1. Sylwetka postaci.
Antoni, Wiktoria,
Bogumił i Walery
– linia z Rembieszowa
wtargnęła w XIX wiek
Antoni, jego żona Wiktoria oraz synowie Bogumił i Walery to jedyna
rodzina Rembiewskich, której genealogię umiemy prześledzić poprzez
okres nieciągłości dzielący czasy staropolskie od okresu zaborów.
Jeżeli uda się ustalić ich współczesnych potomków, byłaby to
prawdopodobnie pierwsza współczesna rodzina, dla której poznamy
kompletny wywód od protoplasty Marcina z Koziebrodów w 1442
roku.
Niezależnie od powyższego, historia tej rodziny jest na tyle ciekawa, że
po prostu zasługuje na niniejsze streszczenie.
Opisywana rodzina należy do Rembieskich z Rembieszowa1 – a więc są to dalecy
potomkowie protoplasty Marcina z Koziebrodów. Przez cezurę drugiej połowy XVIII
wieku2 jesteśmy w stanie ich przeprowadzić dzięki akcji legitymizacji szlachty w
Królestwie Polskim, podczas której Bogumił syn Antoniego dowiódł szlachectwa
wywodząc się od Jakóba Rembieskiego, dziedzica dóbr Młodawin w 1708 roku.
ANTONI REMBIEWSKI (ok. 1800 – 18543)
Antoni był synem Pawła Rembieskiego i prawnukiem Jakóba, dziedzica dóbr Młodawin
pod Zduńską Wolą. Nie znamy miejsca i roku urodzenia Antoniego. Najwcześniejszym
1
W przeciwieństwie do Rembieskich Kruszyna ze wsi Rembieskie – drugiej z dwóch rodzin, które przyjęły
nazwisko Rembieski w XV wieku
2
Trapiący nas okres nieciągłości w genealogii Rembiewskich – pauperyzacja sprawiła, że rodziny
migrowały, nie zostawiając regularnych śladów w źródłach urzędowych.
3
Nekrologi Kuriera Warszawskiego

2. Projekt Gen Rembiewski Antoni, Wiktoria, Bogumił i Walery Rembiewscy Sylwetka postaci
znanym śladem Antoniego są księgi metrykalne parafii w Zgierzu w 1829 roku. Pojawia się
wtedy w charakterze świadka na chrzcie i akcie zgonu niemowlęcia Józefa Bethiera4. Józef
był synem znanego architekta i budowniczego Ludwika Behtiera i Petronelli Boretti, córki
innego znanego architekta Józefa (Giuseppe) Boretti, który do Polski imigrował z Włoch5.
Antoni w tym dokumencie określony jest mianem kupca. O związkach Anotniego z
handlem świadczy również wpis w spisach Loży Masońskiej, do której należał. W rejestrze
masonii Wschód Warszawy z 1837 roku figuruje jako „członek zwyczajny (stopień III),
trudniący się handlem”6.
Mniej więcej w tym okresie Antonii żeni się z Wiktorią Cichocką, córką Bogumiła
Cichockiego, przedsiębiorcy, w owym czasie właściciela cegielni w Zgierzu7. Ze źródeł
wiadomo, że w tym okresie mieszka już w Warszawie - konkretnie w Pałacu Saskim, z
którym wiąże się później zawodowo. W spisie mieszkańców Warszawy z 1854 roku
Antoni widnieje jako rządca Pałacu Saskiego, w owym okresie znanym jako dom
Skwarcewa (Skwarcowa) – bogatego kupca rosyjskiego, będącego właścicielem rezydencji.
Antoni ma wtedy około 55 lat, dwóch synów – Bogumiła i Walerego. Jego żona Wiktoria w
owym okresie była aktywną członkinią Entuzjastek, o czym niżej. Umiera 14 kwietnia
1854, pochowany na cmentarzu powązkowskim8.
WIKTORIA Z CICHOCKICH REMBIEWSKA/ REMBIEJEWSKA
Córka Bogumiła Cichockiego, przedsiębiorcy ze Zgierza, właściciela cegielni Zgierskiej w
latach 20-tych XIX wieku i Marianny z Kordanowskich9. Żona Antoniego. Zapamiętana
została przez historyków dzięki swojej działalności w ruchu wolnościowym. Szczegóły jej
działalności poznajemy głównie dzięki zachowanej dokumentacji organów władzy
zaborczej10. W wielu źródłach sprzecznie wspominana pod dwoma wersjami nazwisk –
Rembiewska lub Rembiejewska.
