1. โครงการพัฒนาการประมง
"…ทรัพยากรด้านประมงจะต้องจัดเป็นระเบียบ
ความสาคัญไม่ได้อยูที่ว่าปล่อยพันธุ์ปลาให้ดี หรือเลี้ยงปลา
่
ให้เติบโตดี สาคัญที่ว่าธรรมชาติเราปล่อยปลาลงไปแล้ว มัน
จะผสมพันธุ์หรือไม่ผสมพันธุ์ก็แล้วแต่ แต่ว่ามันก็เติบโตตาม
ธรรมชาติใช้การได้ ปัญหาอยู่ที่ในด้านบริหารการจับปลา
ไม่ใช่ในด้านการเลี้ยงปลา ในด้านการเลี้ยงปลา สถานี
ประมงต่าง ๆ ก็ทาแล้ว แต่ที่จะต้องทาคือ บริหารเกี่ยวกับ
การจับปลาให้ประชาชนได้ประโยชน์จริง ๆ …"

2. โครงการพัฒนาการประมง
• พระราชกรณียกิจที่เป็นรากฐานสาคัญของการพัฒนาการเพาะเลี้ยงสัตว์น้าของไทยได้แก่
การพระราชทานพระราชดาริให้กรมประมงนาพันธุ์ปลาหมอเทศ ซึ่งทดลองแล้วพบว่า
เลี้ยงง่าย โตเร็ว อดทน และขยายพันธุ์ได้รวดเร็ว สามารถเลี้ยงได้ในแหล่งน้าทั่วทุกภาค
ของประเทศ เข้าไปเพาะเลี้ยงในบริเวณสวนจิตรลดา ได้พระราชทานลูกปลาหมอเทศจาก
การเพาะเลี้ยงดังกล่าวแก่กานันและผู้ใหญ่บ้านทั่วพระราชอาณาจักร เพื่อนาไปเลี้ยงและ
ขยายพันธุ์ในตาบลและหมู่บ้านของตน พระราชกรณียกิจที่สาคัญยิ่งอีกประการหนึ่งได้แก่
การเลี้ยงและการเพาะขยายพันธุ์ปลา ทิลาเปีย นิโลติกา ซึ่งสมเด็จพระจักรพรรดิอะกิฮโต ิ
แห่งประเทศญี่ปุ่น ในขณะทรงดารงพระอิสริยยศเป็นที่มกุฎราชกุมาร ได้น้อมเกล้าฯ ถวาย
เมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๘ และให้เลี้ยงไว้ในบ่อสวนจิตรลดา เมื่อทรงศึกษาจนทราบว่าเป็นปลาที่
เลี้ยงง่าย เจริญเติบโตเร็ว อดทน แพร่พันธุ์ง่าย จึงได้พระราชทานชื่อปลานี้ว่า "ปลานิล"
และให้กรมประมงนาไปเพาะขยายพันธุ์เพื่อแจกจ่ายแก่ราษฎร เป็นผลให้ปลานิล
กลายเป็นปลาน้าจืดชนิดหนึ่งที่ราษฎรนิยมเพาะเลี้ยงอย่างกว้างขวาง และมีความสาคัญ
ทางเศรษฐกิจของประเทศ ต่อมายังได้พระราชทานพ่อแม่พันธุ์ปลานิลจากบ่อสวน
จิตรลดา เพื่อใช้ในการควบคุมพันธุกรรม มิให้ปลานิลเสื่อมพันธุ์อีกด้วย

