1. 1
ΓΥΜΝΑΣΙΟ Ν. ΕΡΥΘΡΑΙΑΣ
Εργασία στα πλαίσια της διδασκαλίας των Ομηρικών Επών.
Σχολ.χρονιά 2013-14.
Αρχαία ελληνικά από Μετάφραση .Ομήρου Οδύσσεια,,ραψωδία θ,32η
μέρα της Οδύσσειας. Οδυσσέως σύστασις προς Φαίακας.
Προβολή και αριστεία του Οδυσσέα.
Επιβλέπουσα καθηγήτρια Σκόρδου Άννα.
 Οι μαθητές και οι μαθήτριες του Α3 2013-14,παράλληλα με την
εκμάθηση των ραψωδιών του Ομηρικού έπους ,της Οδύσσειας
ασχολήθηκαν με το θέμα του αθλητισμού,ως «τρόπο
φιλοξενίας»,απ’τη ραψωδία η-θ,θ22,καὶ ἐκτελέσειεν ἀέθλους
πολλούς. Ὡς κεν Φαιήκεσσι φίλος πάντεσσι γένοιτο.
 Η εργασία αυτή χαρακτηρίζεται ἐν δυνάμει ,γιατί προσφέρει τη
δυνατότητα να τη συνεχίσουν οι μαθητές και οι μαθήτριες,α)στην
αρχή, καταγράφοντας ό,τι τους ενδιαφέρει ,που έχει θέμα τον
δισκοβόλος

2. 2
αθλητισμό και ακολούθως β)ειδικεύοντας την εργασία τους σε
κάποιο αντικείμενο ,να κάνουν έρευνα.
 Οι μαθητές και μαθήτριες που συνεργάστηκαν για την παρουσί
αση της διδασκαλίας ήταν :
Α.Ντούσκα Μαρίνα του Χαραλάμπους.θέμα:δισκοβολία
.
Β.Παπαδάτος Διονύσης του Αριστείδη.θέμα:Τα είδη της πάλης
Γ.Παράσχος Χρήστος του Κωνσταντίνου.θέμα:Αγώνες δρόμου και
το παγκράτιον .στην Αρχαία Ελλάδα.
Δ.Παυλόπουλος Φοίβος –Χρήστος του Παναγιώτη :Άλμα εις
μήκος και
Ε.Ράπτη Χρύσα του Αποστόλου :Η πάλη .
Οι μαθητές και οι μαθήτριες αφού μίλησαν για τα αγαθά που
προσφέρει ο αθλητισμός,παρουσίασαν τις ανακοινώσεις τους.
Μέχρι στιγμής γνώριζαν ότι οι αγώνες ανήκαν στους Εθνικούς δεσμούς
των Ελλήνων.Παρά τη διαίρεση των Ελλήνων σε πόλεις-κράτη,υπήρχαν
μεταξύ τους δεσμοί που υποδήλωναν την κοινή καταγωγή και τη
φυλετική τους ομοιογένεια οι δεσμοί αυτοί,κατά τον Ηρόδοτο είναι:
α)όμαιμο.β) Ομόγλωσσο γ)Ομόθρησκο δ)Ομότροπο ε)Πανελλήνιοι
αγώνες και εορτές στ)Μαντεία ζ)αμφικτιονίες
Πανελλήνιοι αγώνες και εορτές:Την εθνική ενότητα των Ελλήνων θα
ενισχύσουν ακόμη περισσότερο οι πανελλήνιοι αγώνες και
εορτές.Επισημότεροι ήσαν :1.Τα Πύθια προς τιμή του Απόλλωνα στους
Δελφούς.2.Τα Ίσθμια προς τιμή του Ποσειδώνα στον Ισθμό .3)Τα Νέμεα
προς τιμή του Δία στη Νεμέα.Τα Ολύμπια προς τιμή του Δία στην
Ολυμπία.
Τα Ολύμπια είναι οι επισημότεροι και λαμπρότεροι ελληνικοί
αγώνες.Τελούνται κάθε 4 χρόνια ,στον τελευταίο μήνα του
θέρους.Κατά τη διάρκεια τους κηρύσσεται η «ἱερά ἐκεχειρία»,δηλαδή

