Ρητά και παροιμίες, Εύη

1. Πολλά από τα χωρία της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης,
κυρίως από τα Ευαγγέλια, επηρέασαν την καθημερινή
ζωή των απλών ανθρώπων σε τέτοιο σημείο, που
παρείσφρυσαν στη συνείδηση και στον λόγο τους.
Εκφράσεις- Ρητά μέσα από την Αγία Γραφή που
χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας

2. ‘’Βρήκε ο Φίλιππος τον Ναθαναήλ.’’ : Την φράση την συναντάμε
στο κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο. Σύμφωνα με τον Ευαγγελιστή, όταν ο
Χριστός βρέθηκε στην Γαλιλαία, εκεί συνάντησε τον Φίλιππο και τον
προέτρεψε να τον ακολουθήσει. Ο Φίλιππος ενθουσιάστηκε τόσο
πολύ που έτρεξε αμέσως να αναγγείλει το νέο στον φίλο του
Ναθαναήλ.
Σήμερα η φράση '' βρήκε ο Φίλιππος τον Ναθαναήλ'' λέγεται για
ανθρώπους με κοινά ενδιαφέροντα.

3. ‘’Άρον άρον.’’ : Λέγεται για κάτι που γίνεται πολύ
γρήγορα, πολύ βιαστικά, πολύ εσπευσμένα και πολύ
αγχωτικά. Λέγεται για κάτι που γίνεται στην
τρεχάλα, με την ψυχή στο στόμα, κ.λπ.
“τα του Καίσαρος τω Καίσαρι”: Το απόφθεγμα αυτό
αποτελεί εντολή του Ιησού όπως καταγράφεται στο
κατά Ματθαίου Ευαγγέλιο και σημαίνει πρέπει να
αποδίδουμε στον καθένα ό,τι του αρμόζει.

4. ‘’Μη μου άπτου.’’ :
Είναι χριστιανική έκφραση από
την Καινή Διαθήκη που
αναφέρεται στο Ευαγγέλιο του
Ιωάννη (20.17). Η βιβλική σκηνή
της αναγνώρισης του Ιησού από
την Μαρία Μαγδαληνή μετά την
Ανάστασή του έγινε αντικείμενο
μιας μακράς, εκτεταμένης και
συνεχούς εικονογραφικής
παράδοσης στη χριστιανική τέχνη
από την εποχή του Φρα
Αντζέλικο (1395-1455) μέχρι τις
ημέρες μας.

5. ‘’Σοι είπας ή σοι λέγεις.’’ : Η φράση «Σοι Είπας» ειπώθηκε από τον Ιησού, ως
απάντηση στον Αρχιερέα που του ζητούσε επίμονα να παραδεχθεί
δημόσια ότι είναι ο Χριστός ο υιός του Θεού, ώστε να μπορέσει να τον
κατηγορήσει επίσημα για βλασφημία. Χρησιμοποιείται με ειρωνικό τόνο,
και έχει την έννοια του «έτσι είναι όπως τα λες», όταν ο ομιλών
αυτοεξευτελίζεται με τα λόγια του, εκφράζεται αρνητικά για τον εαυτό
του ή λέει πράγματα που δεν τον συμφέρουν, ιδιαίτερα όταν ταπεινώνει
τον εαυτό του υποκριτικά. Κατά συνέπεια, διαφέρει από το «ΕΣΥ το λες»
της νεοελληνικής γλώσσας, με το οποίο διαφωνούμε με τον ομιλούντα,
τονίζοντάς του ότι ΜΟΝΟ αυτός λέει κάτι (που τον συμφέρει).

6. ‘’Πνέει τα λοίσθια.’’ : Λοίσθιος είναι ο τελευταίος, ο έσχατος. Η
φράση αυτή ανάγεται στο θαύμα του Ιησού, το σχετικό με τη
θεραπεία της κόρης του Ιαείρου και σημαίνει ότι κάποιος
ψυχορραγεί, είναι στα τελευταία του.

7. ‘’Σολομώντεια λύση.’’ : Ο Σολομών υπήρξε ο σημαντικότερος βασιλιάς του
Ισραήλ, γιος και διάδοχος του βασιλιά Δαβίδ. Επιδόθηκε στην οργάνωση του
κράτους, ανήγειρε τον περίφημο ναό στα Ιεροσόλυμα και απέκτησε τη φήμη
του δικαίου και του σοφού. Η σολομώντεια λύση είναι η σκληρή αλλά
ακριβοδίκαιη λύση σε περιπτώσεις που δεν είναι δυνατόν να εξακριβωθεί
ποιος έχει πραγματικά δίκαιο ή δεν είναι εφικτή η υπέρ του ενός λύση.
‘’Σόδομα και Γόμορα.’’ : Η φράση προέρχεται από την Παλαιά Διαθήκη,
όπου περιγράφεται η κατάσταση των δύο πόλεων από τον Θεό λόγω της
ακολασίας των κατοίκων τους. ‘’Και Κύριος έβρεξεν επί Σόδομα και
Γόμορρα θείον πυρ εκ του ουρανού και κατέστρεψε τας πόλεις ταύτας
και πάσαν την περίχωρον και πάντας τους κατοικούντας εν ταις πόλεσι
και τα ανατέλλοντα εκ της γης.’’ Μεταφορικά η φράση χρησιμοποιείται
σε περιπτώσεις πλήθους ηθικού ξεπεσμού και ακολασίας.

