Lapha sichaza isenzo ukuthi siyini futhi sakheka kanjani

1. ISENZO
B MTSHALI

2. Ngemumva
kwalesi Sifundo
kumele umfundi
akwazi uku:
• Chaza ukuthi siyini
isenzo.
• Hlaziya isenzo
ngokwamalunga
aso.
• Sebenzisa isenzo
emishweni ozakhela
wona.

3. 2022 MTSHALI B 3
Siyini isenzo?

4. Isenzo
• Isenzo yigama elisetshenziswa ohlelweni lolimi limele izimo
zezehlakalo.
• Isenzo igama elisitshela ngalokho okwenziwa umenzi
noma umenziwa.
• Isenzo yigama elisilandisayo elakhiwe yisiqu
nesivumelweno.

5. Isenzo
• Isenzo sakhiwa amalunga kanye nesivumelwano sikamenzi okanye
sikamenziwa.
• Amalunga esenzo uma esehlangene siwabiza ngokuthi isiqu.
• Kukhona iziqu zesenzo ezinalungalinye, ezinamalunga amabili,
ezinamalunga amathathu, kanye nezinamalunga amane kuya
phezulu.
2022 MTSHALI B 5

6. Izenzo ezilunganye
• -fa > wafa umuntu
• -pha > Yipha ingane idokwe
• -dla > Yidla masinya
• -ma > Yima ngiyeza
2022 MTSHALI B 6

7. Izenzo ezinamalunga amabili
• -goba > goba ngibhale emhlane wakho
• -pheka > pheka sidle
•-geza > Ugeza njalo nawe
2022 MTSHALI B 7

8. Izenzo ezinamalunga amathathu
• -sebenza > Ukusebenza kanzima kuzala impumelelo
• -gibela > ukugibela imonto zabantu kubi
• -sukuma > Sukuma kuhlale umuntu omdala
• -hlikihla > Hlikihla musa ukuziqinisa
2022 MTSHALI B 8

9. Izenzo ezinamalunga amane kuya
phezulu
• -vumbulula > Ukuvumbulula izinto zabantu kubi
• -khuthuluza > khuthuluza isishebo sidle
• -fudumala > nethezeka ufudumale
20XX MTSHALI B 9

10. Iziqu zesenzo
• Ngokujwayelekile isenzo sigcina ngonkamisa a no e
kodwa kuyenzeka kushitshe lokhu.
• Uma isiqu sesenzo sezigcina ngo-ï umqondo wesenzo
uyashitsha uveze ukuphika.
• Kanti lapho sigcina ngonkamisa o kuthiwa
siphundulekile.
2022 MTSHALI B 10

11. Umsebenzi wasekilasini
2022 MTSHALI B 11

12. ASIBONGE
Kubamba Ezingelayo