3. 3
κατάπαυση των εχθροπραξιών .Ἱδρυτής των αγώνων ,κατά την
παράδοση ,ήταν ο Ηρακλής.Η αρχή τους χάνεται μέσα στην αχλύ του
μύθου .Συμβατικά σαν αφετηρία τους τίθεται το 776 π.Χ,όταν άρχισε η
καταγραφή του ονόματος των νικητών .(Πρώτο γράφτηκε το όνομα του
Ηλείου αθλητή Κόροιβου).Πρώτοι οργανωτές των αγώνων ήταν οι
Πισάτες.
Στις πρώτες 13 ολυμπιάδες είχαν ένα μόνο άθλημα ,το δρόμο ενός
σταδίου (178-179μ).Αργότερα προστέθηκε ο «δίαυλος»(=2 στάδια),ο
«δόλιχος»(=δρόμος 4 σταδίων),το πένταθλο ,η πάλη,η πυγμαχία και οι
αρματοδρομίες.Η αύξηση των αγωνισμάτων έφερε και τη διεύρυνση
των συμμετοχών .Στα ιστορικά χρόνια μετέχουν όλοι οι Έλληνες και οι
αγώνες διαρκούν 5 ημέρες,κάτω από την επίβλεψη των
Ελλανοδικών.Στους νικητές απονέμεται κότινος,δηλαδή ένα στεφάνι
αγριλιάς.Η Συμμετοχή στους αγώνες είχε χαρακτήρα θρησκευτικό.
Γι’αυτό οι συμμετέχοντες έπρεπε να είναι απαλλαγμένοι από βίαια
πάθη .Με την έννοια αυτή οι αγώνες καλλιέργησαν την ιδέα της
ειρήνης,τόνωσαν το πνεύμα της ενότητας μεταξύ των Ελλήνων,
ενίσχυσαν το πνεύμα της άμιλλας και ύψωσαν σε περιωπή το αθλητικό
ιδεώδες.Τέλος ,αποτέλεσαν τη βάση για τη χρονολόγηση των διαφόρων
γεγονότων.
-Μεγάλες εορτές και πανηγύρεις:Οι Αθηναίοι ,λόγω του πλούτου ,του
φιλελεύθερου και του ανοικτού χαρακτήρα τους είχαν τις περισσότερες
εορτές απ΄όλους τους Έλληνες.Σ’αυτές συμμετείχαν ,κατόπιν
ψηφίσματος του Περικλή και οι άποροι με χρήματα της πολιτείας.Οι
κυριότερες ήταν :
1. Τα Παναθήναια : Τελούνται κάθε 4 χρόνια ,το μήνα Ιούλιο ,προς
τιμή της Αθηνάς και διαρκούν 6 ημέρες.Περιλαμβάνουν αγώνες
μουσικούς ,αθλητικούς,ιππικούς κλπ.ή αγώνες ευανδρίας μεταξύ
των φυλών για την ανάδειξη των ακμαιοτέρων ανδρών και
γερόντων .Στους νικητές έδιναν αμφορέα με λάδι από τις
μορίες,δηλαδή τις ιερές ελιές της Αθηνάς .Τα λαμπρότερα μέρη
της εορτής ήταν η πομπή των Παναθηναίων(που άρχιζε από τον
Κεραμεικό και κατέληγε στην Ακρόπολη )και η
λαμπαδηδρομία,την τελευταία νύχτα της εορτής.

