Μικρό Διήγημα παππού σε εγγονό για τη βοήθεια της ούνρα στον Άγιο Θωμά Βοιωτίας & αντίστοιχη έρευνα αρχείων

1. Απόσπασμα από τη συλλογή "Ιστορίες του μικρού χωριού μου που
ακροβατούν ανάμεσα στον μύθο και την πραγματικότητα"
Φεβρουάριος 1974
- Έπρεπε να σε είχα μετά την κατοχή. Να είχες το τυρί της ούντρας και όχι το
ολόφρεσκο αυγό που σου έβρασε η γιαγιά και της κάνεις κόλπα.
- Τι είναι η ούντρα παππού;
- Θα κάνουμε μια συμφωνία. Μόλις φας το αυγό θα μιλήσουμε για την ούντρα.
Κάπως έτσι με δελέαζε ο Γάτσης. Γνωρίζοντας την περιέργειά μου για το
παρελθόν και πώς ήταν η ζωή όταν ήταν νέοι ο παππούς και η γιαγιά. Για
κάποιον ανεξήγητο λόγο θεωρούσε πώς είχε μεγάλη ευθύνη απέναντι στο
εγγόνι του μέχρι να επιστρέψουν από τη δουλειά οι γονείς του. Και μία από
αυτές τις ευθύνες, απομεινάρι της ανέχειας, ήταν να παραδοθώ στους γονείς
μου έχοντας φάει τουλάχιστον καλά.
- Λοιπόν παππού, θα μου πεις για την ούντρα;
- Άντε έλα να κάτσουμε στο τζάκι να σου πω: Αν θυμάμαι καλά τον Οκτώβριο
του 1944 φεύγουν οι Γερμανοί από τη χώρα και μας ήρθε ελληνική
κυβέρνηση. Ο Θεός να τη κάνει δηλαδή μαζί με στρατό εγγλέζικο και
αμερικάνικο. Οι άγγλοι έλεγαν ότι θα διατηρούσαν τη τάξη, ενώ η αμερικανοί
θα μας έδιναν βοήθεια σε τρόφιμα και ρούχα. Έτσι τους αμερικάνους τους
έλεγαν ούντρα. Στην αρχή έλεγαν πώς ήταν μια οργάνωση από πολλά κράτη
μαζί, αλλά τα πιο πολλά χρήματα ήταν από Αμερική, γιατί φρόντιζαν να
αυξήσουν την επιρροή τους στην Ευρώπη. Πρέπει να ήρθαν το 1945 και
θυμάμαι που ήμουν στο λιμάνι του Πειραιά και έβλεπα που κατέβαζαν
διάφορα από τα πλοία. Τώρα τι έφτασε σε μας είναι άλλη ιστορία.
- Δηλαδή δεν πήρατε τίποτα;
- Πήραμε, αλλά τι πήραμε! Φαντάσου λίγο πριν μας έχουν κάψει τα σπίτια οι
Γερμανοί και έχουν μείνει μπαρουτοκαπνισμένα ντουβάρια. Πού να μείνεις; Ο
πατέρας σου ήταν 9 ετών. Σκεπή στα σπίτια δεν υπήρχε. Το ίδιο και
παράθυρα. Λεφτά ν αγοράσεις υλικά ούτε λόγος. Κάτι κομπογιαννήτες και
γερολαδάδες της κατοχής πούλαγαν διπλά και τρίδιπλα. Άστα γιατί τα
θυμάμαι και μου ‘ρχεται να βάλω τα κλάματα.
- Και αυτή η ούντρα που είπες;
- Ποιος έλεγχε παιδί μου τι θα πάρουμε; Μας φώναξαν μια μέρα στη πλατεία
με το χωνί και μας είπαν πώς θα έρθει από τη Θήβα ένα φορτηγό με ρούχα
και παπούτσια για όλους. Βγήκε και ο μπάρμπα Βαγγέλης ο γείτονας, τον
θυμάσαι ε;, και είπε αυτό που λέγαμε όλοι. «Εμείς εργαλεία και ζώα θέλουμε
και τη ζωή θα τη ξαναφτιάξουμε μόνοι μας. Τα παιδιά μας θα πεθάνουν από
αρρώστιες και ασιτία». Αλλά παρ’ ότι όλοι συμφωνούσαν, τελικά τίποτα από
αυτά δεν έγινε. Ακόμη και συσσίτιο που ζητήσαμε για τα παιδιά, βγήκε ένας
από τους αυτούς που ήταν τάχατες στην επιτροπή και είπε πώς δεν μπορούν
να το δικαιολογήσουν γιατί τα παιδιά δεν πάνε σχολείο, αφού έχει καεί. Μέχρι
εκεί έφθανε το θράσος τους. Και καλά αυτοί, αλλά έβλεπες και τους
προεστούς μας να συμφωνούν μαζί τους.

