Διδακτική μεθοδολογία στο μάθημα των Θρησκευτικών

1. Διδακτική Μεθοδολογία στο Μάθημα των Θρησκευτικών
Πολύβιος Στράντζαλης
Σχολικός Σύμβουλος Θεολόγων
1ο ΠΕΚ Θεσσαλονίκης
14 Νοεμβρίου 2017

2. Γιατί Βιωματική και Διερευνητική Μέθοδοι
 Υπηρετούν τον φιλοσοφικό προσανατολισμό και την παιδαγωγική
θεωρία των νέων ΠΣ
 Στηρίζονται σε μία πλούσια γκάμα γνωσιακών διαδικασιών
 Υποστηρίζουν τους μαθητές ώστε να παράγουν γνώση
 Εμπλέκουν την εκπαιδευτική κοινότητα σε μία ανοιχτή,
διαφοροποιημένη και ευέλικτη παραγωγή γνώσης.

3. Στάδια των μεθόδων
 Βιωματική μέθοδος
 Βιώνοντας
 Νοηματοδοτώντας
 Αναλύοντας
 Εφαρμόζοντας
 Διερευνητική μέθοδος
 Παρουσιάζοντας
 Εφαρμόζοντας
 Διερευνώντας
 Αναπλαισιώνοντας
 Αξιολογὠντας

4. Α΄ Λυκείου: Θεματική Ενότητα 2: Θρησκευτικότητα, Διδακτική Ενότητα: 1

5. Βιώνοντας
 Οι μαθητές/μαθήτριες καλούνται μέσα από τις δραστηριότητες να
αναβιώσουν κάτι που έχει σχέση με την εμπειρία τους, κάτι που ήδη ξέρουν.
 Παράδειγμα: Διδακτική προσέγγιση της έννοιας «Πίστη»
 Εμπειρίες σχετικές με την εμπιστοσύνη σε πρόσωπα ή θεσμούς. Η πίστη ως
κοινωνικό γεγονός.
 Προτεινόμενη δραστηριότητα: «Παιχνίδι ρόλων: Οδήγησε τον τυφλό»: Οι
μαθητές/μαθήτριες χωρίζονται σε ζεύγη.
 Ο/Η Α οδηγεί τον/την Β που έχει κλειστά τα μάτια, και τον/την μετακινεί σιγά
σιγά στην αίθουσα. Ακολουθεί συζήτηση σχετικά με την εμπιστοσύνη στις
καθημερινές μας σχέσεις με βάση την ερώτηση: Ποιον πιστεύουν, γιατί και με ποιες
προϋποθέσεις; (τον έμπιστο φίλο, τους γονείς ή δασκάλους, τα δελτία ειδήσεων,
τον πολιτικό κ.ο.κ.).
 Συνοψίζουν τα συμπεράσματα σε σύντομη λίστα

6. Νοηματοδοτώντας
 Διάκριση των εννοιών της πίστης και της ιδεολογίας.
 Σε αυτό το βήμα οι μαθητές/μαθήτριες συνδέουν την εμπειρία τους με τον θρησκευτικό χαρακτήρα της έννοιας
που μελετούν. Μαθαίνουν το νόημα των εννοιών, ορισμούς, γεγονότα που προσδίδουν στην έννοια θρησκευτική
χροιά και περιεχόμενο.
 Ζητούμενο είναι να ανακαλύψουν οι μαθητές/μαθήτριες ότι το βίωμα του προηγούμενου βήματος σχετίζεται με
τη νέα γνώση και αυτή τελικά με την ίδια τους τη ζωή.
 Προτεινόμενη δραστηριότητα: «Ρόλος στον τοίχο»:
 Γράφεται στον πίνακα η ερώτηση: Πίστη ή ιδεολογία; Στη συνέχεια, διαβάζεται στην ολομέλεια η
παραβολή του Τελώνη και του Φαρισαίου (Λκ 18,9-14).
 Στερεώνεται στον τοίχο ένα μεγάλο χαρτί μέτρου με το περίγραμμα ενός ανθρώπου. Οι μαθητές/μαθήτριες
καλούνται να γράψουν με χρωματιστούς μαρκαδόρους: α) μέσα στο περίγραμμα τις σκέψεις και βεβαιότητες του
Φαρισαίου, και β) έξω από το περίγραμμα τις σκέψεις του κοινωνικού περίγυρου του Φαρισαίου ή τις δικές τους
σκέψεις και συναισθήματα. Την ώρα που γράφουν, διαβάζουν φωναχτά τι γράφουν και το δικαιολογούν, χωρίς
την παρέμβαση του/της εκπαιδευτικού.
 Στο τέλος, προσπαθούν να απαντήσουν (προφορικά ή γραπτά) στο αρχικό ερώτημα που τέθηκε στον
πίνακα (Πίστη ή ιδεολογία;).

