εργαστήριο σε διημερίδα ΣΕΒΕ “πόλις, κρίσεις – αναθεωρήσεις έχουν Λόγο οι κοινωνικές επιστήμες σήμερα;” Σταυρούπολη Θεσσαλονίκης, 9-10/11/2013

1. Πλαίσιο, Τοποθέτηση,
Διαφορά και Αγάπη: Η
κριτική (κοινωνική)
ψυχολογία ως δαιμόνιο
της οικογενειακής
θεραπείας;
εργαστήριο σε
διημερίδα ΣΕΒΕ
“πόλις, κρίσεις –
αναθεωρήσεις έχουν
Λόγο οι κοινωνικές
επιστήμες σήμερα;”
Σταυρούπολη
Θεσσαλονίκης,
9-10/11/2013
Γιώργος Κεσίσογλου,
M.Sc.
Υπ. Διδ. Ψυχολογίας
Α.Π.Θ.
Συστημικός
Ψυχοθεραπευτής
κόκκινη σφήνα (Μαλεβιτς): παράδειγμα τοποθέτησης και πλαισίωσης (φώτο από τατουάζ).
Τοποθέτηση ως “μπάσταρδο παιδί”, που έρχεται να ταράξει την οικογένεια της συστημικής, ενώ
είναι ανάμεσα στην κριτική (κοινωνική) ψυχολογία και την συστημική ψυχοθεραπεία
Παράδειγμα της τοποθέτησης ως δαιμόνιο (με την 'παραδοσιακή' έννοια) που μπορεί να παίξει
μια κριτική (κοινωνική) προσέγγιση στην συστημική/οικογενειακή πρακτική.
Ιστορία: ιστορικός πίνακας, αναπαραγωγές του από το ανταγωνιστικό κίνημα.
διαφορά: κόκκινο-άσπρο, σφήνα, κύκλος, η ίδια η πράξη του τατουάζ
αγάπη ως αίτιο της παρέμβασης της σφήνας, η ίδια η πράξη του τατουάζ
ΔΑΙΜΟΝΙΑ: οι διάφορες κριτικές ψυχολογίες που ταρακουνούν και θέτουν υπό κρίση την
κυρίαρχη, η σφήνα που διαταράσσει τον κύκλο.

2. ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ
Γιατί τόσο ακριβή είσοδος στη
διημερίδα;
Γιατί να εγείρουμε ένα τοίχο πληρωμής
στη διάδοση της γνώσης;
Διαμαρτυρία: για την εμπορευματοποίηση της γνώσης και της εκπαίδευσης.
ΤΟ πρόβλημα με την είσοδο στη διημερίδα και το τοίχο πληρωμής (paywall) στην ηλεκτρονική
έκδοση του Μεταλόγου.
Υπάρχουν τόσα παραδείγματα όπου και συνέδρια έγιναν με ελεύθερη συμμετοχή (και χαμηλή για
τους εργαζόμενους), και περιοδικά δημοσιεύονται με ανοιχτή άδεια (πχ Journal of Collaborative
Practices, Annual Review of Critical Psychology, Journal of Social Action in Counselling and
Psychology, Συστημική Σκέψη και Ψυχοθεραπεία
είδη αδειών ανοιψτής πρόσβασης: GNU/GPL/open-source/creative-commons
Το επιχείρημα του μονόδρομου – η ευκολία της ανάθεσης σε επαγγελματία επ' αμοιβή.

