Η διάσημη αυτοκράτειρα Θεοδώρα που κράτησε στο θρόνο τον Ιουστινιανό.

1. Θεοδώρα:
Αυτοκράτειρα του
Βυζαντίου
ΈΦΗ ΓΙΑΝΝΟΠΟΎΛΟΥ

2.  Η Θεοδώρα (περ. 500 - 28
Ιουνίου 548) ήταν Ρωμαία
αυτοκράτειρα και η σύζυγος
του διάσημου
αυτοκράτορα Ιουστινιανού του
Μέγα. Φέρεται ως μία από τις
διασημότερες γυναίκες στην
παγκόσμια ιστορία και η
διασημότερη αυτοκράτειρα του
Βυζαντίου.

3.  Γεννήθηκε περίπου το 500
μ.Χ. από ταπεινή οικογένεια.
Ο πατέρας της, Ακάκιος, με
καταγωγή από την Κύπρο,
ήταν αρκουδιάρης σε τσίρκο
και η μητέρα της πιθανότατα
ηθοποιός.
Προτομή Βυζαντινής αυτοκράτειρας, πιθανόν
της Θεοδώρας. 6ου αιώνα. Μουσείο Αρχαίας
Τέχνης στο Castello Sforzesco στο Μιλάνο,
Ιταλία.

4.  Η Θεοδώρα αναγκάστηκε από πολύ μικρή να εμφανιστεί στη σκηνή
του θεάτρου ως ηθοποιός. Το γεγονός αυτό καταδίκαζαν η
Εκκλησία και η κοινωνία, αφού το Βυζάντιο οι γυναίκες του
θεάτρου έφεραν το στίγμα του εξευτελισμού και της ανηθικότητας.

5.  Η Θεοδώρα ξεκίνησε ως
κωμική ηθοποιός
διασκεδάζοντας τα πλήθη
στον Ιππόδρομο της
Κωνσταντινούπολης και
συνέχισε ως σύντροφος
πολυτελείας,
εκμεταλλευόμενη την
ομορφιά της.
Η Θεοδώρα στον Ιππόδρομο.
Ελαιογραφία από τον Jean-Joseph
Benjamin-Constant, 19ος αιώνας

6.  Το πολύ χαμηλό βιοτικό
επίπεδο όσων εργάζονταν
στον ιππόδρομο ανάγκαζε
τους ανθρώπους να
ασχολούνται με ευκαιριακά
επαγγέλματα και να κατοικούν
σε τρώγλες. Η φθηνή
ψυχαγωγία και διασκέδαση
ήταν κομμάτι του υπόκοσμου
της Κωνσταντινούπολης.
Ο ιππόδρομος στη Κωνσταντινούπολη κατά τα χρόνια
της Θεοδώρας

7.  Ανέβηκε στα υψηλά στρώματα
της βυζαντινής κοινωνίας, όταν
έγινε ερωμένη του
αξιωματούχου Εκηβόλου,
κυβερνήτη της Πενταπόλεως
στην Αφρική. Μαζί του έκανε το
μοναδικό της παιδί, προτού
χωρίσουν και η Θεοδώρα
επιστρέψει στην
Κωνσταντινούπολη.
Πίνακας του Georges Jules Victor Clairin που
αναπαριστά την Θεοδώρα (1902)

8.  Ζώντας μία μάλλον φτωχική ζωή, θα γνωρίσει τον κατά δεκαπέντε
χρόνια μεγαλύτερό της Ιουστινιανό, συγκλητικό και ανιψιό του
αυτοκράτορα Ιουστίνου, ο οποίος θαμπωμένος από την ομορφιά
της θα την παντρευτεί το 523, παρά τις αντιδράσεις της κοινωνικής
του τάξης και της θείας του αυτοκράτειρας Ευφημίας.

9.  Τέσσερα χρόνια αργότερα
συναντάμε τον Ιουστινιανό
στο ύπατο αξίωμα της
Βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Από την πρώτη στιγμή, η
νεαρή αυτοκράτειρα
Θεοδώρα δεν συμβιβάζεται
με τα συζυγικά της καθήκοντα,
αλλά διεκδικεί μερίδιο στην
άσκηση της εξουσίας.
Ο Ιουστινιανός

10.  Γυναίκα με ισχυρή θέληση και
ηγετικές ικανότητες, «υπερίσχυε
σε ευφυΐα από οποιονδήποτε
άνδρα στην Αυλή», σύμφωνα με
τον αυλικό Ιωάννη Λυδό. Θα
παίξει αποφασιστικό ρόλο
στη Στάση του Νίκα, όταν θα
πείσει τον άβουλο Ιουστινιανό να
χρησιμοποιήσει τον στρατό για την
καταστολή της λαϊκής εξέγερσης.
Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα και οι ακόλουθοι της

11. Από πολλούς μελετητές η Θεοδώρα θεωρείται μια
πρώιμη φεμινίστρια, καθώς με σειρά μέτρων
προσπάθησε να αναβαθμίσει τη θέση της γυναίκας
στην αυτοκρατορία.