7. Αναλύοντας
 Σε αυτό το βήμα αναλύεται σε βάθος το θρησκευτικό περιεχόμενο της
έννοιας από τους μαθητές και αξιολογείται.
 Οι μαθητές καλούνται να αντιληφθούν τον σκοπό, τον ρόλο, και τη
λειτουργία της έννοιας αυτής, και να εκφράσουν τη γνώμη τους, να
βρουν ομοιότητες και διαφορές, να διαμορφώσουν προσωπική άποψη
και να σταθούν κριτικά απέναντι σ’ αυτήν.
 Η πίστη στον Τριαδικό Θεό ως προσωπική σχέση εμπιστοσύνης
 Προτεινόμενη δραστηριότητα: «Σήμανση και υπογράμμιση κειμένου»:
 Οι μαθητές/μαθήτριες διαβάζουν θεολογικό κείμενο (π.χ. Σχολικό Βιβλίο
Θρησκευτικών Β΄ Λυκείου ΔΕ 24, Ware, 1984) και υπογραμμίζουν τα σημεία
όπου η σχέση με τον Θεό παρουσιάζεται ως σχέση εμπιστοσύνης.

8. Εφαρμόζοντας
 Σε αυτό το βήμα τα παιδιά καλούνται να συνδέσουν όσα έμαθαν στα
προηγούμενα στάδια του μαθήματος με το σήμερα, με τις καταστάσεις
της ζωής τους και να τα εφαρμόσουν όσο αυτό είναι δυνατό.
 Σύζευξη πίστης και αγάπης στον χώρο της κοινωνίας
 Προτεινόμενη δραστηριότητα: «Επ’ αυτού θα είχα να πω»:
 Οι μαθητές εκφράζουν γνώμες και τοποθετήσεις πάνω σε ρήσεις
πνευματικών ανθρώπων ή αγίων (π.χ. άγιος Παΐσιος, γερόντισσα Γαβριηλία,
άγιος Πορφύριος) για τη σύζευξη πίστης και αγάπης στον χώρο της
κοινωνίας

9. Η διερευνητική μέθοδος
 Ο Clive Erricker προσπάθησε να ενώσει το χάσμα μεταξύ της θεωρίας
της παιδαγωγικής και της εκπαιδευτικής πράξης στην τάξη και
ταυτόχρονα να βρει έναν τρόπο, ώστε οι μαθητές να αναπτύσσονται
προσωπικά και πνευματικά.
 Έτσι κατέληξε στα πέντε βήματα της διερευνητικής μεθόδου, σύμφωνα
με την οποία οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να μελετήσουν μια έννοια
ξεκινώντας πάλι από προσωπικές εμπειρίες και ερωτήματα, και
 σταδιακά να οδηγηθούν σε βαθύτερη κατανόηση και αφομοίωση της
έννοιας σε σχέση με τη θρησκεία (Erricker, 2010).