3. Προσωπικό Βίωμα από Εκπαίδευση στη
Συστημική Θεραπεία (2009-2012)
προσωπικό παράδειγμα από εκπαίδευση συστημικής:
τι μου έλειπε από τις παραδόσεις στο σεμινάριο της Αθήνας: θεωρητική παράδοση που στόχευε
να κεντρίσει το μυαλό προς τη συστημική προοπτική, αλλά με γενικόλογες θεραπευτικές θεωρίες,
ιδέες και βιωματικές πρακτικές.
Διαπίστωσα ότι θα μπορούσα να προσθέτω κάτι διαφορετικό και κριτικό σχεδόν σε κάθε τι που
λεγόταν, το οποίο ήταν μεν δίπλα, ή/και απέναντι σε αυτό που λεγόταν.
Αλλά κατάλαβα ότι, α) δεν είχα πληρώσει ούτε εγώ ούτε οι συνεκπαιδευόμενοι να ακούν τις
κριτικές αντιρρήσεις μου, β) και δεν θα τους ενδιέφερε.
Ακαδημαϊσμός, προσωπική παραξενιά, αλλά και (ιστορική) πλαισίωση στο διάλογο και την
κριτική της επιστημονικής γνώσης – αναγκαία για την κατανόηση και την ανάπτυξη της
κριτικής προοπτικής & πρακτικής;
βέβαια, 3 χρόνια και διαφορετικά επίπεδα: δεν μπορείς να κάνεις πολλά!
Τι (συστημικούς) επαγγελματίες θέλουμε να παράγουν τα εκπαιδευτικά μας προγράμματα;
Καπιταλιστικός ρεαλισμός και η βιωματική (και βιωμένη) κατάπνιξη της κριτικής, του
αντίλογου, μέσα στη δικτατορία της έλλειψης εναλλακτικών – κυριαρχία του αυτονόητου, στον
εξατομικευμένο αγώνα για την εκπαίδευση και την επαγγελματική προοπτική.
Συζήτηση 1: πως σας φαίνεται; είναι κάτι που είναι μόνο δικό μου;

4. Καπιταλιστικός Ρεαλισμός ως Πλαίσιο
και Προσανατολισμός: (Fisher, 2009)
TINA!
Fisher, M. (2009). Capitalist Realism: Is there No
Alternative? London: Zero Books
Η θεωρία του καπιταλιστικού ρεαλισμού από τον Φισερ: ενδεικτικά τεχνουργήματα
ΤΙΝΑ: δεν υπάρχει εναλλακτική! (Θάτσερ)
Συζήτηση 2: Με ποιο προσανατολισμό αυτός υλοποιείται στην αναπαράσταση που έχει
συγκροτηθεί για τον άνθρωπο, και στην ψυχοθεραπεία;

5. TINA, Δεν υπάρχει κοινωνία, μόνο
άτομα!
All too often the ills of this country are
passed off as those of society. Similarly,
when action is required, society is called
upon to act. But society as such does not
exist except as a concept. Society is made up
of people. It is people who have duties and
beliefs and resolve. It is people who get
thing, s done. [ Margaret Thatcher] She
prefers to think in terms of the acts of
individuals and families as the real sinews of
society rather than of society as an abstract
concept. Her approach to society reflects her
fundamental belief in personal responsibility
and choice. To leave things to ‘society’ is to
run away from the real decisions, practical
responsibility and effective action.”
http://www.margaretthatcher.org/speeches/displ
aydocument.asp?docid=106689
Μήπως αυτή η προοπτική έχει επηρεάσει και
τη (συστημική) ψυ-πρακτική μας;
Συνέντευξη Θατσερ 23 September 1987, as quoted in by Douglas Keay,
http://en.wikipedia.org/wiki/Woman's_Own, 31 October 1987, pp. 8–10.
“δεν υπάρχει κοινωνία, μόνο άτομα και οικογένειες που προσπαθούν υπεύθυνα!”: Μια κυρίαρχη
κατασκευή του ατομικισμού και μια κυρίαρχη προοπτική που εσκεμμένα και συνειδητά
αφήνει εκτός τις κοινωνικές διαφορές, τις τάξεις και τον κοινωνικό αγώνα.
Συζήτηση 3: Πόσο μια τέτοια προοπτική συνηχεί ή μιλά μαζί με την πρακτική μας ως
ψυχοθεραπευτές;

