Լուծույթներ։ Լուծելիություն։ Հագեցած և չհագեցած լուծույթներ։ Շնորհանդես 8-րդ դասարանի համար

1. Լուծույթներ։
Լուծելիություն։
Հագեցած և չհագեցած
լուծույթներ։
Վանաձորի Դ․Վարուժանի անվան
№16 հիմն․դպրոց
Ուսուցիչ՝ Ն․Հարությունյան

2. Ջուրն ակտիվ քիմիական միացություն է և
փոխազդում է մեծ թվով նյութերի հետ։ Այդ
փոխազդեցություններից ամենահանրահայտն ու
տեսանելին ջրում նյութերի լուծվելն է։ Ջրում
լուծվում են բազմաթիվ նյութեր՝ գտնվելով և´ պինդ,
և´ հեղուկ, և´ գազային ագրեգատային
վիճակներում՝ առաջացնելով այսպես
կոչված լուծույթներ:
Լուծույթը ֆիզիկաքիմիական միատարր համակարգ
է՝ կազմված լուծիչի և լուծվող նյութի մասնիկներից
ու դրանց փոխազդեցության արգասիքներից։
Ի՞նչ են լուծույթները

3. Դիտարկենք շաքարի լուծվելը ջրում.
Շաքարի կտորը ջրի մեջ գցելիս նկատում ենք,
որ կտորը աստիճանաբար փոքրանում է և կարծես
անհետանում, այնինչ հեղուկը միանգամայն
թափանցիկ ու միատարր է մնում։ Այդ հեղուկում,
թերևս, միայն քաղցր համն է շաքարի
առկայությունը վկայում։ Լուծված նյութը
բացահայտվում է ջրի գոլորշացմամբ, որից հետո
սպիտակ բյուրեղային նյութ է մնում` նույն շաքարը։
շաքարի լուծվելը ջրում շաքարի թափանցիկ լուծույթը շաքարի լուծույթից ջրի գոլորշիացումը

4. Շաքարը ջրում մանրանում է ու հեղուկի ողջ
ծավալում հավասարաչափ բաշխվում,
այսինքն՝ վերանում է շաքարի բյուրեղների ու ջրի
միջև բաժանման սահմանը, ինչն էլ հենց լուծման
գործընթացն է։ Որպես արդյունք մնում է համասեռ
թափանցիկ հեղուկը՝ լուծույթը։ Ներկայացված
օրինակում շաքարը լուծվող նյութն է, ջուրը՝ լուծիչը,
իսկ լուծույթը լուծիչի ու լուծվող նյութի համասեռ
խառնուրդն է։
Ի՞նչ էր կատարվել

5. Նման պատկերացումը բխում է լուծույթների
վերաբերյալ ֆիզիկական տեսությունից, ըստ որի՝ լուծման
պատճառը դիֆուզիան է, այսինքն՝ լուծվող նյութի
մասնիկների ներթափանցումը լուծիչի միջմոլեկուլայի
տարածությունները։
Լուծույթները որպես ֆիզիկաքիմիական
համակարգեր

6. Լուծույթները որպես ֆիզիկաքիմիական
համակարգեր
Սակայն լուծման գործընթացը զուտ ֆիզիկական երևույթ չէ,
քանի որ լուծույթի հատկություններն ու լուծույթի
բաղադրամասերի հատկությունները չեն համընկնում։
Լուծումը բնութագրվում է նույն հատկանիշներով, որոնք
բնորոշում են քիմիական ռեակցիաների ընթացքը,
ջերմության անջատում կամ կլանումը, գույնի ու ծավալի
փոփոխությունը և այլն։ Բացի այդ, ջրային լուծույթներին
բնորոշ է յուրօրինակ մի հատկանիշ՝ ջրի ու լուծվող նյութերի
քիմիական փոխազդեցության (այսպես կոչված
հիդրատացման) արգասիքների` հիդրատների առաջացումը:

7. Հիդրատացման երևույթի ապացույցն աղերի պինդ
բյուրեղահիդրատների առաջացումն է, որոնց
բաղադրությունում առկա է, այսպես կոչված բյուրեղաջուրը։
Ի՞նչ են բյուրեղահիդրատները

8. Աղերի բյուրեղահիդրատների օրինակներ
գիպս
CaSO4⋅2H2O
դառը կամ անգլիական աղ
MgSO4⋅7H2O
երկաթարջասպ
FeSO4⋅7H2O
պղնձարջասպ
CuSO4⋅5H2O

9. Պղտոր
հեղուկներ
Սուսպենզիա
Պինդ+հեղուկ
Օր.` կավ+ջուր
Էմուլսիա
Հեղուկ+հեղուկ
Օր`. կաթ

