İlk Görüşmede Dikkat Edilmesi Gereken Risk Faktörleri ve Bu Konuda Önerilen Görüşme Ayrıntıları İntihar Riski

1. İLK GÖRÜŞMEDE DIKKAT EDILMESI GEREKEN RISK
FAKTÖRLERI VE BU KONUDA
ÖNERILEN GÖRÜŞME AYRINTILARI: İNTIHAR RISKI
Ankara Medipol Üniversitesi
Klinik Psikoloji Anabilim Dalı
Psk. Sercan Yılmaz
Klinik Görüşme

2. İNTIHAR, B IR KIMSENIN TOPLUMSAL
VEYA RUHSAL NEDENLERIN ETKISI
ILE KENDI HAYATINA SON VERMESI
OLARAK TANIMLANMAKTADIR.
- İntihar etmeden önce, Sokrates iyileştirme tanrısı
Asclepius’a borcunu ödemek için bir horozu adak
olarak vermiş.
+ Ne borcu bu?
- Sokrates için ölüm bir yenilgi değil bir çareydi. Jacques Louis David, ‘’ The Death of Socrates’’ 1786

3. İNTIHAR
ORANLARINDAN
ÖRNEKLER
o Yardım için başvurduklarında hayatına son
verme düşüncesi olduğunu belirtenler
başvuranların %22’lik bir kısmını
oluşturmaktadır.
o İntihar sonucu hayatını kaybeden kişilerin
yaklaşık ¼’ü daha önce psikolojik
yardıma başvurmuştur.
o İntihar girişiminde bulunanların %20’lik bir
kısmı girişimlerini dillendirmişlerdir.
o İntihar eden her 5 kişiden 4’ü daha önce
kişisel ölümleri hakkında konuşmuştur.
o Yetişkinlerde 10, ergenlerde ise 200-300
intihar girişiminden birisi başarılı olmaktadır.
o Türkiye’de her gün ortalama 9 kişi yaşamına
kendi isteği ile son vermektedir.

4. İNTIHAR HAKKINDA BAZI MITLER VE GERÇEKLER
• Özkıyım hakkında konuşanlar bunu gerçekleştirmez.
• Yalnızca bazı sosyoekonomik seviyedekiler intihar
eder.
• Kuvvetli inanca sahip olan bireyler böyle bir
girişimde bulunmaz.
• Her intiharın altında depresyon yatar.
• Ay evreleri intihar ile ilişkilidir.
• Kendine zarar verme, intihar girişiminde bulunma
potansiyeline sahip herkes yaşamına son vermek
istiyordur.
• İstediğini elde etme amaçlıdır.
• Öldürücü olmayan yolları tercih eden kişiler yalnızca
ilgi çekmek istiyorlardır.
• İntihar sonucu hayatını kaybeden kişilerin yarısından
fazlası daha önce girişimde bulunmuşlardır.
• Erkekler, kadınlardan 4 kat fazla intihar etmektedir.
• Kadınlar, erkeklerden 3 kat daha fazla girişimde
bulunmaktadır.
• Yalnızlık, boşanmış olma, yaşam arkadaşını
kaybetmek intihar riskini 4 ila 5 kat arttırmaktadır.
• Kış aylarına göre yaz ve bahar aylarında intihar
oranları artmaktadır.
• Geride kalanlar üzerinde en çok olumsuz etki
bırakan, ikincil travmatizasyonun en çok olduğu
yaşam son bulma yöntemidir.
• İntihar girişiminde bulunan kişilerin %66’sından
fazlası maruz kaldığı durum karşısında daha
öncesinde yardım çağrısı yapmış fakat karşılıksız
bırakılmışlardır.

5. BAZI RISK FAKTÖRLERI
• Erkekler için madde, alkol kullanımı
• Önceki intihar girişimleri
• Çözülmemiş yaşam krizleri
• Çaresizlik ve depresyon en büyük yordayıcılar.

6. İLK GÖRÜŞMEDE İNTIHAR DÜŞÜNCESININ
DEĞERLENDIRILMESININ AMACI NEDIR?
1. İntihar girişimi için acil bir risk olup olmadığını anlamak.
2. DSM tanısı formüle edebilmek için geçmiş ve yakın zaman intihar
davranışlarını öğrenmek.

7. • İçerisinde bulunduğumuz toplumda cinsellik, madde
kullanımı, şiddet, intihar davranışı gibi özel
gereksinimle yaklaşılması gereken konular oldukça
kişisel algılanabilmektedir.
• Bu konular ile ilgili sorular kişinin güveni ve güvenlik
hissini tehdit etme potansiyeli taşımaktadır.
• Hastanın suçluluk ve utanç gibi duygulara maruz
kalabileceğini göz önüne alarak terapistin yaşam
alışkanlıklarını, kişisel şüphelerini, ve ön yargılarını
bir kenara bırakması gerekmektedir.
• Şunu unutmamalıyız ki hastanın normalde yakın
arkadaşlarına bile açamadıkları konularda hiç
tanımadıkları bilmediklerini bir klinisyen tarafından
sorgulanmalarını bekliyoruz.
• Klinisyenler olarak başka durumlarda sorgulamayı
tercih etmeyeceğimiz konulara karşı kendimizi
hazırlamak zorundayız.
• Bu tür hassas konuların her biri kritik öneme sahip
olduğu için hasta tarafından konuları açılmazsa
klinisyen tarafından açılmalıdır.
• İntihar davranışının taranması mutlak bir
zorunluluktur. Bu kural, görüşme boyunca ölüm
isteği ya da intihar davranışları ile ilgili hiçbir ipucu
olmasa bile geçerlidir.