6. Triliva (2013): Εργαστήριο σε 4ο Πανελλήνιο Συνέδριο
Συστημικής, 2010 («Μήπως εστιάζουμε πολύ στο οικογενειακό
σύστημα αγνοώντας την επίδραση των ευρύτερων κοινωνικών
πλαισίων»)
●
●
●
●
Γιατί συνάδελφοι με εκπαίδευση στη συστημική θεραπεία
βρίσκουν τόσο δύσκολο να κατανοήσουν την αλλαγή “δεύτερης
τάξης” σε ευρύτερα κοινωνικά συστήματα;
Γιατί να είναι τόσο δύσκολο να συλλάβουν αυτές τις
συμμετοχικές προσεγγίσεις όπου οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας
απαντούν σε αυτές τις κοινωνικο-οικονομικές και πολιτικές
προκλήσεις, και στα προβλήματα που προκύπτουν από αυτές, με το
να σκέφτονται και να δρουν εκτός των περιορισμών των
θεραπευτικών γραφείων τους και των παραδοσιακών θεραπευτικών
διαλόγων, μέσα από την ενεργητική συμμετοχή στην κοινότητα και
τα ευρύτερα συστήματα;
Γιατί να θεωρείται φαντασίωση και “ακαδημαϊκή” άσκηση η απλή
ενασχόληση με ζητήματα ευρύτερης ισότητας, δικαιοσύνης, και
δίκιου (fairness);
Γιατί αυτά τα αυστηρά όρια ανάμεσα στο επαγγελματικό, το
προσωπικό και το πολιτικό μας αποτρέπουν από τη δέσμευση να
συμμετέχουμε σε προσπάθειες ευρύτερης συστημικής αλλαγής, όταν
η αλλαγή είναι στον πυρήνα της δουλειάς μας;
κι όμως, το κάνει: το άρθρο της Τριλίβα (2013) στο Annual Review of Critical Psychology.
Σοφία Τριλίβα: διδάσκουσα στην Ψυχολογία Ρεθύμνου, κάνει μαθήματα οικογενειακής / συστημικής, κλινικής &
κοινοτικής ψυχολογίας, έχει δημοσιεύσει για τη συστημική με τους Προκοπίου/Ντιγριντάκη.
Περίληψη: I asked: Are there alternative explanations regarding the problems secondary school students are
experiencing, explanations that do not involve family functioning? The answer from the audience was that we are
family therapists, family therapy trainers, and we teach family therapy. “Families spend a lot of money and try very
hard to protect their children from failure.” “What else can they do?
My last question was how about the multi-level and multi-dimensional nature of the problem. The examples brought
up were, the inefficiency of schools, the mechanisms of the entrance exams through which students are evaluated, the
disparities and inequalities implicated which reproduce and legitimize social inequalities, the “privatization” of what is
supposed to be a democratic and publicly funded education from kindergarten through graduate school?
Members of the audience responded that these are not family systems issues but larger system and political issues;
therefore they cannot deal with these in therapy. One person in the room went on to challenge me by asking: “What
are your solutions to the problems families present and all of the research results you cited?”
I responded that the problems appear to require a broader ecological perspective, a perspective that clarifies and
legitimizes the dynamics, relationships and interconnections between people and environments (school, community,
policies, governments) within a particular cultural and historic context. One of my suggestions, not a radical one, was
family and school partnerships in dealing with the problems that the adolescents are confronting and which seem to
interface within both of these systems. My second suggestion was apparently a radical break from “traditional
solutions” in that it created upheaval in the room, laughter, and smirks, depicting the audience’s appraisal of
the suggestion as being “a crazy idea”. The solution was for families to demand a “free and public” education for
their children from the Ministry of Education by petitioning for this (politically) and by not sending their children to
“cram preparatory lessons”. This idea was apparently too incredulous for the audience to even consider: adolescents’
acting out by not studying “hard enough” is a family issue that can be dealt with within the family and not a collective
and political issue. When I tried to explain that this would be a way to prevent the chaos that was imminent in that
most people, including those of us in the room, would not have money to pay for our children’s “cram lessons”, and
this threat would bring even more upheaval in families if we do not think outside the “family system box”, and
move from second-order change within the family, to second order change within the larger systems – schools,
communities, ministries, policies, and the political and socio-economic system. Creating wider networks for
educational reform can be a potential impetus for vital and important change processes to materialize. The session
ended with lots of commotion to evacuate the room as though the things said in there were anathema.
Οπότε, η Τριλίβα (2013) θέτει τα ακόλουθα ερωτήματα που φαίνονται στη διαφάνεια (συζήτηση)