2. - Ρε παππού αυτών τα σπίτια δεν κάηκαν;
- Κάποια κάηκαν, κάποια λίγα γλύτωσαν. Μη μου αλλάζεις θέμα γιατί είμαι
γέρος και ξεχνάω. Λοιπόν μια Κυριακή φωνάζει το χωνί πώς έχει έρθει ένα
φορτηγό στη πλατεία με κούτες από ρούχα, παπούτσια και τρόφιμα. Τρέξαμε
όλοι στην πλατεία, αλλά φορτηγό δεν είδαμε. Κάποια στιγμή φάνηκε το
φορτηγό και ορμήσαμε πάνω λες και είχε χρυσάφι. Κατέβασαν κάτι κούτες με
ρούχα που ήταν ξαναφορεμένα και έπεσε ο κόσμος πάνω και διάλεγε.
Ντροπής πράγματα. Τι να περιγράψω!
Μετά κατέβασαν κάτι άλλα κιβώτια και μας είπαν κάθε οικογένεια θα πάρει
από ένα πεντόκιλο τυρί κονσέρβα. Όταν το έφερα στο παράπηγμα δεν ήξερα
πώς να το ανοίξω. Κίτρινο τυρί πρώτη φορά βλέπαμε. Η γιαγιά πήρε κάτι
ρούχα για τα παιδιά που κανένα δεν ήταν στο νούμερό τους και δυο ζευγάρια
παπούτσια μόλις τα πρόλαβε ευτυχώς.
Καθώς αποχωρούσε το φορτηγό και το αυτοκίνητο που είχε φέρει έναν με
γραβάτα, μας έλεγαν να ζητωκραυγάζουμε και να ευχαριστούμε για τη
βοήθεια την Αμερική λες και μας είχαν σώσει τη ζωή. Δεν ξέρω αυτοί μπορεί
να έστειλαν, αλλά δίκαιη διανομή δεν έγινε. Κάποια στιγμή είπαν πώς έστειλαν
ξυλεία. Όσο την είδες εσύ την είδα και γω. Άλλη φορά μας είπαν πώς δίπλα
στη Θήβα είχαν φτιάξει έναν στάβλο με άλογα που είχαν φέρει από το
Αμέρικα. Πήγαμε με τον μπαρμπα Θανάση που γνώριζε έναν Μικρό στο
επίθετο και μας έλεγε ότι δεν υπάρχουν. Και μέσα ακουγόντουσαν. Τι να
πρωτοθυμηθώ. Άσε που μετά μάθαμε ότι το φορτηγό που ήρθε με τα ρούχα
πέρασε πρώτα από το σπίτια των πλουσίων που διάλεξαν ότι ήθελαν και
άφησαν τα υπόλοιπα σε μας.
Άντε πήγαινε τώρα γιατί ακούω το τρακτέρ και μάλλον ήρθε ο πατέρας σου.
Φεβρουάριος 2018
Για πρώτη φορά ανακαλύπτω πώς πλέον ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών
έχει αναρτήσει αρχεία στο διαδίκτυο από την περίοδο εκείνη, που αφορούν τη
χώρα μας και αρχίζω σποραδικά την έρευνά μου σε αυτά.
Η UNRRA (United Nations Relief and Rehabilitation Administration), έτσι είναι
η πραγματική της ονομασία, ιδρύθηκε το 1943 από 44 κράτη, τα οποία στη
συνέχεια έγιναν μέλη του Ο.Η.Ε., με αντικειμενικό σκοπό να βοηθήσει
οικονομικά τις χώρες που είχαν πληγεί από τις δυνάμεις του Άξονα.
Σταμάτησε τις δράσεις της στα τέλη του 1947.
Ο σκοπός της ήταν να «προγραμματίζει, να συντονίζει, να διαχειρίζεται ή να
μεριμνά για τη διαχείριση των μέτρων περίθαλψης των θυμάτων πολέμου σε
κάθε μέρος υπό τον έλεγχο κάθε έθνους των Ηνωμένων Εθνών σε τομείς
όπως η σίτιση, τα καύσιμα, η ένδυση, η παροχή καταφυγίου και άλλες βασικές
ανάγκες, όπως η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και άλλες υπηρεσίες».
Η μελέτη αυτού του ογκώδους αρχείου δίνει την ευκαιρία σε κάθε
ενδιαφερόμενο να κοινωνήσει στην ιστορία της μετακατοχικής Ελλάδας, αφού
οι αναφορές των μελών της οργάνωσης δεν περιορίζονται μόνο στη δράση
της, αλλά και στην πολιτική κατάσταση της χώρας.

