2. 1 / 1 9 / 2 0 1 6 2Αν οχ έ ς – Σ υ ν α ρ μ ο γ έ ς | Ε ΥΑ Γ Γ Ε Λ Ι Δ Η Σ Β Α Γ Γ Ε Λ Η Σ
Ανοχή – Συναρμογή (Ορισμοί)
1. Ανοχή γενικά είναι η διαφορά μεταξύ της μέγιστης και της
ελάχιστης αποδεκτής τιμής μιάς διάστασης ενός τεμαχίου,
προκειμένου –ως προς αυτήν την διάσταση-, να μην χαρακτηρι-
σθεί σκάρτο. Ουσιαστικά η ανοχή μας δείχνει το ποσό της
απόκλισης της διάστασης του κατασκευασμένου αντικειμένου.
2. Συναρμογή στην μηχανολογία είναι η συνεργασία (Λειτουργική
Σχέση), δύο εξαρτημάτων που είτε αυτά και μόνο απαρτίζουν ένα
λειτουργικό σύνολο, είτε αποτελούν μέρος ενός μαγαλυτέρου σε
αριθμό τεμαχίων συγρότημα..
3. 1 / 1 9 / 2 0 1 6 3Αν οχ έ ς – Σ υ ν α ρ μ ο γ έ ς | Ε ΥΑ Γ Γ Ε Λ Ι Δ Η Σ Β Α Γ Γ Ε Λ Η Σ
Παραδείγματα Ανοχών
Το αντικείμενο αριστερά (τρύμα), θεωρείται αποδεκτό εάν
κατασκευασθεί από 1.25 έως και 1.251 της ίντζας έχοντας
έτσι προδιαγραφεί ανοχή Τ=1,251”-1,250”=0,01”.
Το αντικείμενο δεξιά (άξονας), θεωρείται αποδεκτό εάν
κατασκευασθεί από 1.247 έως και 1.248 της ίντζας έχοντας
έτσι προδιαγραφεί ανοχή Τ=1,248”-1,247”=0,01”.
Το αντικείμενο άνω (άξονας), θεωρείται
αποδεκτό εάν κατασκευασθεί από
1.247 έως και 1.248 της ίντζας έχοντας
έτσι προδιαγραφεί ανοχή
Τ=1,248”-1,247”=0,01”.
4. 1 / 1 9 / 2 0 1 6 4Αν οχ έ ς – Σ υ ν α ρ μ ο γ έ ς | Ε ΥΑ Γ Γ Ε Λ Ι Δ Η Σ Β Α Γ Γ Ε Λ Η Σ
Λόγοι Επιβολής Ανοχών
* Η αδυναμία οποιασδήποτε μεθόδου κατεργασίας να παράγει
επαναληπτικά ακριβώς την ίδια ονομαστική διάσταση.
* Η αύξηση του κόστους κατασκευής σε εκθετικό βαθμό με τον
περιορισμό των ανεκτών αποκλίσεων από την ονομαστική
διάσταση.
* Η ανάγκη εναλλαξιμότητας των μηχανολογικών εξαρτημάτων
ενός συναρμολογημένου συνόλου, έτσι ώστε τεμάχια διαφορετικών
κατασκευαστών να μπορούν να συναρμόζουν λειτουργικά χωρίς
να απαιτείται να συναρμόζουν τέλεια.
5. 1 / 1 9 / 2 0 1 6 5Αν οχ έ ς – Σ υ ν α ρ μ ο γ έ ς | Ε ΥΑ Γ Γ Ε Λ Ι Δ Η Σ Β Α Γ Γ Ε Λ Η Σ
Εναλλαξιμότητα
* η δυνατότητα αντικατάστασης ενός τεμαχίου που αποτελεί τμήμα
ενός συγροτήματος και το οποίο χρήζει αντικατάστασης –πιθανά
λόγω φθοράς-, από ένα άλλο –του ιδίου ή και άλλου
κατασκευαστή, το οποίο αναμένουμε να έχει την την ίδια
λειτουργική συμπεριφορά.
6. 1 / 1 9 / 2 0 1 6 6Αν οχ έ ς – Σ υ ν α ρ μ ο γ έ ς | Ε ΥΑ Γ Γ Ε Λ Ι Δ Η Σ Β Α Γ Γ Ε Λ Η Σ
Εναλλαξιμότητα
Προκύπτει : Συνδέεται :
από τον περιορισμό της απόκλισης
των διαστάσεων τους από μια
ονομαστική διάσταση.
Mε την εύκολη αντικατάσταση
εξαρτημάτων που έχουν φθαρεί,
αστοχήσει κλπ, με
• την εύκολη συναρμολόγηση χωρίς
ειδικούς τεχνίτες, εξοπλισμό κλπ,
καθώς και
• τη δυνατότητα ‘μαζικής’ παραγωγής.