7. ●
Dafermos, M., Marvakis, A., Mentinis, M., Painter, D. &
Triliva, S. (2013). Editorial : This World Is not Enough: The
Dialectics of Critical Psychology. Annual Review of Critical
Psychology, 10, Διαθέσιμο στο:
http://www.discourseunit.com/arcp10/editorial_1-34.pdf.
Ανακτήθηκε στις 9/10/2013.
Vignette 3:
The business of change in systemic psychotherapy: can change
agents encompass the crisis-ridden wider social systems in
their praxis?
Sofia Triliva - University of Crete
Mitcherlich: “πρέπει δηλαδή να κάνουμε και
πολιτική”. Μα Φυσικά!
Οπότε που στεκόμαστε; ποια η τοποθέτησή
μας;
νομίζω ότι αυτό το παράδειγμα απαντά με τον καλύτερο τρόπο την τοποθέτηση του Mitcherlich.
“Μα φυσικά!”.
Και σε αυτό το θέμα, προκύπτει πάλι το ερώτημα για εμάς:
“που στεκόμαστε; ποια είναι η τοποθέτησή μας;”

8. Βιωματική άσκηση 1: Τοποθέτηση ως
πρόβλημα προοπτικής
Βιωματική Άσκηση 1:
●
Χωριστείτε σε μικρές ομάδες και συζητήστε:
●
Τι βλέπετε στην εικόνα;
●
ως μέλος ενός τέτοιου τριαδικού συστήματος (παρατηρητής, συμμέτοχος, περαστικός) πως θα
αντιλαμβανόσασταν μια τέτοια σκηνή;
●
υπάρχει άλλη εναλλακτική προοπτική; είναι εξίσου βάσιμη/αποδεκτή/πραγματική;
●
Ολομέλεια: τι βλέπετε στην εικόνα;
●
Σημείωση: Από εδώ και πέρα, δεν υπήρχε χρόνος για την παρουσίαση
των υπόλοιπων διαφανειών, αν και η συζήτηση ήταν πολύ
ενδιαφέρουσα!
Επίσης, οι εισηγήσεις των Βοσνιάδου & Μουρελή στην προηγούμενη
συνεδρία, κάλυψαν απόλυτα τα επιχειρήματα...

9. Τοποθέτηση ως πρόβλημα
προοπτικής
●
●
“τι ξέρω;” “σε ποια πλευρά στέκομαι;”: Ερώτημα
Οντολογίας και Επιστημολογίας
Θετικισμός, Μαρξισμός, Κονστρουκτιβισμός, Φεμινισμός
Μεταμοντέρνισμός, Κριτικός Ρεαλισμός, Κοινωνικός
Κονστρουξιονισμός, Κριτική Σχολή, Μετα-αποικιακές
θεωρίες
–
Πως τοποθετείται μια θεραπεύτρια στην επαγγελματική
πρακτική της;
–
Πως κατανοεί, επεξεργάζεται και διαχειρίζεται τα
ζητήματα που της φέρνουν οι άνθρωποι που
συν-εργάζεται;
–
Πως κατανοεί και αντιλαμβάνεται το κοινωνικό
πλαίσιο μέσα στο οποίο ζει εκείνη και οι άνθρωποι
που συν-εργάζεται;
–
Πως κατασκευάζει ρηματικά τη δική της δράση και των
ανθρώπων που συν-εργάζεται;
Η τοποθέτηση ως πρόβλημα οντολογίας, επιστημολογίας και γνωσιοθεωρίας: πολλές
διαφορετικές απόψεις
Πως αγγίζουν το χώρο της πρακτικής των ψυ-ειδικών (με συστημική προοπτική);