8. ‘’Ακρογωνιαίος λίθος.’’ : Κατά λέξη η πέτρα που τοποθετείται
στις γωνίες των τοίχων κατά την οικοδόμηση, το αγκωνάρι.
‘’Ως πρόβατον επί σφαγή.’’ : Η φράση προέρχεται από την Κ.
Διαθήκη. ( Ησαϊας ΝΓ’ 7.) Την είπε ο προφήτης σχετικά με τον
Χριστό και αναφέρει: ‘’Ως πρόβατον επί σφαγήν ήχθη και ως
αμνός εναντίον του κείραντος αυτόν άφωνος.’’ , δηλαδή σαν
πρόβατο οδηγήθηκε στην σφαγή και σαν το άφωνο αρνί
μπροστά στον κουρευτή του. Λέγεται για κάποιον που
οδηγείται από άλλους σε βέβαιη καταστροφή, χωρίς ο ίδιος
να το αντιλαμβάνεται.

9. ‘’Μετά βαΐων και κλάδων.’’ : Η φράση έχει την
αφετηρία της από την υποδοχή του Ιησού στα
Ιεροσόλυμα ( Ιωαν. ΙΒ’ 13 ), όπου και αναφέρεται:
‘’Έλαβον τα βάια των φοινίκων και εξήλθον εις
υπάντησιν αυτού’’. Μεταφορικά σημαίνει ότι
κάποιος γίνεται δεκτός πανηγυρικά, με τιμές.

10. ‘’Ουκ επ’ άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος.’’ : Όταν ο Ιησούς νήστευε επί σαράντα
ημέρες στην έρημο, ο διάβολος τον πείραξε, λέγοντάς του: ‘’Εάν είσαι υιός του
Θεού, πες προς τον λίθον να γίνει άρτος’’. Ο Ιησούς τότε του απάντησε: ‘’ Ουκ επ’
άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος, αλλ’ επί παντί ρήματι εκπορευομένω δια στόματος
Θεού’’. ( Ματθ. Δ’ 4 ). Τη φράση τη χρησιμοποιούμε, για να τονίσουμε ότι
παράλληλα με τις υλικές ο άνθρωπος έχει και πνευματικές ανάγκες.
‘’Μάνα εξ ουρανού.’’ : Μεταφορικά η ανέλπιστη , η απρόοπτη βοήθεια ( με τη
βοήθεια του Θεού ) . Το «μάνα » είναι , σύμφωνα με την Αγία Γραφή , η τροφή
που έριξε ο θεός στους περιπλανώμενους , στην έρημο της Αραβίας , Εβραίους .
Το «μάνα » , σύμφωνα με τις θρησκευτικές αντιλήψεις , συμβολίζει «τον άρτον
της ζωής » , δηλαδή τον Χριστό και τη διδασκαλία του.

11. ‘’Οι διυλίζοντες τον κώνωπα και καταπίνετε την κάμηλον.’’ : Οι
Ιουδαίοι, τηρώντας το Μωσαϊκό νόμο, έδιναν το 1/10 των
προϊόντων τους για τη συντήρηση των Λευιτών, το 1/10 των ζώων
και των σιτηρών τους για το ναό και το 1/10 των φυτών για τους
φτωχούς. Τηρούσαν με ακρίβεια τις τυπικές διαδικασίες,
εφαρμόζοντας το γράμμα του νόμου, αλλά παραμελούσαν την
απόδοση του δικαίου στο συμπολίτη τους. Η υποκριτική
συμπεριφορά τους εξόργισε κάποτε τον Ιησού ο οποίος θέλοντας
να καυτηριάσει τη διαγωγή τους, μεταξύ άλλων τους είπε: «οδηγοί
τυφλοί, οι διυλίζοντες τον κώνωπα, την δε κάμηλον καταπίνοντες»,
δηλαδή σουρώνετε το κουνούπι και καταπίνετε την καμήλα! Στις
μέρες μας, τη φράση αυτή τη χρησιμοποιούμε γι’ αυτούς που
ασχολούνται υπερβολικά με τα μικρά και ασήμαντα, ενώ
παραβλέπουν τα μεγάλα και τα σπουδαία.

