жылу машиналарын пайдаланудағы экологиялық мәселелер және қоршаған ортаны қорғау. жылу құбылыстары тарауын қорытындылау

2. Сабақтың мақсаты: шығармашылықты шыңдау, білім-білік
дағдыны өмірлік қолданысқа айналдыру.
Білу: пайдалы әрекет коэффициентінің физикалық мәнін
білу.
Түсіну: жылу машиналарын пайдаланудағы экологиялық
мәселелерді түсіну.
Қолдану: ПӘК-ін есептеуді үйрену,өмірлік маңызы бар
сұрақтарға жауап беру.
Талдау: экологиялық мәселелерге әртүрлі тұрғыды сипаттама
беру.
Жинақтау: ғылыми тұрғыдан әртүрлі мәліметтерді жинақтау.
Бағалау: жылу машиналарының жетістіктері мен маңызы,
экологиялық мәселелер және қоршаған ортаны қорғау.

4. зейінділік
ептілік
рақымшылдық
данышпандық
ержүректікке
лайықты болуға
ізгілікті білім

5. Жоспар:
Үй жұмысын қайталауға арналған сұрақтар.
“Миды шынықтыру”
Топпен жұмыс.
Жаңа тақырып бойынша түсініктемені
толықтыру.
Есептер шығару.
“Домино” ойыны
Бағалау.
Рефлексия.

6. Үй жұмысын тиянақтауға арналған сұрақтар:
Тоңазытқыштың құрылысы қандай?
Термодинамиканың 1 және 2-ші заңын тұжырымда!
Тоңазытқыштың отыны не?
Іштен жану қозғалтқышының құрылысын ата?
Қозғалтқыштың жұмыс циклі қандай?
Бу турбинасы құрылысы?
Барлық жылу қозғалтқыштарының қажетті 3-бөлігі?
Жылу машиналары дегеніміз не?
Адиабаталық процесс.
Термодинамика заңына сәйкес поршеньнің атқаратын
жұмысы?
Термодинамиканың 1-ші заңының теңдеуі?
Жылу қозғалтқыштары қай жерлерде бар?(мысалдар)

7. ЖЫЛУ ҚҰБЫЛЫСТАРЫНА АРНАЛҒАН ЖҰМБАҚТАР
ШЕШУ.
А) ҚАЗАҚ МАҚАЛ-МӘТЕЛДЕРІНІҢ МАҒЫНАСЫН АШУ.
1) СЫРТТА ҚАПЫРЫҚ БОЛЫП ТҰР,
ҮЙДЕ ОЛ СЕЛКІЛДЕП ТОҢЫП ТҰР?
2) ОҢЫНАН ОҚЫ,ТІРШІЛІК НӘРІ.
СОЛЫНАН ОҚЫ, ОНСЫЗ АДАМ, ӨСІМДІК, АҢ ҚҰС.
ӘП-СӘТТЕ СӨНЕР, ТҰНШЫҒЫП БӘРІ.
3) ҚАЙНАЙДЫ ОТТА ТҰРЫП ҚҰЙҒАН
СУЫ,
КӨТЕРІЛДІ ЖОҒАРЫ СУДЫҢ БУЫ
ОЙЛАНЫП ЕСЕПТЕЙІК, КӘНЕ
ЕНДІ,
КЕТТІ ЕКЕН ҚАЙНАТУҒА ҚАНША ЖЫЛУ?
«Миды шынықтыру»
тоңазытқыш
ауа
Q=r*m

8. 4) ЖОҒАЛМАЙДЫ ЕШҚАШАН
ТҮРЛЕНДІРСЕҢ ЕГЕР ДЕ.
БАСҚА КҮЙГЕ АУЫССА,
ЖҰМЫС ІСТЕЙДІ СОНДАДА.
5) ЕСТИТІН ТАҢ АЛДЫНДА БҰЛБҰЛ ҮНІН,
ХАН ҚОЛЫНДА ТҰРЫПТЫ БІР ҚЫЗ СҰЛУ.
ҚЫЗҒА АРНАП АЛТЫН АЛҚА ТАҒУ ҮШІН
КЕТТІ ЕКЕН ЕСЕПТЕЙІК ҚАНША ЖЫЛУ?
6) ТІРШІЛІКТІҢ ҚАМЫ ҮШІН
ЖОҚШЫЛЫҚТЫ ТҮЗЕЙДІ.
ЕГЕР ІСКЕР ЖАН БОЛСА,
ЖОҚШЫЛЫҚТЫ ТЕЖЕЙДІ.
7) ӨЗІ ЗАТТЫ ҚҰРАЙДЫ,
ТЕҢЕСУГЕ ТАРАЗЫНЫ СҰРАЙДЫ.
8)ЖҮРІСІ БАР ТҮРІ ЖОҚ,
ҮНІ БАРДА,ТІЛІ ЖОҚ
энергия
Q=cmΔt
жұмыс
масса
жел