4. 4
2. Τα Διονύσια:Ετήσια εορτή προς τιμή του Διονύσου κατά το μήνα
Μάρτιο .Είχε ευτράπελο κι εύθυμο χαρακτήρα.Προς τιμή του
θεού λεγόταν ο διθύραμβος,από τον οποίο απέρρευσε το αρχαίο
δράμα.
3. Τα Ελευσίνια: Ετήσια εορτή προς τιμή της Δήμητρας και της
Περσεφόνης,κατά τις αρχές Σεπτεμβρίου .Διαρκούσαν 3
ημέρες.Στις πρώτες ημέρες γίνονταν καθαρμοί .Την έκτη
ξεκινούσε η πομπή από τον Κεραμεικό μέσω Ιεράς Οδού .Στη
γέφυρα του Κηφισού έκαναν πειράγματα(«γεφυρισμούς»).Η
πομπή έφθανε νύχτα στην Ελευσίνα και διανυχτέρευε στον
περίβολο.Την επόμενη ημέρα άρχιζαν τα λεγόμενα Ελευσίνια
μυστήρια ,δηλ,μυστικές θρησκευτικές τελετές.
4. Επισημαίνεται ότι η διοργάνωση αθλητικών αγώνων είναι
καθαρά επικό θέμα και ότι σε όλα τα μεγάλα έπη ,όπως η
Ιλιάδα,η Αινειάδα,ο Ερωτόκριτος,δημιουργούνται ευκαιρίες για
τη διεξαγωγή τους.Ότι οι αγώνες ήταν θέμα που ενδιέφερε πολύ
τους αρχαίους Έλληνες μαρτυρείται από την πλούσια σχετική
απεικόνιση,στην αγγειογραφία τους ιδιαίτερα.Άρα:α)οι αγώνες
είχαν λειτουργικό ρόλο και β)οι αγώνες αυτοί είχαν ορισμένα
χαρακτηριστικά γνωρίσματα.
5. Οι αγώνες εντάσσονται στο πλαίσιο της φιλοξενίας του
Οδυσσέα,για να διασκεδαστεί η συγκίνηση που του είχε
προκαλέσει το πρώτο τραγούδι του Δημόδοκου ,αποκτούν δε
ιδιαίτερο ενδιαφέρον με τη δική του συμμετοχή ,στην οποία
φαίνεται ,απέβλεπαν ,όπως δείχνει η εκτεταμένη αναφορά στην
πρόκληση ,στη διάκριση και στην καυχησιολογία του .Δόθηκε,
έτσι ,η δυνατότητα στον Οδυσσέα να ξαναβρει την αγωνιστική
του διάθεση και με τη νίκη του στο δίσκο να αυτοβεβαιωθεί και
να καταξιωθεί ενώπιον των Φαιάκων ˙και από ικέτης
αξιολύπητος να προβάλει τώρα ως ἄριστος ,που αξίζει σεβασμό
και δώρα.Αρχίζει έτσι να αποκαλύπτεται λίγο λίγο το πρόσωπό
του .
Οι αγώνες,εξάλλου,σε συνδυασμό με τη δήλωση του Αλκίνοου
από 291-6/<246-9> και τους χορούς που ακολούθησαν (297-

