελεί και την μεγαλύτερη απόκλιση των
απόψεων των νέων από των μεσηλίκων είναι η σχέση του κράτους με τις
επιχειρήσεις. Συγκεκριμένα οι νέοι θεωρούν πως το κράτος θα πρέπει να συμβάλει
με επιδοτήσεις αποκλειστικά για έρευνες πάνω στο κομμάτι της εταιρικής
κοινωνικής ευθύνης σε απόλυτη αντίθεση με την άποψη των μεσηλίκων , οι οποίοι
θεωρούν πως το κράτος θα πρέπει να ενισχύσει σημαντικά τις επιχειρήσεις με
επιδοτήσεις, ευνοϊκές δανειοδοτήσεις και βραβεύσεις. Τέλος, θεωρούν ομόφωνα
και οι δύο ομάδες εστίασης ότι θα πρέπει να υπάρχει έλεγχος από το κράτος.

29. 28
6ο
Κεφάλαιο: Περιορισμοί και προτάσεις για μελλοντική
έρευνα
Στα πλαίσια διεξαγωγής της συγκεκριμένης έρευνας προέκυψαν ορισμένοι περιορισμοί.
Καταρχάς ,η έρευνα διεξάχθηκε μέσω της ποιοτικής μεθόδου ομάδων εστίασης ,άρα πάνω
στο συγκεκριμένο θέμα έρευνας θα μπορούσε να διεξαχθεί ποσοτική έρευνα , έτσι ώστε να
μπορέσει να υπάρξει ένα πιο γενικευμένο συμπέρασμα των αποτελεσμάτων. Επίσης ένας
άλλος περιορισμός ήταν ότι οι συμμετέχοντες γνωρίζονταν μεταξύ τους με αποτέλεσμα να
επηρεάζονται μεταξύ τους και να μην υπάρχει μεγάλη ποικιλομορφία απόψεων. Άρα, σε
μελλοντική έρευνα καλό θα ήταν να πραγματοποιηθούν ομάδες εστίασης με άτομα που δεν
γνωρίζονται μεταξύ τους έτσι ώστε να διατυπωθούν πιο έντονα διαφορετικές απόψεις.
Επιπλέον υπήρχε μικρή συμμετοχή αριθμού ανδρών με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η
σύγκριση μεταξύ φύλων. Γι’ αυτό το λόγο θα ήταν ενδιαφέρον να διεξαχθούν ομοιογενής
ομάδες εστίασης ως προς το φύλο των συμμετεχόντων έτσι ώστε να είναι εφικτή η
σύγκριση των αντιλήψεων, προτάσεων και συναισθημάτων μεταξύ των αντρών και των
γυναικών.

30. 29
Βιβλιογραφία
Berry M., Linolf G., (1999) Mastering data mining: The art and science of customer
relationship management, John Wiley & Sons, Inc.
Bousset, JP, Macombe C. & Taverne M.2005, Participatory methods, guidelines and good
practice guidance to be applied throughout the project to enhance problem definition, co-
learning, synthesis and dissemination, SEAMLESS Report No.10, SEAMLESS integrated project
pp.248, http://www.SEAMLESS-IP.org, EU 6th Framework Programme FP6
http://europa.eu.int/comm/sustainable/pages/idea_en.htm
Carroll, A. (1999), “Corporate Social Responsibility. Evolution of a Definitional Construct”
Business & Society, Vol. 38, No. 3, pp. 268-295
Hancock B., (1998), “Trent focus for research and development in primary health care: An
introduction to qualitative research”, University of Nottingham.
History, Vol 13, Issue: 1, pp. 55-73 http://www.meda.gr/gr/article.php?id=26
Hoffman R. 2007 ‘’Corporate Social Responsibility in the 1920s: an institutional perspective’’,
Journal of Management.
Mohr L., Webb D., (2000) Do consumers expect companies to be socially responsible? The
impact of corporate social responsibility on buying behavior, Journal of consumer affairs.
Panayiotou A.N., Aravossis G.K., Moschou P., (2009), ‘’ Greece: A Comparative Study of CSR
Reports’’, Springer Berlin Heidelberg, Part I, pp. 149-164
Σιώμκος Ι. Γεώργιος 2011, Συμπεριφορά καταναλωτή & Στρατηγική μάρκετινγκ , 3η έκδοση ,
Εκδόσεις Σταμούλη Α.Ε. , Αθήνα
Σιώµκος Ι. Γεώργιος & Μαύρος ∆. 2008, Έρευνα αγοράς, Εκδόσεις Σταμούλης Α.Ε., Αθήνα
http://www.csringreece.gr/
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%84%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B9%CE%BA%C
E%AE_%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%
B5%CF%85%CE%B8%CF%8D%CE%BD%CE%B7
https://eclass.upatras.gr/modules/document/?course=BMA560
http://blogs.sch.gr/sirchris files / /2012/11/Ethical-Consumer.pdf

31. 30
Παράρτημα
Οδηγός Ερωτήσεων
• Ερωτήσεις Ανοίγματος
1. Πες µας το όνομά σου ,τι ηλικία έχεις και με τι ασχολείσαι; (π.χ.
επάγγελμα, σπουδές, χόμπι)
• Εισαγωγικές Ερωτήσεις
2. Ποιος από τους παραπάνω ορισμούς θεωρείται ότι αποτυπώνει
καλύτερα την έννοια της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης; Και γιατί;
3. Τί συναισθήματα σας ξυπνούν από την προβολή του συγκεκριμένου
βίντεο;
• Μεταβατικές Ερωτήσεις
4. Ποιες δράσεις Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης θεωρείται σημαντικότερες
και γιατί ;
5. Ποιοι σκοποί των επιχειρήσεων εκπληρώνονται πίσω από αυτές τις
δράσεις;
6. Πιστεύετε ότι το κράτος είναι καλό να συμβάλει στην υιοθέτηση
Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης ως προς την επιχείρηση;
• Κύριες Ερωτήσεις
7. Τι ρόλο έχουν οι καταναλωτές ως προς την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη;
8. Ανάμεσα σε ένα προϊόν με ηθική ταυτότητα και σε ένα προϊόν χωρίς ηθική
ταυτότητα ποιο θα διαλέγατε και γιατί;
9. Τι αγοραστικά κριτήρια έχετε για την αγορά ενός προϊόντος;
10. Έχετε κάνει μποϊκοτάζ και αν ναι για ποιο λόγο ;
• Τελικές Ερωτήσεις
11.Συζητώντας όλα τα παραπάνω και βλέποντας το βίντεο, ποια είναι η στάση
σας για την έννοια της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης ; Αποτελεί βασικό
κριτήριο για τις αγορές σας;
12. Πέραν των ερωτήσεων υπάρχει κάτι σχετικό µε το θέμα που θα θέλατε να
προσθέσετε από µόνοι σας;
• Ερώτηση Σύνοψης (Με τη βοήθεια των σημειώσεων που έχω κρατήσει
καθ’ όλη τη διάρκεια της συζήτησης θα κάνω µία σύντομη των όσων
έχουν ειπωθεί).
13. Η παραπάνω περίληψη είναι επαρκής σε σχέση με τις πληροφορίες που
ειπώθηκαν σε όλη τη διάρκεια της συζήτησης; Υπάρχει κάποια ένσταση ή
θεωρείται ότι έχει παραληφθεί κάτι ;
Σας ευχαριστώ για τον χρόνο σας και την πολύτιμη βοήθειά σας!

32. 31
Οπτικοακουστικό υλικό
Το μυστικό της Ανάφης.mp4
Unilever Hellas - Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη.mp4.mp4