7. 1 / 1 9 / 2 0 1 6 7Αν οχ έ ς – Σ υ ν α ρ μ ο γ έ ς | Ε ΥΑ Γ Γ Ε Λ Ι Δ Η Σ Β Α Γ Γ Ε Λ Η Σ
Ποιοι Παράγοντες Καθορίζουν την Ανοχή.
* Οι λειτουργικές απαιτήσεις των συνεργαζόμενων τεμαχίων,
* Το κόστος παραγωγής,
* Οι διαθέσιμοι πόροι (εργαλειομηχανές, ανθρώπινο δυναμικό κλπ)
Στην πραγματικότητα :
H επιθυμητή λειτουργία επιβάλει την ανοχή και η ανοχή επιβαλει
την παραγωγική διαδικασία, στα πλαίσια ισορροπίας κόστους
παραγωγής και ποιότητας τεμαχίων.
9. 1 / 1 9 / 2 0 1 6 9Αν οχ έ ς – Σ υ ν α ρ μ ο γ έ ς | Ε ΥΑ Γ Γ Ε Λ Ι Δ Η Σ Β Α Γ Γ Ε Λ Η Σ
Ορισμοί Ανοχών
* Ονομαστική Διάσταση. Συμβολίζεται με Ν : Aριθμός που
εκφράζει την αριθμητική τιμή ενός μήκους σε μια συγκεκριμένη
μονάδα π.χ Ονομαστική διάμετρος DN =25mm. Αναγράφεται στο
σχέδιο. Ονομάζεται και βασική διάσταση (Βαsic Size).
* Πραγματική διάσταση. Διάσταση του στοιχείου όπως λαμβάνεται
κατά την μέτρηση, π.χ 24,95mm αντί DN =25mm.
* Οριακές διαστάσεις είναι οι δύο τιμές (μέγιστη και ελάχιστη)
ανάμεσα στις οποίες πρέπει να βρίσκεται η πραγματική διάσταση
και αναγράφονται επίσης στο σχέδιο.
Τρύμα : Dmax και Dmin Aξονας : dmax και dmin
10. 1 / 1 9 / 2 0 1 6 1 0Αν οχ έ ς – Σ υ ν α ρ μ ο γ έ ς | Ε ΥΑ Γ Γ Ε Λ Ι Δ Η Σ Β Α Γ Γ Ε Λ Η Σ
Ορισμοί Ανοχών
* Άνω απόκλιση. Eίναι η διαφορά της μέγιστης διάστασης από την
ονομαστική (Αλγεβρική Τιμή).
✳ Aνω Απόκλιση Τρύματος : ES = Dmax-N
✳ Aνω Απόκλιση Αξονα : es = dmax-N
* Kάτω απόκλιση. Eίναι η διαφορά της ελάχιστης διάστασης από
την ονομαστική (Αλγεβρική Τιμή).
* Κάτω Απόκλιση Τρύματος : EL = Dmιn-N
* Κάτω Απόκλιση Αξονα : el = dmιn-N
* Βασική Απόκλιση. Η κατ’ απόλυτη τιμή μικρότερη από τις Ανω και
Κάτω αποκλίσεις.
11. 1 / 1 9 / 2 0 1 6 1 1Αν οχ έ ς – Σ υ ν α ρ μ ο γ έ ς | Ε ΥΑ Γ Γ Ε Λ Ι Δ Η Σ Β Α Γ Γ Ε Λ Η Σ
Ορισμοί Ανοχών
* Ανοχή (Τ) : είναι η διαφορά της μέγιστης από την ελάχιστη
διάσταση :
* Aνοχή Τρύματος : Τ=Dmax-Dmin = ES – EL
* Aνοχή Αξονα : Τ = dmax-dmin = es - el
* Κατάσταση Μέγιστου Υλικού [Max material condition (MMC) :
η κατάσταση μεγαλύτερης μάζας του εξαρτήματος.
* ΜΜC Τρύματος = Dmin
* MMC Αξονα = dmax
* Κατάσταση Ελάχιστου Υλικού [Least material condition (LMC) :
η κατάσταση μικρότερης μάζας του εξαρτήματος.
* LΜC Τρύματος = Dmax
* LMC Αξονα = dmin
12. 1 / 1 9 / 2 0 1 6 1 2Αν οχ έ ς – Σ υ ν α ρ μ ο γ έ ς | Ε ΥΑ Γ Γ Ε Λ Ι Δ Η Σ Β Α Γ Γ Ε Λ Η Σ
Ορισμοί Ανοχών
* Πεδίο Ανοχής : Παρίσταται σε διάγραμμα ανοχών ως ένα
παραλληλόγραμμο αυθαίρετου πλάτους, με ανω πλευρά
τεταγμένης ίση με ES για τρύμα και es για άξονα και κάτω πλευρά
τεταγμένης ίση με EL για τρύμα και el για άξονα.