12.  Άλλαξε τον νόμο που απαγόρευε τον γάμο ευγενών με γυναίκες κατώτερων
κοινωνικών στρωμάτων, όπως η ίδια
 Υπήρξε υπέρμαχος των αμβλώσεων
 Φρόντισε να μην τιμωρούνται όσες διέπρατταν μοιχεία, απαγόρευσε την
αναγκαστική πορνεία
 Έδωσε στις γυναίκες περισσότερα δικαιώματα στην περίπτωση διαζυγίου
 Τους επέτρεψε να έχουν περιουσιακά δικαιώματα
 Ενεργοποίησε τη θανατική ποινή για τους βιαστές

13.  Σε όλα αυτά, η Θεοδώρα είχε την υποστήριξη του αυτοκράτορα, ο οποίος άκουγε και σεβόταν τις απόψεις της.
Συγκεκριμένα, η Θεοδώρα συνέβαλε στην προσπάθεια μεταρρύθμισης της διαφθοράς στα πορνεία της
Κωνσταντινούπολης. Η πορνεία ήταν ένα σημαντικό ζήτημα εντός της πόλης και η εκμετάλλευση και η
κακομεταχείριση ήταν διαδεδομένες.
 Με την υποστήριξη του συζύγου της, η Θεοδώρα ξεκίνησε να το αντιμετωπίσει, δημιουργώντας ένα μοναστήρι ως
απόδραση για τις γυναίκες που είχαν παγιδευτεί σε αυτήν την ζωή. Ωστόσο, οι πηγές διαφωνούν και μπορούν να
χωριστούν σε δύο ξεχωριστές εκδόσεις συμβάντων. Στη πρώτη εκδοχή των γεγονότων, οι γυναίκες σωζόντουσαν
από τη φρίκη των δρόμων και των πορνείων, ζώντας με άνεση και αρμονία στις αναμορφωμένες ζωές τους πίσω
από τα τείχη της μονής.
 Ο Προκόπιος, ωστόσο, παραθέτει μια πιο απαίσια εικόνα: σύμφωνα με την εκδοχή του, οι γυναίκες απήχθησαν,
μεταφέρθηκαν στο μοναστήρι ενάντια στη θέλησή τους και μεταρρυθμίστηκαν με τη βία. Η αυτοκράτειρα, δεν
ήταν σωτήρας τους, στην πραγματικότητα ήταν δεσμοφύλακας και βασανιστής, οι γυναίκες δεν ήθελαν να
απομακρυνθούν από τη ζωή που γνώριζαν, και μερικές μάλιστα αυτοκτόνησαν πέφτοντας πάνω στα βράχια κάτω
από το μοναστήρι απελπισμένες από τη «διάσωση» τους.

14.  Υπάρχουν όμως και άλλες ενδείξεις για μια σκοτεινότερη πλευρά της
Θεοδώρας, μια πλευρά που δείχνει ότι δεν σταματούσε μπροστά σε τίποτα
προκειμένου να πετύχει τους στόχους της. Υπάρχουν ιστορίες για
εξαναγκαστικούς γάμους κατόπιν εντολής της Θεοδώρας και εκδικητικού
διωγμού αξιωματούχων που την είχαν για οποιονδήποτε λόγο δυσαρεστήσει.
Αν και δεν έχει αποδειχθεί, υπήρχαν επίσης φήμες ότι η Θεοδώρα συμμετείχε
στη δολοφονία της Αμαλασούνθας των Οστρογότθων, πιθανής αντιζήλου για
το χέρι του Ιουστινιανού.

15.  Η Θεοδώρα, κατά την παραμονή της
στην Αφρική, όταν συζούσε με τον
Εκήβολο, μυήθηκε στον
Μονοφυσιτισμό (αίρεση χριστιανική,
που αναγνωρίζει μόνο τη θεία φύση
του Χριστού), στον οποίο παρέμεινε
πιστή καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής
της και προστάτευσε πολλούς
λειτουργούς του από διωγμούς.

16.  Συγκεκριμένα, η Θεοδώρα κατά το διάστημα της παραμονής της στην
Αλεξάνδρεια ήρθε σε επαφή με μονοφυσιτικούς κύκλους και περιέβαλλε με
την προστασία της ηγετικές μορφές του μονοφυσιτισμού όπως ο Σέβηρος
Αντιοχείας και ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεοδόσιος. Όταν ο τελευταίος
καθαιρέθηκε από τον θρόνο του, η Θεοδώρα τον φιλοξένησε στην
πρωτεύουσα σε κάποιο από τα παλάτια της και του επέτρεψε να χειροτονήσει
μονοφυσίτες επισκόπους οι οποίοι στάλθηκαν στην Ανατολή. Ένας απ’ αυτούς,
ο Ιάκωβος Βαραδαίος, περιπλανήθηκε στις ανατολικές επαρχίες και θεωρείται
ιδρυτής της Συριακής Ορθόδοξης Εκκλησίας (Ιακωβιτική Εκκλησία).

