2. สภาพภูมิประเทศ

 แม่นาแควน้ อยเกิดจากลุ่มนาสาขาย่อยฝั่งซ้ ายของแม่นาน่านมีต้นนาอยู่ในพื้นที่อาเภอ
้ ้ ้ ้
ชาติตระการจังหวัดพิษณุโลก ไหลผ่านอาเภอวัดโบสถ์ บรรจบกับแม่นาน่านที่อาเภอ
้
พรหมพิราม จังหวัดพิษณุโลก สภาพพื้นที่ตอนล่างของแม่นาแควน้ อยประมาณ
้
200,000 ไร่ เป็ นพื้นที่เกษตรกรรมที่ประสบปัญหานาท่วมและขาดแคลนนาเป็ นประจา
้ ้
ทุกปี ราษฎรส่วนใหญ่ 80 % เป็ นเกษตรกรที่มีรายได้ ต่าสามารถทานาได้ ครั้งเดียวใน
ฤดูฝน แต่มักจะได้ รับความเสียหายจากปัญหานาท่วม โดยมีพ้ ืนที่ประมาณ 75,000
้
ไร่ ในเขตอาเภอวัดโบสถ์ อาเภอพรหมพิราม อาเภอวังทอง จังหวัดพิษณุโลก จะเกิด
ปัญหานาท่วมเป็ นประจาทุกปี และมีแนวโน้ มทวีความรุนแรงขึ้นเป็ นลาดับ
้

4. พระราชดาริ

 พระบาทสมเด็จพระเจ้ าอยู่หัวได้ พระราชทานราชดาริเกี่ยวกับการพัฒนาลุ่มนาแควน้ อย
้
เพื่อช่วยเหลือราษฎร ดังนี้
 วันที่ 25 กุมภาพันธ์ 2525 พระบาทสมเด็จพระเจ้ าอยู่หัวเสด็จพระราชดาเนินทรงเปิ ด
เขื่อนนเรศวร บ้ านใหญ่ ตาบลพรหมพิราม อาเภอพรหมพิราม จังหวัดพิษณุโลก ได้
พระราชทานพระราชดาริให้ กรมชลประทานพิจารณาวางโครงการและก่อสร้ างเขื่อนเก็บ
กักนาแควน้ อยโดยเร่งด่วนรวมทั้งก่อสร้ างอ่างเก็บนาตามลานาสาขาของแม่นาแควน้ อย
้ ้ ้ ้
ให้ เก็บกักนาไว้ อย่างเต็มที่เพื่อบรรเทาอุทกภัยในลุ่มนาตอนล่างและจัดหานาสนับสนุน
้ ้ ้
โครงการชลประทานพิษณุโลกและโครงการชลประทานเจ้ าพระยาใหญ่ไห้ ได้ ผลอย่าง
สมบูรณ์

5. 
 วันที่ 4 ธันวาคม 2538 ณ ศาลาดุสดาลัย สวนจิตรลดา พระราชวังดุสต ได้
ิ ิ
พระราชทานพระราชดารัสความตอนหนึ่งว่า...ส่วนที่พิษณุโลกนี่กมีนาไหลลงมาจากข้ าง
็ ้
ๆ อีกสายหนึ่งแควน้ อยซึ่งจะต้ องทาเพื่อเก็บกักนาที่มาจากอาเภอชาติตระการ...
้
 และวันที่ 16 พฤศจิกายน 2545 ณ พื้นที่ป่าชายเลน แปลงปลูกป่ า
FPT29 และ 29/3 อาเภอปราณบุรี จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ พระบาทสมเด็จพระ
เจ้ าอยู่หัวได้ พระราชทานพระราชดาริให้ นายสุวิทย์ คุณกิตติ รองนายกรัฐมนตรี
พิจารณาความเหมาะสมเร่งรัดดาเนินการก่อสร้ างโครงการเขื่อนแควน้ อย

8. ลักษณะโครงการ

 โครงการเขื่อนแควน้ อยเป็ นอ่างเก็บนาอเนกประสงค์ขนาดใหญ่ ตั้งแต่อยู่ท่บ้านเขาหิน
้ ี
ลาด ตาบลคันโช้ ง อาเภอวัดโบสถ์ จังหวัดพิษณุโลก สามารถเก็บกักนาได้ 769 ล้ าน
้
ลูกบาศก์เมตร ประกอบด้ วย 3 เขื่อนติดต่อกัน ได้ แก่
 - เขื่อนแควน้ อย ลักษณะเป็ นเขื่อนหินทิ้งดาดหน้ าคอนกรีตสูง 75 เมตร ยาว 570
เมตร
 - เขื่อนสันตะเคียน ลักษณะเป็ นเขื่อนหินทิ้งแกนดินเหนียวสูง 80 เมตร ยาว 1,270
เมตร
 - เขื่อนปิ ดช่องเขาขาด ลักษณะเป็ นเขื่อนดินสูง 23 เมตร ยาว 790 เมตร

10. การดาเนินงาน

 กรมชลประทาน ได้ ดาเนินการศึกษาความเหมาะสมและผลกระทบสิ่งแวดล้ อม
ของโครงการเขื่อนแควน้ อย พร้ อมทั้งแนวทางป้ องกันและแก้ ไขผลกระทบใน
ด้ านป่ าไม้ ประมง สังคม เศรษฐกิจ ท่องเที่ยว และการชดเชยพื้นที่อพยพ
โดยดาเนินการเสร็จเมื่อ พ.ศ. 2540 คณะรัฐมนตรีได้ รับอนุมัติให้ เริ่ม
ดาเนินการก่อสร้ างโครงการเขื่อนแควน้ อยได้ เมื่อวันที่ 21 มกราคม 2546
โดยมีแผนการดาเนินงานระหว่าง พ.ศ. 2546 - พ.ศ. 2554 และใช้
งบประมาณ 6,780 ล้ านบาท

