1. สุมิตรา สำาเภาพล
แผนกวิชาสัตวศาสตร์
วิทยาลัยเกษตรและเทคโนโลยีพังงา
086-1690106
การสุขาภิบาลสัตว์เบื้องต้น
Introduction to animal sanitation

2. หลักสูตรพิเศษ
สำาหรับคนพิเศษ ???
ทำาไมหลักสูตรพิเศษนี้..นักเรียนนักศึกษาปกติไม่มีโอกาส
มีอะไรที่ต่างกัน

3. เลี้ยงสัตว์อย่างไรไม่ให้เกิดโรค
วันนี้เดี๋ยนรู้
สึก สดชื้น..
..
.สดชื่น

4. ชวนคิดทำาอย่างไรให้สัตว์แข็งแรงและไม่เกิดโรค

5. •การรักษาความสะอาด
•การทำาวัคซีน/สร้างภูมิคุ้มโรค
•การเลี่ยงสิ่งที่ทำาให้เครียด

6. สภาพทั่วไปของสิ่งแวดล้อมที่สำาคัญของสัตว์
เลี้ยง
• ปัจจัยทางด้านสภาพภูมิอากาศ
• ปัจจัยทางด้านสภาพภูมิประเทศ
• ปัจจัยทางด้านการจัดการเลี้ยงดู

7. การสุขาภิบาล “sanitation” คืออะไร ?
การจัดการเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อม
• ให้เอื้ออำานวยและเหมาะสมกับความต้องการ
โดยธรรมชาติของสัตว์แต่ละชนิด
• เพื่อให้สัตว์มีความเป็นอยู่อย่างสบาย
• มีร่างกายแข็งแรงเจริญเติบโตรวดเร็ว
• ปราศจากโรคภัย

9. 1. ปัจจัยด้านสภาพภูมิอากาศ
อุณหภูมิและความชื้น
ลมและการระบายอากาศ
แสงสว่าง
ปริมาณนำ้าฝน
* การเพิ่มลด Temp. ทำาโดยติดตั้งไฟกก
หลอดไฟฟ้า หรือวัสดุรองพื้นคอกก็ได้

10. 1.1 อุณหภูมิและความชื้นของอากาศ
- มีผลโดยตรงต่อการใช้พลังงาน และความ
ต้องการพลังงาน ความร้อนของร่างกาย
- Thermoneutral zone มีค่าอยู่ในช่วง 15 - 35
องศาเซลเซียส
- ลูกสัตว์ความต้องการอุณหภูมิจะลดลงเมื่ออายุ
เพิ่มขึ้น และสัตว์จะต้องการอุณหภูมิสูงขึ้นเมื่อเข้าวัย
แก่

11. stroke
ค่าความชื้นสัมพัทธ์ประมาณร้อยละ 60 - 65
ถ้าค่าความชื้นในอากาศสูงจะทำาให้การพาความร้อน
ออกจากร่างกายไปสู่สภาพแวดล้อมเกิดได้ยาก
เกิดอาการอึดอัด หายใจถี่ แสดงอาการหอบ
ไม่เคลื่อนไหว ไม่กินอาหาร และอาจถึงตายได้

12. 1.2 ลมและการระบายอากาศ
• ลมช่วยให้เกิดการหมุนเวียนของอากาศและการถ่ายเทของ
อากาศ
• นำาพาอากาศร้อนออกไปและอากาศเย็นเข้ามาแทนที่
• ช่วยในการระบายก๊าซต่างๆที่เกิดจากของเสียภายใน
โรงเรือน ได้แก่ แอมโมเนีย คาร์บอนไดออกไซด์
ไฮโดรเจนซัลไฟด์ และมีเทน
• ช่วยพัดพาฝุ่นละอองและจุลินทรีย์ออกไปจากโรงเรือน

13. ปัจจัยที่ใช้ในการพิจารณาจัดการด้านการระบาย
อากาศที่เหมาะสม
• อัตราความเร็วลม
• ความชื้นสัมพัทธ์
• อุณหภูมิภายในโรงเรือน
• อุณหภูมิภายนอกโรงเรือน
• ความหนาแน่นของสัตว์ภายในโรงเรือน