17.  Με βάση τον αμοιβαίο σεβασμό και την αγάπη, η Θεοδώρα και ο
Ιουστινιανός ήταν σε θέση να παρουσιάσουν ένα ενωμένο
μέτωπο, ακόμη και όταν είχαν διαφορετικές απόψεις. Ένας τομέας
όπου αυτές ήταν φανερές ήταν η θρησκεία. Η Θεοδώρα ήταν
πιστή και οπαδός του μονοφυσιτισμού από νεαρή ηλικία, ενώ ο
αυτοκράτορας ήταν σταθερός στις ορθόδοξες πεποιθήσεις του. Το
γεγονός ότι μπόρεσαν να διατηρήσουν τις διαφορές τους,
διατηρώντας παράλληλα τον σεβασμό τους ο ένας για τον άλλο
και παραμένοντας σαν μια ενωμένη δύναμη δείχνει πολλά.

18.  Η Θεοδώρα πέθανε στις 28
Ιουνίου 548, σε ηλικία 48 ετών,
από καρκίνο του μαστού και
τάφηκε στο Ναό των Αγίων
Αποστόλων στην
Κωνσταντινούπολη. Το
μονόγραμμά της είναι
χαραγμένο στα κιονόκρανα της
Αγίας Σοφίας και η μορφή της
μαζί με του Ιουστινιανού έχει
αποτυπωθεί στο λαμπρό
ψηφιδωτό της Βασιλικής του
Αγίου Βιταλίου στη Ραβένα.
Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα σε νόμισμα

19.  Η επιρροή της συνεχίστηκε ακόμη και μετά το θάνατό της μέσω του σεβασμού και της τιμής
που έδειξε ο Ιουστινιανός στο πρόσωπο της. Όχι μόνο διατήρησε την υπόσχεση που έκανε στη
σύζυγό του να προστατεύσει την Μονοφυσιτική κοινότητα που είχε ιδρύσει η ίδια, αλλά ο
Ιουστινιανός συνέχισε επίσης να θεσπίζει νόμους για τα δικαιώματα των γυναικών, όπως είχε
κάνει η γυναίκα του κατά τη διάρκεια της ζωής της, διασφαλίζοντας ότι η κληρονομιά της
Θεοδώρας στην πόλη θα έμενε ανεξίτηλη. Χαρισματική, τολμηρή και αξέχαστη, η Θεοδώρα
παραμένει μια από τις πιο συναρπαστικές και επιδραστικές αυτοκράτειρες που γνώρισε ποτέ
η Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Σ' όλη την αυτοκρατορία, πόλεις ή επαρχίες περηφανεύονταν να παίρνουν, τιμώντας την, το
όνομα Θεοδωριάς ή Θεοδωρούπολις. Η Όλβια της Κυρηναϊκής μετονομάστηκε
σε Θεοδωριάδα προς τιμήν της αυτοκράτειρας Θεοδώρας.

20.  Αποκλειστική, σχεδόν, πηγή πληροφόρησης για την προσωπική ζωή της Θεοδώρας και
του Ιουστινιανού αποτελεί ο ιστορικός Προκόπιος από τη Καισάρεια με το έργο του
«Ανέκδοτα ή Απόκρυφη Ιστορία». Ο Προκόπιος, όμως, υπήρξε δεινός επικριτής της
Θεοδώρας, άρα τα λεγόμενά του ελέγχονται για την αντικειμενικότητά τους. Το έργο
πρόκειται για ένα λιβελογράφημα που στρέφεται τόσο εναντίον της Θεοδώρας όσο
και του Ιουστινιανού. Ο Προκόπιος προβάλλει ως σκοπό της συγγραφής αυτού του
έργου την αποκάλυψη όλης της αλήθειας στις επόμενες γενεές. Αποτελεί όμως
ταυτόχρονα μια συνειδητή προσπάθεια δυσφήμησης του αυτοκρατορικού ζεύγους.
 Κλασσική επίσης είναι η βιογραφία της Θεοδώρας από τον μεγάλο γάλλο
βυζαντινολόγο Κάρολο Ντιλ, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ηριδανός».

21. Πηγές
 https://el.wikipedia.org/wiki/Θεοδώρα_(αυτοκράτειρα)
 https://www.mixanitouxronou.gr/theodora-porni-pou-egine-aftokratira/
 https://www.sansimera.gr/biographies/177
 https://www.historicchronicles.com/2020/12/autokrateira.theodora.html