Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (19)
Similar to Suuri0727 tsum
Similar to Suuri0727 tsum (20)
More from Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институт
More from Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институт (20)
Suuri0727 tsum
- 1. Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайд лувсаннямын гантөмөр Хүүхэд бүхэндээ “Би чадна” гэсэн итгэл өгье.
- 2. Өөр бай Хөгжлийн оргилд хүрэх зам бол боловсрол олох. Боловсрохын төлөө бүхнээ зориулсан хүн илүү ихийг бүтээдэг, хураадаг. Багш хүн бусдаас өөр, онцгой сэтгэлгээтэй байх ёстой. Энэ сайхан орчлонгийн цэцэг нь болсон хүүхдэд эрдэм бэлэглэ, инээд бэлэглэ. Арга барилаа өөрчил. Цаг хугацаанаас хоцрогдох гэдэг зүйл багш хүнд байх ёсгүй гэдгийг үргэлж санаж яваарай. Хүүхэд бүхэн өөр өөрийн ертөнцтэй. Ертөнцийн наран ганцхан байдаг ч хүүхэд бүрт өөр өөрийн наран мандаж байдгийг санаж, тэднийг дэмнэж байгаарай. Багш гагцхүү мөнх хөх тэнгэр шиг уужимхан ухаантай байх ёстой. Таны сурагч өсч том болоод ирээдүйн Монгол Улсыг бүтээж, авч явна. Хүүхэдтэйгээ хамтарч ярьж, хүүхэдтэйгээ хамтарч ажилладаг багш л хамгийн сайн багш. Хүүхдийг ялгаварлаж болохгүй. “Аяганы алгаас адууны алаг нь дээр” гэж үг бий. Хамгийн дотно үгээ Танд хэлэхгүй л байгаа бол, хамгийн сайхан үгийг нь Та шавь нараасаа сонсож чадахгүй л байгаа бол өөрийгөө өөрчлөх цаг болжээ. Өөр байгаарай. Багш нарын маань оюун бодол дэлгэр, бие эрүүл байх болтугай. Цахиагийн ЭЛБЭГДОРЖ Монгол улсын Ерөнхийлөгч Улаанбаатар Боловсрол бол аливаа улс үндэстэн хөгжин цэцэглэх, эрүүл, тэгш нийгмийг бүтээх хамгийн сайн хөрөнгө оруулалт юм. Тийм учраас “Боловсролыг нэгдүгээрт” санаачилгыг гаргаж, боловсролыг нийгэм, улс төр, хөгжлийн хөтөлбөрийн голд нь байлгахыг хүссэн. “Боловсролыг нэгдүгээрт” санаачилга нь гурван зүйлд чиглэгдэнэ: Нэгдүгээрт, хүүхэд бүрийг сургуульд сургах. Нас, хүйс, нийгмийн гарал үүсэл, үндэс угсаа, эх хэл, амьдарч буй газраасаа үл хамааран хүүхэд бүрийн боловсрол эзэмших тэгш эрхийг бид хангаж өгөх үүрэгтэй. Хоёрдугаарт, боловсролын чанарыг дээшлүүлэх. Зөвхөн сургуульд сурах нь хангалттай бус. Хүүхдийн амжилттай суралцах үйлд гол нөлөө үзүүлэх багшийн чанарт бид мөн анхаарах хэрэгтэй. Багш нар нийгэмд ямар үнэ цэнэтэй гэдэгт бид тэр бүр анхаарал тавьж чадахгүй байна. Гуравдугаарт, дэлхийн иргэнийг хөгжүүлэх. Боловсрол эзэмшинэ гэдэг нь зөвхөн хөдөлмөрийн зах зээлд орох бэлтгэл гэхээс илүү амьдралын үнэт зүйл, үнэ цэнийг авчирдаг. Боловсролоор дамжуулан харилцан ойлголцол, итгэлцэл, хүндэтгэлд суралцсанаар хамтдаа амьдрахад илүү дөхөм болно. Боловсролыг нэгдүгээрт Бан Ги Мүүн НҮБ-ийн Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Нью Иорк
- 3. Лувсаннямын Гантөмөр Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайд Монгол Улсын “Боловсролын чанар” дэлхийд өрсөлдөх амжилтын төлөө хамтдаа зүтгэцгээе Монгол Улсын боловсролын салбарын чанарыг багш, оюутан, сурагч, хүүхэд нэг бүрийн хөгжлөөр батлан тодорхойлж, өндөр үүрэг, хариуцлагатай ажиллаж буй хамт олондоо 2015-2016 оны хичээлийн шинэ жилийн мэнд дэвшүүлж, Засгийн газар, Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яамны нэрийн өмнөөс болон хувиасаа энэ хорвоогийн хамгийн сайн сайхан бүхнийг хүсэн ерөөж мэндчилье. Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайдын 2015-2016 оны хичээлийн шинэ жилийн мэндчилгээ Хүн төрөлхтний хөгжлийн гарц нь мэдлэгийн нийгэмд шилжиж, мэдлэг шингэсэн бүтээгдэхүүнийг дэлхийн зах зээлд гарган мэдлэгийн эдийн засгийг бэхжүүлж чадсан улс орон хөгждөг тийм цаг үе ирлээ. Иймээс Боловсролын чанарын шинэчлэлийн бодлогын алсын хараа, эрхэм зорилгыг ХҮҮХЭД бүрийг өөртөө итгэлтэй, бүтээлч, шийдвэр гаргах чадвартай иргэн болгон төлөвшүүлж, мэдлэгт суурилсан нийгмийг бүтээн байгуулах Дэлхийд өрсөлдөх “МОНГОЛ ХҮН”-ий төлөө хэмээн тодорхойлон хэрэгжүүлж байна. Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын Боловсрол, Соёл, Шинжлэх ухааны байгууллагаас 2015 оны 5 сард Тогтвортой хөгжлийн 4 дүгээр зорилтын хүрээнд боловсролын форумыг зохион байгуулж 2030 он хүртэлх Дэлхийн боловсролын алсын харааг “Нэгдсэн зорилго, хүсэл эрмэлзэлтэй, хүн бүрт хүрсэн боловсролын хөтөлбөрийг боловсруулна.” хэмээн Инчеоны тунхаглалаар тодорхойлсон. Мөн “Чанартай боловсрол нь бүтээмж болон мэдлэгийг дэмжин хөгжүүлж, бичиг үсэг, математикт суралцахтай ижил задлан шинжилгээ хийх, асуудал шийдвэрлэх, танин мэдэхүйн чадвар, хувь хүний хөгжил буюу ХҮН болж төлөвших харилцааны чадваруудыг хөгжүүлдэг” гэдгийг онцлон тэмдэглэжээ. Үндэсний болон дэлхийн нийтийн боловсролын алсын хараа, бодлогын дагуу бид 2015-2016 оны хичээлийн жилд үндэсний түвшинд хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх бага боловсролын цөм хөтөлбөрийг улам батжуулан, сургуулийн өмнөх болон суурь боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөрийг сургууль, цэцэрлэг бүр дээр амжилттай хэрэгжүүлэх түүхэн хариуцлагатай үе ирээд байна. Сургуулийн өмнөх болон ерөнхий боловсролын байгууллагын удирдлага, багш, ажилтан, эрдэмтэн судлаачид, эцэг эх, асран хамгаалагчид “хүүхэд аз жаргалтай, баяр баясгалантай, дуртай, хөгжилтэйгөөр суралцах үйлд оролцсон тэр үед өөрсдийн бүхий л боломж, чадвараа дайчлан илүү бүтээлчээр суралцдаг” гэдгийг өдөр бүхэн санаж хамтран ажиллахыг та бүхнээс хичээнгүйлэн хүсч байна. Дээд боловсролын байгууллагын удирдлага, эрдэмтэн, багш, ажилтан, ажиллагсад “ур чадвартай залуу үе, ард түмэн, тэдний мэдлэг, тасралтгүй суралцах чадвар нь тогтвортой хөгжил, эдийн засгийн нөөцийн хамгийн чухал хүчин зүйл, үр ашиг, өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэх үндэс” хэмээн харж сургалт, судалгаа, инновацийг хөгжүүлэх ажилдаа эзэн болж, үр бүтээлтэй хамтран ажиллана гэдэгт итгэлтэй байна. Боловсролын салбарын бүтээлч, оюунлаг, ажилсаг, эвсэг хамт олон Монгол улсын хөгжлийн хурдасгуур, манлайлагчид байгаад тань талархаж, эрүүл энх, аз жаргалын дээдийг хүсэн ерөөе.
