Tema 5

1. Katrina Costa Freiría
INDUSTRIALIZACIÓN
E SOCIEDADE NA
ESPAÑA DO S.XIX

2. 1.1. O CRECEMENTO DEMOGRÁFICO
Crecemento da poboación española.
Diminución da mortalidade e mantemento da natalidade.
Crises de subsistencia, que manteñen a mortalidade
española
máis alta que noutros países industrializados.
Maior incremento en Madrid, Cataluña, Murcia, Canarias
e País
Vasco.

4. 1.2. MIGRACIÓNS E CRECEMENTO
URBANO
Emigración.
Causas:
*Abolición do réxime señorial.
*Concentración da propiedade.
*Transpormacións nas técnicas de agricultura.
*Mellora dos transportes.
*Expectativas dunha vida mellor noutro lugar.
*Emigración interior: a zonas industrializadas da
Península,
como Madrid, Barcelona e Biscaia.
*Emigración exterior: a América Latina (Cuba,
Arxentina…).
Causas engadidas:

6. 1.3. A REFORMA AGRARIA LIBERAL
Definición.
Abolición do réxime señorial.
Desvinculación da propiedade.
Desamortización das terras da Igrexa e os Concellos.
Consolidación da propiedade privada.
Compra da terra por parte de burgueses.
Outras terras foron conservadas por antigos donos,
cunha
mentalidade baseada en vivir de rendas.
Empobrecemento.
Causas:
*Abusos dos antigos donos das terras.

7. 1.4.UN ESCASO DESENVOLVEMENTO
AGRARIO
Baixos rendementos.
Causas:
*Permanencia no campo de man de obra barata.
Consecuencias:
*Non hai mecanización nin aumento da produtividade.
*Pobreza da meirande parte da poboación agraria.
Estructura da propiedade:
*Latifundios: Estremadura, Castela e Andalucía.
*Minifundios: Submeseta Norte, Galicia.
Meseta de Andalucía: cereal.
Norte: pataca.
Galicia: tamén millo.
Mediterráneo: arroz e cítricos.

8. 2.1. A INDUSTRIALIZACIÓN ESPAÑOLA
Con atraso e incompleta.
Factores:
*A escasa capacidade de compra da poboación.
*Falta de investimentos.
*Problemas de transporte.
*Escaseza de fontes de enerxía.
*Posición afastada de España respecto aos núcleos
industrializados de Europa.
Impostos ou aranceis.

9. 2.2. A INDUSTRIA TÉXTIL
Cataluña.
1830, mecanización.
1833, 1ª máquina de vapor.
Importación de carbón por mar de Asturias ou Gales.
Localización das industrias en zonas mariñas e ríos.
Colonias industriais.
2.3. A SIDERURXIA
Primeiros altos fornos españois en Andalucía:
*Escaseza de carbón na zona e necesidade de
importación.
*Desaparición.
Asturias:
*Non moi alta calidade do carbón.
País Vasco, 1876:
*Creación dun eixe comercial e exportación de ferro

11. 3.1. A EXPLOTACIÓN MINEIRA
Subsolo español rico en depósitos mineiros.
Explotación masiva a partir de 1868.
Titularidade de excavacións a empresas francesas e
inglesas.
Extracción de carbón e ferro.
Depósitos de hulla máis importantes en Asturias.
Minas de ferro en Biscaia.
Depósitos de chumbo (Linares, La Carolina), cobre (Riotinto),
mercurio (Almadén) e cinc (Reocín).
Exportación a Europa.

12. 3.2. FERROCARRIL
Lei xeral de ferrocarrís (xuño de 1855).
Necesidade da rápida construcción dun tendido
ferroviario:
Causas:
*Importación de materiais.
Consecuencias:
*O sector siderúrxico español non se beneficiou.
*Estructura radial, con centro en Madrid, e maior
ancho entre
carrís que a maioría das liñas europeas.
Consecuencias:
*Dificultade de comercio con Europa.

14. 4.1. A CRISE AGRARIA DE FINAIS DO SÉCULO
XIX
Grave crise da agricultura.
Causa: chegada de produtos de países cunha agricultura máis
competitiva
(cereais considerablemente máis baratos).
Caída dos ingresos agrarios.
Descenso do salario dos campesiños.
Grandes propietarios impoñen aranceis.
Crise da viticultura.
4.2.NOVAS ENERXÍAS E NOVAS INDUSTRIAS
Finais do s.XIX: empleo da electricidade e petróleo.
Electrificación:
*1880-1914: vivendas, fábricas, lugares públicos.
*1914-1930: mecanización da industria.

15. MOTOR DE EXPLOSIÓN
DISTRIBUCIÓN DA ELECTRICIDADE

16. 4.3. EXPANSIÓN INDUSTRIAL E
DESEQUILIBRIOS
Espallamento da industria polo territorio a partir de
finais do s.XIX.
Crecemento demográfico.
Consolidación dun sector industrial (Cataluña,
País
Vasco, Asturias, terras valencianas).
Madrid, 3ª rexión industrializada.
Sector agrario e pouco mecanizado (Canarias,
Galicia,
Castela-A Mancha, Estremadura, Andalucía).
Crise a
finais do século.

