Μινωικός πολιτισμός Oιμινωικές εγκαταστάσεις ήδη από την Πρώιμη Xαλκοκρατία βρίσκονται σε ένα αρκετά εξελιγμένο στάδιο αστικοποίησης ώστε να χαρακτηρίζονται πόλεις. Αυτή την εποχή ως περιοχές κατοίκησης επιλέγονταν τοποθεσίες κυρίως σε εύφορες κοιλάδες και σε πλαγιές βουνών, όπου βρίσκονταν άφθονες πηγές, και θέσεις που ήταν από γεωγραφική άποψη σημαντικές για τις εξωτερικές σχέσεις του νησιού και το εμπόριο. Η κατοίκηση αυτής της περιόδου εμφανίζεται πυκνότερη στην κεντρική και την ανατολική Κρήτη και ιδιαίτερα στις περιοχές όπου αργότερα κτίστηκαν και τα μινωικά ανάκτορα.
2.
Τα ανάκτορα ήταντα κέντρα της πολιτικής, οικονομικής και θρησκευτικής ζωής της μινωικής Κρήτης κατά τη δεύτερη χιλιετία π.X. και η ζωή τους διήρκεσε περίπου 600 χρόνια. Τα κυριότερα ανάκτορα κτίστηκαν σχεδόν ταυτόχρονα, γύρω στο 1900 π.X., σε ήδη ακμαία αστικά κέντρα, όπως η Κνωσός, η Φαιστός και τα Μάλια, που βρίσκονταν στο μέσο εύφορων πεδιάδων ή σε σημαντικά για το εξωτερικό εμπόριο λιμάνια, όπως η Ζάκρος. Εκτός από τα τέσσερα σημαντικότερα ανακτορικά κέντρα της Κνωσού, της Φαιστού, των Μαλίων και της Ζάκρου, υπήρχαν και μικρότερης εμβέλειας και σημασίας ανάκτορα, που είχαν υπό τον έλεγχό τους μικρότερες περιοχές, όπως οι Αρχάνες και τα Χανιά.
3.
Ως μινωικές επαύλειςχαρακτηρίζονται κτήρια της Μεσομινωικής και Υστερομινωικής περιόδου, που είναι μικρότερα από τα ανάκτορα, αλλά πολύ μεγαλύτερα και πολυπλοκότερα από τις απλές μινωικές κατοικίες. Οι επαύλεις είναι συνήθως διώροφες και εμφανίζουν τα χαρακτηριστικά στοιχεία της ανακτορικής αρχιτεκτονικής, όπως κίονες, πεσσούς, πολύθυρα, φωταγωγούς, όπως επίσης και την κοινή με τα ανάκτορα πρόβλεψη για ιδιαίτερους λατρευτικούς χώρους. Μερικές από τις επαύλεις κτίστηκαν στο κέντρο των μινωικών πόλεων, όπως αυτές της Τυλίσου, άλλες βρίσκονται σε άμεση γειτνίαση με τα ανάκτορα, όπως η βασιλική έπαυλη της Κνωσού και άλλες εντοπίζονται σε απομακρυσμένες περιοχές, όπως η αγροτική έπαυλη του Βαθύπετρου και η έπαυλη του Σκλαβόκαμπου. Μερικές ιδιαίτερα εκτεταμένες κτηριακές εγκαταστάσεις, όπως αυτή της Αγίας Τριάδας, παρουσιάζουν κοινά στοιχεία τόσο με τα ανάκτορα όσο και με τις επαύλεις με αποτέλεσμα η κατάταξή τους στον έναν ή τον άλλον αρχιτεκτονικό τύπο να παραμένει προβληματική.
4.
Όπως και σταάλλα μινωικά ανάκτορα, τα διαμερίσματα του ανακτόρου της Κνωσού αναπτύσσονται γύρω από μία μεγάλη κεντρική αυλή Στο κέντρο του ανακτόρου της Κνωσού βρισκόταν η κεντρική αυλή, στην οποία είχαν θέα και πρόσβαση τα υπόλοιπα διαμερίσματα. Σε όλη την επιφάνεια της αυλής ανυψωμένοι και διασταυρούμενοι διάδρομοι οδηγούσαν τον επισκέπτη σε διαφορετικά σημεία του ανακτόρου. Οι διάδρομοι αυτοί ερμηνεύτηκαν ως απλοί τρόποι πρόσβασης στο εσωτερικό του ανακτόρου αλλά και ως τελετουργικοί διάδρομοι στις διάφορες κοινωνικές και θρησκευτικές εκδηλώσεις
5.