10. Β΄ Λυκείου: Θεματική Ενότητα 3: Κοινωνία, Διδακτική Ενότητα: 1

11. Παρουσιάζοντας
 Μια πιθανή αρχική ερώτηση θα ήταν: «Ποια είναι η σημασία της
συγκεκριμένης θρησκευτικής έννοιας για μένα προσωπικά;».
 Οι μαθητές μέσα από διάλογο και ανταλλαγή ιδεών εκφράζουν τις
προσωπικές τους απόψεις για μία έννοια και τις απαντήσεις γύρω από
ερωτήματα σχετικά με αυτήν.
 Παράδειγμα: Διδακτική ανάπτυξη της έννοιας «Πολίτης»
 Στοιχεία που συνθέτουν την έννοια του πολίτη.
 Προτεινόμενη δραστηριότητα: «Ιδεοθύελλα – χάρτης εννοιών –
Ομαδοσυνεργασία»:
 Οι μαθητές/μαθήτριες με τη βοήθεια του πίνακα του Ραφαήλ αναζητούν την
ιστορική προέλευση της έννοιας «πολίτης» και στη συνέχεια δημιουργούν χάρτη με
τα στοιχεία που συνθέτουν την έννοια «πολίτης».

12. Εφαρμόζοντας
 Σε αυτό το στάδιο, μέσα από δράσεις, βιώνουν την έννοια, όπως την
αντιλαμβάνονται, σε διαφορετικές καταστάσεις, στη ζωή τους, στην κοινωνία,
στον κόσμο.
 Ανακαλύπτουν πιθανές προκλήσεις και δυσκολίες που παρουσιάζει η έννοια,
αν τοποθετηθεί σε διαφορετικές συνθήκες και σε θρησκευτικό πλαίσιο.
 Ο ρόλος του πιστού ως πολίτη και της θρησκείας στον δημόσιο χώρο
 Προτεινόμενη δραστηριότητα: «Κατευθυνόμενος διάλογος»:
 Ο/Η εκπαιδευτικός ξεκινά διάλογο με τους μαθητές/τις μαθήτριες με αφορμή το
κείμενο του Κονιδάρη (1998). Ενδεικτικές ερωτήσεις: Μπορούν οι χριστιανοί να
συμμετέχουν στον πολιτικό βίο; Η Εκκλησία πρέπει να έχει πολιτικές θέσεις και
δράσεις; Αν ναι, ποια είναι τα όρια; Η Εκκλησία μπορεί να ταυτίζεται με έναν
πολιτικό σχηματισμό; Οι πολιτικοί φορείς μπορούν να χρησιμοποιούν την
Εκκλησία για να πετύχουν ψηφοθηρικούς σκοπούς;

13. Διερευνώντας
 Οι μαθητές/μαθήτριες μέσα από ερευνητικές δράσεις μελετούν την έννοια ως
θρησκευτική εμπειρία, με στόχο τη βαθύτερη κατανόησή της.
 Ερωτήματα που βοηθούν σε αυτό το στάδιο μπορεί να είναι τα εξής: «Πώς πιστεύετε
ότι αυτές οι εικόνες, ήχοι, κείμενα, (οπτικοακου-στικό υλικό που έχει δοθεί)
σχετίζονται με την έννοια;
 Χριστιανικές αρχές και αξίες σχετικά με την εξουσία.
 Προτεινόμενη δραστηριότητα: «Έντεχνος Συλλογισμός (Artful Thinking) Βλέπω-
Ισχυρίζομαι-Αναρωτιέμαι -Δημιουργικές Ερωτήσεις»:
 Οι μαθητές/μαθήτριες παρατηρούν βυζαντινή εικόνα (Καθεδρικού Monreale) ή/και πίνακα
του Νιπτήρα (Ν. Μπουονινσιένια) ή/και πίνακα με θέμα «Ο Ιησούς πλένει τα πόδια του
Πέτρου» (S. Koder ή F.M. Brown).
 Ο/H εκπαιδευτικός θέτει ερωτήματα σχετικά με το έργο τέχνης σύμφωνα με το παραπάνω
μοτίβο. Αφού καταγράψει κάθε μαθητής/μαθήτρια τις απαντήσεις του/της, γίνεται
φωναχτή ανάγνωση του αντίστοιχου καινοδιαθηκικού κείμενου (Ιω. 13, 4-9 και 12-17).
Ακολουθεί σύντομος σχολιασμός στο θέμα «Η εξουσία ως διακονία». Α