5. 5
455/<250-380>),πρόβαλαν μια πλευρά του ζηλευτού επιπέδου
ζωής των Φαιάκων .
6.Οι αθλητικοί αγώνες των Φαιάκων :
 Έχουν χαρακτήρα παλλαϊκής γιορτής(όπως δείχνουν οι στίχοι
132-4/<109-110>),αν και μόνο των αντρών ˙έγινε δηλαδή
κοινωνική ανάγκη μια συνήθεια των αριστοκρατών που τους
ετοίμαζε για τον πόλεμο ,αλλά και η καθημερινή προσπάθεια
για επιβίωση και διάκριση .
 Μέρος στους αγώνες παίρνουν επώνυμα παλικάρια και κάθε
αγώνισμα έχει τον πρωταθλητή του .
 Δεν προκηρύσσονται έπαθλα ούτε υπάρχει άλλου είδους
υλική αμοιβή ˙αρκεί η τέρψη μόνο αθλητών και θεατών .
Η επώνυμη μνημόνευση των αθλητών κάθε αγωνίσματος,δίδει
κάθε φορά την εντύπωση της αληθοφάνειας και βοηθεί τη
φαντασία του ακροατή και του αναγνώστη να βλέπει εμπρός του
τους αθλητές να διαγωνίζονται.Οι αγώνες ίσως έχουν και
συμβολικό νόημα (όπως και η μνημόνευση του τόξου του
Ευρύτου)να δηλώσουν ότι και στους αγώνες που τον περιμένουν
και στην Ιθάκη και εκεί να εξέλθει νικητής.
Ο Οδυσσέας χαρακτηρίζεται ως άριστος στο τόξο ,την πυγμαχία,το
δίσκο και την πάλη.Από ιπποτικό σεβασμό δε θέλει να
ανταγωνιστεί προς το Λαοδάμαντα ,ο οποίος τον φιλοξενεί (207-
210).Είναι ψυχολογημένο ,ύστερα από τόσες δοκιμασίες,ο
Οδυσσέας να μην έχει διάθεση να λάβει μέρος στους αγώνες(154-
155),αποφασίζει δε να ρίξει δίσκο ,μόνο ύστερα από την
πειρακτική πρόσκληση του Ευρύαλου(185).Προκαλεί τους
θέλοντας να ανταγωνιστούν μαζί του στην πυγμή ,στην πάλη ,στο
τρέξιμο ,στο τόξο αλλά και κολάζει συγχρόνως την πρόκληση,ώστε
να μη φαίνεται εγωϊστική (206-207,223-228).Ο Λαοδάμαςείναι
αγαθό παιδί του Αλκίνοου,άριστος στη μορφή και ταχύς στα
πόδια207,φιλόξενος και ευγενής ,προτείνει στον ξένο να λάβει
μέρος στα αγωνίσματα(145-151)Ο Ευρύαλος ειρωνεύεται και
χρησιμοποιεί δεικτικά λόγια για τον ξένο (159-164).Οι Φαίακες

6. 6
ήταν άριστοι θαλασσινοί και με εξαιρετικά εκλεπτυσμένο
πολιτισμό.Μετά τους αγώνες εχόρεψαν με πολλή δεξιοτεχνία νέα
παιδιά,που με θαυμασμό παρακολουθούσε τις κινήσεις τους ο
Οδυσσέας.Μετά ο Δημόδοκος τραγούδησε για τους έρωτες της
Αφροδίτης και του Άρεως,που τους πρόδωσε ο Ήλιος ,ο οποίος όλα
τα βλέπει,στον Ήφαιστο ,σύζυγο της Αφροδίτης,ο οποίος
κατασκεύασε αόρατα αραχνοειδή δίκτυα και συνέλαβε
επ’αυτοφώρω την Αφροδίτη και τον Άρη .
Στο έπος δρουν μόνον οι ήρωες ,οι Θεοί ,οι σκηπτρούχοι βασιλείς
και ορισμένα πρόσωπα,που τα ξεχωρίζει ο
ποιητής(Θερσίτης,Εύμαιος,Ευρύκλεια) ,ενώ ο λαός είτε δεν
παρουσιάζεται είτε απλώς μνημονεύεται(πολύς ὃμιλος),χωρίς να
παίρνει ενεργό μέρος,όπως π.χ.εδώ κατά τα αγωνίσματα,με
επιδοκιμασίες ή αποδοκιμασίες ή κατά την αφήγηση της κωμικής
συλλήψεως της Αφροδίτης και του Άρεως ,όπου ο ποιητής
παρουσιάζει μονον τους θεούς να γελούν όχι όμως και τους
Φαίακες.Ο ποιητής δεν αφήνει κενό στη δράση ,μέχρις ως ότου ο
κήρυξ να φέρει την φόρμιγγα στον αοιδό ,οι αἰσυμνῆται ετοίμαζαν
το χώρο του χορού.
Το αγωνιστικό πνεύμα των Αχαιών ,και ειδικότερα,οι αγώνες των Φαιάκων.
«Το αγωνιστικό πνεύμα είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα του ρωμαλέου πολεμικού
λαού των Αχαιών και εκδηλώνεται στην καθημερινή ζωή και στη διασκέδαση{….},καθώς
και σε έκτακτα περιστατικά ,ευχάριστα ή δυσάρεστα,όπως είναι η φιλοξενία ενός ξένου
και η κηδεία ενός ήρωα.Με χάρη και ζωντάνεια περιγράφει ο Όμηρος τους αγώνες που
οργάνωσε στην αγορά ο βασιλεύς των Φαιάκων Αλκίνοος,για να τιμήσει τον ναυαγό
Οδυσσέα.Τα αγωνίσματα είναι δρόμος,πάλη ,άλμα,δίσκος και πυγμή .Έπαθλα δεν
υπάρχουν και οι ευγενείς νέοι αγωνίζονται για μόνη την ευχαρίστηση του αγώνα ,όπως
δείχνει ο ομηρικός στίχος :αὐτάρ ἐπεὶ δὴ πάντες ἐτέρφθησαν φρέν ‘ἀέθλοις.{….}
Σε μια κοινωνία αριστοκρατική ,όπως η ομηρική ,και ο αθλητισμός είναι
αριστοκρατική απασχόληση.Σε βασιλικές οικογένειες ανήκουν ή είναι
ευγενείς και άρχοντες όσοι παίρνουν μέρος σε επίσημους αγώνες.Ωστόσο,οι
αγώνες {…..} του πλήθους των Φαιάκων δείχνουν ότι δεν ήταν άγνωστο και
στις λαϊκές τάξεις.Ο λαός της ομηρικής κοινωνίας παρακολουθεί με ζωηρό
ενδιαφέρον ,έκδηλη χαρά και με προτροπές τα αγωνίσματα.