- 5. СУУРЬБОЛОВСРОЛЫНСУРГАЛТЫНЦӨМХӨТӨЛБӨР 8 9 ХҮҮХЭДБҮХЭНДЭЭ“БИЧАДНА“ГЭСЭНИТГЭЛӨГЬЕ! 2015-2016 оны хичээлийн жилээс суурь боловсрол, сургуулийн өмнөх боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөрийг үндэсний түвшинд хэрэгжүүлэхтэй холбогдуулан аймаг, нийслэл, дүүргийн Боловсролын газар, хэлтэс, ерөнхий боловсролын сургууль, цэцэрлэгийн холбогдох албан тушаалтанд дор дурдсан чиглэлээр үйл ажиллагаа зохион байгуулж ажиллахыг даалган, албан даалгавар хүргүүлж байна. АЙМАГ, НИЙСЛЭЛ, ДҮҮРГИЙН БОЛОВСРОЛ, СОЁЛЫН ГАЗАР, ХЭЛТСИЙН ДАРГА НАРТ ҮҮРЭГ БОЛГОХ НЬ: 1. Суурь боловсрол, сургуулийн өмнөх боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхтэй холбогдуулан боловсролын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын шийдвэрийг орон нутагт хэрэгжүүлэхэд манлайлан ажиллах, ерөнхий боловсролын сургуулийн захирал, цэцэрлэгийн эрхлэгч, нийт багш нарт мэргэжил арга зүйн дэмжлэг үзүүлэх; 2. Ерөнхий боловсролын сургууль, цэцэрлэг бүр өөрийн онцлог давуу тал дээр суурилан хөгжихийг дэмжин чиглүүлэх; 3. Хүүхэд бүрийн ахиц амжилт, хөгжлийн төлөө сургууль, цэцэрлэг багш нартай хамтран, судалгаанд суурилсан мэргэжлийн удирдлагаар ханган, зөвлөн тусалж ажиллах; 4. Багш ажилтны хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх үндсэн үйл ажиллагааг тасралтгүй дэмжиж, ажлын үр дүнг цаасаар бус, хүүхэд бүр дээр гарсан ахиц амжилт, үр дүнгээр үнэлэх; 5. Багш, ажилтан, ажиллагсдын сайн туршлага, бүтээлч санаачилгыг түгээн дэлгэрүүлэх, багшийн мэргэжил дээшлүүлэх, цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ажлыг үр дүнтэй зохион байгуулж, 7 хоногт 2-оос доошгүй сургууль, цэцэрлэг дээр очиж сургалт үйл ажиллагаанд оролцож, хамтран ажиллах; 6. Орон нутгийн төрийн болон төрийн бус, аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэд, эцэг эхийн 3-5 хүний төлөөллийг сургууль, цэцэрлэг бүр дээр сард нэг удаа урьж, багш суралцагчдын ахиц амжилтыг тайлагнах, хамтран ажиллах, харилцаа холбоог бэхжүүлэх ажлыг үр дүнтэй тогтмол зохион байгуулах; 7. Хүүхэд бүрийн хөгжих орчинг бүрдүүлэх, сургалтын хэрэглэгдэхүүн, лаборатори болон бусад тоног төхөөрөмжөөр хангах хөрөнгө оруулалт, санхүүжилтийн санг орон нутгийн түвшинд бүрдүүлж хуулийн хүрээнд зохион байгуулж санаачилгатай ажиллах; 8. Суурь боловсрол, сургуулийн өмнөх боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн ажлын мэдээ, тайланг улиралд нэг удаа яаманд ирүүлж байх. АЙМАГ, НИЙСЛЭЛ, ДҮҮРГИЙН БОЛОВСРОЛ, СОЁЛЫН ГАЗАР, ХЭЛТСИЙН МЭРГЭЖИЛТЭН НАРТ ҮҮРЭГ БОЛГОХ НЬ: 1. Суурь боловсрол, сургуулийн өмнөх боловсролын цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ажлыг үндэсний түвшний ажлын хэсэгтэй хамтран аймаг, орон нутагтаа хариуцлагатай зохион байгуулах; 2. Хүүхэд бүрийн ахиц амжилт, хөгжлийн үр дүнг судлан, 7 хоногт 3-аас доошгүй хичээл, үйл ажиллагаанд оролцон ажиглалт хийх, хамтран заах, хэлэлцүүлэг хийх, мэргэжлийн зөвлөгөө өгөх замаар багшийн арга зүйг тасралтгүй сайжруулах; 3. Сургууль, цэцэрлэг, багш хоорондын багаар ажиллах үйл ажиллагааг дэмжин, харилцан суралцах, туршлагаа солилцох, түгээн дэлгэрүүлэх зөвлөгөөн, уулзалтыг сард нэгээс доошгүй удаа зохион байгуулах; 4. Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх сургууль, цэцэрлэг, багшийн үндсэн үйл ажиллагааг тасралтгүй дэмжиж ажлын үр дүнг цаасаар бус, хүүхэд бүр дээр гарсан ахиц амжилт, үр дүнгээр үнэлж зөвлөн туслах; 5. Сургууль, цэцэрлэг бүрийн зорилгыг хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд эцэг эх, орон нутгийн иргэд, байгууллагуудтай үр дүнтэй харилцаа тогтоон, хамтран ажиллахыг дэмжиж, санаачилгатай зохион байгуулах. ЕРӨНХИЙ БОЛОВСРОЛЫН СУРГУУЛИЙН ЗАХИРАЛ, ЦЭЦЭРЛЭГИЙН ЭРХЛЭГЧ НАРТ ҮҮРЭГ БОЛГОХ НЬ: 1. Сургууль, цэцэрлэгийн зорилгыг багш, суралцагч, эцэг эхийн оролцоо, орон нутгийн болон сургуулийн хөгжлийн төлөвлөлт, цэцэрлэгийн үзэл баримтлал, хэрэгцээнд тулгуурлан бодитой, хэрэгжихүйц байдлаар тодорхойлж, манлайлан удирдах; 2. Хүүхэд бүрийн хөгжлийн үр дүн, ахиц амжилттай өөрийн биеэр танилцаж, 7 хоногт 3-аас доошгүй хичээл, үйл ажиллагаанд оролцож, зөвлөн туслах; 3. Багш, ажилтны хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх үндсэн үйл ажиллагааг тасралтгүй дэмжиж, ажлын үр дүнг цаасаар бус, хүүхэд бүр дээр гарсан ахиц амжилт, үр дүнгээр үнэлэх; 4. Багш, ажилтан, ажиллагсдын сайн туршлага, бүтээлч санаачилгыг түгээн дэргэрүүлэх ажлыг үр дүнтэй зохион байгуулж, хамт олноо эвсэг, ажилсаг, тусархаг баг болж хамтран ажиллахад манлайлах; 5. Орон нутгийн төрийн болон төрийн бус, аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэдийн 3-5 хүний төлөөллийг сард нэг удаа урьж, багш, хүүхэд, суралцагчдын ахиц амжилтыг тайлагнах, хамтран ажиллах, харилцаа холбоог бэхжүүлэх ажлыг үр дүнтэй тогтмол зохион байгуулах; 6. Хүүхэд бүрийн хөгжих орчинг бүрдүүлж, сургалтын хэрэглэгдэхүүн, лаборатори болон бусад тоног төхөөрөмжөөр хангах хөрөнгө оруулалт, санхүүжилтийн олон эх үүсвэрийг бүрдүүлж, хуулийн хүрээнд зохион байгуулж санаачилгатай ажиллах; 7. Эцэг эхэд сургууль, цэцэрлэгийн үйл ажиллагаа, хүүхэд бүрийн ахиц амжилт, хөгжлийн мэдээллийг тогтмол, улиралд нэгээс доошгүй удаа эцэг эхийн уулзалт, тайлангаар хүргэж, тэднийг сургалт, үйл ажиллагааны чанарт хувь нэмрээ оруулан, хамтран ажиллах боломжийг бүрдүүлэх.
