1. ΘΕΜΑ:Η ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑΣ ΜΕΣΑ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ
•ΚΑΣΣΑΒΕΤΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ
•ΝΤΟΥΡΑΚΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ
•ΤΣΙΑΚΙΡΗ ΛΙΝΑ
•ΣΚΟΥΛΑΤΑΚΗ ΕΛΛΗ
•ΣΑΜΠΑΝΗΣ ΜΑΡΚΟΣ
2. Ο ελληνικός κινηματογράφος ξεκίνησε στις πρώτες
δεκαετίες του 20ου αιώνα. Η άνθησή του άρχισε μετά
τον Β' παγκόσμιο πόλεμο. Η χρυσή εποχή του
ελληνικού κινηματογράφου ήταν από το 1960 μέχρι το
1973. Από το 1974 μέχρι σήμερα η παραγωγή
κυμαίνεται σε πολύ μικρότερα επίπεδα. Χωρίζεται σε 3
βασικές περιόδους, την προπολεμική, την
μετακατοχική και την μεταπολιτευτική. Ο ελληνικός
κινηματογράφος είναι από τα σημαντικότερα κομμάτια
του νεοελληνικού πολιτισμού, παρόλη τη μικρή ηλικία
του και τα φτωχά μέσα της ελληνικής
κινηματογραφικής παραγωγής.
3. Α) Πλούσιοι-Φτωχοί
Πλούσιοι:
Οι πλούσιοι ήταν συνήθως εργοστασιάρχες ή είχαν κάποια κερδοφόρα
επιχείρηση. Εκμεταλλεύονταν τους υπαλλήλους τους, δίνοντάς τους
ελάχιστα χρήματα παρ’ όλο που δούλευαν παραπάνω απ’ όσο έπρεπε.
Επίσης παρίσταναν τους φτωχούς και τους κακομοίρηδες κάθε φορά
που οι υπάλληλοί τους τούς ζητούσαν αύξηση ή κάποιο δάνειο για
διευκόλυνση (π.χ. Σάντα Τσικίτα, Ηλίας του 16ου
κ.ά.). Οι πλούσιοι
πίστευαν ότι μπορούσαν να έχουν όποια γυναίκα ήθελαν κι αυτό
συνέβαινε διότι καμία επιθυμία τους δεν έμενε απραγματοποίητη. Ακόμα
οι πλούσιοι δεν καταδέχονταν τους «παρακατιανούς» που ήταν
κατώτερης κοινωνικής τάξης απ’ αυτούς ούτε καν όταν αυτοί είχαν
πλουτίσει (π.χ. Κολωνάκι διαγωγή μηδέν κ.ά.). Τέλος, οι πλούσιοι
έμεναν σε όμορφες γειτονιές ή σε προάστια, σε μεγάλα σπίτια και
αργότερα σε μεγάλα διαμερίσματα πολυκατοικιών με ωραία θέα.
4. Φτωχοί:
Οι φτωχοί έπεφταν θύματα εκμετάλλευσης των πλούσιων αφεντικών τους που τους
έδιναν μισθούς τόσο μικρούς που δεν μπορούσαν ούτε καν να παντρευτούν και να
φτιάξουν ένα δικό τους σπίτι. Δεν έπαιρναν αύξηση ακόμα κι αν τη δικαιούνταν και τα
αφεντικά τους δεν τους βοηθούσαν δίνοντάς τους δάνειο ούτε καν όταν ένα
αγαπημένο τους πρόσωπο είχε πρόβλημα υγείας και έπρεπε επειγόντως να μπει στο
χειρουργείο (π.χ. Σάντα Τσικίτα, Ηλίας του 16ου
κ.ά.) και έτσι αναγκάζονταν να
βγαίνουν στους δρόμους και να ζητούν δανεικά από συγγενείς (π.χ. Μαγική πόλη
κ.ά.).