10. Ջուր
Ի՞նչ է
ավելացվել
Ձեթ Ավազ NaCl K2O
Լուծում Ոչ Ոչ Այո Այո
Քիմիական
ռեակցիա
Ոչ Ոչ Ոչ Այո
K2O+H2O=2KOH
Ի՞նչ է
առաջացել
էմուլսի
ա
Սուսպենզի
ա
Լուծույթ Լուծույթ
Ինչպե՞ս են առաջանում լուծույթները

11. Որակապես լուծելիությունը տվյալ լուծիչում որոշակի նյութի
ինքնաբերաբար լուծվելու հատկությունն է, իսկ
քանակապես բնութագրվում է լուծվող նյութի ու լուծիչի առաջացրած
հագեցած լուծույթի բաղադրությամբ։
Յուրաքանչյուր լուծվող նյութ-լուծիչ համակարգին բնորոշ է
խառնման մի սահման, որը բնութագրվում է լուծելիություն
հասկացությամբ։ Լուծելիությունն ունի ինչպես որակական, այնպես էլ
քանակական բնութագիր։
ԼՈՒԾԵԼԻՈՒԹՅՈՒՆ

12. Վերցրեք 100 գ ջուր ու դրանում սենյակային
ջերմաստիճանում (20°C) խմելու սոդա լուծեք, ապա վերցրած ջրում այդ
աղից կհաջողվի ընդամենը 9,54 գ լուծել։ Որքան էլ լուծույթը խառնեք,
սոդայի նոր քանակություն այլևս չի լուծվի, նոր քանակություն
ավելացնելիս լուծույթի ու բյուրեղային պինդ նյութի միջև շարժուն
հավասարակշռություն կհաստատվի, և տվյալ ջերմաստիճանում
լուծույթը հագեցած կլինի խմելու սոդայով։
Խմելու սոդայի
ջրային լուծույթ
Խմելու սոդայի
լուծումը ջրում
Խմելու սոդա
Կատարենք փորձ

13. Ըստ ջրում լուծելիության
նյութերը լինում են
Լավ լուծվող
10 գ-ից շատ է
լուծվում 100գ
ջրում
Օր`CaCl2
Վատ լուծվող
1 գ-ից քիչ է
լուծվում 100գ
ջրում
Օր`Ca(OH)2
Գործնականում
անլուծելի
0.01գ-ից քիչ է
լուծվում 100գ
ջրում
Օր`CaCO3

14. Լուծույթներ
Հագեցած Չհագեցած Գերհագեցած
Հագեցած է այն
լուծույթը, որում տվյալ
պայմաններում այլևս
լուծվող նյութի նոր
բաժիններ չեն լուծվում:
Չհագեցած է այն
լուծույթը, որում տվյալ
պայմաններում
հնարավոր է լուծվող
նյութի նոր բաժիններ
լուծել:
Գերհագեցած է այն
լուծույթը, որում տվյալ
պայմաններում ավելի մեծ
քանակությամբ լուծվող
նյութ է պարունակվում,
քան այդ նույն նյութի
հագեցած լուծույթը:

15. Պինդ, հեղուկ
ու գազային
նյութերի
լուծելիությունը
կախված է.
Լուծվող
նյութի
բնույթից
Ճնշումից
/գազերի
դեպքում/
Ջերմաս-
տիճանից
Լուծիչի
բնույթից

16. Պինդ նյութերի լուծելիությունը հեղուկներում,
սովորաբար ջերմաստիճանի բարձրացման հետ մեծանում է։
Սակայն հայտնի են նաև նյութեր, որոնց լուծելիությունը
ջերմաստիճանից գրեթե կախված չէ։ Կան և այնպիսի նյութեր,
որոնց լուծելիությունը ջերմաստիճանի բարձրացման հետ
նույնիսկ նվազում է։
Գազերի լուծելիությունը հեղուկներում նվազում է
ջերմաստիճանը բարձրացնելիս, ինչը պայմանավորված է գազի ու
լուծիչի մոլեկուլների միջև կապի անկայունությամբ։
Լուծելիությունը կախված է.

17. Ճնշումը բարձրացնելիս գազի լուծելիությունն աճում է, և
ընդհակառակը՝ ճնշումն իջեցնելիս գազի լուծելիությունը նվազում
է։ Անշուշտ, հաճախ եք նկատել, որ լիմոնադի կամ շամպայնի շիշը
բացելիս գազի բուռն անջատում է տեղի ունենում։
Լուծելիությունը կախված է.

18. Copyright© Նաիրա Հարությունյան
2020
Նկարները՝ https://yandex.ru/images/