10. Προοπτική: Γνώση &
Πλαίσιο
- Ωχ! στέκεσαι στο λαιμό
μου!
- Λοιπόν, αυτή είναι μια
οπτική... Αλλά κάποιος θα
μπορούσε επίσης να πει ότι
εσύ προσπαθείς να μου
βάλεις τρικλοποδιά με το
λαιμό σου...
- Βλέπεις στη μεταμοντέρνα
συνθήκη δημιουργούμε τη
δική μας πραγματικότητα
βάσει των εσωτερικευμένων
προ-παραδοχών μας. Μιας που
δεν υπάρχει πλέον μια μόνη
αντικειμενική αλήθεια,
είμαστε ελεύθεροι να
δημιουργήσουμε τη δική μας
αλήθεια... Οπότε βλέπεις,
δεν υπάρχει σωστό και
λάθος, μόνο ένας απέραντος
αριθμός εξίσου έγκυρων
“ιστοριών”
- Αλλά ακόμα στέκεσαι στο
λαιμό μου!
- Ποτέ δεν πήγες στο
πανεπιστήμιο, σωστά;!
η αποκάλυψη της εικόνας:
η τοποθέτηση ως πρόβλημα της γνώσης και της εμπειρίας,
έναντι της μεταμοντέρνας προσέγγισης των
αντικρουόμενων αφηγήσεων.

11. Μια κριτική τοποθέτηση
γιατί;
ποια προοπτική παίρνουμε ως κριτικά σκεπτόμενοι επαγγελματίες ψυ; Ο
Πάουλο Φρέιρε, μιλώντας από τα παλιά μας οδηγεί...
Γιατί όμως; Εδώ αρχίζουν τα δαιμόνια!

12. Για την ΑΓΑΠΗ:
«Ό διάλογος όμως δεν μπορεί να υπάρξει όταν λείπει μια
βαθειά αγάπη για τον κόσμο και για τούς ανθρώπους. Ή
ονομάτιση του κόσμου, πού είναι μια πράξη δημιουργίας
και αναδημιουργίας, δεν είναι δυνατή αν δεν είναι
διαποτισμένη από αγάπη. Ή αγάπη είναι συγχρόνως το
θεμέλιο του διαλόγου και ο διάλογος ο ίδιος. Έτσι
αποτελεί έργο υπεύθυνων Υποκειμένων και δεν μπορεί να
υπάρχει σε μια σχέση κυριαρχίας. Η κυριαρχία
αποκαλύπτει την παθολογία της αγάπης : τον σαδισμό του
καταπιεστή και τον μαζοχισμό του καταπιεζόμενου. Γιατί
η αγάπη είναι μια πράξη θάρρους και όχι φόβου. Η αγάπη
είναι αφοσίωση στους άλλους ανθρώπους. Άσχετα από το
που βρίσκονται οι καταπιεζόμενοι, η πράξη αγάπης είναι
ένα χρέος που αναλαμβάνεις για την υπεράσπιση της
υπόθεσής τους — την υπόθεση της απελευθέρωσης. Αυτή η
δέσμευση, επειδή εμπνέεται από αγάπη, είναι διαλογική.
Ως πράξη γενναιότητας, η αγάπη δεν μπορεί να είναι
συναισθηματική, ως πράξη Ελευθερίας η αγάπη δεν μπορεί
να χρησιμεύει ως πρόσχημα για επηρεασμό. Θα πρέπει να
γεννά άλλες πράξεις ελευθερίας· διαφορετικά δεν είναι
αγάπη. Μόνο με την κατάργηση της καταπίεσης είναι
δυνατή ή αποκατάσταση της αγάπης, που η κατάσταση της
καταπίεσης την έχει κάνει αδύνατη. Όταν δεν αγαπώ τον
κόσμο — όταν δεν αγαπώ τη ζωή — όταν δεν αγαπώ τούς
ανθρώπους — δεν μπορώ να ανοίξω διάλογο». Παουλο
Φρέιρε (Η αγωγή του Καταπιεζόμενου, σελ.103-104)
Η αγάπη για τους ανθρώπους ως πηγή μιας κριτικής τοποθέτησης