- 6. СУУРЬБОЛОВСРОЛЫНСУРГАЛТЫНЦӨМХӨТӨЛБӨР 10 11 ХҮҮХЭДБҮХЭНДЭЭ“БИЧАДНА“ГЭСЭНИТГЭЛӨГЬЕ! ЕРӨНХИЙ БОЛОВСРОЛЫН СУРГУУЛИЙН СУРГАЛТЫН МЕНЕЖЕР, НИЙГМИЙН АЖИЛТАН, ЦЭЦЭРЛЭГИЙН АРГА ЗҮЙЧ НАРТ ҮҮРЭГ БОЛГОХ НЬ: 1. Багш бүрээ судлан, ахиц амжилтыг нь урамшуулан, давуу тал болон багшийн хамгийн сайн ур чадварт тулгуурлан хөгжүүлэх; 2. Хүүхэд бүрийн ахиц амжилт, хөгжлийн үр дүнг судлан, өдөр бүр 2-оос доошгүй хичээл, үйл ажиллагаанд ажиглалт хийх, хамтран заах, хэлэлцүүлэг хийх, мэргэжлийн зөвлөгөө өгөх замаар багшийн арга зүйг тасралтгүй сайжруулах; 3. Багш нарын багаар ажиллах үйл ажиллагааг дэмжин, харилцан суралцах, туршлагаа солилцох, түгээн дэлгэрүүлэх зөвлөгөөн, уулзалтыг 7 хоногт 1-ээс доошгүй удаа зохион байгуулах; 4. Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх багшийн үндсэн үйл ажиллагааг тасралтгүй дэмжиж, ажлын үр дүнг цаасаар бус, хүүхэд бүр дээр гарсан ахиц амжилт, үр дүнгээр үнэлэх; 5. Сургуулийн зорилго, цэцэрлэгийн үзэл баримтлалыг хэрэгжүүлэх хүрээнд эцэг эх, орон нутгийн иргэд, байгууллагуудтай үр дүнтэй харилцаа тогтоон, хамтран ажиллахыг дэмжиж, санаачилгатай зохион байгуулах. ЕРӨНХИЙ БОЛОВСРОЛЫН СУРГУУЛЬ, ЦЭЦЭРЛЭГИЙН БАГШ НАРТ ҮҮРЭГ БОЛГОХ НЬ: 1. Хүүхэд бүрээ судлан ахиц амжилтыг нь урамшуулан, өөртөө итгэлтэй, эрүүл чийрэг, зөв дадал хэвшил, зан чанартай, шинжлэх ухааны суурь мэдлэг чадвартай, сурах арга барил, суралцах хүсэл эрмэлзэлтэй болж хөгжин төлөвшихөд тасралтгүй туслан дэмжих; 2. Хүүхэд бүрийн ахиц амжилтын зорилго, төлөвлөлтийг хүүхэд, эцэг эхтэйгээ хамтран төлөвлөж, явц, үр дүнг нь тогтмол тайлагнах; 3. Хүүхэд бүрийн хөгжих сэтгэл зүйн болон үйлийн орчинг бүрдүүлж, хичээл, үйл ажиллагааг өдөр бүр хүүхдийн сурч мэдэх, хүсэл сонирхлыг төрүүлэхүйц байдлаар бэлтгэн хэрэгжүүлэх; 4. Сайн туршлага хуваалцах харилцан суралцах, зэргээр багаар үр дүнтэй хамтран ажиллаж, мэргэжлийн мэдлэг, ур чадвар, арга зүйгээ тасралтгүй хөгжүүлэх; 5. Сургалт дэмжсэн үйл ажиллагаанд эцэг эх, орон нутгийн иргэд, байгууллагуудыг урьж оролцуулах,үр дүнтэй харилцаа холбоо тогтоох ажлыг зохион байгуулах; 6. Багш бүр Монгол улсын ирээдүй, боловсролын хөгжлийн түүчээ, тулгуур багана, эд эс гэдгээ ухаарч, өөртөө итгэлтэй, шавь нараа хайрлан урам зоригтойгоор ажиллах. Монгол Улсын Их Хурлын 2008 оны 12 дугаар тогтоолоор баталсан “Мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан Үндэсний хөгжлийн цогц бодлого”-д “Суралцагчдад хүртээмжтэй, чанартай, хэрэгцээнд нь нийцсэн боловсрол эзэмших тэгш боломж бүрдүүлнэ. Боловсролын бүх шатны стандарт, сургалтын хөтөлбөрийг тухайн үеийн суралцагчийн хэрэгцээ, нийгмийн шаардлагад нийцүүлэн боловсронгуй болгоно” зэрэг зорилтууд дэвшүүлсэн. Улсын Их Хурлаас баталсан Монгол Улсын Засгийн газрын 2012-2016 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт: “... эх оронч сэтгэлгээтэй, амьдрах ухаанд суралцсан иргэн төлөвшүүлэхэд чиглэсэн “Зөв монгол хүүхэд” хөтөлбөр боловсруулж хэрэгжүүлнэ”, шинэ стандарт нэвтрүүлнэ” гэж тус тус заасан. Улсын Их Хурлаас 2015 онд баталсан “Төрөөс боловсролын талаар баримтлах бодлого”-ын гуравдугаар бүлэгт Боловсролын хөгжлийн стратегийг дараах байдлаар тодорхойлсон: 3.2. Сургуулийн өмнөх боловсролыг “хүүхдийг сургах, сургуульд бэлтгэх” гэсэн зорилгоос илүүтэйгээр хүний хөгжлийн үндэс, өөрийн онцлог, чадвар, бүтээлч үйлээрээ хөгжих, насан туршийн боловсролын суурь үе хэмээн хөгжүүлнэ. 3.3. Бага боловсролыг эх хэлний чадамжийг эзэмших боломжийг бүрдүүлэн бүтээлч, сурах арга барилтай монгол хүүхэд төлөвших үе хэмээн хөгжүүлнэ. 3.4. Суурь боловсролыг амьдрах ухаан, шинжлэх ухааны суурь мэдлэг, чадвар, бие даан бүтээлчээр суралцах чадамж эзэмших үе хэмээн хөгжүүлнэ. 3.5. Бүрэн дунд боловсролыг сонголттой, уян хатан хөтөлбөрөөр мэдээлэл боловсруулах, шийдвэр гаргах чадвар бүхий, ирээдүйд эзэмших мэргэжлийн суурь баримжаа олгох үе хэмээн хөгжүүлнэ. 3.6. Дээд болон мэргэжлийн боловсрол нь хөдөлмөрийн даяарчлагдсан зах зээлд амжилттай өрсөлдөх, бие даан ажлын байр бий болгох, улс үндэстний болон орон нутагт тулгамдаж байгаа асуудлыг үндэсний онцлогт тулгуурлан шийдвэрлэх, үндэсний инновацийн тогтолцоог бэхжүүлэхэд хувь нэмрээ оруулах чадамж эзэмших үе хэмээн хөгжүүлнэ. ХОЁР. ЗОРИЛТ 2.1. Боловсролын салбарын эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох, хэрэгжилтийг хангах, хөгжлийн зорилтыг хэрэгжүүлэх: i. Монгол Улсын Их Хурал, Засгийн газраас баталсан хууль, тогтоол шийдвэрийг хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулна. Тухайлбал, “Төрөөс боловсролын талаар баримтлах бодлого (2014-2024 он), Монгол хэлний тухай хууль болон бусад хууль тогтоомж, төсөл, хөтөлбөр. ii. Бүх нийтийн боловсролын Инчеоны тунхаглалыг төр, иргэний нийгмийн байгууллага, иргэд, олон нийтэд сурталчлах, 2015 оноос хойшхи бүх нийтийн боловсролын тогтвортой хөгжлийн боловсролын зорилт, стратеги (2015-2030)-ийг сонирхогч тал, түншүүдийн оролцоо, хамтын ажиллагаанд тулгуурлан хэрэгжүүлнэ. iii. Боловсролын тухай багц хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл боловсруулж, Засгийн газар, Улсын Их Хуралд өргөн барина. 2.2. Сургуулийн өмнөх болон бага, дунд боловсролын чанарын шинэчлэлийг эрчимжүүлэх, чанартай боловсролын үйлчилгээ үзүүлэх: i. Сургуулийн өмнөх боловсролын цөм хөтөлбөрийг үндэсний хэмжээнд хэрэгжүүлнэ. ii. Суурь боловсролын цөм хөтөлбөрийг үндэсний хэмжээнд хэрэгжүүлнэ. iii. Бүрэн дунд боловсролын сургалтын хөтөлбөрийг шинээр боловсруулж, ерөнхий боловсролын лаборатори 40 сургуульд тохирцыг шалгаж, 2016-2017 оны хичээлийн жилд үндэсний хэмжээнд хэрэгжүүлэх бэлтгэлийг хангана. iv. Багшийн хөгжлийн хэрэгцээнд үндэслэн мэргэжил дээшлүүлэх танхимын болон зайн сургалтыг хэрэгжүүлнэ. v. Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх тэргүүн туршлага бүхий арга зүй, технологийг түгээн дэлгэрүүлж, сайн хичээл, үйл ажиллагааны соёлыг сургуулийн өмнөх болон бага, дунд боловсролын түвшинд төлөвшүүлэн хөгжүүлнэ.