14. Αναπλαισιώνοντας
 Εφαρμογή της έννοιας σε μια συγκεκριμένη θρησκευτική κατάσταση. Σε αυτό το
βήμα τα παιδιά μέσα από δράσεις κατανοούν την έννοια στο πλαίσιο της θρησκείας
και αναγνωρίζουν ζητήματα που εγείρονται από αυτήν σε σχέση με τα ίδια. Η
επιτυχία της αναπλαισίωσης εξαρτάται από την τεχνική και το υλικό που θα
χρησιμοποιηθεί.
 Η ευθύνη και ο αγώνας του χριστιανού ως πολίτη για τη μεταμόρφωση του κόσμου.
 Προτεινόμενη δραστηριότητα: «Μαρκάρισμα και υπογράμμιση κειμένου –
Δημιουργικές ερωτήσεις»:
 Οι μαθητές/μαθήτριες μελετούν κείμενο σύγχρονου θεολόγου σχετικά με την ευθύνη του
χριστιανού πολίτη για τη μεταμόρφωση του κόσμου (Κλεμάν,1985, ή Αργυρόπουλος,
2015). Ενδεικτικές ερωτήσεις επεξεργασίας: Ποια μπορεί να είναι η τελική μεταμόρφωση
του κόσμου που επαγγέλλονται οι χριστιανοί/χριστιανές; Τι θα μπορούσαν να
μεταμορφώσουν με τον αγώνα τους οι χριστιανοί/χριστιανές από τον σύγχρονο κόσμο; Να
αναφέρετε παραδείγματα από την καθημερινή ζωή. Ποια θεωρείτε ότι είναι τα όρια του
αγώνα των χριστιανών για μεταμόρφωση του κόσμου;

15. Αξιολογώντας
 Μέσα από αναστοχαστικές δράσεις οι μαθητές/μαθήτριες
προσδιορίζουν την αξία της έννοιας για τους ίδιους/τις ίδιες
προσωπικά.
 Διαμορφώνουν αξιολογικές κρίσεις που βασίζονται σε γεγονότα και
επιχειρήματα.
 Αξιολογικές κρίσεις για την ευθύνη του πιστού ως πολίτη του κόσμου.
 Προτεινόμενη δραστηριότητα: «Σιωπηρό ερέθισμα με κείμενο - Σκέψου,
Συζήτησε ισότιμα, Μοιράσου (TTPS)»:
 Ο/Η εκπαιδευτικός γράφει στον πίνακα ρητό: «Δεν είμαι Αθηναίος, ούτε
Έλληνας πολίτης, αλλά πολίτης του κόσμου» (Σωκράτης) ή «Το σπίτι αν δεις
του γείτονα να καίγεται, η φωτιά και στο δικό σου θα' ρθει» (Οράτιος).
Σχολιασμός με «Σκέψου, Συζήτησε ισότιμα, Μοιράσου (TTPS)».

16. Δραστηριότητα
άσκησης στη διδακτική μεθοδολογία
 Να τοποθετήσετε σε σειρά τις κάρτες με την περιγραφή των σταδίων
μαθήματος
 Διαθέσιμος χρόνος 1 λεπτό
 Να αντιστοιχήσετε κάθε στάδιο με τα ουσιαστικά ερωτήματα στα οποία
απαντά η διδασκαλία μας
 Διαθέσιμος χρόνος 5 λεπτά
 Να αντιστοιχήσετε κάθε κάρτα με τα ουσιαστικά ερωτήματα των
μαθητών/τριών με τις κάρτες στις οποίες περιγράφονται τα στάδια
ενός μαθήματος
 Διαθέσιμος χρόνος 7 λεπτά

17. Β΄ Λυκείου: Θεματική Ενότητα 2: Θρησκεία, Διδακτική Ενότητα: 5

18. Α΄ Λυκείου: Θεματική Ενότητα 4: Αξίες, Διδακτική Ενότητα: 4