ความเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์
วิจารณ์ พานิช
การพัฒนาด้านใน
เพื่อ
เสนอในมหกรรมโรงเรียนจิตศึก่ษา การขับเคลื่อน inner education ณ โรงเรียนลำ
ปลายมาศพัฒนา ๔ – ๕ มีนาคม ๒๕๖๘ เสนอวันที่ ๔ มีนาคม เวลา ๓๐ นาที
ข้อจำกัด
• ไม่รู้จริง
• ว่า “ความเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์” คืออะไร
• “การพัฒนาด้านใน” คืออะไร
• เรื่อง “การศึกษา” และ “การเรียนรู้”
• เพราะไม่ได้ปฏิบัติในวงกว้าง หรือในโรงเรียน
• พึงฟังอย่างมีวิจารณญาณ ใช้หลักกาลามสูตร
เชื่อครึ่งไม่เชื่อครึ่ง
การเรียนรู้ด้านใน
เป็นกระบวนการที่มุ่งเน้นการ
พัฒนาตนเองจากภายใน ผ่าน
การสำรวจความคิด อารมณ์
ค่านิยม และจิตวิญญาณ เพื่อ
สร้างความเข้าใจตนเองและ
เติบโตอย่างมีสติ
กระบวนการนี้ช่วยให้บุคคล
สามารถเชื่อมโยงกับตนเอง
และโลกรอบตัวได้อย่างลึกซึ้ง
และนำไปสู่การเปลี่ยนแปลง
ภายในที่ยั่งยืน
การเรียนรู้ด้านใน
เป็นกระบวนการที่มุ่งเน้นการ
พัฒนาตนเองจากภายใน ผ่าน
การสำรวจความคิด อารมณ์
ค่านิยม และจิตวิญญาณ เพื่อ
สร้างความเข้าใจตนเองและ
เติบโตอย่างมีสติ
กระบวนการนี้ช่วยให้บุคคล
สามารถเชื่อมโยงกับตนเอง
และโลกรอบตัวได้อย่างลึกซึ้ง
และนำไปสู่การเปลี่ยนแปลง
ภายในที่ยั่งยืน
เรียนรู้บูรณาการไป
กับ “การเรียนรู้ด้าน
นอก” (Hard Skills)
ทั้ง “เรียนแบบไม่รู้ตัว”
ทำจนเป็นนิสัย และ เรียน
แบบรู้ตัว
ซึมซับ แบบอย่าง
(Role Model)
องค์ประกอบสำคัญของการเรียนรู้ด้านใน
• สำรวจตนเอง (self-exploration)
• พัฒนาสติ (mindfulness)
• เชื่อมโยงกับค่านิยม ความเชื่อ (values &
beliefs)
• เชื่อมโยงกับจิตวิญญาณ (spirituality)
• สะท้อนคิด (reflection)
จิตวิญญาณ/จิตตปัญญา (spirituality) คืออะไร
ะของสุขภาวะทางปัญญา (spiritual well-being)
• เข้าใจตนเอง
• มีเป้าหมายในชีวิต
• เชื่อมโยงกับสิ่งสูงกว่า
• มีสติและสมาธิ
• สัมพันธ์ที่ดีต่อผู้อื่น
วิธีส่งเสริมการเรียนรู้ด้านใน
• ฝึกสติและสมาธิ
• ส่งเสริมการสะท้อนคิด
• สร้างพื้นที่ปลอดภัย สนามพลังบวก
• บูรณาการศิลปะและการแสดงออก
• แบบอย่าง (role model)
วิธีพัฒนาสุขภาวะทางปัญญา
• ฝึกสติและสมาธิ
• ค้นหาความหมายในชีวิต
• เชื่อมโยงกับธรรมชาติ
• ปฏิบัติตามหลักศาสนาหรือความเชื่อ
• ให้ความสำคัญต่อปฏิสัมพันธ์
ประโยชน์ของสุขภาวะทางปัญญาในชีวิต
• ลดความเครียด
• เพิ่มความสุขความพึงพอใจในชีวิต
• สร้างความสัมพันธ์
• เพิ่มความยืดหยุ่นทางจิตใจ
• ส่งเสริมสุขภาพโดยรวม
/www.youtube.com/watch?v=ZCpMZyQ4v4k 2020
รงเรียนสร้าง จิตสำนึกเชิงวิพากษ์
• พลังการวิเคราะห์เชิง
วิพากษ์ (Critical Analysis)
• สร้างความเป็นผู้นำการ
เปลี่ยนแปลงทางสังคมและ
การเมือง (Sociopolitical
Agency)
• ลงมือทำเพื่อความยุติธรรม
ทางสังคม (Social Action)
www.youtube.com/watch?v=ZCpMZyQ4v4k
1968
www.youtube.com/watch?v=ZCpMZyQ4v4k
การกดขี่ที่ซ่อนเร้น
ารศึกษาที่ปลดปล่อย สู่เสรีภาพ (freedom)
จากการครอบงำของ
• ลัทธิ ถูก – ผิด
• กระบวนทัศน์เส้นตรง
• fixed mindset
• อำนาจเหนือ
• ถูกบังคับ
• ทำหลอกๆ ไม่จริงใจ
• ฯลฯ
ยนรู้เพื่อเปลี่ยนแปลงตนเองและสังคม
เรียนด้วย
• มือ การกระทำ
Hands,
Actions, ร่างกาย
• หัวใจ อารมณ์
ความรู้สึก
Heart,
Feelings,
Emotion
เรียนเปลี่ยนโลก
Schumacher College
2021