9. ә) МАҚАЛ МӘТЕЛДЕРДІҢ ФИЗИКАЛЫҚ ТҰРҒЫДА
МАҒЫНАСЫН АШУ:
1) Болат қайнауда шынығады,
Батыр майданда шынығады
2)Бір кісі жаққан отқа мың кісі
жылынады (Жылу өткізгіштігі)
3)Қатты қаңтар болмай
теңізде су қатпайды.
4) Жұпарды жасырғаныңмен, иісі білінеді
БАЛҚУ
ЖЫЛУ
ӨТКІЗГІШТІГІ
ҚАТУ
ТЕМПЕРАТУ
РАСЫ
ДИФФУЗИЯ
ҚҰБЫЛЫСЫ

10. Топтарға тапсырмалар:
1 топ: Жылу қозғалтқыштарының халық
шаруашылығындағы мәні.
2 топ: Атмосфераның ластануы, экология.
Ауа ластануына қарсы жүргізетін шаралар.

11. Жаңа сабақ бойынша қосымша түсінік беру.
Жылу қозғалтқыштары
Экология және физика
Атмосфераның ластануы
Қазақстанның литосфералық ластануы
Экологиялық негізгі фактілер
Қорытыныды
Ұсынба

12. Есептер шығару
1 – топ
1. Массасы 50кг құрғақ ағаш толық жанғанда қанша жылу
мөлшері бөлінеді? (Құрғақ ағаштың меншікті жану
жылуы 1*107 Дж/кг)
2. Газ 300 Дж жылу мөлшерін алғанда ішкі энергиясы 200
Дж артты. Газдың істеген жұмысы неге тең?
2 - топ
1. Жылу машинасы бір циклде 400 Дж жылу шығарып 600
Дж жұмыс жасайды. Жылу машинасының ПӘК неге тең?
2. Қыздырғышы 227 0С, ал салқындатқышы 27 0С жылу
машинасының максимал ПӘК-і неге тең?

13. Атаулары Белгіленуі
Меншікті булану жылуы c
Отынның меншікті жану
жылуы
r
Меншікті балқу жылуы q
Меншікті жылу
сыйымдылығы
λ
«Домино» ойыны

14. Атаулары Белгіленуі
Меншікті булану жылуы c
Отынның меншікті жану
жылуы
r
Меншікті балқу жылуы q
Меншікті жылу
сыйымдылығы
λ

15. «Анықтамалар сөйлейді» (сәйкестендіру тесті)
Конденсация сұйықтың бетінде жүретін булану
Конвекция өз сұйығымен динамикалық тепе – теңдікте
болмайтын, яғни қанығуға жетпеген бу
Диффузия өз сұйығымен динамикалық тепе-теңдікте болатын бу
Булану заттың қатаятын (кристалданатын) температурасы
Кебу заттың қатты күйден сұйық күйге айналу процесі
Балқу будың сұйыққа айналу құбылысы
Қатаю сұйықтың буға айналуы
Қаныққан булар бір зат молекулаларының басқа бір зат
молекулаларының аралығына ену құбылысы
Қанықпаған бу сұйықтың немесе газдың ағысы арқылы энергияның
тасымалдануы барысында жылу алмасу процесі

16. Конденсация будың сұйыққа айналу құбылысы
Конвекция сұйықтың немесе газдың ағысы арқылы энергияның
тасымалдануы барысында жылу алмасу процесі
Диффузия бір зат молекулаларының басқа бір зат
молекулаларының аралығына ену құбылысы
Булану сұйықтың буға айналуы
Кебу сұйықтың бетінде жүретін булану
Балқу заттың қатты күйден сұйық күйге айналу процесі
Қатаю заттың қатаятын (кристалданатын) температурасы
Қаныққан булар өз сұйығымен динамикалық тепе-теңдікте болатын бу
Қанықпаған бу өз сұйығымен динамикалық тепе – теңдікте
болмайтын, яғни қанығуға жетпеген бу