Tıbbi Terminoloji 1 - Kökler/Önekler/Sonekler/Homonimler/Eponimler

TIBBİ TERMİNOLOJİ
Kökler - Önekler - Sonekler
Prof.Dr.Ergün Öksüz
2009-2010

• Sağlık alanında kullanılan, özgün ve özel sözcükler grubu
Tıbbi terminolojiyi oluşturur.
• Tıbbi terminoloji; insan anatomisi ve fizyolojisini (organları,
sistemleri ve işlevlerini), vücut bölgelerini, hastalıkları,
klinik uygulamalar ile birlikte tanısal görüntüleme ve
laboratuar testlerini, ameliyatları ve tanıları açıklayan
terimlerden oluşur.
• Tıbbi Terminoloji ile; tüm dünyada, ortak bir tıbbi
terminoloji kullanılarak iletişim kolaylığı sağlanmaya
çalışılmaktadır.
• Tıbbi terimlerin çoğunluğu Latince ve Yunanca
kökenlidir.

GREKÇE ve LATİNCE
• Tıp Terminolojisinin babaları:
• Hipokrat: Tıbbın kurucusu
• Aristo: Anatomi ve Fizyoloji
üzerine çalışmış Yunan filozof

GREKÇE ve LATİNCE
• Yunanlar, modern tıbbın kurucusu olmakla birlikte
tıbbi terimlerin temel kaynağı; Latincedir.
• Antik Roma kökeni ile Latince; tıp ve bilim dilleri
için seçilen ve kullanılan temel dil olmuştur.
• Pek çok Batı dili için Latincenin etkisi hala
görülebilmektedir.
• Bugün kullanılan tıbbi terimlerin %75 kadarı Latince
ve Grekçe kökenlidir.
• Bugün daha kapsamlı hale getirmek üzere
terimlerde değişiklikler olsa da bu yeni terimler de
Latince ve Grekçe türevleri ile yapılmaktadır.

NİÇİN LATİNCE ?
• Latince ; Hint-Avrupa Dil Ailesine üye antik dildir.
• Roma İmparatorluğu’nun resmi dili, Ortaçağ
Kilise Dili, Bugün sadece Vatikan’da sembolik
olarak kullanılıyor.
• Latince bazı kelimeler 2000 yıldan daha eskidir.
• Latince tarih boyunca eğitimin ve eğitimli
kişilerin dili olmuştur.
• Latince Avrupa dillerinin çoğunun kökenidir.
• “Ölü dil” olduğu için değişme olasılığı yoktur.

EPONİMLER
• Eponimler (yunanca;soyadı? – isim babası) :
Bir kişinin adıyla ifade edilen terimler –
Parkinson Hastalığı gibi
• Diğer Örnekler:
• Telgraf alfabesini bulan Samuel Finley Morse
• Otomatik tabancayı icad eden John Browning
• Giyotini icad eden Joseph Guillotin
• Misketli top mermisini bulan Henri Shrapnel
• Boykot etmek; Charles Cunningham Boycott

AKRONİMLER
• Akronim:
• Bir kaç sözcüğün ilk harflerinin veya ilk
hecelerinin birleşmesiyle oluşan sözcük.
Kısa ad.
MRG (Manyetik Rezonans Görüntüleme)

> HOMONİMLER <
• Söylenişi aynı, anlamları farklı olan kelimelere
homonim kelimeler denir.
• İlium; pelvisin üst kısmıdır. İleum ise
incebarsak son kısmıdır. Pelvis üst kısmına;
iliak, incebarsak son kısmına ise ileal denir.
• Mayoz, hücrenin bölünmesi anlamında
kullanılırken, miyoz pupil (göz bebeği)
kasılması anlamındadır. Her iki kelime de
Grekçe azalmak anlamına gelen kelimeden
türemiştir.

• Tıbbi terminoloji; aynı zamanda çok uzun
sözcüklerin kısaltılarak, birleştirilerek kısa tek
bir sözcükle ifade edilebilmesi olanağını da
sağlar.
• Örneğin; mide ile incebarsak ilk kısmını
birleştiren bir cerrahi işlem
Gastr-o-duoden-o-stomi gibi kısa ve tek bir
sözcükle ifade edilebilmektedir.

MODERN TIP TERİMLERİ
Dorland Tıp Sözlüğü
32.Baskısında 125bin Tıbbi Terim
yer almaktadır.
Sözlüğün
Her bir baskısında
Tıp Alanına
3000 yeni tıbbi terim
eklenmektedir.

SÖZCÜKLERİN TEMEL YAPISI
Bir sözcük üç kısımdan oluşabilir:
• KÖK (root): Kelimenin esas
bölümünü oluşturur. (Kardi – yak)
• ÖNEK (prefix): Kökün önüne
eklenerek anlam değişikliği yapar.
Nasıl, Niçin, Nerede, Ne Zaman, Ne kadar, Kaç Tane, Yönü,
Zamanı veya Durumu ifade eder.( Epi – kardi - yak)
• SONEK (suffix): Kökün sonuna eklenerek anlam değişikliği
yapar. Uygulama, durum veya hastalığı ifade eder.
(Kardi – yak)
• BİLEŞİK FORM(combining vowel/form): Bir sesli harf
çoğunlukla “o” bir kökü ve/veya soneki bir diğer köke
bağlar. (Kardi *y– o – grafi)
Bir kök bir sesli harfle birleşir. (Kardiyo-gram)

• Tonsill-itis ve Apend-ektomi kelimeleri:
• Sonek olarak -itis kök ne olursa olsun her
zaman «iltihap, enflamasyon» ifade eder.
• Benzer şekilde sonek olarak -ektomi daima
«cerrahi olarak almak» ifade eder.
Sonekleri değiştirirsek;
• Apandis-itis ; Apendiksin iltihabı
• ve
• Tonsill-ektomi; Tonsillerin cerrahi olarak
alınmasını
ifade eder.