- 7. 13 ХҮҮХЭДБҮХЭНДЭЭ“БИЧАДНА“ГЭСЭНИТГЭЛӨГЬЕ! СУУРЬБОЛОВСРОЛЫНСУРГАЛТЫНЦӨМХӨТӨЛБӨР 12 vi. Сургалтын хөтөлбөрийн шинэчлэлтэй уялдуулан ерөнхий боловсролын сургуулийн сурах бичиг шинэчлэх ажлыг үргэлжлүүлнэ. Цэцэрлэг, сургуулийн орчинд хүүхдийг болзошгүй эрсдэлээс хамгаалах, хоол, хүнсний хангамжийн үйлчилгээ болон ус, ариун цэврийн байгууламжийн аюулгүй байдлыг хангах, нэгж байгууллага, холбогдох албан тушаалтны үүрэг, хариуцлагыг чанд мөрдүүлнэ. vii. Сургуулийн өмнөх боловсролын үйлчилгээнд тогтмол хамрагдаж чадахгүй байгаа хүүхдийг гэр бүлийн орчинд хөгжүүлэх талаар бий болсон арга зүй, технологи, туршлага, санал санаачилгыг түгээн дэлгэрүүлэхэд төр, иргэний нийгмийн байгууллага, эцэг эх, асран хамгаалагчийн оролцоо, хамтын ажиллагааг сайжруулах, хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлнэ. viii. Боловсролын салбарын мэдээллийн нэгдсэн системийн хүний нөөц, суралцагчийн удирдлагын модулийг бага, дунд болон дээд боловсролын сургалтын байгууллагад нэвтрүүлж эхэлнэ. ix. Хүүхдийн дунд номыг бүтээлчээр унших хөдөлгөөн өрнүүлж, ном зохиох, хэвлэн нийтлэх, гэрийн болон явуулын номын сан ажиллуулах зэрэг үйл ажиллагааг зохион байгуулж байгаа иргэд, төр, иргэний нийгмийн байгууллагатай хамтран ажиллана. x. Хүүхдийн үүсгэл санаачилгын байгууллагад дэмжлэг үзүүлж, суралцагчийн авьяас чадварт тулгуурлан сурах арга барил, мэргэжлийн чиг баримжаа эзэмшүүлэх үйл ажиллагааг сургалтын байгууллага, орон нутгийн онцлогт нийцүүлэн зохион байгуулна. xi. Хамран сургалт /цэвэр жин/-ыг өмнөх хичээлийн жилээс сургуулийн өмнөх боловсролд 1.0%, бага боловсролд 0.4%, дунд боловсролд 0.2 хувиар тус тус ахиулна. Ерөнхий боловсролын сургуулийн мэргэжлийн багшийн хангалтыг 0.2 хувиар нэмэгдүүлж, 100 хувьд хүргэнэ. 2.3. Тусгай хэрэгцээт боловсрол i. Хөгжлийн бэрхшээлтэй бага насны хүүхдийг эрт илрүүлж оношлох, боловсролын үйлчилгээнд хамруулах ажлыг үе шаттай зохион байгуулна. ii. Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэд, залуучуудыг боловсролд тэгш хамруулах, онцлог, хэрэгцээг харгалзсан боловсролын хөтөлбөрийг боловсруулж хэрэгжүүлнэ. iii. Тусгай хэрэгцээт боловсрлын багш бэлтгэх, сургалтын хөтөлбөр, сурах бичгийг шинэчлэн боловсруулах, сургалтын орчинг сайжруулна. 2.4. Насан туршийн боловсролын тогтолцоог төлөвшүүлэх: i. Насан туршийн боловсролын үндэсний хөтөлбөр боловсруулан хэрэгжүүлж, иргэдэд насан туршийн тасралтгүй боловсрол эзэмшүүлэхэд чиглэсэн боловсрол, эрүүл мэнд, нийгмийн хамгаалал, соёл, эдийн засаг, эрх зүй, байгаль орчин зэрэг салбар дундын зохицуулалтын суурийг тавина. ii. Насан туршийн боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөрийг салбар дундын оролцоотойгоор боловсруулж, багш, мэргэжилтний ур чадварыг дээшлүүлэх сургалтыг үе шаттайгаар зохион байгуулна. 2.5. Дээд боловсролын шинэчлэлийг гүнзгийрүүлж, сургалтын байгууллагын академик эрх чөлөө, бие даасан байдлыг хангаж, хөтөлбөрт суурилсан сургалтыг хөгжүүлэх: i. Дээд боловсролын зэрэг, баримт бичгийг харилцан хүлээн зөвшөөрөх тухай Ази Номхон далайн бүсийн конвецэд нэгдэж, Монгол улсад эзэмшсэн боловсролыг Олон улсад хүлээн зөвшөөрүүлэхэд ахиц гаргана. ii. Бакалавр, магистр, докторын хөтөлбөрт тавигдах шаардалгын хэрэгжилтийг эрчимжүүлнэ. iii. Инженерийн боловсролын шинэчлэлийг хэрэгжүүлж, олон улсын CDIO загварыг туршин хэрэгжүүлнэ. iv. Байгалийн ухаан, инженер технологи, анагаах, хөдөө аж ахуйн хөтөлбөрүүдийг Олон улсад магадлан итгэмжлүүлэх дэмжлэгийг нэмэгдүүлнэ. v. Япон Улсын Засгийн газрын буцалтгүй тусламжаар Анагаахын шинжлэх ухааны үндэсний их сургуулийн сургалтын эмнэлэг барих бүтээн байгуулалтын ажлыг эхлүүлнэ. vi. Япон Улсын Засгийн газрын зээлийн хөрөнгөөр хэрэгжиж буй “Инженер, технологийн дээд боловсрол” төслийн хүрээнд Япон Улстай хамтарсан бакалаврын хөтөлбөрийг нээн хичээллүүлж, коосэн, магистр, докторын хөтөлбөр, зэргийн бус мэргэжил дээшлүүлэх хөтөлбөрт судлаач багш, инженерүүдийг сургана. vii. Дэлхийн шилдэг сургуулиудын бакалавр, магистр, докторын хөтөлбөрт оюутан сургах арга хэмжээг үе шаттай авч хэрэгжүүлнэ. viii. Дээд боловсролын сургалтын байгууллагын сургалтын бааз, сургалт, судалгааны лабораторийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлж, ашиглалтыг сайжруулна. БОЛОВСРОЛ, СОЁЛ, ШИНЖЛЭХ УХААНЫ ЯАМ
- 10. СУУРЬБОЛОВСРОЛЫНСУРГАЛТЫНЦӨМХӨТӨЛБӨР 18 19 ХҮҮХЭДБҮХЭНДЭЭ“БИЧАДНА“ГЭСЭНИТГЭЛӨГЬЕ! 2. ЦӨМ ХӨТӨЛБӨРИЙН ЗАРЧИМ 2.1. Цөм хөтөлбөрийг боловсруулахад баримталсан зарчим 2.1.1. Бага, дунд боловсролын шинэчлэлийн бодлого, ӫзэл баримтлалд тулгуурласан байх; 2.1.2. Уламжлал ба шинэчлэлийг зохистой хослуулсан байх; 2.1.3. Тогтвортой хөгжлийн болон хӫний эрхийн ӫзэл санааг тусгасан байх; 2.1.4. Орон нутгийн онцлог ба сургуулийн бие даасан байдалтай уялдсан байх; 2.1.5. Сурагч бӫрийн бӫтээлч ӫйл ажиллагаанд суурилан ӫйлийн явцад суралцах нөхцөлийг бӫрдӫӫлсэн байх; 2.1.6. Сурагч бӫр сурах арга барил эзэмшихэд чиглэсэн байх; 2.1.7. Сурагч бӫрийн ахиц, амжилт, хөгжлийг дэмжихӫйц байх; 2.1.8. Сурагчдад суралцах адил тэгш боломж олгохуйц байх; 2.1.9. Сурагчийн хөгжлийн ялгаатай байдлыг харгалзсан байх. 2.2. Цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх зарчим 2.2.1. Сурагч бӫрийн авьяас, сонирхол, хувийн онцлог шинжийг нээх, дэмжих, хөгжӫӫлэх; 2.2.2. Сургалтын ӫйл явц нь амьдрах ухаан, шинжлэх ухааны суурь мэдлэг, чадвар, бие даан бӫтээлчээр суралцах арга барил эзэмшихэд чиглэсэн байх; 2.2.3. Сургалтын арга зӫй нь мэдлэг, ойлголт, сурах арга барил, чадварын ахиц дэвшлийг хангахуйц байх; 2.2.4. Ӫнэлгээ нь сурагч бӫрийн сурах ӫйл ажиллагаа, ахиц амжилтыг дэмжин, хөгжих боломжийг хангах; 2.2.5. Сурагчийг ялгаварлан гадуурхахаас ангид байх; 2.2.6. Багш, сурагч, эцэг эх, асран хамгаалагчид, сургуулийн удирдлага зэрэг сонирхлын бӫлгӫӫдийн хамтын ажиллагаанд тулгуурлах; 2.2.7. ЕБС болон Боловсрол соёлын газар, Боловсролын эрдэм шинжилгээ, арга зүйн байгууллагад цөм хөтөлбөрийн хэрэгжилттэй холбоотой саналаа уламжилж, эргэх холбоотой ажиллах. 3. ЦӨМ ХӨТӨЛБӨРИЙН ЗОРИЛГО, ЗОРИЛТ 3.1. Цөм хөтөлбөрийн зорилго Суурь боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөрийн зорилго нь сурагч бӫрийг сурах арга барил, амьдрах ухаан, шинжлэх ухааны суурь мэдлэг, чадвар, бие даан бӫтээлчээр суралцах чадвар эзэмших, ӫндэсний хэл, тӫӫх, соёлоо дээдлэн хөгжӫӫлэх, ардчилсан, хӫмӫӫнлэг ӫзэлтэй иргэн болон төлөвших боломж олгоход оршино. 3.2. Цөм хөтөлбөрийн зорилт 3.2.1. Сурах хӫсэл сонирхолтой, сурах ӫйлээ удирдан өөрийн удирдлагатай суралцдаг бӫтээлч, хариуцлагатай иргэн болох; 3.2.2. Ӫндэсний хэл, соёл, тӫӫх, уламжлалаа хӫндэтгэн, өвлөн хэрэгжӫӫлдэг, хӫн төрөлхтний нийтлэг ӫнэт зӫйлсийг дээдлэн эрхэмлэдэг, хӫн, байгаль, нийгэмтэй зӫй зохистой харилцдаг иргэн болох; 3.2.3. Бӫтээлчээр сурах арга барилтай, насан туршдаа суралцах чадвартай иргэн болох; 3.2.4. Шинжлэх ухааны мэдлэг, ойлголтыг эзэмшин, амьдрал ӫйлдээ хэрэглэх чадвартай иргэн болох. 3.3. Цөм хөтөлбөрийн хэрэглээний зорилго 3.3.1. Ерөнхий боловсролын сургууль нь цөм хөтөлбөрийн зорилго, зорилт, хӫрэх ӫр дӫнд тулгуурлан сургуулийн зорилгоо тодорхойлж, ӫйл ажиллагаагаа төлөвлөн зохион байгуулж, ӫр дӫнг нь ӫнэлж ажиллана. 3.3.2. Ерөнхий боловсролын сургуулийн багш, ажилтнууд цөм хөтөлбөрийг хичээл сургалт, ӫйл ажиллагаагаа төлөвлөх, бэлтгэх, зохион байгуулах, ӫнэлэхэд ашиглана. 3.3.3. Эцэг эх, асран хамгаалагчид цөм хөтөлбөрийг хӫӫхдийнхээ ахиц, амжилтын талаарх мэдээлэл авах, сургууль, боловсролын байгууллагатай хамтран ажиллаж, дэмжихэд ашиглана. 3.3.4. Боловсролын төрийн захиргааны төв, боловсролын эрдэм шинжилгээ, арга зӫйн болон ӫнэлгээний байгууллага цөм хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг ӫнэлэх, ерөнхий боловсролын сургуулийн удирдлага, багш ажилтнуудад мэргэжил, арга зӫйн зөвлөгөө өгөх, дэмжлэг ӫзӫӫлэхэд ашиглана. 3.3.5. Олон нийт болон нийгмийн бӫлгӫӫдэд боловсрол эзэмших ӫйл ажиллагааны явц, ӫр дӫнг хянах, тооцох, дэмжиж хамтран ажиллахад мэдээлэл болно.