17. Revolución liberal e cambios económicos do s.XIX.
Débil industrialización e peso do sector agrario tradicional
manteñen
a influencia da nobreza e a Igrexa.
5.1. AS NOVAS CLASES DIRIXENTES
Nobreza terratenente.
Alta burguesía, nova clase adiñeirada (industrias, grandes
compañías,
bancos).
Mediana burguesía, escasa (pequenos empresarios

18. 5.2. OS CAMPESIÑOS
65% da poboación en 1860.
Non eran propietarios de terras ou estas eran moi
pequenas.
Traballaban terras de grades propietarios en
réxime de aluguer para subsistir.
Xornaleiros e mozos: empregábanse por un
xornal.
Condicións de vida duras.
Privados polas desamortizacións das terras
comunais.

19. 5.3. AS CLASES POPULARES URBANAS
Artesáns: talleres e obradoiros ou asalariados.
Competencia das novas industrias e arruinamento do
sector.
Moitas persoas adicadas aos servizos.
Servizo doméstico, máis da metade mulleres.
90% das mulleres traballa.
5.4. O PROLETARIADO INDUSTRIAL
Emigración de moitos campesiños ás cidades en busca
de
traballo.
Proletariado industrial (artesáns sen traballo e
campesiños
emigrantes).
Concentración dos poucos obreiros industriais en

20. BURGUESÍA CAMPESIÑOS
PROLETARIADO

21. 6.1. LUDISMO E SINDICALISMO
Primeiras formas de protesta de carácter ludista (Sucesos de
Alcoi e
incendio da fábrica de Bonaplata).
Sindicatos.
Asociación de Teceláns de Barcelona, 1840 (Gran afiliación,
prohibición en 1813).
1ª folga xeral, 1855 en Barcelona (durante Bienio
Progresista).
Federación Española da Asociación Internacional de
Traballadores,
1870 (Sexenio Democrático).

22. 6.2. O SOCIALISMO
Lento desenvolvemento en España.
1872, Federación Madrileña (grupo internacionalista de
carácter
marxista).
1879, Partido Socialista Obrero Español (PSOE), Pablo
Iglesias.
1888, Unión Xeral de Traballadores, impulsado polos
socialistas.
Influencia sobre o proletariado e clases medias de Madrid,
País
Vasco e Asturias
Características do PSOE:
*Influencia sobre o proletariado e clases medias.
*Defensa da acción política.
*Carácter obreirista e oposición á colaboración con outras
forzas
políticas.
Obxetivos:

24. 6.3. O ANARQUISMO
Arraigado no último terzo do s.XIX entre obreiros de
Cataluña
e campesiñado andaluz.
Defensa da acción directa contra a sociedade
burguesa e
capitalista.
Represión sobre o movemento obreiro por parte do
goberno.
Atentados:
*A personaxes políticos: Cánovas, Martínez Campos.
*A símbolos da burguesía: Bomba no Liceo de
Barcelona.
Á igrexa: atentado da procesión de Corpus,

26. 6.4. OS CONFLICTOS AGRARIOS
Crises de subsistencia e fame.
Crispación social e altercados.
Venda dos bens comunais e empeoramento da
situación.
Alzamentos de campesiños (sobre todo en Andalucía)
duramente reprimidos polo Exército e a Garda Civil.

27. 7.1. OS PROBLEMAS DA AGRICULTURA
Reforma agraria e proceso de desamortización sen
consecuencias.
Mantense o sistema de foros.
Desamortización eclesiástica.
Intentos de redimir os foros para que os campesiños
posuíran a
terra.
Mantemento dos mesmos cultivos agrarios.
As técnicas de cultivo apenas se modernizan.
Minifundismo.

28. 7.2. O FRACASO DA INDUSTRIALIZACIÓN
Sector secundario caracterizado pola ausencia de
industrias.
Declive do sector do liño.
Cese temporal da fábrica de louza e cerámica de
Sargadelos por
falta de capital.
Producción de ferro relegada as ferrarías (montañas
de Lugo).
Auxe do sector pesqueiro e conserveiro.
Escasas iniciativas industriais:
*Fabricación de curtidos.
*Fábrica de Tabacos da Coruña.

29. 7.3. POBOACIÓN E SOCIEDADE GALEGA
Crecemento moderado da poboación galega no s.XIX.
Concentración en zonas do litoral e interior rural con
crises
demográficas.
Emigración a Ultramar (Cuba e Arxentina).
Sociedade dividida en:
*Rendistas: beneficios da propiedade dos foros.
*Rendeiros: pagan as rendas.
*Fidalgos: propiedades simbolizadas a través de
pazos.
*Campesiñado: pequenos propietarios, arrendatarios e
campesiños pobres.

31. 7.4. CONFLICTOS SOCIAIS EN GALICIA
Movementos de resistencia ao pagamento dos
impostos.
Ideas da I Internacional chegan a Galicia a través da
fábrica de
tabacos e os estaleiros.
Difusión de propostas do republicanismo federal.
1ª Agrupación Socialista de Galicia, Ferrol, 1891.
Ideas anarquistas entre os traballadores das
conserveiras e os
pescadores das Rías Baixas.