BİLEŞİK SÖZCÜKLER
• Bileşik sözcüklerde iki farklı kök
bulunabilir.
Kardi-o-vasküler - > Kalp Damar
Gastr-o-intestinal - >Mide barsak
Myel-o-sit - > Kemik iliği hücresi
• Bileşik sözcüklerde bir kök bir
sonek bulunabilir.
Nör - o - loji > Sinir sistemi Bilimi
Elektro - kardi – o – gram
> Kalp Grafiği
İki kökü birleştirmek
için veya bir köke
sonek eklemek için
ara harf gerekebilir.
(çoğunlukla ‘o’ harfi )

BİLEŞİK FORM
Bir kök ve
birleştiren bir sesli harf ile
biraraya gelmiş sözcüklere
bileşik form adı verilir:
Neur/o
Eğer sonek sesli harf ile başlıyorsa araya
birleştirici harf gelmez.
Nör - itis - - > Sinir iltihabı

LATİNCE TELAFFUZ VE VURGU
• Sabit, her yerde aynı şekilde kullanılan belirli
bir okunuş yoktur.
• Ancak ülkemizde kullanılan
telaffuz şekillerine ait bazı kurallardan söz
edilebilir.

SESLİ HARFLERİN OKUNUŞLARI
ae ve oe tek harf gibi okunur.
• Ae (e) şeklinde tek harf olarak okunur.
Anaemia (anemi) (Kansızlık)
Aeternus (eternus) (Sonsuzluk)
• Oe (ö) şeklinde tek harf gibi okunur.
Oesophagus (özofagus) (Yemek borusu)

SESLİ HARFLERİN OKUNUŞLARI -2
• Au ve eu
Birbirleriyle kaynaştırılarak sürekli bir ses ile
okunur.
• Au auto (oto) (otomatik – kendi)
audio (odio) (işitsel – ses)
• Eu euphoria (öfori) (neşe – iyi hissetme)
pseudo (psödo) (sahte)

SESSİZ HARFLERİN OKUNUŞLARI
• C
a, o, u, au, r önünde ise “k” gibi okunur.
>> Caput(kaput): baş
>> Calix (kaliks) : kadeh
>> Collum(kollum): boyun
>> Corpus (korpus) : gövde
>> Cauda(kauda): kuyruk
>> Cubital(kubital): dirsekle ilgili
>> Crista (krista): kenar

SESSİZ HARFLERİN OKUNUŞLARI -2
• C
e, i, y önünde ise (S) gibi okunur.
>> Cerebrum (serebrum):beyin
>> Cella (sella): tavan
>> Cilia (siliya):kirpik
>> Cystitis (sistit):mesane iltihabı
ae, oe önünde ise (Ç) gibi okunur.
>> Caecum (çekum):kör barsak
>> Coeliac (çöliyak):abdomenle ilgili

• G
e ve i önünde (J) şeklinde okunur.
>> Gingiva (jinjiva) : Dişeti
>> Gelo (jelo) : Donmuş

• Qu (ku) tek harf gibi okunur.
>> Aqua (akua): su
>> Quantum (kuantum): miktar
• X (ks) gibi okunur.
>> Proximal (proksimal) : yakın

X (KS) İLE BİTEN SÖZCÜKLER
• Pharynx > Farenks > Farengeal (Farenkse ait)
• Coccyx > Koksiks > Koksigeal (Koksikse ait)
• Thorax > Toraks > Torakotomi (Göğüs
boşluğunun
açılması)

X (KS) İLE BAŞLAYAN SÖZCÜKLER
• Xiphoid (Zifoid)
(kama şekilli –
sternumun ucu)

• Ph > (f) gibi okunur
>> pharynx (farinks) : yutak
• th > (t) gibi okunur.
>> Urethra (üretra) : idrar yolu
• ch > (k) gibi okunur.
>> Concha (konka) : boynuzcuk
• Sch...(Ş) gibi okunur.
>> Schlemm kanalı (Şilem kanalı)

UNUTMAYIN
• Sesli harf ile başlayan bir
sonekten önce birleştiren sesli
harfi (genellikle “o”) atarız.
Gastr-o-ik < - > YANLIŞ !
Gastr-ik < - > DOĞRU .
• İki kökü birleştirirken birleştiren
sesli harfi kullanırız.
Gastr-o-intestinal
Kardi-o-lojist

SÖZCÜK KÖKLERİ -1
• Kökler başka dillerden türemiş olabilir.
Kardia Yunanca “kalp” demektir. (Latince – Mide)
Tıbbi terminolojide kardi kökünü oluşturur.
Pulmo Latince “akciğer” demektir
Tıbbi terminolojide pulm/o kökünü oluşturur.