- 11. СУУРЬБОЛОВСРОЛЫНСУРГАЛТЫНЦӨМХӨТӨЛБӨР 20 21 ХҮҮХЭДБҮХЭНДЭЭ“БИЧАДНА“ГЭСЭНИТГЭЛӨГЬЕ! 4. ЦӨМ ХӨТӨЛБӨРИЙГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ 4.1. Цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх арга зүй, орчин 4.1.1. Арга зӫй нь сурагчдын бӫтээлч ӫйл ажиллагаанд буюу аливаа юмс, ӫзэгдлийг өөрөө сонирхон шинжлэн судлах, асуудал шийдвэрлэх, бусадтай харилцаа холбоо тогтоох, хамтран ажиллах, ӫр дӫнгээ танилцуулах зэрэг ӫйл ажиллагаанд суурилна. 4.1.2. Сургалтын явцад сурагчдад эргэцӫӫлэн бодох, сэтгэх, өөрийн бодол санаа, мэдрэмжээ илэрхийлэх, аливаа зӫйлийг судлах сонирхол, хӫсэл эрмэлзлийг өдөөх боломж олгохуйц идэвхтэй сургалтын аргыг хэрэглэнэ. 4.1.3. Судлагдахуун бӫрийн онцлог бӫхий шинжлэн судлах болон бусад арга барил эзэмшӫӫлэхэд чиглэсэн сургалтын хэрэглэгдэхӫӫн болох ажлын хуудас, дасгал, даалгавар, бодлого зэргийг олон хувилбартай боловсруулж хэрэглэнэ. 4.1.4. Сургалтын зориулалтын байр, анги танхим, лаборатори, музей, номын сан ашиглана. 4.2. Цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх төлөвлөлт 4.2.1. Суурь боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөрийг Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайдын 2015 оны А/220 дугаар тушаалаар баталсан “Ерөнхий боловсролын сургуулийн дунд ангийн сургалтын төлөвлөгөө”-өөр хэрэгжӫӫлнэ. Сурах арга барил, эзэмших чадварыг VI-VII, VIII-IX дӫгээр анги гэсэн хоёр шатлалтайгаар хөгжӫӫлнэ. 4.2.2. Цөм хөтөлбөр нь судлагдахуун болон сургалтыг дэмжих ӫйл ажиллагаагаар хэрэгжинэ. 4.2.3. Ерөнхий боловсролын сургууль цөм хөтөлбөрийг баримтлан орон нутаг болон сургуулийн онцлог, бодит нөөцийг тооцон сургуулийн хөтөлбөрөө боловсруулан уян хатан зохион байгуулж хэрэгжӫӫлнэ. 4.2.4. Ерөнхий боловсролын сургуулийн удирдлага нь сургалтын цөм хөтөлбөрийг хэрэгжӫӫлэх бодлого, ӫйл ажиллагааны төлөвлөгөөг боловсруулах, ӫр дӫнг ӫнэлэхэд сурагч, эцэг эх, асран хамгаалагч, орон нутгийн удирдлага, боловсролын болон олон нийт, бусад байгууллага, сонирхлын бӫлгӫӫдийн оролцоог хангаж, хамтран ажиллана. 4.2.5. Хӫн, хөрөнгө санхӫӫ, цаг хугацааны нөөцийг зохистой, ӫр ашигтай байхаар төлөвлөж сургалтын хөтөлбөр амжилттай хэрэгжих нөхцөлийг бӫрдӫӫлэхэд сургуулийн удирдлага, багш, ажилтнууд манлайлан хамтран ажиллана. 4.2.6. Цөм хөтөлбөрийн зорилго, зорилт, хӫрэх ӫр дӫнд баримжаалан, багш нарын хичээл, ӫйл ажиллагааны төлөвлөлтөд ӫндэслэн тэдний ачаалал, анги танхимын хӫрэлцээ, сургуулийн соёл, онцлогт тохируулан хичээлийн хуваарийг уян хатан байхаар хэрэгжӫӫлнэ. 4.2.7. Багш бӫр сурагчдыг эргэцӫӫлэн бодох, мэдээлэл боловсруулах, асуудал шийдвэрлэх, шинжлэн судлах арга барил эзэмших, дадлагажих боломж, арга, аргачлалыг боловсруулж сургалт, ӫйл ажиллагаандаа бӫтээлчээр хэрэглэнэ. 4.2.8. Сурагчдад авьяасаа хөгжӫӫлэх, хамтран ажиллах, харилцан суралцах, амьдралын бодит асуудлыг шийдвэрлэх боломжийг олгохын зэрэгцээ аялал экскурсээр явах, музей ӫзэх, номын санд суух зэрэг анги танхимаас гадуур хичээллэх боломжийг бӫрдӫӫлнэ. 5. ЦӨМ ХӨТӨЛБӨРИЙН ХЭРЭГЖИЛТИЙН ҮНЭЛГЭЭ 5.1. Үнэлгээний зорилго, зорилт Суурь боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн ӫнэлгээ нь сурагчийн хөгжлийн явцыг бодитойгоор тодорхойлон тэдний хөгжиж, төлөвших ӫйл явцыг нь дэмжих, сургалтын явц, ӫр дӫнд шинжилгээ хийж, сургалтын чанар, ӫр дӫнг сайжруулах зорилготой. Суурь боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөрийн ӫнэлгээний зорилго, зорилт нь цөм хөтөлбөрийн зорилго, зорилтын хэрэгжилт, биелэлт, ӫр дӫнтэй шууд хамааралтай байна. Үнэлгээний зорилт 1. Суралцах чадварын хөгжил; 2. Шинжлэх ухааны мэдлэг, ойлголтын эзэмшилт; 3. Аливаа зӫйлийг судлах сонирхол, идэвх зӫтгэл, эрмэлзэлд гарч буй ахиц амжилт. Ӫнэлгээний зорилго, зорилтын талаар сургуулийн удирдлага, багш, сурагч, эцэг эх нар нэгдсэн ойлголттой байх нь ӫнэлгээг төлөвлөгөөтэйгөөр хэрэгжӫӫлэх, шалгуурыг ӫнэн зөв тогтоох, ӫнэлгээ шударга, бодитой, ӫр дӫнтэй байхад нөлөөлнө. 5.2. Үнэлгээний зарчим 5.2.1. Ӫнэлгээ нь сургалтын цөм хөтөлбөрийн зорилго, зорилтоор хӫрэх ӫр дӫнг ӫнэлэхэд чиглэгдсэн байх; 5.2.2. Ӫнэлгээний зорилтын хэрэгжилтийг тодорхой шалгуурын дагуу ӫнэлдэг байх; 5.2.3. Ӫнэлгээ нь бодит баримт нотолгоонд тулгуурласан, шударга байх; 5.2.4. Ӫнэлгээ нь сургалт, ӫйл ажиллагааны ӫндсэн бӫрэлдэхӫӫн хэсэг байх; 5.2.5. Сурагч бӫрийн ахиц амжилтыг дэмжин цаашид хөгжих боломжийг хангасан нээлттэй, ил тод байх; 5.3. Үнэлгээний төрөл, хэлбэр Сурагчдын мэдлэг, чадвар, төлөвшлийн ахиц дэвшил, хөгжил, сургалтын явц, ӫр дӫнг ӫнэлгээний дараах төрөл хэлбэрээр зохион байгуулна. 