14. 1.3 แสงสว่างและช่วงแสง
• ผิวหนังของสัตว์สามารถ สังเคราะห์วิตามิน ดี ได้
จากแสงแดด ดังนั้นแสงแดดจึงมีความสำาคัญต่อการ
เจริญเติบโตของกระดูก
• สัตว์ที่ไม่ได้รับแสงแดดจะเป็นโรคกระดูกอ่อน
(Rickets)
• ความเข้มและความยาวของช่วงแสงสามารถ
กระตุ้นการทำางานของระบบสืบพันธุ์
• แสงมีความจำาเป็นอย่างมากสำาหรับสัตว์ที่ให้ไข่
(ไก่ไข่ นกกระทา ฯลฯ)

15. 1.4 ปริมาณน้ำ้าฝน้
• มีความสัมพัน้ธ์กับความชื้น้-อุณหภูมิ และ
ปริมาณน้ำ้าที่กักเก็บ
• ใน้การเลี้ยงสัตว์ปีกไม่เหมาะที่จะเลี้ยงใน้พื้น้ที่
ที่มีปริมาณน้ำ้าฝน้สูง เน้ื่องจากเป็น้สาเหตุของ
โรคหลอดลม และท่อทางเดิน้หายใจอักเสบ
• การเจริญแพร่ของโรคระบาดและพยาธิมีมาก
ใน้ช่วงฤดูฝน้

16. 2. ปัจจัยสภาพภูมิประเทศ
พื้น้ที่ที่ตั้งฟาร์ม
โรงเรือน้และขน้าดพื้น้ที่ของสัตว์
2.1 การเลือกทำาเลใน้การก่อตั้งฟาร์ม
ทำาเลที่เหมาะสม หมายถึง เป็น้สถาน้ที่ที่เอื้ออำาน้วยต่อการเจริญ
เติบโตของสัตว์ ลดความเสี่ยง และช่วยลดต้น้ทุน้การผลิตให้มาก
ที่สุด
สิ่งที่ควรคำาน้ึงถึงใน้การเลือกทำาเล มีดังน้ี้
ระบายน้ำ้าและอากาศได้ดีมีน้ำ้าจืดเพียงพอ
ไม่ก่อความเดือดร้อน้ต่อชุมชน้ การคมน้าคม
สะดวกไฟฟ้าเข้าถึง และต้องคำาน้ึงถึงการขยาย
กิจการ
ที่สำาคัญ...ไม่เคยมีโรคระบาดร้ายแรงต่อสัตว์มา
ก่อน้
าเลฟาร์ม-ปรับพื้น้ที่

17. 2.2 โรงเรือน้และขน้าดพื้น้ที่อยู่ของสัตว์
• ป้องกัน้อัน้ตรายต่อสัตว์ร้าย
• ป้องกัน้แดด ฝน้ และภัยธรรมชาติต่างๆ
• ช่วยเพิ่มความสะดวกใน้การจัดการ
การกำาหน้ดขน้าดและลักษณะของโรงเรือน้
• จำาน้วน้ ชน้ิด และประเภทของสัตว์
• สภาพแวดล้อมทั่วไปของพื้น้ที่
• ต้น้ทุน้การก่อสร้าง

18. พฤติกรรมของคน้เลี้ยงมีผลต่อสัตว์ทั้งทางร่างกายและ
จิตใจ - การดูแล
- การใช้เสียง
- การสัมผัส
3. ปัจจัยทางด้าน้การจัดการเลี้ยงดู
คน้
อาหารและน้ำ้า
การสุขาภิบาล
3.1 คน้

19. 3.2 อาหารและน้ำ้า
• เป็น้ปัจจัยที่สำาคัญอย่างมากใน้การดำารงชีวิต และการให้ผลผลิต
• การขาดสารอาหารเป็น้เวลาน้าน้ทำาให้สัตว์หยุดการเจริญเติบโต
และร่างกายอาจมีการสลายกล้ามเน้ื้อเพื่อน้ำามาใช้เป็น้การสร้าง
พลังงาน้สำาหรับการดำารงชีวิต
• พยายามหาทางลดต้น้ทุน้ค่าอาหาร เช่น้ หาวัตถุดิบที่หาง่ายและ
ราคาถูก ใน้ท้องถิ่น้มาเป็น้แหล่งอาหาร หรือปลูกไว้ใช้เอง
• น้ำ้ากิน้น้ำ้าใช้ต้องสะอาด ปราศจากสิ่งเจือปน้ หรือสารพิษ
(โดยเฉพาะยาปราบศัตรูพืช)
insecticide