Bazen Latince ve Yunanca sözcükler birleşerek
bir sözcük oluşturur.
Nefros - renes > Nefron
(νεφρός)
Yunanca ve Latince
böbrek alt birimi

• Bazen aynı kök farklı anlamlar taşıyabilir.
‘Myelos’ (μυελός) kemik iliği anlamına gelir
Tıbbi terminolojide
hem kemik iliği
hem de medulla spinalis (omurilik) anlamında
kullanılır.
‘Scliros’ (σκληρός) kelimesi sert anlamına gelir.
Scler aynı zamanda gözün beyaz kısmı olan sklerayı
tanımlamak için de kullanılır.

Ciltaltındaki kasların
şekli farenin sırtına
benzetilmiştir.
Kası tanımlamak için
Latince fare anlamına
gelen ‘muscle’
kelimesi
kullanılmaktadır.
Bazı tıbbi terimler dokunun, organın benzediği
nesneye göre de isim alabilmektedir.

SÖZCÜK KÖKLERİ - 5
Omurgada bulunan
kuyruk sokumu kemiği
Bir guguk kuşunun
gagasına
benzetilmiştir.
Cuckoo=Koukos (κούκος)
> Guguk kuşu
Coccyx > Koksiks >
Kuyruk sokumu kemiği

Dış Kökler (Exterior Roots) 1/11
Akro-
*Ekstremiteler (Kollar ve Bacaklar)
*Zirve, Yüksek
* Başlangıç

Akro-
Akro-megali
Büyüme çağından sonra
kemiklerde büyüme
plaklarının kapanması
sonrası büyüme
hormonunun aşırı
salgılanması ile el ve
ayakların genişlemesi, çene
ve burnun büyümesi ve
sesin kalınlaşması ile ortaya
çıkan hastalık
Akro-paralizi
Ekstremitelerin
felci
Akro-anji/o-
dermat-it
Bacakta yüzeysel
nekrotik cilt plakları
Akro-siyan-oz
Eller veya ayakların
dalga dalga
morlukları

Akro-
Akro-kerat-oz
Ekstremitelerde
kabartılar ve siğiller
Akro-kordon
Fibroepitelyal polip,
skin tag,
«et beni»
Akro-mel-alji
Eller ve ayaklarda
kızarıklık ağrı
Akro-fobi
Yüksekten
korkma

Akro-
• Akro-mion - Omuz kemiği
• Akro-miyo-plasti – akromionun cerrahi onarımı
• Akro-miyo-klavikular – Omuz eklemi
• Akro-zom – spremin baş/uç kısmı

Akr/o-
*Ekstremiteler
(Kollar ve
Bacaklar)
*Zirve, Yüksek
* Başlangıç
Anter/o-
Ventri-
Ventr/o-
Vücudun önü
Ön
Aksill/o-
Koltukaltı
Blefar/o-
Gözkapağı veya
Kirpik
Sili/o-
Kirpik, küçük
tüy

Braki/o-
Kol
Bukk/o-
Yanak (Yüzde)
Kant/o-
Gözkapağı
köşesi
Kapit/o-
Sefal/o-
Kafa

Karp/o-
Elbileği
Kaud/o-
Kuyruk/Aşağı
Trakel/o-
Servik/o-
Boyun veya
Rahimağzı/
Rahim boynu
Keil/o-
Kil/o-
Labi/o-
Dudak

Keir/o-
Kir/o-
El
Kore-
Kor/o-
Gözbebeği
Lapar/o-
Karın,
Bel veya
Böğür
Later/o-
Yan

Derm/o-
Derma-
Dermat/o-
Kutane/o-
Deri
Dors/o-
Dorsi-
Arka, Sırt
Fasi/o-
Yüz
Gingiv/o-
Dişeti

Gloss/o-
Lingu/o-
Dil
Gnat/o-
Çene
İnguin/o-
Kasık
İrid/o-
Gözbebeği
çevresinde
renkli kısım

Mamma-
Mamm/o-
Mast/o-
Meme
Karsin/o-
Kanser
Naz/o-
Rin/o-
Burun
Oksipit/o-
Başın arkası

Dent/o
Odont/o-
Dişler
Omfal/o-
Göbek
Oniko/o-
Tırnaklar
Papill/o-
Memebaşı,
emzik

Ot/o-
Kulak
Odiy/o-
İşitme
Oftalm/o-
Okül/o-
Göz
Optik/o-
Opt/o-
Görme, Görüş

Or/o-
Stomat/o-
Ağız
Pelv/o-
Pelvis,
Leğen kemiği
Fall/o-
Penis,
Erkeklik organı
Pil/o-
Triş/o-
Saç

Pod/o-
Tars/o
Ayak
Somat/o-
Vücut
Torak/o-
Stet/o-
Göğüs, Göğüs
kafesi, Bağır
Tal/o-
Ayakbileği

Krom/o-
Renk
Kriy/o-
Soğuk
Kript/o-
Gizli
Jinek/o-
Kadın

Siyan/o-
Mavi
İatr/o-
Tedavi
Nat/o-
Doğum
Nekr/o-
Ölüm

İç Kökler (Interior Roots) 1/20
Abdomin/o-
Karın, Batın
Aden/o-
Bez
Adren/o-
Böbreküstü
Bezi
Alveoli/o-
Hava Kesesi
Anjiy/o-
Damar