13. Για την ΑΓΑΠΗ:
«Επιτρέψτε μου να πω, με
τον κίνδυνο να φανώ
γελοίος, ότι ο αληθινός
επαναστάτης κατευθύνεται
από δυνατό συναίσθημα
αγάπης. Είναι αδύνατο να
φανταστεί κανείς έναν
γνήσιο επαναστάτη χωρίς
αυτή την Ιδιότητα».
(Venceremos: Oι λόγοι και
τα γραφτά του Che Guevara,
John Gerassi Publisher, New
York 1969, σελ. 398)
Ματουράνα (1978): “Η μόνη υπέρβαση
της ατομικής μας μοναξιάς που
είναι δυνατόν να βιώσουμε
αναδύεται μέσα από τη συναινετική
πραγματικότητα που μπορούμε να
δημιουργήσουμε μαζί με άλλους,
δηλαδή μέσω της αγάπης”
Η αγάπη για τους ανθρώπους ως πηγή μιας κριτικής τοποθέτησης. Δυο
αντικρουόμενοι κόσμοι: Ο Τσε Γκεβάρα και ο Ουμπέρτο Ματουράνα.

14. η διαφορά που κάνει τη διαφορά
(Bateson) ως σημαντική πληροφορία
όμως
Ως 'πραγματικό' στοιχείο του
(κοινωνικού) πλαισίου
- έμφυλη διαφορά: διαφορετικές
εμπειρίες κοινωνικοποιήσης,
μεγαλώματος, αμοιβής, διακρίσεων,
κλπ
- ταξική διαφορά: διαφορετικές
εμπειρίες κοινωνικοποιήσης,
μεγαλώματος, αμοιβής, διακρίσεων,
κλπ
- πολιτισμική διαφορά: θέση στην
κοινωνία, προκαταλήψεις,
διακρίσεις, ρατσισμός.
- διαφορά ικανοτήτων, ηλικίας,
ή/και αναπηρίας
Για τη ΔΙΑΦΟΡΑ:
όχι ως ρηματική κατασκευή της
αφήγησης ανάλογα με την προοπτική
της ομιλήτριας!
ΔΙΑΦΟΡΑ: η διαφορά που κάνει τη διαφορά ως στοιχείο της κοινωνικής
πραγματικότητας: έμφυλη, ταξική, πολιτισμική, ικανοτήτων
Κατανόηση/γνώση των διαφορών μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο
Η διαφορά ως πραγματική, όχι ως ρηματική κατασκευή.

15. Ακραία παραδείγματα διαφοράς:
τα βασανιστήρια στη Χούντα (“Ανήκουμε σε έναν άλλο πολιτισμό! (Π.
Κοροβέσης)”
η πολιτικο-κοινωνική δράση της Χρυσής Αυγής
δεν υπάρχουν διαφορές;

16. Βιωματική Άσκηση 2: Γενεαλογία,
Πλαισιακή Διαφορά και Προσωπική
Τοποθέτηση
1α: “Ποιανού είσαι εσύ;”:
Σχηματίστε ζευγάρια και συστηθείτε: “είμαι ο γιός
του... και της...”, “είμαι η κόρη του... και της...”.
Σχολιάστε από κοινού αυτά που σκεφτήκατε....
1β: “Ποιανού είσαι εσύ;”: Διαλέξτε ένα άλλο πρόσωπο
για ζευγάρι και συστηθείτε: “είμαι η εγγονή του... και
της...”, “είμαι ο εγγονός του... και της...”
Σχολιάστε από κοινού αυτά που σκεφτήκατε....
Υπήρξε διαφορά στο πως συστήνεστε στις 2 συνθήκες ως
προς τον τρόπο που δομείτε στην έκφραση τις σχέσεις
σας με το πλαίσιο, το φύλο και τη γενεαλογία σας;