5.3.1. Явцын үнэлгээ Тухайн анги, тӫвшний хӫрэх ӫр дӫнд нийцӫӫлэн боловсруулсан шалгуурт ӫндэслэн явцын үнэлгээ нь сурагчийн мэдлэг, чадвар, хандлагад гарсан өөрчлөлт, ахиц амжилт, гӫйцэтгэлийн тӫвшинг илрӫӫлэхэд чиглэнэ. Явцын ӫнэлгээнд сургалтын өмнөх оношилгоо, анги танхим дахь ӫнэлгээг ойлгоно. Хичээлийн явцад багшийн үнэлгээнээс гадна сурагчийн өөрийн үнэлгээ зэрэг багтана. - Сургалтын өмнөх оношилгоог нь сурагчийн өмнө нь эзэмшсэн мэдлэг, чадвар, сурах арга барилын тӫвшинг илрӫӫлж, ӫр дӫнг нь сургалтаа төлөвлөх, хэрэгжӫӫлэхэд ашиглана. - Сурагчийн өөрийн ӫнэлгээ нь тэд ахиц, амжилтаа мэдэрч, өөрөөрөө бахархах, өөрийн ӫнэлэмжийг нэмэгдӫӫлэх нөхцөл болно. Өөрийн ӫнэлгээ нь сурагч сурах зорилгоо дэвшӫӫлэх, хийх ӫйл ажиллагаагаа төлөвлөх, хэрэгжӫӫлэх зэргээр сурах ӫйлээ ухамсартай удирдах, сурах арга барилаа хөгжӫӫлэх боломжийг бий болгоно. - Сурагч бусдыгаа үнэлэх ӫнэлгээ нь сурагчид бусдын сурах ӫйл явцыг мэдэх, дэмжин сайжруулах, санал солилцох, мэдээлэл хуваалцах замаар хэрэгжинэ. Багаар хамтран ажилласан тохиолдолд гишӫӫн бӫрийн ӫӫрэг оролцоог жигд хуваарилах, хариуцлага тооцох, харилцан ойлголцох, цаашид хамтран ажиллах сонирхол, хӫсэл эрмэлзлийг төрӫӫлэхэд анхаарна. - Багшийн ӫнэлгээ нь сургалтын явцад сурагчийн гӫйцэтгэлээс мэдээлэл цуглуулах үйл явц бөгөөд энэ нь тэдний сурах идэвх сонирхлыг нь дэмжихэд чиглэнэ. Багшийн өдөр тутмын ӫнэлгээ нь эцсийн ӫр дӫнд баримжаалж, сурагчийн сурах арга барил, эзэмшсэн мэдлэг ойлголт, чадвар, сурах хӫсэл эрмэлзлийг ӫнэлнэ. 5.3.2. Нэгж хичээлийн үнэлгээ Нэгж хичээлийн ӫнэлгээг ӫнэлгээний даалгаврын гӫйцэтгэлээр ӫнэлнэ. Ӫӫний тулд багш ӫнэлгээний зорилтыг илрӫӫлэх шалгуурт нийцсэн даалгавар боловсруулж ашиглана. Явцын ӫнэлгээний нэгтгэлээр нэгж хичээлийн ӫнэлгээ гарна. Явцын ӫнэлгээнд "Маш сайн хийж байна", "Сайн хийж байна", "Хангалттай", "Сайжирч байна", “Дэмжлэг хэрэгтэй” гэсэн ӫгэн ӫнэлгээг хэрэглэнэ. Сурагчийн ӫнэлгээг бусдын ӫнэлгээтэй харьцуулахгӫй. 5.3.3. Эцсийн үнэлгээ Эцсийн ӫнэлгээнд улирлын, жилийн эцсийн ӫнэлгээ багтана. Сургалтын цөм хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн ӫнэлгээг хийхдээ БШУ-ны сайдын 2013 оны 309 дӫгээр тушаалаар баталсан журмыг баримтална. 5.4. Үнэлгээний шалгуур Сургалтын цөм хөтөлбөрийн хэрэгжилт, тӫӫний явцын болон эцсийн ӫр дӫнг оновчтой ӫнэлэх ӫнэлгээ нь шалгуурт суурилна. Ӫнэлгээний шалгуур ӫзӫӫлэлтийг тодорхойлох нь сурагчдын хөгжил, төлөвшлийн ӫнэлгээг ил тод болгож, зөв оновчтой ӫнэлэхэд чухал ач холбогдолтой юм. Ӫнэлгээний зорилтын дагуу ӫнэлгээний шалгуурыг тодорхойлно. 5.4.1. Суралцах чадварын хөгжил Суралцах чадварын хөгжлийг дараах шалгуураар ӫнэлнэ. Ӫӫнд: - Таамаглал (асуудал, асуулт) дэвшӫӫлэн шинжлэн судлах, мэдээлэлтэй ажиллах зэрэг ӫйл ажиллагааг - - - - төлөвлөж, тӫӫнийг тодорхой ӫе шат, алхмын дагуу хэрэгжӫӫлж буй байдал; Ажиглалт, туршилт, мэдээлэл, баримт нотолгооноос ӫр дӫнг тооцож, задлан шинжилж, нэгтгэн дӫгнэж, учир шалтгааныг илрӫӫлэн ӫнэлэлт, дӫгнэлт хийж буй байдал; Ӫр дӫнг тохиромжтой хэлбэрээр илэрхийлж, бусдад танилцуулж, санал бодлоо хуваалцан, солилцож буй байдал; Аливаа зӫйлийг олон талаас нь нухацтай эргэцӫӫлэн бодож, ӫнэлэлт, дӫгнэлт хийн, цаашид сайжруулах шинэ санаа дэвшӫӫлж буй байдал; Мэдээлэлтэй ажиллаж, тӫӫнийг боловсруулан хэрэглэж буй байдал;
- 12. СУУРЬБОЛОВСРОЛЫНСУРГАЛТЫНЦӨМХӨТӨЛБӨР 22 23 ХҮҮХЭДБҮХЭНДЭЭ“БИЧАДНА“ГЭСЭНИТГЭЛӨГЬЕ! - Аливаа асуудлыг дэвшӫӫлэн, оновчтой аргыг сонгон тӫӫнийг шийдвэрлэж буй байдал; 5.4.2. Шинжлэх ухааны мэдлэг, ойлголтын эзэмшилт Шинжлэх ухааны мэдлэг, ойлголтоо өдөр тутмын болон ахуй амьдралын асуудлыг шийдэхэд хэрэглэж буй байдлыг дараах шалгуураар илрӫӫлэн ӫнэлнэ. - Тодорхой шинжлэх ухааны мэдлэг, ойлголт, хууль, зарчим, онолыг эзэмшсэн байдал; - Тэдгээрийг ашиглан аливаа зӫйлийг илэрхийлж, хоорондоо харилцаж буй байдал; - Мэдлэгээ өдөр тутмын болон амьдралын тулгамдсан асуудлыг шийдэхэд хэрэглэж буй байдал; 5.4.3. Юмс үзэгдлийг судлах сонирхол, идэвх зүтгэл, эрмэлзэл Сурагчийн “сонирхол” нь аливаа юмс ӫзэгдэл, тэдгээрийн хувирал, зӫй тогтлыг судлах сонирхолтой болж, судлагдахуун болон ӫйл ажиллагаанд өөрийн хӫслээр бӫтээлч, санаачилгатай, ӫр дӫнтэй оролцож байгаагаар илэрнэ. "Идэвх зүтгэл" нь сурах ӫйлээ төлөвлөж, төлөвлөснөө хэрэгжӫӫлэхийн төлөө ӫр бӫтээлтэй ажиллаж буй байдлаар ӫнэлэхэд илэрнэ. “Эрмэлзэл” нь өөрийн удирдлагатай, хариуцлагатай, ӫнэт зӫйлсийг эрхэмлэдэг, хамтран ажиллах чадвартай иргэн төлөвших хандлага бөгөөд дараах шалгуураар ӫнэлнэ. Ӫӫнд: - Эргэн тойрон, юмс ӫзэгдлийг судлах сонирхолтой болж буй байдал; - Эх орон, тӫӫх, соёл, хэл, байгаль, өв уламжлалаараа бахархаж, тӫӫнийг хайрлан хамгаалахыг - - эрмэлзэж буй байдал; Аливаа зүйлийг хийж бүтээх, оролцох хүсэл эрмэлзэлтэй болж буй байдал; Хийх, бӫтээх, туурвих зэрэгт идэвх зӫтгэлтэй, бӫтээлч, санаачилгатай хандаж буй байдал; 5.5. Үнэлгээний арга, хэрэгсэл - Сурагчдыг ӫнэлэхдээ ажиглах, сурагчтай ярилцлага хийх, шалгалт авах зэрэг олон арга, хэлбэрээс - - - хамгийн ӫр дӫнтэй, оновчтойг нь сонгох нь чухал. Бичгийн шалгалт нь ӫнэлгээний ӫр дӫнтэй аргын нэг боловч бусад аргатай хослуулан хэрэглэвэл ӫнэлгээний зорилт бӫрэн хангагдах болно. Ӫнэлгээ нь тӫӫний зорилтыг хэмжиж болохуйц мэдээлэл буюу баримт нотолгоонд ӫндэслэсэн байна. Сурагчийн суралцах чадварын хөгжил, шинжлэх ухааны мэдлэг ойлголтын эзэмшилт, юмс ӫзэгдлийг судлах сонирхол идэвх зӫтгэл, эрмэлзэл зэргийг ӫнэлэхэд ажлын хуудас, хичээлийн дэвтэр, бӫтээлийн сан, ажиглалтын хуудас зэрэг ӫнэлгээний хэрэгслийг боловсруулан хэрэглэнэ. Ажлын хуудсаар сурагчийн гӫйцэтгэлийг ӫнэлэх нь (асуултад хариулах, хариултыг сонгох, мэдээлэл цуглуулсан, боловсруулсан ӫр дӫнгээ тэмдэглэх г.