12. ‘’Και ούτε φωνή, ούτε ακρόαση.’’ : Όταν κάποιος έχει εξαφανιστεί, λέμε πως δεν
ακούσαμε από αυτόν «ούτε φωνή, ούτε ακρόαση».
‘’Στήλη άλατος’’ : Ότι έγινε η γυναίκα του Λωτ όταν γύρισε να κοιτάξει πίσω για να
δεί τι έγιναν τα Σόδομα και τα Γόμορα παραβαίνοντας την εντολή του Θεού.
Σήμερα το χρησιμοποιούμε όταν κάποιος έχει μείνει τελείως ακίνητος από
έκπληξη ή ταραχή.
‘’Μνήσθιτί μου Κύριε.’’ : Στο Ευαγγέλιο διαβάζουμε ότι στον Γολγοθά την ώρα της
σταυρώσεως τού Χριστού, ένας εκ των ληστών πού σταυρώθηκε μαζί του είπε
στον Χριστό: «Μνήσθητί μου, Κύριε, όταν έλθης εν τη βασιλεία σου» (Λουκ. κγ’,
42). Και ο Χριστός τον διαβεβαίωσε ότι εκείνη την ημέρα θα εισερχόταν στην
Βασιλεία Του.

13. ‘’Οφθαλμόν αντί οφθαλμού.’’ : Σημαίνει η ισότητα στην απονομή της δικαιοσύνης, η
ανταπόδοση στο ίδιο μέτρο.
‘’Ματαιότης ματαιοτήτων τα πάντα ματαιότης.’’ : Προέρχεται από το βιβλίο με τίτλο
"Εκκλησιαστής", έργο που αποδίδεται άπό μερικούς στον Σολομώντα. Στην
αναζήτηση της απάντησης ο ιεράρχης, Γρηγόριος, επίσκοπος Νύσσης θέτει,
ακολουθώντας τον αλληγορικό τρόπο ερμηνείας, το μέγα πρόβλημα της
ματαιότητας των εγκόσμιων εν σχέσει προς την αιωνιότητα του Σύμπαντος και της
ψυχής. Εκείνο που επισημαίνει είναι να μην αντιμετωπίζει ο άνθρωπος με
θαυμασμό κανένα από τα επίγεια αγαθά όπως: πλούτος, δόξα, εξουσία, ευζωία,
απολαύσεις και ό,τι άλλο θεωρείται ως σπουδαίο.
‘’Προφάσεις εν αμαρτίας.’’ : Ψαλμός του Δαβίδ, έκφραση γι’ αυτούς που
προσπαθούν να δικαιολογήσουν κακές πράξεις που πρόκειται να κάνουν.

14. ‘’Φωνή βοώντος εν τη ερήμω.’’ : Σημαίνει ότι δεν με προσέχει κανείς,
ούτε ακούει κανείς τι λέω, σαν να μιλάω καταμεσίς στην έρημο.
‘’Την κεφαλή του επί πινάκι.’’ : Συνηθισμένη φράση που προέρχεται από
τον αποκεφαλισμό του Ιωάννη του Προδρόμου . Μετά το χορό που
έκανε η Σαλώμη και ενθουσίασε τον Ηρώδη , του ζήτησε να της φέρει
το κεφάλι του Ιωάννη « επί πίνακι ».
‘’Μη γνώτω η δεξιά τι ποιεί η αριστερά.’’ : Σημαίνει κάτι που πρέπει να
μείνει κρυφό. (Διδασκαλία του Ιησού).

15. ‘’Νίπτω τας χείρας μου.’’ : Σημαίνει ότι αποποιείται
της ευθύνης. (Πιλάτος)

16. ‘’Ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω.’’ : Ο έτοιμος να καταδικάσει χωρίς να
βλέπει τα δικά του αδικήματα. (Ιησού Χριστός)
‘’Τετέλεσται.’’ : Ήταν τα τελευταία λόγια του Χριστού στο σταυρό. Λέγεται κάποτε με
τη σημασία πως όλα έχουν τελειώσει, πως δεν μπορεί πια να αλλάξει μια
απόφαση.
‘’Επί των τύπων των ήλων.’’ : Δηλαδή, σήμερα η φράση χρησιμοποιείται
μεταφορικά, για να δηλώσει την πρόθεση των ομιλητών να μπουν στην ουσία
ενός ζητήματος, ν’ αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα άμεσα και ευθέως.
‘’Πολλοί γαρ εισί κλητοί, ολίγοι δε εκλεκτοί.’’ : Αυτοί που καθημερινά τους
βλέπουμε και δεν τους δίνουμε καμιά σημασία. ( Κατά Ματθαίον ΚΒ’ )

17. ‘’Μην κρίνετε ίνα μην κριθήτε.’’ : Μην κρίνετε τους άλλους για να μην κριθείτε και
εσείς. ( Κατά Ματθαίον Ζ’ )
‘’Απολωλός πρόβατο.’’ : Λέγεται για παραστρατημένο άνθρωπο, που παρεκκλίνει
από τον ορθρό δρόμο ,όπως το πρόβατο που έφυγε από το κοπάδι, λέγεται
κάποτε και για λιγόμυαλο, για χαζούλη άνθρωπο. (Από την παραβολή του Ιησού
Χριστού)
‘’Γης Μαδιάμ.’’ : Τα έκαναν άνω κάτω.
ΤΕΛΟΣ