AKILLI ULAŞIM SİSTEMLERİ UYGULAMALARI VE TÜRKİYE İÇİN BİR AUS MİMARİSİ ÖNERİSİ - Applications of Intelligent Transport Systems and an ITS Architecture Recommendation for Turkey
4. AkıllıUlaşımSistemleri(AUS)
AUSveTarihçesi
AkıllıUlaşımSistemleriNedir?
Otoyollar,anayollar ve şehir içi yollardan oluşan karayolu ağında yer
alan tesis ve sistemlerin işletilmesi ve yönetimine yönelik bilgi ve
iletişimteknolojileriilesistemmühendisliğiuygulamalarıdır.
1928
ElektrikliTrafik Işığı1960
Bilgisayar KontrollüTrafik Işığı
Değişken Mesaj ve Hız Limiti Levhaları 1970
Telekomünikasyon+Enformatik: Telematik
HızTespit Radarları
Almanya - ARI, ABD – ERGS
Japonya - CACS, Avustralya -TRC1980
Navigasyon Sistemleri
Elektronik Hız Sabitleyici
AB - PROMETHEUS, EUREKA, DRIVE I
Japonya – RACS , AMTICS
Avustralya –TRACS, ABD – Mobility 2000
1990
GPSTabanlı Navigasyon
ABD - IVHS, AB – DRIVE II, ERTICO
Japonya –VICS, Avustralya – STREAMS
AUS (ITS) Mimarisi, ITS Japan, ITS America
IEEE ITSS
2000
IEEE 802.11pAraç içi Wi-Fi
Şerit İhlali Uyarı Sistemi
MobilTrafik Bilgi Sistemi
AB – e-Call, AUSYönergesi
7. AUSMimarisi
AkıllıUlaşımSistemleri(AUS)
AUS mimarisinde AUS uygulamaları tarafından gerçekleştirilmesi
beklenenkullanıcıhizmetleri,buhizmetlerinbulunacağıvarlıklarve
buvarlıklarilehizmetlerarasındakiverivebilgiakışlarıyeralır.
AUS’deolmasıgerekenözellikler;
Uyumluluk
Genişletebilme
BirlikteÇalışabilme(Inter-operabilite)
Entegrasyon
Standardizasyon
ISOTC204TeknikKomitesi1992
ABDUlusalAUSMimarisi1994,ABKARENveFRAME
ISO14813StandardıÇekirdekAUSMimarisiReferansModeli
Hizmet Alanları Hizmet Grupları
1.Yolcu Bilgisi 1.1 Yolculuk öncesi bilgi, 1.2 Yolculuk sırasındaki bilgi, 1.3 Yolculuk hizmetleri bilgisi, 1.4 Yolculuk
öncesi güzergâh rehberi ve navigasyon, 1.5 Yolculuk sırasında güzergâh rehberi ve navigasyon, 1.6
Yolculuk planlama desteği
2.Trafik yönetimi ve işlemleri 2.1 Trafik kontrolü, 2.2 Ulaştırmayla ilgili olay yönetimi, 2.3 Talep yönetimi, 2.4 Ulaştırma
altyapısının bakım yönetimi
3.Araç içi sistemler 3.1 Ulaştırmayla ilgili görüş iyileştirme, 3.2 Otonom araç işlemi, 3.3 Çarpışma önleme
3.4 Emniyet hazırlığı, 3.5 Çarpışma öncesi kısıtlamaların tertibi
4.Yük taşımacılığı 4.1Ticari araç ön izin, 4.2Ticari araç idari işlemleri, 4.3 Otomatik yol kenarı emniyet denetimi
4.4 Ticari araç içinde emniyet takibi, 4.5 Yük taşımacılığı filo yönetimi, 4.6 İntermodal bilgi
yönetimi, 4.7 İntermodal merkezlerin yönetimi ve kontrolü, 4.8Tehlikeli yüklerin yönetimi
5.TopluTaşıma 5.1.Toplu taşıma yönetimi, 5.2.Talebe duyarlı ve paylaşımlı toplu taşıma
6.Acil Durum 6.1 Ulaştırmayla ilgili acil durum duyurusu ve kişisel güvenlik, 6.2 Acil durum araçlarının yönetimi
6.3Tehlikeli madde ve olay duyurusu
7.Ulaştırmayla ilgili elektronik ödeme 7.1 Ulaştırmayla ilgili elektronik mali işlemler, 7.2 Ulaştırmayla ilgili elektronik ödeme hizmetlerinin
entegrasyonu
8.Karayolu ulaştırması ile ilgili kişisel
emniyet
8.1Toplu taşıma güvenliği, 8.2Savunmasız karayolu kullanıcılarının emniyetinin arttırılması
8.3 Engelli karayolu kullanıcılarının emniyetinin arttırılması , 8.4 Akıllı kavşaklar ve bağlantı yolları
9.Hava ve çevre koşullarının izlenmesi 9.1 Hava durumunun izlenmesi, 9.2 Çevre koşullarının izlenmesi
10.Afet müdahalesi yönetimi ve
koordinasyonu
10.1 Afet veri yönetimi, 10.2 Afet müdahale yönetimi, 10.3 Acil durum merkezleri ile koordinasyon
11.Ulusal güvenlik 11.1 Şüpheli araçların izlenmesi ve kontrolü, 11.2 Enerji tesisleri veya boru hatlarının izlenmesi
8. AUSStandartları
AkıllıUlaşımSistemleri(AUS)
AUS Standartları karayolu ulaştırmasına ve diğer modlarla
etkileşimine odaklanmıştır. Çünkü diğer ulaştırma modlarında
tamamen özelleşmiş sistemler kullanılmakta (tren-otomobil,
gemi-uçak) ve bunlara yönelik standart belirleme çalışmaları çok
öncedenbaşlamıştır.