Arteriy/o-
Arteriyol/o-
Atardamar
Küçük
Atardamar
Fleb/o-
Vas/o
Ven/o
Toplardamar,
Ven
Artr/o-
Eklem
Atriy/o-
Kulakçık
Balan/o-
Penis başı

Hist/o-
Histi/o-
Doku
Sellül/o-
Sit/o
Hücre
Bronşiy/o-
Bronk/o
Bronş
Bronşiol/o-
Bronşiyol
Kardiy/o-
Kalp

Serebell/o-
Beyincik
Ensefal/o
Serebr/o-
Serebr/i-
Beyin
Kol/e-
Safra
Kolesist/o-
Safra Kesesi
Koledok/o-
Safra kanalı

Sist/o-
Sist/i-
Vesik/o
Kese, Torba
Kondr/o-
Kondr/i-
Kıkırdak
Fibr/o-
Lifler
Hemat/o-
Kan
Kost/o-
Kaburga

Özofag/o-
Yemek
Borusu
Gastr/o-
Mide
Duoden/o-
Onikiparmak
Barsağı
Enter/o-
İncebarsak
Kol/o-
Kalınbarsak

İntestin/o-
Barsak
Jejun/o-
Jejunum,
Boşbarsak
İle/o-
İncebarsak,
Kıvrımbarsak
Hepat/o-
Hepatik/o-
Karaciğer
İli/o-
Leğen
kemiği

Epizy/o-
Vulva, Ferç
Hister/o-
Metr/o-
Metr/a-
Uterus, Rahim
Kolp/o-
Vajina
Galakt/o-
Süt
Oofor/o-
Yumurtalık,
Over

Kerat/o-
Kornea,
Boynuzlu
doku
Lacrima-
Gözyaşı
Lareng/o-
Gırtlak
Lipid/o-
Yağ

Lit/o-
Taş
Lenf/o-
Lenf Damarı
Men/o-
Mens, Adet,
Aybaşı
Mening/o-
Beyin zarı

Miy/o-
Kas
Miyel/o-
Kemik iliği,
Spinal kord
Mireng/o-
Timpan/o-
Kulak zarı

Nefr/o-
Böbrek
Nör/o-
Sinir
Orşid/o-
Orşi/o
Testis,
Erbezi

Osse/o-
Oss/i-
Oste/o-
Kemik
Palat/o-
Ağız
tavanı,
Damak
Pat/o-
Hastalık
Peritone/o-
Karın zarı
Fareng/o-
Yutak

Fren/o-
Diyafram
Plör/o-
Akciğer zarı,
Plevra
Pnöm/o-
Pnömat/o-
Akciğer
Poli/o-
Sinir
sisteminde
gri cevher

Prokt/o-
Rektum,
anüs
Pulm/o
Pulmon/o-
Akciğer
Püy/o-
İltihap
Piyel/o-
Böbrek
pelvisi
Rekt/o-
Rektum,
Düzbarsak

Ren/o-
Ren/i-
Böbrek
Sakr/o-
Sakrum,
Kuyruksokumu
Salping/o-
Tüp
Sark/o-
Yumuşak
Doku, Et
Skapul/o-
Kürek
kemiği

Sept/o-
Enfeksiyon
Splen/o-
Dalak
Spondil/o-
Omurga,
Vertebra
Stern/o-
Göğüs
kemiği
Tend/o-
Ten/o-
Kiriş

Testikül/o-
Testis, Erbezi
Term/o-
Isı
Tim/o-
Timus, Öz
Tir/o-
Tiroid/o-
Tiroid bezi

Tonsill/o-
Bademcik
Trake/o-
Soluk
borusu
Ür/e-
Ür/ea-
Ür/o-
Ürin/o-
İdrar
Üreter/o-
Üst idrar
kanalı
Üretr/o-
Alt idrar
kanalı

Vas/o-
Taşıyıcı
kanal,
Meni kanalı
Viser/o-
İç organlar,
İç

ÖNEKLER (Prefixes)
• Türkçe, sondan eklemeli bir dildir. Türkçe’de önek
yoktur.
• ÖNEK (prefix): Kimi yabancı dillerde sözcük
kökünün önüne gelerek sözcüğe belirli bir anlam
katan ek şeklinde tanımlanır.
• Önekler gerçekte kendi başlarına da belli anlamları
olan ve başka bir kelimenin önüne gelerek ona
yeni anlamlar kazandıran yani kendi anlamını
eklendiği kelimeye katan eklerdir.

ÖNEKLER
 Numaralarla ilgili önekler
 Renklerle ilgili önekler
 Olumsuzluk veren önekler
 Yön belirten önekler
 Büyüklük/Derece ile ilgili önekler
 Zaman ve yön gösteren önekler

NUMARALARLA İLGİLİ ÖNEKLER 1/3
Prim/i- > ilk
Primi-gravida
İlk kez
gebe kalan kadın
Multi- > çok
Multi-ple
Çok kısımlı,
birden fazla
Mon/o- > bir
Mono-klonal
Bir hücreden
gelişmiş
Uni- > tek
Uni-sellüler
Tek hücreden
oluşmuş
Poli- > çok
Poli- daktili
Çok parmaklı