Το ανάκτορο τηςΚνωσού είναι το μεγαλύτερο στη μινωική Κρήτη. Συγκεκριμένα, είναι κατά δύο φορές μεγαλύτερο από το ανάκτορο της Φαιστού και των Μαλίων, τέσσερις φορές από εκείνο της Ζάκρου και επτά φορές από το ανακτορικό κέντρο των Γουρνιών . Σε αντίθεση από τη Φαιστό και τα Μάλια, που παρουσιάζουν ενιαίο σχεδιασμό, το πρώτο ανάκτορο της Κνωσού δε φαίνεται να έχει κτιστεί σε μία σύντομη περίοδο, αλλά σε διαδοχικά στάδια, ίσως με την ενοποίηση σημαντικών κτηρίων της προανακτορικής εποχής. Στο σχεδιασμό του αποφεύχθηκαν γενικά οι ευθείς διάδρομοι, ενώ παρατηρείται πολύ συχνά η χρήση γωνιών και ψευδοεισόδων. Τα στοιχεία αυτά, μαζί με την πολύπλοκη αρχιτεκτονική του σύλληψη, δικαιολογούν τον κρητικό μύθο του Λαβύρινθου.
6.
7.
8.
9.
Το καλύτερα διατηρημένοτμήμα του ανακτόρου της Κνωσού είναι το νοτιοανατολικό, το οποίο χαρακτηρίστηκε από τον Evans ως συγκρότημα ιδιωτικών διαμερισμάτων ή και κατοικία της βασιλικής οικογένειας. Ένα σχετικά μικρό διαμέρισμα αυτής της πτέρυγας ονομάζεται μέγαρο της βασίλισσας. Σε αυτό ανήκαν μερικά μικρότερα δωμάτια, ένα λουτρό και μία τουαλέτα. Οι τοίχοι του κύριου δωματίου ήταν διακοσμημένοι με αλαβάστρινες επενδύσεις και τοιχογραφίες. Ένα σύμπλεγμα μικρότερων δωματίων στη νότια πλευρά του μεγάρου της βασίλισσας, που διέθετε δύο λουτρά, χαρακτηρίζεται ως χώρος φιλοξενίας επισκεπτών. Κνωσός. Το "μέγαρο της βασίλισσας" (σχεδιαστική αποκατάσταση Piet de Jong).
10.
Το μέγαρο τηςΒασίλισσας, αίθουσα μικρότερη από εκείνη του βασιλιά, το ίδιο όμως μεγαλόπρεπη Αξιοσημείωτη η τοιχογραφία με τα δελφίνια, τα ψάρια και τους αχινούς καθώς και τα διαζώματα με τις σπείρες Κνωσσός 1500 – 1450 π.Χ.
11.
Η αίθουσα τουθρόνου της Κνωσού βρισκόταν στη βόρεια πλευρά των ιερών διαμερισμάτων. Η είσοδος σε αυτήν γινόταν από την κεντρική αυλή με ένα τετραπλό πολύθυρο και τέσσερα σκαλιά. Στη μία μακριά πλευρά της αίθουσας αυτής δέσποζε ένας λίθινος θρόνος, που είχε κατασκευαστεί έτσι ώστε να μιμείται ξύλο. Μία τοιχογραφία παρουσίαζε ένα ζευγάρι γρύπες να πλαισίωνουν το θρόνο. Στην απέναντι πλευρά βρισκόταν μία δεξαμενή καθαρμών , υποδηλώνει τον ιερό χαρακτήρα του χώρου. Ο περίφημος αλαβάστρινος θρόνος του Μίνωα, του βασιλιά Αρχιερέα. Το θρόνο πλαισιώνουν γρύπες, και φανταστικά ιερά ζώα
Κνωσός. Η "τοιχογραφίατων γυναικών". Ηράκλειο, Αρχαιολογικό Μουσείο. ΥΠΠΟ/ΤΑΠ. Οι «Γαλάζιες κυρίες», τοιχογραφία σε γαλάζιο βάθος. Είναι συμπληρωμένη σε πολλά μέρη με βάση άλλες τοιχογραφίες. Τη χαριτωμένη στάση των χεριών ξαναβρίσκουμε μόνο στην τέχνη της Ευρωπαϊκής Αναγέννησης. Βρέθηκε στην ανατολική πτέρυγα του ανακτόρου της Κνωσσού
15.
