1. Οφθαλμαπάτες
Η όραση και η επεξεργασία της στον εγκέφαλο στηρίζεται στην
αποτύπωση του ειδώλου στον αμφιβληστροειδή χιτώνα και την
ευθύγραμμη πορεία του φωτός. Αξιοσημείωτο είναι ότι δε
βλέπουμε τις ίδιες τις ακτίνες φωτός και τη διαδρομή τους, αλλά
το είδωλο που σχηματίζουν στον αμφιβληστροειδή χιτώνα.
Υπάρχουν, όμως, μερικά φαινόμενα οπτικής, στα οποία δεν
ισχύει η ευθύγραμμη πορεία του φωτός, ή το είδωλο στον
αμφιβληστροειδή είναι παραπλανητικό. Τότε η όραση
ξεγελιέται και βλέπονται αντικείμενα ή φαινόμενα που στην
πραγματικότητα δεν υπάρχουν, τα οποία ονομάζονται
οφθαλμαπάτες. Υπάρχουν πολλές οφθαλμαπάτες, οι οποίες
αφορούν όμοια σχήματα, αδυναμίες του προοπτικού σχεδίου,
υιοθέτηση των χρωμάτων του περιβάλλοντος, μοτίβα, γρήγορη
εναλλαγή σχεδίων, αλλαγή μέσου διάδοσης του φωτός και
άλλα.
Οπτικές ψευδαισθήσεις και οφθαλμαπάτες
Δίσκοι που μοιάζουν να στροβιλίζονται χωρίς στην
πραγματικότητα να μετακινούνται ούτε μία μοίρα, «διπλά»
πρόσωπα που φαίνονται σαν ένα, «αδύνατα» αντικείμενα που
παίρνουν σχήματα τα οποία η λογική μας δεν μπορεί να δεχθεί.
Οι εικόνες που θα δείτε παίζουν όλα αυτά τα παιχνίδια και
ακόμη περισσότερα.
Τις πιο πολλές φορές τα παιχνίδια αυτά, τα οποία έχουμε
συνηθίσει να αποκαλούμε οφθαλμαπάτες, απλώς μας
παραξενεύουν ή μας διασκεδάζουν ή προκαλούν τον θαυμασμό
μας. Για τους επιστήμονες όμως σημαίνουν κάτι πολύ
ουσιαστικότερο. Αποτελούν ένα πολύτιμο εργαλείο που τους
προσφέρει την ευκαιρία να μελετήσουν το οπτικό μας σύστημα
και να αποκτήσουν βαθύτερες γνώσεις για τον τρόπο με τον
οποίο ο εγκέφαλός μας αντιλαμβάνεται τον κόσμο.
2. Σήμερα όμως οι επιστήμονες έχουν αρχίσει να ξεχωρίζουν τις
οπτικές ψευδαισθήσεις που δημιουργούν οι φυσικοί νόμοι από
τις οφθαλμαπάτες _ τις ψευδαισθήσεις που προκαλούνται από
τον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου μας. Αυτό γιατί οι
τελευταίες, σε συνδυασμό με την εξέλιξη των απεικονιστικών
τεχνικών, τους προσφέρουν πολύτιμες «ματιές» στον τρόπο με
τον οποίο ενεργεί ο «υπολογιστής» του οργανισμού μας όταν
επιτελεί το έργο που αποκαλούμε «αντίληψη του κόσμου».
Τι ακριβώς είναι όμως μια οφθαλμαπάτη για την επιστήμη; «Ο
όρος οφθαλμαπάτη συχνά χρησιμοποιείται χωρίς διάκριση για να
περιγράψει τόσο την οπτική ψευδαίσθηση όσο και την
οφθαλμαπάτη όχι μόνο από το ευρύ κοινό αλλά και στην
επιστημονική βιβλιογραφία» εξηγεί μιλώντας στο «Βήμα»
η Σουσάνα Μαρτίνεθ-Κόντε, διευθύντρια του Εργαστηρίου
Οπτικής Νευροεπιστήμης του Νευρολογικού Ινστιτούτου της
Αριζόνας. «Υπάρχει όμως μια σημαντική διάκριση. Η οπτική
ψευδαίσθηση συντελείται στον εξωτερικό κόσμο, ενώ η
οφθαλμαπάτη συντελείται μέσα στο μυαλό μας. Η πρώτη έχει να
κάνει με τις φυσικές ιδιότητες του φωτός, ενώ η δεύτερη είναι μια
κατασκευή του εγκεφάλου». Εξ ου και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον
που παρουσιάζει.
Σύμφωνα με τον επιστημονικό ορισμό της, η οφθαλμαπάτη
αποτελεί μια ανακολουθία ανάμεσα στην υποκειμενική
αντίληψή μας και στην αντικειμενική πραγματικότητα. Οι
περιπτώσεις οφθαλμαπάτης μπορούν να χωριστούν σε τρεις
κατηγορίες: είτε βλέπουμε κάτι το οποίο στην πραγματικότητα
δεν υπάρχει, είτε δεν βλέπουμε κάτι που υπάρχει μπροστά στα
μάτια μας, είτε βλέπουμε κάτι διαφορετικό από ό,τι είναι
πραγματικά.
3.
4.
5.
6. Ποιoς κύκλος είναι μεγαλύτερος;
Οι κύκλοι που βρίσκονται στο κέντρο των δύο «λουλουδιών»
είναι ακριβώς ίδιοι, παρ' ότι ο δεξιός μάς φαίνεται μικρότερος.
7. Διαμάχη δεξιού – αριστερού
Κοιτάζετε τις χρωματιστές λέξεις και λέγετε μεγαλόφωνα
το χρώμα και όχι την λέξη
Η δεξιά πλευρά του εγκεφάλου προσπαθεί να πει το χρώμα
αλλά η αριστερή επιμένει να διαβάζει την λέξη
8. Δεν είναι κάμπια! Πρόκειται για μια φωτογραφία του José Luis Rodríguez που
απεικονίζει μια ομάδα Ευρωπαϊκών Μελισσοφάγων σε ένα κλαδί.
Αυτό το μάτι είναι στην πραγματικότητα ένας νεροχύτης που αδειάζει.