NUMARALARLA İLGİLİ ÖNEKLER -2/3
Bi- > iki
Bi-küspid
İki uçlu
Di- > iki, ikili
Di-pleji
İki taraflı felç
Diplo- > iki kat, duble
Dipl/o-pi
Çift görme
Amfi- > İki yönlü,
duble
Amfi-bia
Hem karada hem
suda yaşayan
Tri- > üç
Tri-küspid
Üç uçlu
Quadri- > dört,
dörtlü
Quadri-pleji
Dört taraflı felç
Ambi- > Ayrılmaz,
bölünmez, iki
Ambi/o-pi
Çift görme

NUMARALARLA İLGİLİ ÖNEKLER – 3/3
Hemi- > yarı, tek taraf
Hemi-toraks
Göğsün bir tarafı
Semi- > yarım
Semi-lunar
Yarım ay şeklinde

RENKLERLE İLGİLİ ÖNEKLER – 1/3

Glok-o-ma > Göz
Hipertansiyonu
Glauk-o-ma (Latin)
Eritr-o-sit > Alyuvar Melan-in >
Deri pigmenti
Siyan-oz > Morarma

Ksant-oma >
Sarı leke
Klor-oma >
Yeşil Tümör

OLUMSUZLUK VEREN ÖNEKLER -1/2
a- an- >> yok, eksik
A-plazi
> Gelişim eksikliği
an- (= un-) olumsuz
An-izo-kori
> Eşit büyüklükte
olmayan
Anti- >> karşıt
Anti-dot
> Zehire karşı ilaç
Kontra- >> karşı
Kontra-lateral
> Karşı taraf

Re-hidrasyon:Sıvı kaybında tekrar normal sıvının kazanılması
Opist-o-tonus: Tetanozda vücudun yay şeklinde kasılması
Retro-gresyon: Ters hareket, geriye gitme, kötüleşme
Anti-toksik: Toksin giderici
Kontra-sepsiyon: Gebeliğin önlenmesi

OLUMSUZLUK VEREN ÖNEKLER -2/2
de- >> aşağı, kayıp
De-toksi-fikasyon >
Zehirin
uzaklaştırılması
dis- (= dez-) >> yok,
uzaklaştırma
Dis-enfeksiyon >
Patojen organizmayı
uzaklaştırmak
(Dez--enfeksiyon)
in- im- (= en- em-)
>> olumsuz
İn-kontinans >
akışın durması,
bozulması
İm-potans >
iktidarsızlık,
güçsüzlük

YÖN BELİRTEN ÖNEKLER – 1/2
Ab- uzaklaşmak
Ab-düksiyon
Orta hattan uzaklaşmak
Ad- yakınlaşmak
Ad-hezyon Kısımların birleşmesi
Ad-renal Böbrek üstü
Ad-düksiyon Orta hatta yaklaşmak

YÖN BELİRTEN ÖNEKLER – 2/2
Dia- bir şeyden geçerek
Dia-liz
Zardan geçerek temizlenmek
Per- bir şeyden
geçerek
Per-kütan
Deriden geçerek
Trans- bir şeyden
geçerek
Trans-füzyon
Damar içine vermek

Diya-pedez: Kan hücrelerinin
damar çeperinden dokuya sızması
Per-oral: Ağızdan, ağız yoluyla
Trans-füzyon: Sıvı aktarımı,
plazma veya kan nakli
Levo-rotasyon: Sola döndürme
Dis-seksiyon: Kesmek,
organizmayı parçalara ayırmak,
incelemek
Peri-odontal: Diş çevresinde, dişi
saran
Peri-natal: Doğumdan önce,
doğum sırası ve doğum sonrası
Sirkum-sizyon: Sünnet
Dekstro-kardi: Kalbin sağda
olması

BÜYÜKLÜK/DERECE ÖNEKLERİ – 1/3
• Hiper- anormal yükseklik
Hiper-tansiyon Kan basıncının yükselmesi
• Hipo- anormal düşük
Hipo-ventilasyon Akciğerler giren hava miktarının
azalması
• Olig/o- az, bir şeyin eksikliği
Oligo-spermi Sperm sayısının azalması
Oligo-menore Menstrüel kanamanın azalması
Olig(o)-üri İdrar miktarının azalması

• Macro- normalden büyük
Makro-skopik Çıplak gözle görülebilen
Makro-sefali Kafatasının büyük olması
• Mega- anormal büyük
Mega-mesane İdrar kesesi büyüklüğü
• Mikro- küçük
Mikro-cerrahi Çok küçük yapılara/cerrahi
uygulanması

• Pan- hepsi
Pan-sit-o-peni > Tüm kan hücrelerinde azalma
• İzo- aynı,benzer
İzo-greft > Genetik olarak benzer kişilerden alınan doku
• Neo- yeni
Neo-natal Doğumdan sonraki ilk bir haftalık dönem
• Norm(o)- normal
Norm(o)-volemi Normal kan hacmi
• Psödo- yalancı
Psödo-paralizi Yalancı felç

• İzo-enerjetik: Eşit enerjili veya eşit güçte olan
• Amfi-bolik: Belirsiz, birden fazla anlama gelen
• Dip-lopi: Çift görme
• Ambi-lateral: Vücudun veya organın iki tarafını da
ilgilendiren
• An-izo-trofik: Büyümesi, beslenmesi eşit, aynı
olmayan
• Proto-nöron: Refleks kavsindeki ilk nöron
• Primi-gravida: İlk kez gebe kalan kadın