Τοιχογραφία του «γαλάζιουπουλιού» απεικονίζει ένα πουλί, ανάμεσα σε βράχια, άγρια ρόδα και ίριδες Κνωσσός 1550 π.Χ.
16.
Τοιχογραφία της «Παριζιάνας»:ονομάστηκε έτσι, γιατί το 1903 που βρέθηκε, τα μεγάλα μάτια, τα κατσαρά μαλλιά, τα έντονα κόκκινα χείλη και η ανασηκωμένη μύτη θεωρούνταν ιδεώδη της γυναικείας ομορφιάς. Όπως φαίνεται η Παριζιάνα με το πλούσιο φόρεμά της και τον ιερό κόμβο στη ράχη, καθόταν σε πτυσσόμενο κάθισμα και δεχόταν μαζί με άλλες ανδρικές και γυναικείες ιερατικές μορφές τη μετάδοση της ιερής κύλικας. Κνωσσός 1400 π.Χ.
17.
Ο πρίγκιπας μετα κρίνα Συμπληρωμένο κατά το μεγαλύτερο μέρος τοιχογραφημένο ανάγλυφο ενός νέου άνδρα, ντυμένου με περίζωμα και αιδοιοθύλακα, στολισμένου με περιδέραιο με κρίνα και στέμμα από κρίνα και φτερά παγωνιού, που κινείται αργά σε έναν κήπο. Υποτίθεται ότι αποδίδεται ο Βασιλιάς – ιερέας της Κνωσσού, που ίσως έσερνε πίσω του με το αριστερό χέρι ένα γρύπα ή μια σφίγγα. Κνωσσός 1400 π.Χ.
18.
Τοιχογραφία ταυρομαχίας :μία από τις πιο σημαντικές μινωικές τοιχογραφίες που διασώζονται, διακοσμούσε κάποιο διαμέρισμα της ανατολικής πτέρυγας του παλατιού της Κνωσσό. Στην παράσταση έχουμε την πληρέστερη εικόνα των ταυροκαθαψίων, των αγωνισμάτων με τον ταύρο, στα οποία συμμετέχουν γυναίκες και άνδρες. Παρακολουθούμε διαδοχικές φάσεις του αγωνίσματος, το πιάσιμο από τα κέρατα του ταύρου, που τρέχει ορμητικά στο λεγόμενο σχήμα του ιπτάμενου καλπασμού, το πήδημα του θανάτου πάνω από τη ράχη του ζώου και το τελικό πήδημα στη γη. Οι μορφές είναι πλούσια στολισμένες με κοσμήματα και οι γυναίκες φορούν ανδρικά ρούχα, περίζωμα με αιδοιοθύλακα και ιερό κόμβο και ψηλά υποδήματα. Κνωσσός 1450 π.Χ.
19.
Η τοιχογραφία αυτήκοσμούσε τους τοίχους του μεγάρου της βασίλισσας στο παλάτι της Κνωσσού. Λίγα κομμάτια σώζονται από την τοιχογραφία, αρκετά όμως για να αναπαρασταθεί η σύνθεση των δελφινιών που παίζουν με μικρότερα ψάρια. Γίνεται φανερή η αγάπη των Μινωιτών για τη θάλασσα. Κνωσσός 1400 π.Χ.
20.
Στενή τοιχογραφημένη ζωφόρος,που διακοσμούσε τον «Ξενώνα» όπως τον ονόμασε ο Evans . Πέρδικες μοναχικές ή σε ζεύγη ανάμεσα σε πολύχρωμες πέτρες και φυτά. Κνωσσός 1550 π.Χ.
21.
«Ρυτοφόρος»: ανδρική μορφή,μέρος ιερής πομπής, η μόνη που διασώζεται απ΄όλη την τοιχογραφία. Νέος άνδρας με λεπτή μέση, μέρος ιερής πομπής με 350 συνολικά μορφές σε δύο σειρές. Κουβαλά ιερό σκεύος ως μέρος της τελετουργίας. Κνωσσός 1450 – 1400 π.Χ.