м) зөвхөн мэдлэг, ойлголтыг төдийгӫй “сонирхол, идэвх зӫтгэл”, “сэтгэн бодох”, “асуудал шийдвэрлэх”, “мэдээлэлтэй ажиллах”, “харилцах” гэх мэт чадварыг ӫнэлэх баримт, нотолгоо болно. Багш ӫнэлгээг ажиглалтын аргаар хийх бол ажиглалтын хуудас заавал хэрэглэнэ. 5.6. Сургуулийн менежмент ба үнэлгээний үйл явц Цөм хөтөлбөрийн зорилгыг хангахын тулд сурагчдын бӫтээлч санаачилгатай ӫйл ажиллагааг дэмжсэн, зорилгоо биелӫӫлэхэд чиглэсэн сургалт, ӫйл ажиллагаа, ӫнэлгээг төлөвлөх, зохион байгуулах нь сургуулийн менежментийн ӫндсэн чиг ӫӫрэг байна. Сургуулийн менежментээр ӫнэлгээний ӫйл явцыг зөв төлөвлөн хэрэгжӫӫлэхэд дараах зӫйлсийг анхааран ажиллана. Ӫӫнд: - Сургуулийн жилийн ажлын төлөвлөгөөнд дотоодын болон хөндлөнгийн ӫнэлгээний хугацаа, ӫнэлгээний арга хэлбэрийг заавал тусгана. - Ӫнэлгээний чанарыг сайжруулахын тулд сургуулийн удирдлага, багш, сурагч, эцэг эх, асран хамгаалагч нар ӫнэлгээний нэгдсэн ӫзэл баримтлал, ойлголттой байх нь ӫнэлгээг бодитой хэрэгжӫӫлэхэд чухал бөгөөд сурагчийн хөгжил, багшийн арга зӫйг дэмжих, багшид нэмэлт ачаалал ӫӫсгэхгӫй байхаар зохион байгуулахад онцгой анхаарна. - Сурагчийн хөгжлийг дэмжих, багш бӫрийн заах арга, ур чадвар, сургалтын чанарыг сайжруулах зорилгоор ӫнэлгээний ӫйл явц, ӫр дӫнг сургууль, хамт олноороо хэлэлцэж, зохион байгуулалттай, төлөвлөгөөтэй ӫйл ажиллагааг явуулна. - Ямар шалгуурт суурилсан даалгавраар хэзээ, хэрхэн яаж, ямар аргаар ӫнэлсэн тухай мэдээллийг эцэг эх, асран хамгаалагч болон сурагчдад хялбар ойлгогдохоор тогтмол өгч ажиллана. МОНГОЛ ХЭЛ БИЧИГ СУУРЬ БОЛОВСРОЛЫН СУРГАЛТЫН ЦӨМ ХӨТӨЛБӨР
- 13. СУУРЬБОЛОВСРОЛЫНСУРГАЛТЫНЦӨМХӨТӨЛБӨР 24 25 ХҮҮХЭДБҮХЭНДЭЭ“БИЧАДНА“ГЭСЭНИТГЭЛӨГЬЕ! 6. МОНГОЛ ХЭЛ БИЧИГ 6.1. ЗОРИЛГО Сурагч нь нийгмийн харилцааны тодорхой орчинд аман болон бичгийн хэлээр чадварлаг харилцдаг, хэлний мэдрэмжтэй, эх хэл, соѐлоо эрхэмлэдэг, үндэсний ухамсар сэтгэлгээтэй иргэн болж төлөвшинө. 6.2. ЗОРИЛТ БА ХҮРЭХ ҮР ДҮН: 6.2.1. Эхийн утга, бүтэц, хэл найруулгыг судлах замаар мэдээлэлтэй ажиллах арга барил эзэмшинэ. 6.2.2. Унших, бичих, ярих-сонсох буюу амаар болон бичгээр харилцах чадвараа хөгжүүлнэ. 6.2.3. Монгол хэлний зүй, уран зохиолын нэр томьѐо, үг хэллэгийг ойлгох, хэрэглэнэ. 6.2.4. Унших, ярилцах, бичих хүрээгээ тэлэх, бүтээлчээр сэтгэх, эх хэлний баялаг сангаас эзэмших, хэрэглэх хүсэл эрмэлзэлтэй болно. 6.2.5. Эх хэл, бичгийн дурсгал, үндэсний бичиг үсгээр бахархах төдийгүй хамгаалах, хөгжүүлэхэд хувь нэмрээ оруулдаг болно. 6.3. СУРАХ АРГА БАРИЛ, ЭЗЭМШИХ ЧАДВАР Монгол хэл бичгийн сургалтын цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлснээр сурагчид YI-YII, YIII-IX ангид мэдээлэлтэй ажиллах, харилцах, судлан шинжлэх арга барилд суралцаж, дараах чадварыг эзэмшинэ. Чадвар YI-YII анги YIII-IX анги Мэдээлэл хүлээн авах Унших Сонсох Ярих Бичих - Эхийг хэсэгчлэн гүйлгэх, нарийвчлах зэргээр унших арга эзэмших; - Бүтээлч, идэвхтэй уншлагын хэлбэрийг ашиглах; - Хүний яриаг анхааралтай, идэвхтэй сонсож сурах; - Уншсан, сонссоноо ойлгон тогтоох; - Эхийг бүхэлд нь гүйлгэх, нарийвчлах, түүвэрлэх зэргээр унших арга эзэмших; - Бүтээлч, шүүмжлэлтэй, идэвхтэй уншлагын хэлбэрүүдийг ашиглах; - Хүний яриаг анхааралтай, идэвхтэй сонсох, яриа өрнүүлж сурах; - Уншсан, сонссоноо ойлгон утгачлан тогтоож, эргэцүүлэх; Мэдээлэл боловсруулах Унших Бичих Ярих-сонсох - Задлан шинжилж, нэгтгэн дүгнэх; - Гол шинжийг ялгах; - Ажиглах, харьцуулах; - Ангилах, ялгах, бүлэглэх; - Дэс дарааг тогтоох, уялдаа холбоог олох; - Асуудалд тэнцвэртэй хандах; - Зураг, бүдүүвч, диаграмтай ажиллах; - Утгачлан тогтоох; - Задлан шинжилж, нэгтгэн дүгнэх, үнэлгээ хийх; - Гол ба гол бус шинжийг ялгах; - Ажиглах, харьцуулах; - Ангилах, ялгах, бүлэглэх - Дэс дарааг тогтоох, уялдаа холбоог олох, загварчлах; - Асуудлыг олон талаас харах; - Карт, зураг, бүдүүвч, диаграмтай ажиллах; - Утгачлан тогтоох, материалыг хэсэглэх, товчлох, бүлэглэх Илэрхийлэх Бичих Ярих Ярих-сонсох - Бичих, ярих сэдвийг сонирхол, хэрэгцээндээ тулгуурлан сонгох; - Багшийн санал болгосон эх сурвалжаас бичих, ярих сэдэвт холбогдох мэдээлэл, хэрэглэгдэхүүн цуглуулах, ангилж бүлэглэх; - Бичих, ярих зүйлээ төлөвлөх, арга хэлбэрийг сонгох; - Ноороглон бичих (эхний бичлэг) - Өөрийн болон бусдын яриа, бичсэнийг хянах, алдааг олох, сайжруулах санал хэлэх; - Эхийг сийрүүлэн бичих, ярьж