7. 7
Οι αφηγήσεις του Ομήρου δείχνουν ότι στους αγώνες αναπτύχθηκε το
αθλητικό πνεύμα και οι παιδιές πήραν τη μορφή αληθινών αγώνων με
έπαθλο ή δίχως έπαθλο .Οι αγώνες αυτοί ,καθώς δεν συνδέονται με
λατρείες θεών ή ιερούς τόπους,δεν έχουν θρησκευτικό ή τελετουργικό
χαρακτήρα..Είναι αυθόρμητοι και δεν γίνονται σε ορισμένο
τακτό χρόνο
Ή τόπο αλλά οπουδήποτε.Τα ίδια αυτά αγωνίσματα των ομηρικών χρόνων θα
κληρονομήσουν οι Έλληνες των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων,θα τα οργανώσουν,θα
τα πλουτίσουν και έτσι θα αποτελέσουν το πρόγραμμα των πανελλήνιων
αγώνων»(Ιστορία Ε.Έ.,τ.Β΄,σς473-4).

8. 8
7.

9. 9

10. 10
Βιβλιογραφία
1.Βασιλείου Α.Καλογερά δ.φ.,Αισθητική ερμηνεία του
Ομήρου,Θεσσαλονίκη 1978,σελ.236-268.
2.Δελής Ι .ΤριαντάφυλλοςΓ.Επιθεωρητής Μ.Ε.,Η Οδύσσεια του
Ομήρου,Ερμηνευτικό σχεδίασμα,Εκδόσεις Gutenberg,1979,Τρίτη
έκδοση.
3.Σαράντος Ι.Καργάκος,Γενική Ιστορία,Εκδόσεις Gutenberg
,1976,σελ.55-60.
4.Σαμαρά Μαρία,Ομήρου Οδύσσεια,εκδόσεις Gutenberg.
Ευχαριστώ για την ακρόαση ,Σκόρδου Άνναma.ph.

11. 11
Τοξοβολία
Πάλη

12. 12
αποξεόμενος

13. 13
δισκοβόλος

14. 14

15. 15

16. 16

17. 17

18. 18

19. 19

20. 20