22.
Kνωσός. Σφραγιδόλιθος απόσαρδόνυχα με παράσταση γυναικείας μορφής ανάμεσα σε γρύπες. Nεοανακτορική εποχή
23.
Κνωσός. Λίθινος σταυρόςαπό τον ιερό αποθέτη του ανακτόρου. Ηράκλειο, Αρχαιολογικό Μουσείο. ΥΠΠΟ/ΤΑΠ.
Όλα τα μινωικάανάκτορα διέθεταν ειδικά σχεδιασμένους χώρους για την αποθήκευση των αγροτικών και βιοτεχνικών προϊόντων, που συλλέγονταν από την επαρχία. Οι ανακτορικές αποθήκες ήταν στενοί χώροι σε παράλληλη διάταξη, γεμάτοι από τεράστια πιθάρια και βρίσκονταν συνήθως στη δυτική ισόγεια πτέρυγα, κοντά στην είσοδο. Κατά μία άποψη, η θέση των αποθηκών στη δυτική αυλή δεν ήταν τυχαία, αλλά στόχευε έμμεσα στην επίδειξη του οικονομικού κύρους, κατά τις συγκεντρώσεις του πλήθους στο θεατρικό χώρο. Οι αποθήκες αυτές συνδέονταν με ένα διάδρομο, ο οποίος διέθετε έναν ευρύχωρο προθάλαμο, όπου γινόταν ίσως ο έλεγχος των προϊόντων και η αρχειοθέτηση. Οι πιο εκτεταμένες αποθήκες, που έχουν βρεθεί σε μινωικό ανάκτορο είναι αυτές της Κνωσού, όπου υπολογίζεται ότι υπήρχαν συνολικά 420 πιθάρια (με χωρητικότητα 246.000 λίτρα περίπου) και ερμάρια για τη φύλαξη των πολύτιμων προϊόντων. Στη δυτική πτέρυγα, ένας μακρύς διάδρομος, παράλληλος με τον άξονα της κεντρικής αυλής, συνέδεε πολλές στενόμακρες αποθήκες. Οι αποθήκες, όπου συγκεντρωνόταν όλο μάλλον το αγροτικό πλεόνασμα της επικράτειας των ανακτόρων, όπως και άλλα πολύτιμα αγαθά με εμπορική αξία, φανερώνουν το συγκεντρωτικό χαρακτήρα της ανακτορικής οικονομίας. Το οργανωμένο σύστημα αποθήκευσης εξυπηρετούσε και την πληρωμή φόρων των πολιτών, που γινόταν, όπως και όλες οι υπόλοιπες συναλλαγές, σε είδος. Εκτός από τους χώρους στο εσωτερικό των ανακτόρων, αποθήκες σιτηρών θεωρούνται και οι χαρακτηριστικές κατασκευές, που ονομάζονται κουλούρες και είναι γνωστές από τις αυλές του ανακτόρου της Κνωσού και των Μαλίων. Αυτές οι κατασκευές, αν και το περιεχόμενό τους δεν οδηγεί σε σαφείς ερμηνείες, αναφέρονται συχνά ως μία πρώιμη μορφή αποθηκών που θυμίζει τις αιγυπτιακές σιταποθήκες.
Kατσαμπάς. Aμφορέας ανακτορικούρυθμού με απεικόνιση κράνους. Yστερομινωική II περίοδος. Hράκλειο, Aρχαιολογικό Mουσείο 10058.YΠΠO/ΤΑΠ
32.
Λεπτομέρεια από τησαρκοφάγο της Aγίας Tριάδας. H ιέρεια θυσιάζει τον ταύρο υπό τη συνοδεία αυλητού. Yστερομινωική II-III περίοδος. Hράκλειο, Aρχαιολογικό Mουσείο. YΠΠO/ΤΑΠ.
33.
H σαρκοφάγος τηςAγίας Tριάδας. Iέρειες συλλέγουν το αίμα του θυσιασμένου ταύρου και ιερείς προσφέρουν δώρα στο νεκρό. Yστερομινωική II-III περίοδος. Hράκλειο, Aρχαιολογικό Mουσείο. YΠΠO/ΤΑΠ.