ยนรู้เพื่อเปลี่ยนแปลงตนเองและสังคม
เรียนด้วย
• มือ การกระทำ
Hands,
Actions, ร่างกาย
• หัวใจ อารมณ์
ความรู้สึก
Heart,
Feelings,
Emotion
เรียนรู้ผ่าน ๓ ช่อง
ทางพร้อมกัน –
Holistic Learning
ทำ - รับ - รู้(สึก) –
สะท้อนคิด – ลอง
ทำใหม่ (Experiential
L)
สะท้อนคิดอย่าง
เรียนเปลี่ยนโลก
ลกทั้งด้วยแว่น ระบบนิเวศ (Ecological Worldview)
เรียนเปลี่ยนโลก
ละโลกกลไก (Mechanical Worldview)
• สรรพสิ่งเชื่อมโยงถึงกันหมด
(inter-connectedness)
• เป็นศักยภาพ (potential) ไม่ใช่มี
การกำหนดตายตัว (fixed)
• ไม่แน่นอน (uncertainty) ขึ้นกับ
เหตุปัจจัย
• หลอมรวมขั้วตรงกันข้าม (and
เรียนจากประสบการณ์ตรง ด้วย 6H
• Hand ทำ และ รับผัสสะ (sensing)
• Heart รู้สึก (feeling) อารมณ์ (emotion)
• Head คิด (thinking) สะท้อนคิด (reflecting)
• Home เป็นส่วนหนึ่ง (belonging/attachment)
• Habitat โลกกว้าง (more-than-human world)
• Human มีตัวตน (being) หรือ อัตลักษณ์
(identity)
https://www.roong-aroon.ac.th/?p=13290
Experiential Learning
เรียนรู้สู่ความเข้าใจหลักการด้วย Kolb’s
Experiential Learning Cycle
แล้วเอาหลัก
การ ไป
ทดลองใช้
เรียนรู้ทักษะ
การ ตกผลึก
สร้างนิสัยสะท้อนค
เชื่อครึ่ง ไม่เชื่อครึ่ง
ศิษย์เรียนรู้โดยการสร้าง ... ใส่ตัว
• ครูทำอะไร ไม่ทำอะไร
• นร. ทำอะไร ไม่ทำอะไร
• พ่อแม่ ผปค. ทำ – ไม่ทำ อะไร
• คนในชุมชน ทำ – ไม่ทำ อะไร
• วง social media ทำ – ไม่ทำ อะไร
• ผู้ใหญ่ในวงการศึกษา ทำ – ไม่ทำ อะไร
เพื่อหนุนศิษย์สร้าง ภูมิคุ้มกัน ใส่ตัว
• ครูทำอะไร ไม่ทำอะไร
• นร. ทำอะไร ไม่ทำอะไร
• พ่อแม่ ผปค. ทำ – ไม่ทำ อะไร
• คนในชุมชน ทำ – ไม่ทำ อะไร
• วง social media ทำ – ไม่ทำ อะไร
• ผู้ใหญ่ในวงการศึกษา ทำ – ไม่ทำ อะไร
คุ้มกันจากภัยอะไร
• ภัยจากความเครียด ความวิตกกังวล
• ความว่างเปล่าทางจิตใจ
• พฤติกรรมที่แตกหัก
• พฤติกรรมทำลายตนเอง
• ความเหงาและโดดเดี่ยว
• วิกฤติชีวิต
เป้าหมายของการศึกษาในศตวรรษที่ ๒๑
• 21st
Century Skills
• พัฒนาครบทุกด้าน Holistic Learning, VASK
• พัฒนาทั้ง Hard Skills และ Soft Skills
• รวมทั้ง “ทักษะภายใน”, จิตศึกษา, จิตตปัญญา
ศึกษา, Chickering’s Seven Vectors of Identity
Development, IDG (Inner Development
Goals), VbE – Values-Based Education
IDG – Inner Development Goals
ไม่ใช่แค่เพิ่มภูมิคุ้มกัน แต่เป็นการปลดปล่อยศักยภาพที่ซ่อนเร้น
• ค้นพบตนเอง
• มีสติและสมาธิ
• มีเป้าหมายยิ่งใหญ่ใน
ชีวิต
• มีความสร้างสรรค์
• มั่นใจในตนเอง
• ยืดหยุ่นทางจิตใจ
(resilience)
ปลุกพลังซ่อนเร้น โดย
หนุนการพัฒนา
ทักษะเชิงลักษณะ
นิสัย (Character
Skills) (Proactivity,
Prosocial,
Discipline,
Determination)
https://www.gotoknow.org/posts/tags/adam%20grant
สรุป คุณค่าของการพัฒนาด้านใน
• เพื่อสุขภาวะในชีวิต ที่ต้องเผชิญสารพัดความไม่ราบรื่น
• รู้จักสร้าง “สนามพลังบวก” ให้แก่ตนเอง คนรอบข้าง
สังคม และโลก
• เป็นพื้นฐานต่อการพัฒนา Hard Skills + Soft Skills +
Future Skills
• เป็นพื้นฐานต่อการพัฒนา “ศักยภาพที่ซ่อนเร้น” (Hidden
Potential)
• เป็นผู้ที่ “ให้ มากกว่า เอา” (Give > Take)

การพัฒนาด้านใน เพื่อ ความเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ โดย ศ.นพ.วิจารณ์ พานิช