17. Βιωματική Άσκηση 3: Αποδομώντας τις
ατομικές έξεις (habitus)
“ποια/ος είμαι;”: κόψτε 8 χαρτάκια
είμαι;”
και γράψτε σε αυτά 8 μονολεκτικές απαντήσεις στην
ερώτηση “ποιος/α είμαι;”. Διπλώστε...
είμαι;”
Σχηματίστε ζευγάρια και ανταλλάξτε τα χαρτάκια σας.
Συζητήστε:
α) ποια από τα 8 χαρακτηριστικά είναι (ενδο)ψυχικά
χαρακτηριστικά και ποια χαρακτηριστικά του πλαισίου του
εαυτού σας; μήπως θα μπορούσε να είναι και αλλιώς;
β) ποια έρχονται στη ζωή σας ως έξεις, δηλαδή ως
επίδραση ιστορικά κυρίαρχων λόγων, πρακτικών και
πολιτικών;
γ) ποια είναι η διαφορά που κάνει τη διαφορά στα 8
χαρακτηριστικά;
Ποιος είναι ο ρόλος της “αγάπης” και της “διαφοράς”
στην κατασκευή του εαυτού σας, και στις 2 ασκήσεις;
α) στο οικογενειακό σας πλαίσιο
β) στις διαπροσωπικές σας σχέσεις
γ) στην ομαδική/δυαδική διεργασία

18. Μια κριτική σκοπιά;
“Η κριτική εννοείται ως μια
αμφισβήτηση των όρων με τους οποίους
η ζωή περιορίζεται, με σκοπό να
ανοίξει η δυνατότητα για
διαφορετικούς τρόπους διαβίωσης”
Butler, J. Undoing Gender, p. 4)
πως αξιοποιούμε τα δαιμόνια, ή ο ορισμός μιας κριτικής στάσης από την
Τζ. Μπάτλερ.
Το κάλεσμα του Πόρτλαντ: η ιστορική “παραξενιά” και εναλλακτικότητα
μιας ολόκληρης πρωτεύουσας μιας πολιτείας των ΗΠΑ και η πάνδημη
εκστρατεία να παραμείνει έτσι.
Πως μπορούμε να μείνουμε “παράξενοι” στην πρακτική μας;

19. Ron Coleman «Recovery Works»
Coleman
στο συνέδριο “An Hour of Power”:
●
●
●
Κύρια δουλειά μας είναι να κρατάμε
την ελπίδα. Να κρατάμε την ελπίδα εκ
μέρους του ασθενή μέχρι να είναι
έτοιμος να την κρατήσει ο ίδιος.
Και δεν κρατάμε την ελπίδα, όταν
τους λέμε: "Καλύτερα να μην το
κάνεις αυτό, δεν είναι καλό για
σένα". Κρατάμε την ελπίδα, όταν τους
λέμε: "Πήγαινε, δοκίμασε πράγματα.
Κι εγώ θα είμαι πάντα στο πλευρό
σου. Θα είμαι εδώ και θα σε στηρίζω.
Θα είμαι συνοδοιπόρος στο ταξίδι
σου. Δεν μπορώ να κάνω εγώ τη δική
σου δουλειά... αλλά θα είμαι μαζί
σου σ' αυτό το ταξίδι. Θα είμαι
πλοηγός και σύντροφος σ' αυτό το
ταξίδι, αλλά δεν μπορώ να το κάνω
εγώ για σένα".
Ο αποικισμός των κυρίαρχων γλωσσών/γνώσεων & η τόλμη να
δούμε και να γνωρίσουμε τι υπάρχει πέρα από αυτές.
αναφορά σε Ρον Κοουλμαν, επιζώντα της ψυχιατρικής, ομιλητή και
κόουτς, από δημοσίευσή του (που μεταφράστηκε από τη ΜΚΟ
Καλειδοσκόπιο) για το φανάρι της ελπίδας:
τι συμβουλεύει να κάνουμε;
Αλλά αναφορά και σε εισήγησή του στο Dulwitch centre της
αφηγηματικής θεραπείας, για την ανάγκη να ξαναβρούμε τις χαμένες
γλώσσες των ριζών μας όπως τα κέλτικα (ή τα αρβανίτικα του ομιλητή),
που αφάνισε η γλωσσική αποικιοκρατία / ιμπεριαλισμός και ο κυρίαρχος
γλωσσικός μονόδρομος.