Fiili(defacto)standartlar “BilgisayarİşletimSistemleri”
Gönüllülükesaslıstandartlar “IEEE,ITU,ISOStandartları”
Sanayiişbirliğistandartları“Bluetooth,USB”
Düzenleyicistandartlar “YasalDüzenlemeler”
179ISOAUSStandardı,128CENAUSStandardı(2013)
CENTC278 Komitesi ISOTC204 Komitesi
ÇG 1: Elektronik ÜcretToplama ÇG 5: Harç ve Geçiş ÜcretiToplama
ÇG2:Yük, Lojistik veTicari Araç İşlemleri ÇG 7: Genel FiloYönetimi veTicariYük İşlemleri
ÇG 3:TopluTaşıma ÇG 8:TopluTaşıma
ÇG 4:Trafik veYolcu Bilgisi ÇG 10:Yolcu Bilgi Sistemleri
ÇG 8: KarayoluTrafikVerisi ÇG 9: Entegre Ulaştırma Bilgisi,Yönetimi ve Kontrolü
ÇG 10: İnsan-MakineAra yüzü ÇG 4: Otonom Araç ve DonanımTanımlama
ÇG 13: Mimari ÇG 1: Mimari
ÇG 3:Veri tabanıTeknolojisi
ÇG 14: Araç/Karayolu Uyarı ve Kontrol Sistemleri
ÇG 16: CALM (Communication Access for Land Mobiles –
Kara Araçları için Haberleşme Erişimi)
ÇG 17: Mobil Aygıtlar
ÇG 14: ÇalınanAraçların Kurtarılması için
Hırsızlık Sonrası Sistemler
ÇG 15: eSafety/eCall
ÇG 16: İşbirlikçi Sistemler ÇG 18: İşbirlikçi Sistemler
9. AUSDünyaUygulamaları
Anahedef,trafiksıkışıklığının,trafikkazalarınınveçevreseletkilerin
azaltılması gibi trafik sorunlarını çözmek için insanları, yolları ve
araçları bilgi ve iletişim teknolojileri yardımıyla bir araya
getirmektir.
Hedef:“Dünya’nınEnGelişmişBTToplumununOluşturulması”
2018TrafikKazalarındakiÖlümSayısını2.500’edüşürmek
2021EnEmniyetliKarayoluTrafiğiToplumunuOluşturmak
İdariYapı:MILTJapan,MICJapan,METIJapan,JapanPolice
TrafikYönetimiveYolcuBilgisi
VICS(AraçBilgiveHaberleşmeSistemi)36milyonaraç
UMTS(EvrenselTrafikYönetimSistemi) İkiyönlükızılötesiiletişim
AMIS(İleriMobilBilgiSistemi)15il,araçiçibilgisistemleri
AcilDurum
FAST(HızlıAcilDurumMüdahaleAraçlarınıÖneAlımSistemi)
TopluTaşıma
PTPS(TopluTaşımaÖncelikSistemleri)
EmniyetveGüvenlik
DSSS(SürüşEmniyetiDestekSistemleri)
ASV(İleriEmniyetAracı)Araçteknolojilerindesanayiişbirliği
ElektronikÖdeme
40 milyon aracın 24 işletmeci üzerinden dahil olduğu tek ödeme
sistemi,yılda210binTondahaazCO2
Japonya
13. AUSDünyaUygulamaları
UlusalAUSMimarisiYok,AB2010/40/EUYönergesi
TrafikYönetimiveYolcuBilgisi
Ulusal Trafik Kontrol Merkezi (3.000 VMS,2.000 CCTV Kamera) ve
Trafik Bilgi Hizmeti, UTMC (Kentiçi Trafik Yönetim Sistemi),
TransportDirectUygulaması30milyonnokta
TopluTaşıma
ITSO (Entegre Akıllı Ulaşım Kartı Teşkilatı), Gerçek Zamanlı Bilgi
Grubu,TopluTaşımaÖncelikSistemi8.000otobüs
EmniyetveGüvenlik
Güvenli ve Emniyetli Otopark Bilgi ve Rezervasyon Sistemi, Araç içi
sistemler
AcilDurum
TelefonHattı999,e-Call
BirleşikKrallık
17. AUSTürkiyeUygulamaları
TrafikYönetimSistemleri
KGM TrafikYönetim Merkezleri (TYM)(Ankara,
İstanbul, İzmir ve Mersin) ,Toplam 18 TYM (17
bölgesel,1anamerkez)çalışmasıdevamediyor.