3. พระราชด้าริเกี่ยวกับการพัฒนาประมงชายฝั่ง ประมงน้ากร่อย และประมง
น้าจืด
• พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้มีพระราชดาริให้ศึกษาและพัฒนาด้านการประมง
ซึ่งมิใช่การศึกษาวิจัยทางด้านวิชาการชั้นสูง แต่ต้องศึกษาในด้านวิชาการที่จะนาผล
มาใช้ในท้องที่และสามารถปฏิบัติจริงได้ เป็นการเชื่อมระหว่างการค้นคว้าวิจัยกับการ
ประกอบอาชีพของเกษตรกร เพื่อให้ราษฎรธรรมดาทั่ว ๆ ไปที่ไม่มีความรู้มากนักก็
สามารถทาได้ ดังพระราชดาริเกี่ยวกับเรื่องนี้ว่า
• "… ควรดาเนินการพัฒนาการประมงให้เหมาะสมกับลักษณะภูมิประเทศ โดยการ
พัฒนาแหล่งน้าตามธรรมชาติ เช่น ห้วย หนอง ให้เป็นแหล่งขยายพันธุ์ปลาและ
ส่งเสริมให้ราษฎรสามารถใช้ประโยชน์จากแหล่งน้านั้นได้ ทั้งการประมงและการปลูก
พืชผักบริเวณรอบ ๆ หนองน้าด้วย เพราะการขุดบ่อขึ้นใหม่มักประสบปัญหาการขาด
แคลนน้า หรือถ้าน้าท่วมปลาก็จะหนีไปหมด …"

4. • การพัฒนาการประมงตามพระราชดาริมิใช่เพียงเท่านั้น พระองค์ยังทรงสนพระราช
หฤทัยต่อการศึกษาค้นคว้าในเรื่องต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับปลาอยู่เสมอมา เช่น การ
รักษาพันธุ์ปลาบางชนิดมิให้กลายพันธุ์ไป โดยขอให้ดาเนินการด้านพัฒนา
พันธุกรรมเพื่อรักษาต้นพันธุ์ไว้ด้วย มิใช่เป็นการผลิตเพื่อนาไปปล่อยอย่างเดียว เป็น
ต้น หรือในกรณีที่ปลาบางชนิดซึ่งเป็นปลาที่หายากและมีแนวโน้มว่าจะมีจานวนลด
น้อยลง จนอาจสูญพันธุ์ได้ เช่น ปลาบึก ซึ่งเป็นปลาน้าจืดที่ใหญ่ที่สุดในโลก และมี
อยู่แต่เฉพาะในแม่น้าโขงเท่านั้น ก็ทรงห่วงใยในเรื่องนี้เป็นอย่างยิ่ง และทรงให้
ค้นคว้าหาวิธีการที่จะอนุรักษ์พันธุ์ปลาชนิดนี้ไว้ให้ได้ ซึ่งก็ทรงให้กาลังใจแก่ผู้ค้นคว้า
ตลอดเวลา จนในที่สุดก็สามารถผสมเทียมพันธุ์ปลาชนิดนี้ได้สาเร็จ

5. • สาหรับการอนุรักษ์ทรัพยากรประมง พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงสนพระ
ราชหฤทัยการอนุรักษ์พันธุ์ปลาไทยที่หายาก โดยเฉพาะอย่างยิ่งการอนุรักษ์พันธุ์
ปลาน้าจืดด้วยการเพาะและขยายพันธุ์ เช่น ได้มีพระราชดาริให้กรมประมง
ศึกษาวิจัยเพื่อหาวิธีที่เหมาะสมในการเพาะและขยายพันธุ์ปลากระโห้ และปลา
บึก จนประสบผลสาเร็จ แล้วนาลูกปลาไปปล่อยในแหล่งน้าธรรมชาติต่าง ๆ
สาหรับปลากระโห้ ซึ่งเป็นปลาน้าจืดมีเกล็ดในกลุ่มปลาคาร์ปที่มีขนาดใหญ่ที่สุด
ในโลก ได้พระราชทานพ่อและแม่พันธุ์จากบ่อสวนจิตรลดาเพื่อใช้ในการนี้ ส่วน
ปลาบึก ซึ่งเป็นปลาน้าจืดไม่มีเกล็ดที่ใหญ่ที่สุดในโลก มีเฉพาะในแม่น้าโขง และ
เกือบจะสูญพันธุ์ ได้ทรงให้ใช้พ่อและแม่พันธุ์ที่มีอยู่ตามแหล่งน้าธรรมชาติ และ
ได้ทรงติดตามความก้าวหน้าของการดาเนินการเป็นเนืองนิจ