20. Καπιταλιστικός Ρεαλισμός vs Ριζοσπαστική
Φαντασία: Μπορεί να αλλάξει αυτός ο κόσμος;
Ποια η τοποθέτηση ενός κριτικού επαγγελματία υγείας;
να κρατάει αναμμένο το φανάρι της ελπίδας, της
ανάρρωσης, της ριζοσπαστικής φαντασίας, της
εναλλακτικής προοπτικής, της ουτοπίας.
να έχει τη γνώση & τη φαντασία, και από αυτή να
κρατάει το φανάρι της ελπίδας, για την ύπαρξη της
άλλης όχθης, της εναλλακτικής προοπτικής και
πρακτικής, απέναντι σε αυτά που επιβάλλονται ως
κυρίαρχα αυτονόητα, ως έξεις, που επιτάσσουν ότι δεν
υπάρχει εναλλακτική,
Πχ:
●απέναντι στο αυτοκίνητο, το ποδήλατο,
●απέναντι στην κερδοσκοπία, το αλληλέγγυο εμπόριο
●απέναντι στην εκμετάλλευση της φύσης, η
βιολογική/οικολογική γεωργία
●απέναντι στο μονόδρομο του φαρμάκου, η θεραπευτική
συνομιλία
●Απέναντι στην αυθεντία του ειδικού, ο διάλογος και η
συνεργασία
τι φοράει ο Ρον Κόουλμαν; τι φοράω εγώ;
σας φαίνονται όλα αυτά “παράξενα”;
και πάλι η “κόκκινη σφήνα” ως το παράδειγμα/πρακτική διαφοράς, παραξενιάς:
παρόλο που δεν θεωρώ τον εαυτό μου ειδικό να δίνω συμβουλές, από τη λιγοστή μου εμπειρία
και με βάση τον Ρον Κόουλμαν, έκανα μερικές σκέψεις για την παρουσίαση αυτή:
Η ανάγκη για τη διατήρηση της παραξενιάς και της “ριζοσπαστικής φαντασίας”, έναντι του
καπιταλιστικού ρεαλισμού και της κυριαρχίας του αυτονόητου.
ο κριτικός επαγγελματίας να κρατάει αναμμένο το φανάρι της ελπίδας, της ανάρρωσης, της
ριζοσπαστικής φαντασίας, της εναλλακτικής προοπτικής, της ουτοπίας.
να έχει τη γνώση, και από αυτή να κρατάει το φανάρι της ελπίδας, για την ύπαρξη της άλλης
όχθης, της διαλεκτικής, της εναλλακτικής προοπτικής και πρακτικής, απέναντι σε αυτά που
επιβάλλονται ως κυρίαρχα αυτονόητα, που επιτάσσουν ότι δεν υπάρχει εναλλακτική,
απέναντι στο αυτοκίνητο, το ποδήλατο,
απέναντι στην κερδοσκοπία, το αλληλέγγυο εμπόριο
απέναντι στην εκμετάλλευση της φύσης, η βιολογική/οικολογική γεωργία
απέναντι στο μονόδρομο του φαρμάκου, η θεραπευτική συνομιλία
απέναντι στον “ξερολισμό” των ειδικών, ο διάλογος και η συν-εργασία
και βέβαια, να μπορεί να ενισχύσει την αυτονομία, την ενδυνάμωση, την πρωτοβουλία του
ατόμου να επιβιώσει σε αυτή τη νεοφιλελεύθερη εποχή των επιταγών ευελιξίας,
επιχειρηματικότητας, αυτοβελτίωσης αλλά τελικά αυτο-ελέγχου.

21. Ευχαριστώ για την υπομονή σας!
Επικοινωνία:
giorgos@gkesisoglou.gr
Www.gkesisoglou.gr
http://criticalpsygreece.org
http://pomocriticaltherapy.wordpress.com