Wiktoria była czynną członkinią tzw. Entuzjastek, kobiecej grupy w ramach
niepodległościowej Organizacji 1848 i związana była blisko z Narcyzą Żmichowską i Anną
Skimborowiczową. Od 1847 roku w domu Wiktorii i Antoniego odbywały się spotkania
konspiracyjne. Wiktoria „udostępniała zakazane wydawnictwa” i „prowadziła rozmowy na
niedozwolone tematy”. Od 1850 roku była pod tajnym dozorem policyjnym. W związku z
działalnością spiskową żony pod dozór policyjny został oddany również Antoni. W 1851
roku śledczy rozważali wysłanie Wiktorii w głąb cesarstwa, lecz namiestnik poprzestał na
„wzmocnieniu dozoru i przeprowadzeniu nagłej rewizji”. Została aresztowana w 1852
roku i internowana na okres 4 miesięcy w klasztorze w Ibramowicach pod Kielcami11. Nie
dotarliśmy jak dotąd do informacji na temat dalszych losów Wiktorii. W 1854 roku w
spisie mieszkańców Warszawy Wiktorii nie ma wśród mieszkańców adresu Krakowskie
Przedmieście 413a.
4
www saga-boretti
5
Wikipedia.org; Giuseppe (Józef) Boretti
6
S. Załęski; O masonii w Polsce, od roku 1738 do 1822: na źródłach wyłącznie masońskich
7
Ilustrowany Tygodnik Zgierski 18/2009. Zgierskie nazewnictwo: Ulica Cegielniana.
8
Nekrologi Kuriera Warszawskiego
9
do zweryfikowania w aktach metrykalnych parafii zgierskiej
10
Historia lubi się powtarzać – jakże to przypomina zjawiska z najnowszej historii Polski ;-)
11
Uczestnicy ruchów wolnościowych w latach 1832-1855 (Królestwo Polskie); Przewodnik biograficzny;
2

3. Projekt Gen Rembiewski Antoni, Wiktoria, Bogumił i Walery Rembiewscy Sylwetka postaci
BOGUMIŁ REMBIEWSKI (ok. 1830 - 1896)
Znamy jedynie kilka szczegółów na temat Bogumiła Rembiewskiego – układają się one
jednak w zarys ciekawego życiorysu.
Syn Antoniego i Wiktorii Cichockiej. W roku 1852 jest jedynym Rembiewskim, który w
ramach akcji legitymizacji szlachty prowadzonej w Królestwie Polskim przez rosyjskie
władze zaborcze dowiódł szlachectwa12. Jest wtedy dwudziestoparolatkiem.
Prawdopodobnie nie mieszka już z rodzicami, ponieważ w 1854 roku nie widnieje w spisie
mieszkańców obok ojca – ani pod numerem Krakowskie Przedmieście 413a (czyli Pałac
Saski) ani innym. Dziewięć lat później jako trzydziestoparolatek bierze udział w
Powstaniu Styczniowym, zostaje ranny w początkowym okresie starć i udaje się na
emigrację do Paryża. Dowiadujemy się tego z następującego listu Cypriana Norwida:
437. [LIST] DO LEONARDA CHODŹKI13
[Paryż] 1863
Łaskawy i Wielmożny Panie –
Czy mam pisać o tym, co się namacać dawa?
Skoro uściśniesz prawą rękę p. Bogumiła Rembiewskiego, oddawcy niniejszego listu, poczujesz, iż dwa palce tak
potrzebnego organu pozostały na placu bitwy, i to w najpierwszych dniach utarczek! Cóż więc o tak namacalnych
pisać rzeczach?
Ale nie tylko umiał on zyskać na powrót zręczność i zwyciężyć to szanowne kalectwo, lecz ma nadto znajomość
rzemiosła.
Szło by więc głównie o to, aby dostał się do udziału właściwej sobie pracy. Racz, Łaskawy Panie, pomówić z
obywatelem, którego Bóg obdarzył tak piękną i zacną naturą, a Ojczyzna tak zaszczytnym kalectwem.
Łączę wyrazy głębokiego poważania.