5. Οι φτωχοί έμεναν σε κακόφημες γειτονιές χωμένες στις πόλεις σε μικρά και
κακοφτιαγμένα σπιτάκια, στριμωγμένα όλα μαζί, το ένα κολλητά με το άλλο με μια
σανίδα μόνο να τα χωρίζει (π.χ. Μαγική πόλη κ.ά.). Άλλοι πάλι νοίκιαζαν σπίτια σε
συγκροτήματα σπιτιών. Αυτά αποτελούνταν από πολλά σπιτάκια μαζεμένα όλα γύρω
από μια αυλή (π.χ. Οι κυρίες της αυλής, Μοντέρνα Σταχτοπούτα κ.ά.). Αργότερα, όταν
αυτά γκρεμίστηκαν και στη θέση τους χτίστηκαν πολυκατοικίες, οι φτωχοί νοίκιαζαν
και πάλι μικρά διαμερίσματα. Πολλές φορές ολόκληρες οικογένειες με παραπάνω από
δέκα αδέρφια, ζούσαν όλοι μαζί στριμωγμένοι σε ένα δωμάτιο (π.χ. Η Λίζα και η άλλη,
Μοντέρνα Σταχτοπούτα κ.ά.)
6. Εκείνη την εποχή θεωρούνταν απαράδεκτο να γίνει ένας γάμος μεταξύ ενός
πλουσίου και μιας φτωχιάς όπως φαίνεται από τις ταινίες Κλοτσοσκούφι,
Καπετάν Φάντης Μπαστούνι κ.ά. αλλά και το αντίθετο δηλαδή μια πλούσια
να παντρευτεί ένα φτωχό όπως φαίνεται από τις ταινίες Λατέρνα Φτώχια και
Γαρίφαλο, Η Λίζα και η άλλη, Ο Χρυσός και ο Τενεκές, Δημήτρη μου
Δημήτρη μου κ.ά.
7. Β) Άντρες-Γυναίκες
Άντρες:
Οι άντρες έκαναν ό,τι ήθελαν στο σπίτι τους. Αποφάσιζαν και διέταζαν και οι
γυναίκες/κόρες και μητέρες τους έπρεπε να υπακούουν (π.χ. Η δε γυνή να
φοβήται τον άντρα, Ο Θόδωρος και το δίκαννο κ.ά.). Ζήλευαν αφάνταστα τις
γυναίκες τους ή δεν τους έδιναν σημασία και ασχολιόντουσαν μόνο με τη
δουλειά τους, δεν τις έβγαζαν έξω αλλά ούτε και τις άφηναν να βγουν μόνες
τους, δεν τις πήγαιναν ταξίδια, τις παραμελούσαν και μετά προσπαθούσαν
να τις καλοπιάσουν για να μη θυμώσουν (π.χ. Ο ζηλιαρόγατος, Τα κίτρινα
γάντια κ.ά.). Κάποιες φορές μάλιστα της απατούσαν(π.χ. Ο φίλος μου ο
Λευτεράκης κ.ά.).Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν οι γυναίκες που υπήρχαν
στη ζωή τους είτε αυτές ήταν οι σύζυγοι, οι κόρες ή οι μητέρες τους να έχουν
αμέτρητα παράπονα.
8. Οι πατέρες ήταν υπερπροστατευτικοί ως προς τις κόρες τους αφήνοντάς τους
ελάχιστη ελευθερία (π.χ. Η Θεία απ’ το Σικάγο, Η Λίζα και η άλλη, Ο Θόδωρος και το
δίκαννο κ.ά.). Όσοι άντρες είχαν αδερφές έπρεπε πρώτα να τις παντρέψουν και μετά
να παντρευτούν οι ίδιοι (π.χ. Μερικοί το προτιμούν κρύο κ.ά.). Επίσης προκειμένου να
ζητήσουν μια κοπέλα από τον πατέρα της (ή πολλές φορές από τον αδερφό της) σε
γάμο έπρεπε να έχουν ένα καλό εισόδημα.
9. Γυναίκες:
Οι γυναίκες έπρεπε να υπακούουν σε οποιαδήποτε εντολή
του πατέρα τους ή του αδερφού τους ακόμα κι αν αυτή
αφορούσε όλη την υπόλοιπη ζωή τους δηλαδή τον ποιον
θα παντρεύονταν. Οι γυναίκες αρχικά δε δούλευαν γιατί
θεωρούνταν ντροπή για έναν άντρα να δουλεύει η γυναίκα
του μιας και ο κόσμος πίστευε ότι ο ίδιος δεν έβγαζε αρκετά
χρήματα για να ζήσει την οικογένειά του. Όταν τέλος
μπήκαν στο χώρο εργασίας δούλευαν είτε ως γραμματείς
σε επιχειρήσεις, είτε ως υπηρέτριες σε πλούσιους, είτε ως
εργάτριες σε εργοστάσια ή ακόμα και ως χορεύτριες σε
καμπαρέ.