Köprü (6.765 Köprü) ve Tünel Yönetim
Merkezleri
İBB TKM Trafik ölçüm, gözlem, denetim
sistemleriiletünelişletmemerkezlerindengelen
bilgiler analiz edilerek değişken mesaj işareti,
elektronikdenetlemesistemi(EDS)vetrafikışığı
sinyalizasyonsistemindekullanılmaktadır.
İzmir‘de402adetsinyalizekavşağıntamamıiçin
110 trafikİzlemesistemi kurulacak“TamAdaptif
TrafikYönetim,DenetimveBilgilendirme
Sistemi”çalışmasıdevamediyor.
KGYS, TEDES, EDS, MOBESE ile kavşak,
karayolu veya belli merkezler izlenmekte olup,
bu sistemler trafik hizmetlerinde belirli trafik
kuralı ihlallerinin önlenmesine ve trafiğin
yönetilmesineyönelikolarakkullanılmaktadır.
18. AUSTürkiyeUygulamaları
AraçiçiSistemler
1,13 milyon araç üretimi ile dünyanın 15. motorlu araç
üreticisiTürkiye(2013)
Adaptifhızkontrolü,elektronikstabilite kontrolü,
çarpışma önleme sistemi gibi birçok teknoloji ithal
edilmektedir.
2008‘de araştırma ve yenilik için yatırım teşvikini
harekete geçirmek ve teknolojik olarak yenilikçi bir
ekonomi ortaya çıkarmak amacıyla OTEP (Otomotiv
TeknolojiPlatformu)kurulmuştur.
Okan Üniversitesi, İTÜ, Aselsan gibi kurumlar ve
üniversitelerin otonom araç çalışmaları devam
etmektedir.
19. AUSTürkiyeUygulamaları
YükveFiloYönetimSistemleri
M2M kullanan araç takip ve filo yönetim sistemleri,2,1
milyonM2Mabone(2013)
75 yol kenarı denetim istasyonunda kullanılan otomatik
ölçüm sistemleri, plaka okuma ve ağırlık tespit sistemi,
değişken mesaj işaretleri, 23 yeni istasyonda ön ihbarlı
ölçümsistemi
Karayolutaşımacılığındasayısaltakografzorunluluğu
İBB İSBAK A.Ş. TAKİBB sistemi 2004 model ve üstü
araçlarda mevcut CAN (Denetleyici Alan Ağı) veri yolu
üzerinden matematiksel bir algoritma yardımıyla araç
ağırlığını%95doğrulukoranıiletahminedebilmektedir.
20. AUSTürkiyeUygulamaları
TopluTaşımaSistemleri
İBB Akbil ve İstanbul Kart (5 milyon geçiş/gün), İzmir
Kentkart ,AnkaraKart vb. toplu taşıma ücret ödeme
sistemleri,
MobİETT (12.000 Durak) ve EgoCepte vb. yolcu
bilgilendirmeuygulamaları,
TopluTaşımaFiloİzlemeveYönlendirmeSistemleri(İBB
AkYolbil),
Akıllı Durak Uygulamaları büyükşehirler başta olmak
üzereyaygınlaşmaktadır.
21. AUSTürkiyeUygulamaları
AcilDurumYönetimSistemleri
Uyumlandırılmış e-Call Avrupa Pilot Projesine (HeERO)
2013 yılında dâhil olunmuş, İçişleri Bakanlığı
koordinasyonunda sistem içerisinde yer alan araçların
kaza yaptığında otomatik olarak 112 acil çağrı merkezini
arayarak polis, jandarma, sağlık ve itfaiye görevlilerinin
müdahalesinihızlandırmasıhedeflenmektedir.
İBB TKM’ye bilgi aktaran gözlem kameraları ile afet ve
benzeri durumların tespitine yardımcı olunmakta, söz
konusu kameralar aynı zamanda AKOM (Afet
Koordinasyon Merkezi) tarafından da bağımsız olarak
izlenebilmektedir.