3. Εκτίμησή μου είναι πώς περισσότερο στόχευε, στο να ενταχθούν οι
Ευρωπαϊκές χώρες στην σφαίρα επιρροής των ΗΠΑ. Μέσα στις
ψηφιοποιημένες σελίδες παρελαύνουν κείμενα που αφορούν τις ελληνικές
κυβερνήσεις, τον ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ. Αμφότεροι από την μία συγχαίρουν την
οργάνωση για τη βοήθεια και από την άλλη την καλούν για δικαιότερη
κατανομή των πόρων, απειλώντας και δεσμεύοντας πολλές φορές τη βοήθεια
για δική τους χρήση.
Έχοντας κατά νου πάντα τα λόγια το παππού, προσπαθούσα να διαπιστώσω
αν η διήγησή του είχε δόση αλήθειας ή ήταν αποκύημα της φαντασίας του.
Ώσπου κάποια στιγμή οι σελίδες της UNRRA άρχισαν να ζωντανεύουν τα
λόγια του. Το μόνο που είχε μπερδέψει ο παππούς ήταν ότι αυτός που ήρθε
στο χωριό ήταν ο υπουργός εργασίας της Ελλάδας μαζί με αντιπροσώπους
της UNRRA, αλλά λίγη σημασία είχε.
Πράγματι στο χωριό ήρθε φορτηγό και μοίρασε πράγματα και αληθινά
ζητωκραύγασαν οι παππούδες μας. Αλλά ας παρακολουθήσουμε τι
καταγράφει στην αναφορά του ένας υπεύθυνος της UNRRA στις 23
Οκτωβρίου 1945.
Αφορά συνέντευξη που δίνει ο υπουργός εργασίας στις 17 Σεπτεμβρίου 1945
στον Άγγλο ανταποκριτή Derek Patmore.
«Πραγματοποίησα περιοδεία στα χωριά ανάμεσα Αθήνα και Θήβα και ιδιαίτερα
όσα κάηκαν από τους Γερμανούς σε αντίποινα για δράσεις αντίστασης. Γι αυτά
η κύρια έγνοια μας είναι η τροφή και όχι να κάνουμε πολιτική. Οι αξιωματούχοι
της UNRRA μου ανέφεραν πώς προκειμένου να αποφευχθεί η πείνα τον
Χειμώνα ήλπιζαν ν’ αποθηκεύσουν αποθέματα τροφής για 4 μήνες σε διάφορα
σημεία… Γίνεται διανομή σε αλεύρι, κονσερβοποιημένα κρέατα, γάλα και
σαπούνι… Σε ένα χωριό που ονομάζεται Αγιος Θωμάς, το οποίο έχει
καταστραφεί πλήρως από τους Γερμανούς, είδα χωρικούς που έχουν
ξεκινήσει να επισκευάζουν τα σπίτια τους με υλικά της UNRRA. Αν και το
χωριό ήταν ευκατάστατο στον κεντρικό δρόμο είδα ανθρώπους σε καλή
κατάσταση, αλλά τα παιδιά υποσιτισμένα – ατροφικά. Ο πληθυσμός φαινόταν
ιδιαίτερα υγιής και γεμάτος κουράγιο. Ήταν βαθειά ευγνώμονες για την
παρεχόμενη βοήθεια και όταν αποχωρούσαμε, μας έδιναν τριπλά μπράβο για
την Αμερική. Ο φετινός Χειμώνας θα κάνει το έργο της UNRRA ακόμη πιο
δύσκολο, καθώς όλοι αυτοί οι άνθρωποι χρειάζονται ζεστά ρούχα, εάν πρέπει
ν΄ αντισταθούν στην πρόβλεψη των ειδικών ότι θα έχουμε τον πιο δύσκολο
Χειμώνα στην ιστορία της Ευρώπης».
Ο παππούς είχε δίκιο. Ήταν βίωμα η περιγραφή του και δεν μπορούσε να
λαθεύει στο βασικό της σκέλος τουλάχιστον.
Αλλά και στο άλλο θέμα σχετικά με τη λειτουργία συσσιτίου στα παιδιά, μια
αναφορά τον Ιανουάριο του 1946 αναφέρει ότι καταβάλονταν προσπάθεια να
λειτουργήσει μια κινητή μονάδα (καντίνα) στα Οινόφυτα, προκειμένου να
παρέχει στους μαθητές κάποια βασική τροφή. Αντίστοιχα στον Άγιο Θωμά και
στο Κλειδί δεν κατάφεραν να δημιουργήσουν τις λεγόμενες ‘κουζίνες σούπας’
εξαιτίας έλλειψης δασκάλων ή επαρκών κτιρίων.

4. Φεβρουάριος 2024
Δεν είναι ντροπή να παραδεχτούμε ότι κάποιοι πίστεψαν και συντάχθηκαν με
τον δυνάστη καθώς θεώρησαν ότι θα ωφεληθούν. Δυστυχώς οι ίδιοι την
επόμενη της απελευθέρωσης πάλι ηγήθηκαν θεωρώντας εαυτούς αγωνιστές
και δημοκράτες.
Σου χρωστάω πολλά παππού.

6. Γιώργος Ηλία Ζωίτσης
Φεβρουάριος 2024