Sługa
Cyprian Norwid
43-letni Norwid w owym okresie był „pochłonięty Powstaniem Styczniowym. Chociaż sam,
ze względu na stan zdrowia, nie mógł wziąć w nim udziału, usiłował mieć czynny wpływ
na kształtowanie procesów powstania”14. Ciekawym zagadnieniem wydaje się być
charakter znajomości Bogumiła z Norwidem. Można przypuszczać, że oddany Sprawie
Norwid „z automatu” starał się pomóc trafiającym do Paryża uczestnikom walk. Nie można
wykluczyć, że Bogumił z Norwidem zetknęli się wcześniej w kraju – być może przy okazji
działalności konspiracyjnej matki Bogumiła.
Leonard Chodźko, historyk z wykształcenia, większość życia spędził we Francji,
mieszkając w Paryżu. Był wydawcą prac geograficznych oraz polskich propagandowych na
emigracji. Być może okazał się być pomocnym kontaktem dla Bogumiła poszukującego
pracy na emigracji.
Nieznane są losy Bogumiła we Francji. Natomiast dwadzieścia lat później odnajdujemy go
na powrót w kraju – nabywa w latach 80-tych zakłady wapiennicze Kadzielnia w
12
Zastanawiające jest, dlaczego w spisie nie widnieje ojciec Bogumiła Antoni, o którym wiadomo, że na
pewno żył jeszcze w tym okresie
13
C. K. Norwid; Pisma Wszystkie, T. 9.
14
Wikipedia
3

4. Projekt Gen Rembiewski Antoni, Wiktoria, Bogumił i Walery Rembiewscy Sylwetka postaci
Kielcach15. Uderzająca jest, choć może zupełnie przypadkowa, zbieżność geograficzna z
miejscem internowania matki Bogumiła, Wiktorii. Bogumił ma wtedy ponad 50 lat.
Zastanawia znacząca zmiana w sytuacji materialnej – pomiędzy szukającym pracy
emigrantem w Paryżu a przedsiębiorcą kieleckiego zakładu. Być może odpowiedzią są
nieznane losy Bogumiła we Francji.
W latach 90-tych Bogumił sprzedaje zakłady Kadzielnia na rzecz firmy „Dobrzański i S-ka”.
Umiera kilka lat później w 1896 roku. Upamiętnia go nagrobek z Chrystusem dźwigającym
krzyż na Starym Cmentarzu w Kielcach.
Wydaje się, że Bogumił umiera bez potomka męskiego, bądź jego linia wygasa później.
Skłania do takiego wniosku fakt, że żadne z korzeni współczesnych rodzin Rembiewskich
nie prowadzą w kierunku Bogumiła.
WALERY REMBIEWSKI
Walery, drugi syn Antoniego, figuruje we wspominanym wcześniej spisie mieszkańców
Warszawy, jako czeladnik siodlarski. W 1854 roku mieszka w Pałacu Saskiego razem z
ojcem. Jedyne informacje, jakie posiadamy o dalszych losach Walerego pochodzą z aktów
metrykalnych Parafii Matki Boskiej Loretańskiej (Warszawa-Praga) z lat 1876-80. Walery
w tym okresie mieszka w Kamionku, gdzie jest siodlarzem. Jest w związku małżeńskim z
Józefą Jaroszewską. Rodzi się im trójka dzieci, niestety wszystkie szybko umierają Józefa
(1775-76), Felicja Ewa (1877-79) oraz Marian (1879-80).
Przez pewien czas zastanawiało nas skąd przeinaczenie w nazwisku, pod jakim wiele
źródeł historycznych zapamiętało Wiktorię. W przewodniku biograficznym Uczestnicy
ruchów wolnościowych w latach 1832-1855 określana jest nazwiskiem Rembiejewska z
dopiskiem w nawiasie – mylnie: Rembiewska. Budziły się w nas przypuszczenia, że
niektórzy potomkowie Wiktorii - być może syn Walery - przyjęli trwale nazwisko w tej
właśnie formie. Tym bardziej, że sami obserwujemy w księgach metrykalnych z drugiej
połowy XIX wieku przypadki zniekształcania nazwiska na Rembiejewski. Jednakże akty z
Parafii Matki Boskiej Loretańskiej zmniejszają prawdopodobieństwo takiego scenariusza.
Obserwujemy w nich, że Walery jako 50-latek wciąż używa nazwiska w prawidłowej
formie Rembiewski.
KR Warszawa, 26 stycznia 2010
Uzupełnienia i zmiany: 6.04.2011
15
E. Majcher; Działalność społeczno-gospodarcza rodzin Ehrlichów i Zagajskich w pracy zbiorowej pt.:
Kielce i Kielczanie w XIX i XX wieku
4