* Mηδενική Γραμμη : Η οριζόντια γραμμή που στο διάγραμμα
ανοχών δείχνει την Ονομαστική Τιμή της διάστασης. (Basic Line).
* O άξονας των τεταγμένων είναι ο άξονας των αποκλίσεων από
την ονομαστική τιμή.
13. 1 / 1 9 / 2 0 1 6 1 3Αν οχ έ ς – Σ υ ν α ρ μ ο γ έ ς | Ε ΥΑ Γ Γ Ε Λ Ι Δ Η Σ Β Α Γ Γ Ε Λ Η Σ
Ορισμοί για τις Συναρμογές
* Ανοχή Συναρμογής : Είναι το άθροισμα των ανοχών
του άξονα με το συνεργαζόμενο του τρύμα.
* Τ = Τοπής + Ττρυματος
* Χάρη : Η διαφορά των διαστάσεων τρύματος-άξονα.
* Χ = D - d
( Σε συγγράματα αναφέρεται και ως S)
14. 1 / 1 9 / 2 0 1 6 1 4Αν οχ έ ς – Σ υ ν α ρ μ ο γ έ ς | Ε ΥΑ Γ Γ Ε Λ Ι Δ Η Σ Β Α Γ Γ Ε Λ Η Σ
Ορισμοί για τις Συναρμογές
* Mέγιστη Χάρη : Η διαφορά του μέγιστου τρύματος
από τον ελάχιστο άξονα.
* Χmax = Dmax - dmin
* Eλάχιστη Χάρη : Η διαφορά του ελάχιστου τρύματος
από τον μέγιστο άξονα.
* Χmin = Dmin - dmax
* Mέση Χάρη : max min
2
m
16. 1 / 1 9 / 2 0 1 6 1 6Αν οχ έ ς – Σ υ ν α ρ μ ο γ έ ς | Ε ΥΑ Γ Γ Ε Λ Ι Δ Η Σ Β Α Γ Γ Ε Λ Η Σ
Τύποι Συναρμογών
* Καθορίζονται από τη θέση του πεδίου ανοχών των δύο
μερών (άξονα – οπής), σε σχέση με την ονομαστική τους
διάσταση. Εχουμε :
* Tην ελεύθερη συναρμογή (Clearence Fit).
* Την συναρμογή αμφίβολης σύσφιξης (Transition Fit).
* Την συναρμογή σύσφιξης .
17. 1 / 1 9 / 2 0 1 6 1 7Αν οχ έ ς – Σ υ ν α ρ μ ο γ έ ς | Ε ΥΑ Γ Γ Ε Λ Ι Δ Η Σ Β Α Γ Γ Ε Λ Η Σ
Ελεύθερη Συναρμογή – Clearence Fit
* Ο άξονας μετακινείται αξονικά μέσα στο τρύμα και μπορεί
να στρέφεται. Tα συνεργαζόμενα τεμάχια αφήνουν σε όλες
τις περιπτώσεις κενό όταν συναρμολογηθούν.
Eλάχιστη Χάρη : Θετική. Χmin = Dmin – dmax > 0
Το πεδίο ανοχής της οπής
βρίσκεται πάντοτε πάνω από
εκείνο του άξονα.
18. 1 / 1 9 / 2 0 1 6 1 8Αν οχ έ ς – Σ υ ν α ρ μ ο γ έ ς | Ε ΥΑ Γ Γ Ε Λ Ι Δ Η Σ Β Α Γ Γ Ε Λ Η Σ
Παραδείγματα Ελεύθερων Συναρμογών
* Ανταλλαχτικοί οδοντοτροχοί σε κιβώτια προώθησης
εργαλειομηχανών.
* Τροχαλίες, οδοντοτροχοί, δακτύλιοι, που πρέπει να
περιστρέφονται ελεύθερα πάνω στους άξονες.
* Τριβείς ολισθησης.
19. 1 / 1 9 / 2 0 1 6 1 9Αν οχ έ ς – Σ υ ν α ρ μ ο γ έ ς | Ε ΥΑ Γ Γ Ε Λ Ι Δ Η Σ Β Α Γ Γ Ε Λ Η Σ
Συναρμογή Σύσφιξης– Ιnterference Fit
* Οι συναρμογές που παρουσιάζουν πάντοτε σύσφιξη και
μεταφέρουν στρέψη ή δύναμη χωρίς συνδέσεις μορφής. Tα
συνεργαζόμενα σε καμία περίπτωση δεν εμφανίζουν
διάκενο όταν συναρμολογηθούν.