22. AUSTürkiyeUygulamaları
ElektronikÜcretÖdemeSistemleri
İlk olarak 1999 yılında DSRC teknolojisine sahip OGS
(Otomatik Geçiş Sistemi) uygulanmaya başlamış, daha
sonraelektronikkartlarileödemeyapılmasısağlananKGS
(KartlıGeçişSistemi)devreye sokulmuştur.
1 Şubat 2013 tarihinden itibaren KGS tamamen
kaldırılarak RFID tabanlı HGS (Hızlı Geçiş Sistemi)
uygulaması başlatılmış olup, HGS kullanan araç sayısı 5
milyon 845 bin, OGS kullanan araç sayısı ise 2 milyon 107
bindir.(2014Şubatverisi)
23. AUSTürkiyeUygulamaları
KişiselEmniyetveGüvenlikSistemleri
Trafik güvenliğinin sağlanması ve kentiçi EDS’leri şehirler
arası karayollarında da yaygınlaştırmak amacıyla 12 ilde
TEDESkurulumçalışmalarıyapılmaktadır.
MOBESE ile entegre bir şekilde emniyet ve güvenlik
hizmetlerinedesteksağlanmaktadır.
Toplu taşıma araçları ve duraklarında özellikle CCTV
kameraları ile birlikte alarm sistemleri gibi güvenlik
önlemlerigözlenmektedir.
İBB İSBAK’ın “Erişilebilir Yaya Butonu Sistemi” yaşlı veya
engelli vatandaşların kent içindeki kavşaklarda emniyetli
bir şekilde ulaşım sistemine dahil olmalarına yardımcı
olmaktadır.
26. GenelDeğerlendirme
TürkiyeUlusalAUSMimarisi-KullanıcıHizmetleri
Hizmet Alanları Kullanıcı Hizmetleri
1.Yolcu Bilgisi 1.1 Yolculuk hizmetleri bilgisi , 1.2 Yolculuk öncesi güzergâh rehberi ve navigasyon
1.3 Yolculuk sırasında güzergâh rehberi ve navigasyon
1.4 Yolculuk planlama desteği
2.Trafik yönetimi ve işlemleri 2.1 Trafik kontrolü , 2.2 Ulaştırmayla ilgili olay yönetimi
2.3 Talep yönetimi ,2.4 Ulaştırma altyapısının bakım yönetimi
3.Yük taşımacılığı 4.1 Otomatik yol kenarı denetimi
4.2 Ticari araç içinde emniyet takibi
4.3 Yük taşımacılığı filo yönetimi
4.4 İntermodal bilgi yönetimi
4.5 İntermodal merkezlerin yönetimi ve kontrolü
4.6 Tehlikeli yüklerin yönetimi
4.Toplu Taşıma 5.1.Toplu taşıma yönetimi , 5.2. Talebe duyarlı ve paylaşımlı toplu taşıma
5.Acil Durum 6.1 Ulaştırmayla ilgili acil durum ihbarı, 6.2 Acil durum yardım araçlarının yönetimi
6.3Tehlikeli madde ve olay duyurusu
6.Ulaştırmayla ilgili elektronik ödeme 7.1 Ulaştırmada mali hizmetlerin elektronik ortama aktarılması
7.2 Elektronik ödeme hizmetlerinde entegrasyon
7.Karayolu ulaştırması ile ilgili kişisel emniyet 8.1 Toplu taşıma güvenliği, 8.2 Engelli karayolu kullanıcılarının emniyetinin arttırılması
8.3 Sinyalli Kavşak Düzenlemeleri
8.Hava koşullarının izlenmesi 9.1 Hava durumunun izlenmesi
9.Afet müdahalesi yönetimi ve koordinasyonu 10.1 Afet veri yönetimi , 10.2 Afet müdahale yönetimi, 10.3 Acil durum merkezleri ile koordinasyon
10.Ulusal güvenlik 11.1 Şüpheli araçların izlenmesi ve kontrolü
27. Sonuç
Mimari ile birlikte koordinasyon sağlanmış olacak, entegrasyon
kolaylaşacaktır. Örneğin; toplu taşıma elektronik bilet
entegrasyonu.
Kurumsalkatmandayeralanunsurlarüzerinden,sektörünpazar
büyüklüğü tespit edilerek ekonometrik modelleme ile sektörün
geleceğineyönelikbüyümetahminleriyapılmalıdır.
AUSmimarisidüzenlibirşekildegüncellenmelidir.
UDHAraştırmalarıMerkeziBaşkanlığında AUSbirimikurularak;
farklı idari ve teknik alanlarda uzmanlaşacak kişiler istihdam
edilerek, mimarinin geliştirilmesi ve güncellenmesi bu birim
tarafındanyapılabilir.