8. • Bazı görüşmeciler intihar konusunu açarak hastanın aklına bu fikri yerleştirebileceği riskini
düşünebilmektedir. Asıl risk, bunu yeterince erken sormamaktır.
• Hasta konuyu açarsa rahat bir şekilde onu takip edebilirsiniz ancak açmazsa bir klinisyen olarak siz
açmalısınız. Konuyu açtığınızda hasta rahatsız gözükmüyorsa açıklama yapma ya da özür dilemenize
gerek yoktur.
• Genellikle klinisyen ne kadar rahat görünürse hastalar da bir o kadar rahat hissedecektir.

9. İNTIHAR RISKININ DEĞERLENDIRILMESI
1. İntihar Planı
o İntihar tarihi, yöntemi, yeri belirlenmiş ise;
o İntihar planı uygulanabilir bir plan ise;
o İntihar planı kesinleştirilmiş ve ayrıntılandırılmış ise;
2. Duygudurum
o Depresyon
o Ajitasyon
o Sükunet
o Umutsuzluk duyguları mevcut ise;
3. Daha Önceki İntihar Girişimleri
o Hastanın daha önce intihar girişimi olduysa;
o Daha önceki intihar girişiminde kullanılan yöntem
mortalitesi yüksek bir yöntem ise;
o Hastanın yakın arkadaş ve akrabalarının intihar girişimi ya
da tamamlanmış intiharı olduysa
4. Ani Bir Kriz Durumu Akut Bir Stresör Söz Konusuysa
5. Obje Kaybı
o Bir kaza ya da hastalık sonucu bedensel yetilerde kayıp;
o Taşınma ya da terfi etme sonucu güvenlik duygusunun kaybı;
o Kavga geçimsizlik, rejeksiyon, ayrılık, boşanma, aile
parçalanması, taşınma ya da ölüm sonucu önemli bir ilişkinin
kaybı söz konusu ise;
o 6. Sosyal desteği yetersiz ise intihar girişiminin tekrarlanma
olasılığı yüksektir !!!

10. KENDINIZE ZARAR VERMEK YA DA KENDINIZI
ÖLDÜRMEK ILE ILGILI DÜŞÜNCELERINIZ
OLDU MU ?
• Basit bir şekilde soracağınız bu soruya verilen yanıt ‘hayır’ ise ve davranış,
duygudurum yanıt ile uyuşuyorsa farklı bir konuya geçebilirsiniz. Ancak
belirsiz veya tereddütlü, aniden mahzunlaşan bir bakış gibi sahte bir vücut
dili ile birlikte gelirse daha fazlasını sorgulamak zorundasınız.
• Eğer daha fazlasını sorgulamak zorunda kalırsanız ilişkiyi bozmamak için
dikkatli olmanız gerekir. Sorgulamanız rahatsızlığı artıracak mı ( tereddüt,
gözyaşı), sıkıntı hakkında yorum yapmanız gerekebilir.
‘ Üzgün görünüyorsunuz, bu konuyu sürdürmekten hoşlanmıyorum ama bunu
yapmam gerektiğini hissediyorum.’

11. İNTIHAR GIRIŞIMINDE BULUNMUŞ YA DA
DIĞER YÖNTEMLERLE KENDINE ZARAR
VERMIŞ BIR KIŞIYE ŞÖYLE SÖYLEYEBILIRSINIZ:
‘ Son deneyiminiz, bunu yeniden deneyebileceğinizle ilgili olarak beni
endişelendirdi. Deneme ya da denememe yönünde sizi etkileyebilecek
herhangi bir şey değişti mi ?’

12. BAZI KLINISYENLER ‘INTIHAR’ SÖZCÜĞÜ KULLANILMAZSA DAHA
GERÇEK YANITLAR ALINABILECEĞINI SAVUNMAKTADIR.
1. ‘Rahatsız edici ya da kasvetli düşüncelere
sahip misiniz? ‘
2. ‘ Bu düşüncelerden herhangi birisi
umutsuzluk içeriyor mu?’
3. ‘Ölmüş olmayı hiç dilediniz mi?’
4. ‘ Kendinize zarar verme düşünceleriniz oldu
mu? ‘
5. ‘ Yaşamınızı sonlandırma ile ilgili hiç plan
yaptınız mı ?
6. ‘Herhangi bir girişiminiz oldu mu?’
Eğer bu sorulardan herhangi birine ‘evet’ yanıtı
alınırsa açık uçlu sorularla desteklenmelidir.
a. ‘Bunu biraz daha anlatabilir misiniz?
b. ‘Sonra ne oldu?’