Μέγιστη Χάρη : Αρνητική . Χmax = Dmax – dmin < 0
Το πεδίο ανοχής της οπής
βρίσκεται πάντοτε κάτω από
εκείνο του άξονα.
23. 1 / 1 9 / 2 0 1 6 2 3Αν οχ έ ς – Σ υ ν α ρ μ ο γ έ ς | Ε ΥΑ Γ Γ Ε Λ Ι Δ Η Σ Β Α Γ Γ Ε Λ Η Σ
Συστήματα ανοχών ISO –Ποιότητες
* Ο όρος ποιότητα ανοχής χαρακτηρίζει το μέγεθος της ανοχής (ύψος του
παραλληλογράμμου που αντιστοιχεί στο πεδίο ανοχών), το οποίο
αντιστοιχεί στην απαιτούμενη ακρίβεια κατασκευής. Για την τυποποίηση
των ανοχών ορίζονται 22 ποιότητες που συμβολίζονται ως ΙΤ1-ΙΤ22.
✳ Οι ποιότητες ΙΤ6 και κάτω χρησιμοποιούνται για την κατασκευή οργάνων
μέτρησης, ελεγκτήρων και σε συσχετισμό με την κατεργασία της υπερ-
λείανσης (lapping, superfinishing).
✳ Οι ποιότητες ΙΤ7-ΙΤ11 χρησιμοποιούνται στις συνήθεις μηχανουργικές
κατεργασίες.
✳ Οι ποιότητες ΙΤ12-ΙΤ18 εφαρμόζονται στις κατεργασίες διαμόρφωσης όπως
εξέλαση, διέλαση, σφυρηλάτηση κλπ
26. 1 / 1 9 / 2 0 1 6 2 6Αν οχ έ ς – Σ υ ν α ρ μ ο γ έ ς | Ε ΥΑ Γ Γ Ε Λ Ι Δ Η Σ Β Α Γ Γ Ε Λ Η Σ
Συστήματα ανοχών ISO –Kατηγορίες
* Ο όρος «κατηγορία» αναφέρεται στη βασική απόκλιση της ανοχής,
δηλαδή στην κατ απόλυτο τιμή ελάχιστη απόσταση του πεδίου ανοχής
από την ονομαστική διάσταση.
* Κάθε κατηγορία συμβολίζεται με γράμμα της λατινικής αλφαβήτου, πεζό
για τους άξονες και κεφαλαίο για τα τρύματα.
* Για τους άξονες οι α έως g είναι κάτω από τη γραμμή της ονομαστικής
διάστασης, η h εφάπτεται σε αυτήν, οι k έως n την τέμνουν και οι p έως z
είναι πάνω από αυτήν.
* Αντίστοιχα, για τα τρύματα τα Α έως G είναι επάνω από τη γραμμή της
ονομαστικής διάστασης, το Η εφάπτεται σε αυτήν, τα Κ έως N την
τέμνουν και τα P έως Ζ είναι κάτω από αυτήν.
27. 1 / 1 9 / 2 0 1 6 2 7Αν οχ έ ς – Σ υ ν α ρ μ ο γ έ ς | Ε ΥΑ Γ Γ Ε Λ Ι Δ Η Σ Β Α Γ Γ Ε Λ Η Σ
Συστήμα Συναρμογών Βασικού Τρύματος
* Στην περίπτωση συστήματος βασικού τρύματος οι οριακές διαστάσεις του
τρύματος παραμένουν σταθερές και αυτές του άξονα μεταβάλλονται. Η
θεμελιώδης απόκλιση της είναι μηδενική και συμβολίζεται με Η.
✳ επιλογή άξονα κατηγορίας a έως h δίνει ελεύθερη συναρμογή,
✳ επιλογή κατηγορίας j έως n αμφίβολης σύσφιξης και,
✳ επιλογή κατηγορίας p έως z δίνει συναρμογή σύσφιξης.
28. 1 / 1 9 / 2 0 1 6 2 8Αν οχ έ ς – Σ υ ν α ρ μ ο γ έ ς | Ε ΥΑ Γ Γ Ε Λ Ι Δ Η Σ Β Α Γ Γ Ε Λ Η Σ
Συστήμα Συναρμογών Βασικού Αξονα
* Στην περίπτωση συστήματος βασικού άξονα οι οριακές διαστάσεις του
άξονα παραμένουν σταθερές και αυτές του τρύματος μεταβάλλονται. Η
θεμελιώδης απόκλιση της είναι μηδενική και συμβολίζεται με h.
✳ επιλογή τρύματος κατηγορίας Α έως Η δίνει ελεύθερη συναρμογή,
✳ επιλογή κατηγορίας J έως N αμφίβολης σύσφιξης και,
✳ επιλογή κατηγορίας P έως Z δίνει συναρμογή σύσφιξης.