12. อาคารประกอบและระบบชลประทาน

 - อาคารระบายนาล้ น (Spillway) สร้ างอยู่ระหว่างตัวเขื่อนแควน้ อยกับเขื่อนสันตะเคียน
้
ลักษณะเป็ นประตูระบายนาเหล็กบานโค้ ง จานวน 5 ช่อง กว้ าง 13 เมตร สูง 12 เมตร
้
สามารถระบายนาได้ 7,046 ลูกบาศก์เมตรต่อวินาที ทาหน้ าที่ระบายนาออกจากเขื่อนเมื่อ
้ ้
ระดับนาในอ่างเก็บนาสูงถึงระดับเก็บกัก หรือต้ องการระบายนาออกจากอ่างเก็บนาให้ ต่ากว่า
้ ้ ้ ้
ระดับเก็บกัก
 - ท่อระบายนาลงลานาเดิม (River Outlet) สร้ างอยู่ฝ่งซ้ ายของลานาแคว
้ ้ ั ้
น้ อยใต้ เขื่อนแควน้ อยเป็ นท่อเหล็กขนาดเส้ นผ่าศูนย์กลาง 2.7 x 237 เมตร สามารถระบาย
นาได้ 108 ลูกบาศก์เมตรต่อวินาที ทาหน้ าที่ระบายนาจากอ่างเก็บนาลงสู่ลานาธรรมชาติด้าน
้ ้ ้ ้
ท้ ายเขื่อนเพื่อให้ กบฝายทดนาในลานาแควน้ อย
ั ้ ้
 - ระบบชลประทาน ก่อสร้ างฝายทดนาในลานาแควน้ อยที่บ้านพญาแมน อาเภอวัด
้ ้
โบสถ์ จังหวัดพิษณุโลก ลักษณะเป็ นฝายคอนกรีตเสริมเหล็ก มีช่องระบายจานวน 3 ช่อง
กว้ าง 12.50 เมตร สามารถระบายนาได้ 1,718 ลูกบาศก์เมตรต่อวินาที ช่วยยกระดับนาเข้ า
้ ้
คลองชลประทาน เป็ นการส่งนาด้ วยระบบแรงโน้ มถ่วง (Gravity System)
้

14. ประโยชน์จากโครงการ

 - ช่วยบรรเทาอุทกภัยโดยเฉพาะบริเวณพื้นที่ลุ่มนาแม่นาแควน้ อยตอนล่าง ประมาณ 75,000
้ ้
ไร่ ในเขตอาเภอวัดโบสถ์ อาเภอเมือง อาเภอวังทอง และอาเภอบางกระทุ่ม จังหวัดพิษณุโลก
 - เป็ นแหล่งนาสนับสนุนพื้นที่ชลประทานบริเวณฝั่งซ้ ายและขวาของแควน้ อย
้
ประมาณ 155,000 ไร่และส่งนาเสริมให้ กบพื้นที่การเพาะปลูกในฤดูแล้ งของโครงการ
้ ั
ชลประทานเจ้ าพระยาประมาณ 250,000 ไร่
 - ราษฎรในเขตโครงการมีนาใช้ สาหรับการอุปโภคบริโภค ประมาณ 47.3 ล้ าน
้
ลูกบาศก์เมตรต่อปี
 - เสริมสร้ างอาชีพจากผลผลิตปลาในอ่างเก็บนา เป็ นการสร้ างรายได้ ให้ แก่ราษฎร
้
บริเวณรอบอ่างเก็บนาและสองฝั่งแม่นาแควน้ อย
้ ้
 - เป็ นแหล่งท่องเที่ยวพักผ่อนหย่อนใจของประชาชนในจังหวัดพิษณุโลกและบริเวณ
ใกล้ เคียง

16. การชดเชยที่ดินและทรัพย์สิน

 ราษฎรที่ได้ รับผลกระทบจากการถูกนาท่วม รวมทั้งพื้นที่เกษตรกรรม ประมาณ
้
13,000 ไร่ กรมชลประทานได้ วางแผนดาเนินการแก้ ไขผลกระทบ ด้ วยการชดเชยค่า
ที่ดิน - ทรัพย์สน และการจัดเตรียมพื้นที่อพยพ พร้ อมทั้งจัดสร้ างสาธารณูปโภค
ิ
พื้นฐาน โดยจะใช้ งบประมาณทั้งหมดประมาณ 1,166 ล้ านบาท

18. วัตถุประสงค์

1) เพื่อส่งเสริมและพัฒนาอาชีพแก่ราษฎรในพื้นที่ได้ รับผลกระทบจากการสร้ างเขื่อน
แควน้ อย ให้ มีความพออยู่พอกินสามารถพึ่งตนเองได้ ตามแนวปรัชญาเศรษฐกิจ
พอเพียง
2) เพื่อช่วยบรรเทาปัญหาความทุกข์ยากเดือดร้ อนของราษฎรที่ประสบปัญหาความ
แห้ งแล้ งจากการขาดแคลนนาในฤดูแล้ งให้ ได้ ผลผลิตเพียงพอกับการดารงชีวิต
้
3) เพื่ออนุรักษ์ดินและนา โดยป้ องกันการชะล้ างพังทลายของดิน
้

20. นางสาว ณัฐสุดา พูนพ่วง ม.๔/๑๐ เลขที่ ๒๒