6. • ส่วนการบริหารการจัดการทรัพยากรประมง พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้ทรง
ส่งเสริมให้เกษตรกรรู้จักใช้ทรัพยากรอย่างถูกต้องเหมาะสม และรู้จักบริหารจัดการ
การประมงอย่างถูกวิธี โดยให้แบ่งเขตระหว่างน้าจืดและน้าเค็ม ให้พัฒนาระบบ
ชลประทานเพื่อการเลี้ยงกุ้ง ให้ใช้ระบบชีวภาพในการบาบัดน้าเสียจากบ่อเลี้ยงกุ้ง
ทะเล พร้อมกับให้ศึกษาวิธีเลี้ยงกุ้งทะเลที่ไม่มีผลกระทบต่อระบบนิเวศเดิมที่เป็นอยู่
ในธรรมชาติ
• ในด้านการส่งเสริมการประมง ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้กรมประมงรณรงค์
ส่งเสริมให้ประชาชนเลี้ยงปลาในบ่อเป็นประเดิม ในการนี้ได้พระราชทานพระบรมรา
ชานุญาตให้ใช้สระน้าบริเวณพระที่นั่งอัมพรสถานเป็นบ่อขยายพันธุ์ปลาหมอเทศ
ด้วย นอกจากนี้ ยังมีพระราชดาริให้รวมการสาธิตการเพาะเลี้ยงสัตว์น้าและการ
ส่งเสริมอาชีพประมง ไว้ในภารกิจของศูนย์ศึกษาการพัฒนาอันเนื่องมาจาก
พระราชดาริ ทั้ง ๖ แห่ง และให้โครงการพัฒนาการประมงเป็นส่วนหนึ่งของโครงการ
พัฒนาอันเนื่องมาจากพระราชดาริทั้งปวงอีกด้วย

7. • เกี่ยวกับการพัฒนาวิชาการและการวิจัยการประมง ทรงเน้นแนวทางผสมผสานโดยมุ่งใช้
ประโยชน์ในท้องถิ่น จึงมีพระราชดาริให้การพัฒนาวิชาการและการวิจัยการประมงเป็น
องค์ประกอบหนึ่งของงานวิจัย ทั้งในศูนย์ศึกษาการพัฒนาฯ แต่ละแห่ง และในโครงการอัน
เนื่องมาจากพระราชดาริอื่น ๆ เช่น โครงการของศูนย์ศึกษาการพัฒนาอ่าวคุ้งกระเบนอัน
เนื่องมาจากพระราชดาริ และโครงการพัฒนาพื้นที่ลุ่มน้าปากพนังอันเนื่องมาจาก
พระราชดาริ ซึ่งดาเนินการวิจัยและพัฒนาการเลี้ยงกุ้งกุลาดาควบคู่กับการอนุรักษ์
ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ส่วนในแหล่งน้าภาคใต้ที่มีดินเป็นกรดค่อนข้างสูง ได้
มีพระราชดาริให้วิจัยเกี่ยวกับการเลี้ยงปลาท้องถิ่นที่ทนความเป็นกรดได้ดี เป็นผลให้มีการ
พัฒนาการเลี้ยงปลาสลิดและปลาดุกลาพัน ซึ่งสามารถเจริญเติบโตได้ดีในสภาพดังกล่าว

8. • นอกจากการพัฒนาศึกษา ค้นคว้า ในด้านต่าง ๆ เกี่ยวกับการประมงแล้ว
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ยังทรงห่วงใยถึงการจับปลาของประชาชนด้วย โดยมี
พระราชดารัสให้พิจารณาศึกษาการวางระเบียบบริหาร เกี่ยวกับการจับปลาในแหล่ง
น้า รวมทั้งเทคนิคในการควบคุมการจับปลาด้วย ในเวลาเดียวกันกับที่มีการจับปลาก็
ควรมีการลงทุนเพื่อส่งเสริมการเลี้ยงปลา ถ้าสามารถศึกษาและทาให้การจับปลาเป็น
ระเบียบเรียบร้อยได้โดยไม่มีการแก่งแย่งกัน เอาเปรียบกัน ไม่ทาลายพันธุ์ปลา ปลาก็
จะไม่สูญพันธุ์ สามารถจับปลาได้โดยตลอด ก็จะเป็นทางที่เหมาะสมและได้ใช้เป็น
แนวทางปฏิบัติสาหรับแหล่งน้าอื่น ๆดังที่ได้เคยมีพระราชกระแสรับสั่งว่า