10. Οι πλούσιες είτε κάθονταν στο σπίτι είτε αναλάμβαναν χρέη διευθυντή στις εταιρείες
των πατεράδων τους (π.χ. Η κόρη μου η σοσιαλίστρια, Δεσποινίς Διευθυντής κ.ά.).
Πάντως, ακόμη και όταν επρόκειτο για πλούσιες, οι άντρες δεν μπορούσαν να
δεχτούν ότι μια γυναίκα μπορεί να ήταν σε πιο ψηλή θέση απ’ αυτούς όπως φαίνεται
χαρακτηριστικά στην ταινία Δεσποινίς Διευθυντής (1964) που δεν μπορεί να δεχτεί και
δεν του περνάει ποτέ απ’ το μυαλό ότι ο νέος διευθυντής είναι γυναίκα. Οι μαμάδες
και οι θείες έκαναν συχνά κόμμα με τα κορίτσια τους εναντίον των πατεράδων τους
που δεν τις άφηναν να βγουν απ’ το σπίτι (π.χ. Τζένη Τζένη, Η Θεία απ’ το Σικάγο, Ο
Θόδωρος και το δίκαννο κ.ά.).
11. Διασκέδαση:
Οι άνθρωποι τότε διασκέδαζαν πηγαίνοντας κυρίως κυριακάτικες εκδρομές (π.χ. Η
κόρη μου η σοσιαλίστρια κ.ά.) και στον κινηματογράφο τα βράδια για να βλέπουν
ταινίες. Οι πλούσιοι πήγαιναν συχνά στα μπουζούκια (π.χ. Μια κυρία στα μπουζούκια
κ.ά.), μάζευαν φίλους στο σπίτι για να παίξουν χαρτιά, ποντάροντας λεφτά (π.χ. Η
χαρτοπαίχτρα, Ο Ηλίας του 16ου
κ.ά.) όπου πολλές φορές κάποιοι έκλεβαν (π.χ.
Ουρανοκατέβατος) ή έκαναν δεξιώσεις με πολύ κόσμο και κάποιες φορές με ζωντανή
μουσική (π.χ. Η παρτιζιάνα, Κολωνάκι διαγωγή μηδέν κ.ά.).
12. Αντιθέτως οι φτωχοί μαζεύονταν στην κοινή αυλή που είχαν τα σπίτια τους, έφερνε ο
καθένας ότι είχε περισσέψει από το μεσημέρι και έτρωγαν, έπιναν, τραγουδούσαν και
γλεντούσαν όλοι μαζί στην κοινή αυλή τους (π.χ. Μοντέρνα Σταχτοπούτα κ.ά.).
Κάποιοι άντρες διασκέδαζαν πηγαίνοντας με φίλους τους σε καμπαρέ ή αργότερα σε
πάρτι που διοργάνωναν κόρες και γιοί πλουσίων στα σπίτια τους. Τα κορίτσια έπειτα
από λίγο άρχισαν και αυτά να πηγαίνουν σε πάρτι (π.χ. Η ψεύτρα, Υπάρχει και
φιλότιμο, Κορίτσι για δύο κ.ά.).
13. Συνήθειες:
Οι οικογένειες με κορίτσια συνήθως πήγαιναν κάθε Κυριακή του καλοκαιριού στη
θάλασσα με το λεωφορείο και την αυστηρή επιτήρηση του πατέρα τους (π.χ. Η Θεία
απ’ το Σικάγο κ.ά.). Η καθημερινότητα των φτωχών ήταν η δουλειά τους όπου
ξεκινούσαν το πρωί και τελείωναν το βράδυ. Οι πλούσιοι εργοστασιάρχες ή
επιχειρηματίες δούλευαν κι αυτοί πολύ απλά είχαν περισσότερες ανέσεις και
μπορούσαν να σταματήσουν ότι ώρα ήθελαν. Οι πλούσιες κυρίες κάθονταν στα
σπίτια τους διαβάζοντας βιβλία ή μαζεύονταν σε κάποιο σπίτι για να πιουν καφέ και
να παίξουν χαρτιά. Άλλες φορές πάλι έβγαιναν, όχι για να κάνουν ψώνια για το σπίτι –
γι’ αυτό είχαν τις υπηρέτριες – αλλά για να πάνε στο κομμωτήριο ή σε κάποια
μοδίστρα για να τους ράψει κάποιο φόρεμα.