• Allo-pati: Zıt tedavi şekli. Vücutta bozuk olan
fonksiyonu benzeri olan diğer fonksiyonu uyararak
düzeltmek
• Hetero-sellüler: Çeşitli hücrelerden oluşan
• Allo-antijen: Vücutta antikor yapımını uyaran
(izoantijen)
• Hetero-tipik: Farklı tipte
• Homo-morfik: Eş, benzer yapılı
• Homeo-staz: Organizmanın normal şartlarının
devamı, sürekliliği
• Şizo-freni: Kişilik bölünmesi
• Şizo-genez: Ortadan bölünerek üreme

ZAMAN VE YÖN GÖSTEREN ÖNEKLER
• Ante- / Pre- / Pro- ön, önce, öncesinde
Ante-natal Doğumdan önce
Pre-natal Doğumdan önce
Pro-filaksi Hastalıktan koruma için hastalıktan önce
• Post- sonrasında
Post-natal Doğum sonrası
• Peri- sırasında,çevresinde
Peri-natal Doğum sırasında

• Dextr/o- sağ
Dextr-o-kardi Kalbin vücudun sağ tarafında olması
• Sinistr/a- sol
Sinistra-manuel Sol elini kullanan

Ekto- dışında
Ekto-pik böbrek
Normal yerinin dışında yer alan böbrek
Endo- içinde
Endo-skopi
Bir organın veya boşluğun içine girerek
incelemek

• Ek-kondroma: Kıkırdak tümörü, kemikte çıkıntı
yapan
• Ek-sementozis: Hücre/doku artışına bağlı büyüme,
dişte dentin tabakasını örten dokunun birikimi
• Ab-oral: Ağız dışı, ağızdan uzak
• Ad-oral: Ağza yakın, ağız yanında
• Apo-fiz: Dışa doğru gelişen kemik oluşumu
• En-sefalopati: Beyin hastalığı
• Endo-derm: İç katman
• İn-hale: İçine çekmek, soluk almak
• İn-füzyon: Damara verme, içitim
• Ad-düksiyon: Yaklaştırma

• Bazı Önekler Farklı Gözükmekle Birlikte Aynı
Anlama Sahiptir.
• Anti- = Kontra- : Karşı/Karşıt
• Dis- = Mal- : Kötü/Ağrılı
• Hiper- = Supra- = Epi- : Yüksek/Üst/Yukarı
• Hipo- = Sub- = İnfra- : Düşük/Alt/Aşağı
• İntra- = Endo- : İçinde
• Ante- = Pre- = Pro- : Ön/Önce

• Bazı Önekler Benzer Gözükmekle Birlikte Farklı
Anlama Sahiptir.
• Ad- X Ab- : Yakın x Uzak
• Ante-/Pre-/Pro- X Post- : Önce x Sonra
• Hiper-/Supra-/Epi- X Hipo-/İnfra-/Sub- : Yüksek x
Düşük
• Makro- X Mikro- : Büyük x Küçük
• Taşi- = Bradi- : Hızlı x Yavaş

SONEKLER – HASTALIK/DEĞİŞİKLİK
• -ia -iasis: anormal, olma, bulunma durumu
Kole-lith-iasis > Safra taşı
Nefr-o-lith-iasis > Böbrek taşı
Ameb-iasis > amiple enfekte olma durumu
Kandid-iasis > Candida enfeksiyonu
Psor-iasis > Kaşıntı olma durumu (Sedef Hastalığı)
• -dini (dynia):ağrı, acı
Üro-dini: idrar yapmada ağrı
Gastro-dini: mide ağrısı

SONEKLER – HASTALIK/DEĞİŞİKLİK
• -alji: ağrı
Miy(o)-alji: kas ağrısı
Artr(o)-alji : eklem ağrısı
Cephal-algia (Sefalji): Başağrısı
Fibro-miy(o)-alji: Kas tendon ağrısı, kronik ağrı, kas-
eklem -tendonda sertlik ve hassasiyet olması
Mast(o) -alji: Meme ağrısı
Nör(o) -alji: Sinir boyunca yayılan, şiddetli, akut
ağrı
Lumb(o) -alji : Bel ağrısı

SONEKLER – HASTALIK/DEĞİŞİKLİK-2
-ektazi:genişleme
Bronş-ektazi
bronşların
genişlemesi
Piyel -ektazi
Kali –ektazi
Tel(o)-anji(o) –ektazi
Küçük damarlarda
genişleme/damar
sonlarının genişlemesi
-oz: anormal artma
Mono-sit-oz: monositlerin artması
Löko-sit-oz: akyuvarların artması
Trombo-sit-oz: trombositlerin artması
-peni azalma , eksilme
Trombo-sit-o-peni pıhtılaşma hücrelerinin
azalması
Löko-peni: akyuvarların azalması
-malazi:yumuşama,
doku kaybı
Osteo-malazi: kemik
yumuşaması
-por – oz : boşluk
gelişimi
Osteo-poroz:
kemik erimesi
(Kemik dokunun
incelmesi)

• -staz: akışın durması, yavaşlaması (kan,idrar gibi)
Kole-staz: safra akışının durması
Hem-o-staz: Kanamanın durması
• -spazm: kasılma
Anji-o-spazm: damar kasılması
My-o-spazm : kas kasılması
Bronk-o-spazm : bronşların kasılması
Lareng-o-spazm : larenksin kasılması