20. 3.3 การสุขาภิบาล
• การดูแลรักษาความสะอาดสิ่งแวดล้อมและตัว
สัตว์
• กำาจัดมลภาวะต่อสิ่งแวดล้อมของฟาร์มและชุมชน้
• ควรมีระบบบำาบัด หรือการน้ำาของเสียของเหลือ
ทิ้งกลับมาใช้ใหม่ (Recycle)

21. • ระบบเฝ้าระวังควบคุมและป้องกัน้โรค (Biosecurity)
• การจัดสัตว์เข้าหมด-ออกหมด (all - in all - out)
• การทำาลายเชื้อโรคจากบุคคลและสิ่งของต่างๆ ทั้ง
เข้าและออกจากฟาร์ม
• จัดโปรแกรมพ่น้น้ำ้ายาฆ่าเชื้อภายใน้โรงเรือน้เพื่อ
ป้องกัน้การสะสมเชื้อโรคใน้ฟาร์ม และเป็น้การ
ควบคุมโรคอีกด้วย
การสุขาภิบาลด้าน้สุขภาพสัตว์

23. การสุขาภิบาลด้านสุขภาพสัตว์
กำาจัดแมลงและศัตรูของสัตว์เลี้ยงอยู่เป็นประจำา เพื่อลดการ
แพร่เชื้อ
โปรแกรมฉีดวัคซีน
ให้วิตามิน แร่ธาตุเสริม เพื่อเสริมสร้างภูมิคุ้มกันโรค และ
ป้องกันการขาดสารอาหารจำาเป็น
ใช้ยาบำาบัดโรคโดยเร็วที่สุดเมื่อสัตว์ติดเชื้อโรค
ทำาลายหรือฆ่าเชื้อวัสดุอุปกรณ์ที่นำาไปใช้กับสัตว์ป่วย
นอกจากนี้ยังควรแยกโรงเรือนและคนเลี้ยงระหว่างสัตว์ที่
ปกติกับสัตว์ป่วย

24. การจัดการของเสียและสิ่งเหลือทิ้งจากการผลิต
• ขยะมูลฝอย เก็บรวบรวมในถังที่ปิดมิดชิด แล้วขนถ่ายไป
กำาจัดทิ้งอย่างถูกต้องในสถานที่ทิ้งขยะ หากมีการกำาจัดไม่
ถูกต้อง ในช่วงแรกอาจเป็นปัญหาความไม่น่าดูสร้างความ
รำาคาญ และยังเป็นสาเหตุของปัญหามลภาวะด้านอื่นๆ
• ซากสัตว์ นำาไปฝังกลบหรือทำาลาย หากตายด้วยโรค
ติดต่อควรเผา หรือขุดหลุมฝังลึกประมาณ 2 เมตร จากผิว
ดิน โดยรองและกลบด้วยปูนขาว แล้วใช้ดินกลบให้แน่น

26. การจัดการ
ของเสียและสิ่งเหลือทิ้งจากการผลิต
มูลสัตว์ กำาจัดออกอย่างสมำ่าเสมอไม่ให้เกิดการหมักหมม
นำ้าเสีย ต่อท่อทางระบายนำ้าทิ้งจากที่ต่างๆสู่บ่อพักนำ้าทิ้ง
กำาจัดสิ่งแขวนลอยที่ไม่ละลายนำ้าออกก่อน แล้วจึงนำาไป
ผ่านกระบวนการบำาบัดโดยกรรมวิธีต่างๆ เพื่อให้นำ้าทิ้งนั้นมี
คุณภาพนำ้าเป็นไปตามมาตรฐานคุณภาพนำ้าทิ้งที่กำาหนด