14. Μετά τον εμφύλιο εμφανίζονται στην οθόνη οι φτωχοί μαθητές και φοιτητές. Συνδυάζουν
την εργασία με τις σπουδές και παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στην
καθημερινή τους ζωή καταφέρνουν να ξεπεράσουν τα προβλήματα και να πετύχουν τους
τελικούς τους στόχους που είναι κυρίως να ανέλθουν οικονομικά. Οι ταινίες τέτοιου
είδους απευθύνονταν κυρίως στο κοινό της επαρχίας του χωριού. Ένα κοινό που
μπορούσε να ελπίζει πως παρά τη φτώχεια και τη δυστυχία, όλα μπορούν να πάνε καλά
στο μέλλον, όπως συνέβη και στους ήρωες της ταινίας. Υπάρχει βέβαια και η άλλη
πλευρά του φοιτητή, που δεν αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα και «τρώει» τα λεφτά
του μπαμπά! Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι ταινίες «Πατέρα κάτσε φρόνιμα» και
«Χτυποκάρδια στο θρανίο».
Στη δεκαετία του ’60 εμφανίζονται ταινίες που ασχολούνται με τη νεολαία.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα τις νοοτροπίας εκείνης τις εποχής είναι η ταινία «Ο
ανήφορος» όπου αναφέρεται στους στόχους τριών μαθητριών για την μελλοντική τους
πορεία μετά το σχολείο. Η Γιάννα, το ηθικό στοιχείο της ταινίας, θέλει να δουλέψει, να
γίνει οικονομικά ανεξάρτητη και μετά εάν βρει τον άνθρωπο που θα μιλήσει στην καρδιά
της να παντρευτεί και να δημιουργήσει οικογένεια. Η Κατερίνα θέλει απλά να παντρευτεί
και να ασχολείται με τα παιδιά που θα κάνει και η τρίτη της παρέας, θέλει να λύσει τα
οικονομικά της προβλήματα μέσα από έναν πλούσιο γάμο ακόμα και αν αυτός δεν είναι
από έρωτα.
15. Πλήθος ταινιών που γυρίζονται μεταξύ ’60-’65 βασίζονται στο θέμα των σπουδών του
πρωταγωνιστή. Υπήρξαν ελληνικές ταινίες όπου γίνεται αναφορά στον δάσκαλο του
χωριού. Αποτελεί κεντρικό πρόσωπο, αγωνιστής υπέρ των αδυνάτων και
καταπιεσμένων. Με βάση τα παραπάνω, είναι φανερό ότι οι ελληνικές ταινίες αυτή της
περιόδου δε θίγουν τα βασικά προβλήματα της εκπαίδευσης και όποια αναφορά
γίνεται σ' αυτά είναι ανεπαρκής. Δε γίνεται κριτική στο περιεχόμενο της εκπαίδευσης,
δεν προσεγγίζονται καθόλου οι σχέσεις ανάμεσα στον δάσκαλο - καθηγητή - μαθητή,
και όταν γίνεται προσεγγίζονται επιφανειακά και μακριά από την πραγματικότητα.
Η εμφάνιση του φασιστικού καθεστώτος τον Ιούλη το 1974, δε μπορούσε παρά να
επηρεάσει και τον κινηματογράφο .Έχουμε ταινίες οι οποίες άμεσα η και έμμεσα
αναφέρονται στον χώρο της εκπαίδευσης. Παρ' ότι ο εκπαιδευτικός δεν άλλαξε την
κοινωνική του θέση στην κοινωνία, η αποτύπωση του προφίλ του είναι διαφορετική.
Δεν είναι μόνο η μείωση του κύρους του, είναι και η ένταξή του στην κοινωνική
πραγματικότητα. Έτσι βλέπουμε ότι από την παθητικότητά του στο σχολείο περνάμε
σε ορισμένες ταινίες στην ενεργητική κριτική του σχολείου. Σ’ αυτές τις ταινίες
υπογραμμίζονται περισσότερο οι θυσίες που γίνονται προκειμένου να σπουδάσουν τα
παιδιά για να εξασφαλίσουν κοινωνική και οικονομική αποκατάσταση.