• -gen : ‘ den oluşmuş, oluşturan
Psik-o-jen : ruhsal nedenden dolayı
Karsin-o-jen : kanser oluşturan
Aller-jen: Allerjiye neden olan
Pat-o-jen: Hastalık yapan
Kriy-o-jen: Soğutan, soğutucu
• -oid : benzer, benzeyen
Muk-oid : mukusa benzer
Ov-oid : yumurtaya benzer
Disk-oid : disk şekline benzer

• -sel fıtıklaşma, boşluk olması
Gastr-o-sel: Midenin fıtıklaşması
Rin-o-sel: Beyinde koku lobunun karıncığı
Hidr-o-sel: Testislerde sıvı toplanması ile şişlik oluşması
• -it(is) iltihap, enflamasyon
Hepa/t-it: Karaciğer iltihabı
• -oma tümör, şişlik
Aden-oma bez tümörü
• -pati hastalık, bozukluk
Nefro-pati: Böbrek hastalığı
• -megali büyüme
Splen-o-megali : Dalak büyümesi
Hepat-o-megali : Karaciğer büyümesi

• -faji : yemek
Dis-faji Ağrılı yutma
• -fazi : konuşma
A-fazi : konuşma bozukluğu
• -fobi : korku
Akro-fobi : yüksekten korkma
• -pleji : felç
Hemi-pleji : Yarı felç

• -pitoz : düşme, sarkma
Blefar/o-pitoz: Göz kapağı düşmesi
• -raji- dışarı çıkma
Hem-o-raji : kanama
• -rea Akış, akma
Diya-re : ishal
• -reksis yırtılma
Entero-reksis Barsak yırtılması
• -sklerosis sertleşme
Arteri/y-o-skleroz Damar sertliği, damar daralması

SONEKLER – CERRAHİ İŞLEMLER
• -ektomi: kesip almak, çıkarmak
Gastr-ektomi midenin ameliyat ile alınması
• -sentez : delmek
Tora-sentez Göğüs duvarının delinmesi
• -stomi : ağız açmak
Kolo-stomi Kalınbarsağın karın cildine
ağızlaştırılması
• -tomi : kesmek
Trake-tomi Soluk borusunun kesilmesi

SONEKLER – CERRAHİ İŞLEMLER 2
• -plasti operatif şekillendirme
Mamo-plasti: memenin operatif şekillendirilmesi
• -dezis sabitlemek, yapıştırmak
Artro-dezis > Eklemin hareketsizleştirilmesi
• -rafi dikmek
Arteriy-o-rafi > Atardamarın dikilmesi
• -peksi sabitlemek
Gastr-o-peksi > Midenin karın duvarına dikilmesi
• -tripsi kırmak
Nefro-lith-o-tripsi > Böbrek taşının kırılması
• -lizis kaybolma, çözülme
Entero-lizis > Barsakların yapışıklıklarının alınması

SONEKLER – TANISAL İŞLEMLER
• -grafi: görüntüleme
Miyel-o-grafi: omuriliğin radyolojik görüntülenmesi
• -skopi: ayna tutma
Laring/o-skopi: gırtlağa ayna ile bakmak
• -metri: ölçme
Odio-metri: İşitme ölçümü
Opto-metri: Görmenin ölçümü

SONEKLER - SIFATLAR
• -erg etki etme
Kolin-erj-ik asetilkoline yanıt veren
• -formis şekilli
Falsi-formis orak şeklinde

SONEKLER - SIFATLAR
• -fil eğilimli
Hidro-fil suda erimeye eğilimli
• -trop : ‘e etkili
Nör/o-trop sinir sistemine etkili
• -sid öldürücü
Bakteri-sid bakteri öldürücü
• -culus küçük, küçültme
Mus-kulus küçük kas

SONEKLER - İLİŞKİLİ OLMA DURUMU
Bazı sonekler ilişkili olma durumunu gösterir.
• -ak -ik -ar -al
Kardi/y-ak kalple ilgili
Lumb-al – bel ile ilgili
Pelv-ik – pelvisle ilgili

• -genez:oluşum
Pato-genez hastalık oluşumu
• -stenoz: daralma
Trake-stenoz: soluk borusunun daralması
• -trofi : beslenme,büyüme
Hiper-trofi: fazla büyüme
• -plazi:oluşum
A-plazi: gelişim eksikliği

• -loji : Tıbbın herhangi bir dalı ile ilgilenen
bilim.
Fizyo-loji: Organ sistemlerin görevlerini
inceleyen bilim dalı.
Kardi/y-o-loji: Kalp ile ilgili fizyolojik ve patolojik
konuları inceleyen bilim dalı.

• -ist : Tıbbın herhangi bir dalında uzman olan
kişi.
Pediatr-ist: Çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı
Psikiyatr-ist: Ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanı

SONEKLER – ÇOĞUL YAPANLAR
-a -> -ae Vertebra Vertebrae
-on -> -a Ganglion Ganglia
-um > -a Ovum Ova
-us -> -i Fungus Fungi
-en -> -ina Foramen Foramina

SAYILAR
1-> Primus
2-> Secundus
3-> Tertius
4-> Quartus
5-> Quintus
6-> Sextus
7-> Septimus
8-> Octavus
9-> Nonus
10-> De
11-> Un decimus cimus
12-> Duo decimus
13-> Tertius decimus

AKRONİMLER
• Çoğunlukla bir kaç sözcüğün ilk harflerinin
veya ilk hecelerinin birleşmesiyle oluşan
sözcüklerdir.
• Kısa adlar çoğunlukla hepsi büyük harf olacak
şekilde yazılır, istisnalar da olabilir.
• Bazı akronimler çok sık kullanılır, bazılarının
kullanımı nadirdir.