9. • "… ได้ปล่อยปลามาหลายปีแล้ว และปลาก็เติบโตดี มีการจับปลา
ร่ารวยกัน แต่ว่าผู้ที่ร่ารวยไปไม่ใช่เป็นชาวบ้านที่อยู่แถวนี้ เป็นพวกที่
เรียกว่า เป็นนายทุนเป็นส่วนมาก ฉะนั้นถ้าอยากใช้ทรัพยากรในด้าน
ประมง จะต้องจัดเป็นระเบียบ ความสาคัญไม่ได้อยู่ที่ว่าปล่อยพันธุ์ปลา
ให้ดีหรือเลี้ยงปลาให้เติบโตดี สาคัญว่าตามธรรมชาติเราปล่อยปลาลง
ไปแล้ว มันจะผสมพันธุ์หรือไม่ผสมพันธุ์ก็แล้วแต่ แต่ว่ามันก็เติบโตตาม
ธรรมชาติ เมื่อเติบโตมากแล้วก็ใช้การได้ ปัญหาอยู่ที่ในด้านบริหารด้าน
จับปลา เรื่องเพาะปลานี้ก็เป็นหน้าที่ของสถานีประมงต่าง ๆ ที่มีอยู่แล้ว
สาหรับศูนย์ศึกษานี้ก็รู้สึกว่าต้องให้เป็นเรื่องชีวิตของเกษตรกรในด้าน
การประมง ที่จะสามารถหาประโยชน์ได้ ตั้งตัวได้ และก็ควรจะตั้งเป็น
กลุ่ม จะได้สามารถที่จะหาตลาดได้สะดวก ไม่มีการทะเลาะ ไม่มีการ
แก่งแย่งกัน และไม่ทาลายพันธุ์ปลาด้วย …"

10. • จากการดาเนินงานตามโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดาริ นับว่าได้ก่อประโยชน์ใน
การพัฒนาอาชีพและความเป็นอยู่ของราษฎรให้สูงขึ้น ราษฎรมีอาหารโปรตีนจาก
ปลาบริโภคกันอย่างทั่วถึง เป็นการแก้ไขปัญหาการขาดแคลนอาหารโปรตีนได้เป็น
อย่างดี อาจกล่าวได้โดยสรุปว่า ประโยชน์ในระยะสั้น ราษฎรได้รับความรู้และเทคนิค
ในการเพาะเลี้ยงสัตว์น้า หลักการอนุรักษ์ทรัพยากรสัตว์น้า และมีอาหารสัตว์น้า
บริโภคเพิ่มขึ้นกว่าเดิม ช่วยให้ราษฎรที่ยากจนมีชีวิตความเป็นอยู่ดีขึ้น สาหรับใน
อนาคตหรือประโยชน์ในระยะยาวนั้น คาดว่าเมื่อราษฎรมีประสบการณ์ในการ
เพาะเลี้ยงสัตว์น้ามากขึ้น ก็จะสามารถผลิตสัตว์น้าได้อย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่ง
สามารถเพิ่มผลผลิตสัตว์น้าให้เพียงพอต่อการส่งออก ทารายได้เข้าประเทศปีละ
หลายพันล้านบาท อันเป็นส่วนหนึ่งที่จะช่วยเสริมสร้างฐานะเศรษฐกิจของประเทศให้
มั่นคงยิ่งขึ้น

11. นางสาว เบญจรัตน์ สู่วิทย์ เลขที่ 40 ม.4/6