16. Η εποχή απαιτούσε λεπτή και κομψή σιλουέτα. Ο κορσές και η μικρή
ελευθερία κινήσεων ήταν χαρακτηριστικά της ιδεώδους γυναίκας.
17. Η νέα γυναίκα ήταν χωρίς κορσέ και γεμάτη χρώμα. Ο λαιμός ήταν
εκτεθειμένος σε κοινή "θέα" με πολλά κολιέ και μπιζού να τον καλλωπίζουν.
Τα καπέλα ήταν απαραίτητο αξεσουάρ.
18. Τα φορέματα ήταν αμάνικα, όχι έντονα, μεσάτα και διακοσμημένα με ζώνες.
19. Η δεκαετία του '30 απαιτούσε μακρύτερα μαλλιά και φορέματα ή μακριά ή
μίντι. Η πλάτη και οι ώμοι ήταν καλυμμένα με γούνες.
20. Στη δεκαετία του ’40 η μόδα ήταν πιο βαριά, επηρεασμένη από υφάσματα
χρωματιστά και κουμπιά απλά, με τα οποία έραβαν φούστες ως το γόνατο
και τετραγωνισμένα μπουφάν.
21. Είναι η δεκαετία που ξεκινάνε οι ξένοι σχεδιαστές ανά τον κόσμο. Η μεταπολεμική
εποχή επιτάσσει τη διάθεση για όμορφα και άνετα ρούχα με ιδιαίτερη έμφαση στην
γυναικεία ομορφιά. Φορέματα στενά τονίζουν όμορφα τις γυναικείες καμπύλες, πλάτες
και ώμους ενίοτε γυμνοί, ενώ το στήθος ήταν διακριτικά τονισμένο.
22. Ξεκινάει ο αγώνας της απελευθέρωσης από κάθε τι που καταπιέζει τους νέους ακόμα
και στα ρούχα. Εμφανίζονται τα supermini, τα διάφανα ρούχα, τα τρελά χρώματα και
η καύση των στηθόδεσμων ως ένδειξη διαμαρτυρίας! Παράλληλα η ανατολική
διάθεση επηρεάζει τα σχέδια των ρούχων.
23. Τα casual και unisex ρούχα, έρχονται να πάρουν τη θέση τους σε αυτήν την
ελεύθερη δεκαετία με την άνεση να παίζει πρώτο ρόλο.
24. Χρωματιστά και πλουμιστά ρούχα κάνουν την εμφάνιση τους. Η disco μουσική έχει
μπει για τα καλά πλέον στη ζωή των ανθρώπων και γεμίζει με χρώμα και γυαλιστερά
υφάσματα τους λάτρεις της.
25. Ξεκινάει η μόδα των αγορών "δεύτερου χεριού" . Gothic, Cyberpunk και Hip
Hop fashion κάνουν το ντεμπούτο τους σ’ αυτήν τη δεκαετία.
26. Η τεχνολογία στα χρόνια του παλιού ελληνικού κινηματογράφου δεν
εξελίσσονταν με γρήγορους ρυθμούς. Παρ’ όλα αυτά είχαμε διάφορες
εξελίξεις. Για παράδειγμα στα έπιπλα, οι μπουφέδες έγιναν μπαρ και τα
παλιά πιάνα με ουρά αντικαταστάθηκαν από πικ-απ. Τα παλιά τηλέφωνα
αντικαταστάθηκαν από πιο σύγχρονα ενώ εμφανίστηκαν και τηλεοράσεις.
Επίσης ενώ μέχρι τότε οι άνθρωποι μετακινούνταν με λεωφορεία και τραμ
σιγά σιγά εμφανίστηκαν τα αυτοκίνητα και έπειτα τα ακόμη πιο σύγχρονα
αυτοκίνητα. Μια άλλη καινοτομία ήταν το ψυγείο με το οποίο οι άνθρωποι
γλύτωσαν το πάστωμα όλων των φαγητών που έκαναν μέχρι τότε. Τέλος,
στον τομέα της εργασίας εμφανίστηκαν οι γραφομηχανές με τις οποίες οι
γραμματείς απαλλάχτηκαν από το κουραστικό γράψιμο ολόκληρων σελίδων
με το χέρι.