• Lazer : Light Amplification by Stimulated
Emission of Radiation (Uyarılmış Radyasyon
Salınımları ile Güçlendirilmiş Işık)
• Scuba: Self Contained Underwater Breathing
Apparatus (Kendine Yeten Sualtı Solunum
Aygıtı)

AKRONİMLER
• EKG (ECG) : ElektroKardiyoGrafi
• BT (CAT) : Bilgisayarlı Tomografi
• MR (MRI): Manyetik Rezonans Görüntüleme
• KOAH (COPD): Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı
• EKT (ECT): Elektro Konvülsif Tedavi
• EC (ECT): Enterik kaplı
• VKİ (BMI): Vücut Kitle İndeksi
• IVP: İntravenöz Piyelogram

ANTONİMLER
• Zıt anlamlı kelimeler
• Yanlış x Doğru, Yukarı x Aşağı, Sağ x Sol,
Ön x Arka gibi birbirlerine karşıt anlamlı olan
kelimelerdir.

Ab- : Yakın Ad- : Uzak
Anterior : Ön Posterior : Arka
Biyo- : Yaşam Nekro- : Ölüm
Bradi- : Yavaş Taşi- : Hızlı
Sefalo- : Baş Kaudo- : Kuyruk
Endo- : İç Ekzo- :Dış
Ö- : Normal/İyi Dis- : Anormal/Kötü
Hiper- : Yüksek Hipo- : Düşük
Löko- : Beyaz Melano- : Siyah
Pre- : Önce Post- : Sonra
Proksimal : Yakın Distal : Uzak
Superior : Üst İnferior : Alt

EPONİMLER
• Bir kişi veya yer vb ile anılan hastalık, belirti,
bulgu, cerrahi alet, test veya sendromlar

Eponimler – APGAR Skoru
• Amerikalı anestezist
Virginia Apgar
(1909-1974)
• Yenidoğanın 1 ve
5.dakikalarda
durumunu
değerlendiren
puanlama sistemi.
Yenidoğanın kas tonusu, kalp hızı, uyarılara yanıtı,
cilt rengi ve solunumu değerlendirilerek 0-10 arası
puan verilir.

Eponimler – Alzheimer Hastalığı
• Alman Nörolog
Aleis Alzheimer
(1864-1915)
• İlerleyici dejeneratif
beyin hastalığı.
AH, beyin hücrelerini etkileyen ilerleyici , geri
dönüşümsüz bir hastalık olup bellek kaybı ve
entellektüel fonksiyonlarda gerileme ile seyreder

Eponimler – Cushing Sendromu
• Amerikalı cerrah
H. Williams Cushing
(1869-1939)
• Kortizol hormonu
fazlalığına bağlı
ortaya çıkan
belirtiler topluluğu
Cushing sendromunun belirtileri; kilo artışı,
obezite, kan basıncının artması (hipertansiyon) ve
derinin zayıflaması sonucu oluşan çizgilerdir.

Eponimler – Down Sendromu
• İngiliz doktor John
Haydon Down
(1828-1896)
• Trizomi 21,
mongolizm olarak
da bilinen
kromozomal
bozukluk
Down sendromu; zihinsel kavramada bozukluk ve
fiziksel gelişimde tipik yüz görünümü gibi
farklılıklar ile seyreder. Hafif/orta öğrenme güçlüğü
gibi sorunlar vardır.

Eponimler – Homans Belirtisi
• Amerikalı Cerrah
John Homans
(1877-1954)
• Ayakta
dorsifleksiyonda
ağrı olması
Homans belirtisinin pozitif olması derin ven
trombozu için önemli bir bulgudur.

Eponimler – Treitz Ligamenti
• Çek Hekimi Wenzel
Treitz (1819-1872)
• İntestinal traktta
lokalize ligament
Duodenum asendan parçası, orta hattın 3 cm kadar
solundaki duodenojejunal bileşkeye kadar uzanır.
Bu bileşke, lig. suspensorium duodeni (Treitz
ligamenti) ile sabitlenmiş bir şekilde tutulur

HOMONİMLER
Humerus : Üst kolda uzun kemik Humorous : Komik
İleum : Kolon parçası İlium : Pelvik kemiğin parçası
Loop : yuvarlak halka, bükme Loupe : Büyüteç
Mnemonic : Hatırlatıcı Pneumonic : Akciğere ait
Mucus : Müköz membran sekresyonu Mucous : Mukusa benzeyen
Plane : Anatomik düzey Plain : Düz röntgen
Plural : Birden çok Pleural : Akciğer zarına ait
Radical : Köklü, kökten Radicle : Damarın küçük dalı
Venüs : Gezegen Venous : Toplardamar

Tıbbi Terminoloji 1 - Kökler/Önekler/Sonekler/Homonimler/Eponimler

More Related Content

What's hot

Similar to Tıbbi Terminoloji 1 - Kökler/Önekler/Sonekler/Homonimler/Eponimler

More from rgnksz

Tıbbi Terminoloji 1 - Kökler/Önekler/Sonekler/Homonimler/Eponimler