илтгэх; - Өөрийн“бүтээл”-ийг танилцуулах, бусдыг санал шүүмжийг сонсох; - Бусдын бүтээлийн талаар сэтгэгдэл, саналаа хэлэх - Бичих, ярих сэдвийг уншигчийн онцлогт тулгуурлан сонгох (хэнд зориулах) - Төрөл бүрийн эх сурвалжаас бичих, ярих сэдэвт холбогдох мэдээлэл, хэрэглэгдэхүүн цуглуулах, ангилж бүлэглэх; - Бичих, ярих зүйлээ төлөвлөх, арга хэлбэрийг сонгох; - Ноороглон бичих (эхний бичлэг) - Өөрийн болон бусдын яриа ба бичлэгийг хянах, алдааг олох, сайжруулах; - Эхийг сийрүүлэн бичих, ярьж илтгэх; - Өөрийн“бүтээл”-ийг танилцуулах, бусдыг санал шүүмжийг сонсох, сонгож хэрэглэх - Бусдын яриа ба бичигт үнэлгээ өгөх, саналаа хэлэх 6.4. АНГИ ТУС БҮРИЙН АГУУЛГА Монгол хэлний сургалтын агуулгыг “Унших”, “Бичих”; “Ярих-сонсох”, уран зохиолын сургалтын агуулгыг “Унших”, “Ярих-сонсох”, “Бичих”, үндэсний бичгийн сургалтын агуулгыг “Унших”, “Бичих” гэсэн хүрээгээр тус тус тодорхойлсон. Эдгээр агуулгыг уншиж эргэцүүлэх, бичиж найруулах, ярьж илтгэх чадварыг хөгжүүлэх дадлага ажлаар хэрэгжүүлэх бөгөөд хэлний зүй, уран зохиолын онолын мэдлэг, ойлголтыг судлан эзэмшүүлж, хэрэглэж сурна. Зургаадугааранги МонголхэлУранзохиолМонголбичиг Унших 1.Алдартайхүмүүсийнзахидал,намтар,өдрийнтэмдэглэл,болсон явдал,үйлявдлынмэдээ,богинохэмжээнийүлгэрдомог,өгүүллэг зэрэгнийтлэлийнэхийгуншижсудлан,утгабүтцийгньзадлан шинжлэх,нэгтгэндүгнэхзамаарэхийнсэдэвутга,голсанааг тодорхойлж,хүүрнэмжэхийнонцлогийнталаармэдлэг,ойлголттой болно. 2.Эхээсөөртхэрэгтэйчухалхэсгийголж,шалтгааныгньтайлбарлан, эхийнагуулга,утгасанаагамьдралдтохиолдсонүйлявдалтай холбожсурна. 3.Уншсанэхээсжинхэнэнэр,үйлүг,оронцагийннэрболоннэрийн тийнялгал,биедбаэзэндхамаатуулах,үйлийнцагаартөгсгөх болонтодотгонхолбохнөхцөлийнхэрэглээгажиглаж,ярилцах замаарнайруулгынүүрэг,хэлзүйншинжийгтодорхойлжсурна. Түүнчлэн,үйлявдлыгөрнүүлэнбичихэдцагхугацаа,орныутгатай үгхэллэг,үйлийнцагаартөгсгөхнөхцөл,цагтнэрийндагаврын үүрэгчухалболохыгбаталжтайлбарлана. 4.Өгүүлбэрийгхолбооүгээрзадалж,хэн/юу?,хэнийг/юуг?,юуболов? гэсэнасуултаарөгүүлэгдэхүүн,өгүүлэхүүн,шуудтусагдахуун гишүүнийголохзамаарцөмбадэлгэрэнгүйбүтцийгялгажсурна. Энгийнөгүүлбэрийгхурааж,дэлгэрүүлжсурна. 5.Эхийнхэлнайруулгыгсудлахявцадэсрэгбаойролцооутгатай үгийннайруулгынүүргийгтодорхойлж,бичижнайруулахдаа хэрэглэжсурна. 6.Эх,өгүүлбэрийннайруулгыгажиглаж,үгилүүдсэн,давтсанзэрэг алдаагтаньж,учрыгньтайлбарлаж,засажнайруулах,зассан үндэслэлээтайлбарлахчадварэзэмшинэ. 1.Монголаманяруунайргийнбогино хэлбэрүүд,домог,үлгэр,сургаалын болонуянгыняруунайраг,“Үг”зохиол, өгүүллэг,дэлхийншилдэгзохиол зэргээссонгонуншижойлгох,мэдэрч тусганхүлээнавахчадвараа хөгжүүлнэ.Уранзохиолыгсонирхон уншиж,өөрийнболонбусдынсоѐл, үнэтзүйлийгхүндэтгэжсурна. 2.Зохиолыгөгүүлэгдэхүүнийбүтэц (эхлэл,зангилаа,өрнөл,туйл, тайлал)-ээрзадалж,үйлявдлын орчин,дүрийнзантөрх,бодолсанаа, үйлдэл,үгяриаганхааранунших замаарзохиолынагуулгыг нарийвчланойлгож,сэдэв,голсанааг тодорхойлон,үзэлбодлооилэрхийлж сурна. 3.Зохиолдахьзаримонцлогүгхэллэг сонгосоншалтгааныгтайлбарлах, урандүрслэл(амьдчилал,хэтрүүлэл)- ийнүүрэг,хэрэглээгтодорхойлох замаарүгийгоновчтойсонгохынач холбогдлыгухаарчойлгоно. 1.Цагаантолгойнүсэг, битүүбазадгайүеийг нүдлэнтогтоож,үг, өгүүлбэрийгэгшиг зохицохѐсныдагуу галиглануншиж,ойлгох 2.Га,гэ-үсгийнбичлэг, дуудлагынялгаагмэдэж, эр,эмүгийггадаад хэлбэрээсньялгантаних замаарялганзөвдуудан унших 3.Эгшгийнгурван байрлалааргийгүүлэгч амилуулахаргаар дармал,бичмэлэхийг уншижсурна. Бичих 1.Хүүрнэмжэхийнталаарэзэмшсэнмэдлэг,чадварааашигланүйл явдлыгхүүрнэнбичижсурна.Захидал,намтар,өдрийнтэмдэглэл, баганасандньтохиолдсонявдал,үлгэрзэргийгзохиожбичихдээ өдөртутмынамьдралынасуудлаархэнийгтөлөөлөн,хэнд зориулж,ямарсэдвээр,хэрхэнбичихээшийдэж,тухайнсэдвийн хүрээндмэдээлэлцуглуулах,сонгох,мэдрэмж,сэтгэгдэл,санаа бодлооорууланнэгтгэхзамаарзохионнайруулжбичижсурна. 2.Эхзохиохдооүйлявдлыгцагхугацааныдарааллаарөрнүүлэн энгийн,ойлгомжтойбичижсурна.Ингэжбичижсурахадхэн/юу?, хэзээ?,хаана?,хэнийг/юуг?,яагаад?,юуболов?гэсэнасуултууд эхийнсанаагбүрэнилэрхийлэхэдчухалболохыгойлгожмэднэ. Түүнчлэнсэдэв,голсанаандтохирсонүйлявдлыгоножсонгох, эхийнэхлэл,өрнөл,төгсгөлхэсгийгуялдаахолбоотойилэрхийлэх, эх,өгүүлбэртхэлц,харилцаняриаоруулжбичихчадвартайболно. 3.Эхийнсэдэв,утгадтохирсонүгхэллэгийгзөвсонгож,зөвхолбож, зөвбайрлуулжнайрууланбичнэ. 1.Уншсанзохиолынүйлявдлыгдүрийн үйлдэл,голсанаагаартовчилж бичижсурна. 2.Уншсанзохиолынсэдэв,голсанаа, тодорхойдүрээстөрсөнмэдрэмж, сэтгэгдлээилэрхийлэнбичижсурна. 3.Шүлэглэсэнзохиолынхэлбэрийг дуурайнбичижсурна. 1.Үндсэнзурлага,үсгийн тигийгнүдлэнтогтоож, хичээнгүйзөвхуулан бичих,үе,үг,холбооүг, хялбарүгтэйөгүүлбэрийг сонсоодчээжээрбичиж сурна. 2.Сурахбичгийнхүрээний дуудлагабичлэгзөрүүтэй үгийгкирилгалигаас монголбичигтбуулгах, дуудлагабичлэгтохирдог үгийгмонголбичгээр шуудбичихчадвар эзэмшинэ. 3.Дэвсгэрлэхбаүл