13. İNTIHARA EĞILIMLI OLDUĞUNU
DÜŞÜNDÜĞÜMÜZ HASTA ILE İLGILI OLARAK
NELERI ÖĞRENMELIYIZ?
• Yaşamına son verme fikrinin kökeni
• Ölümün avantajları
• İntihar konusu hakkındaki bütün düşüncelerin şeffaf bir şekilde ortaya konması ile
terapötik ittifakın ilk adımı atılır.
• Kişi, ölümün avantaj ve dezavantajlarını konuşmaya yöneltilmelidir.
• Yaşamın avantajları konusunda zorlukların üstesinden gelineceğine yönelik inanç ve
sahip olunan çevre ele alınabilir
• Kişiye iyi gelen etkinliklerin bir listesi çıkarılabilir
• Terapötik ittifakın ilerlemesinin ardından ölümün dezavantajları ele alınmalıdır. Genelde
hastayı ölüm fantezileriyle yüzleştirme ve ölümün gerçek anlamda bir son olduğu ele
alınır.

14. BIR GIRIŞIM ÖYKÜSÜ
MEVCUT ISE:
• Öncesinde kaç girişim olmuştur?
• Bunlar ne zaman oldu?
• O anda hasta neredeydi?
• O anda hastanın duygudurumu nasıldı?
• Girişim için hangi yöntemler kullanıldı?
• Girişim uyuşturucu ya da alkol etkisi altında
mı yapıldı?
• O anda hastada diğer ruh sağlığı belirtileri
var mıydı? ( Madde kullanımına ek olarak
depresyon ve psikoz öğrenilmeli.)
• İntihar davranışı öncesinde stres faktörleri
nelerdi?
• Geçmişte, hastanın intiharı
tamamlamamasının nedeni neydi?
• Girişimler ne kadar ciddiydi?
Girişim ile ilgili olabildiğince çok şey
öğrenilmelidir.
Bu bilgiler hem hastanın gelecekte ne
yapabileceğini tahmin etmede hem de
hangi eylemlerde bulunmanız gerektiğine
dair değerlendirmede sizlere yardım
edecektir.

15. • Çalışmalar intihara doğru giden ya da girişimde bulunan kişilerin yaşlı,
beyaz, evli olmayan, işsiz, fiziksel olarak hasta olan ve içen, depresif ya
da psikotik olan bir erkek olma gibi özelliklerini gösterse de hastanızı
korumak için bu özelliklerin olmasına ya oda olmamasına
güvenemezsiniz.
• Asıl amacı kendi kaygınızı azaltmak olabilen ‘intihar yok’ sözleşmesine
kesinlikle güvenmeyiniz.

16. GIRIŞIMIN ÖNEM BOYUTUNUN
DEĞERLENDIRILMESI
Fiziksel olarak ne kadar zararlıydı?
Sonuçları önemli bedensel zarar doğurduğunda
ya da doğurabilecek olduğunda fiziksel olarak
ciddidir.
Şah damarındaki bir yaralanma, derin koma,
ateşli silahla göğüs yaralaması şiddetli fiziksel
girişimler olurdu.
Ölüme neden olma olasılığının oldukça düşük
olduğu hafif bileği çizme, ya da birkaç ağrı kesici
yutma gibi yöntemler hastanın ölmekten başka
bir amacı olduğunu gösterir ve böyle bir
durumda psikolojik ciddiyetini sorgulayın.
Hastanın ölme isteği ne kadar güçlüydü?
Gerçek bir ölme isteği mi, yoksa yardım çağrısı
mı vardı ?
Bazı olası motivasyonlar:
Gerçek ölüm isteği
Yardım alma arzusu
Dayanılmaz bazı durumlardan kaçış
Ruhsal sıkıntıdan kaçış
Birinin tutum ya da davranışlarını etkilemek için
bir girişim

17. • Psikolojik olarak ciddi girişimleri olan birçok hasta duygularını açıkça şöyle ifade edebilir:
• ‘Üzgünüm, başaramadım.’
• ‘Tekrar deneyeceğim.’
• Diğerleri daha az açık ya da kararsız olabilir:
• ‘Doz aşımında (ya da diğer girişim türlerinde) sonucun ne olacağını düşündünüz?

18. • Bazen en iyi yol, davranıştan niyet yorumlamasıdır. Farklı bir isimle kayıt
yaptırılmış bir otel odasındaki intihar girişimi, eşinin döneceği saatten
hemen önce kendi evinde gerçekleştirilen bir intihar girişimden daha
ciddi yıkıcı bir girişimdir.

19. PSIKOLOJIK CIDDIYETI ANLAMAYA YÖNELIK
YARDIMCI OLABILECEK DIĞER BAZI SORULAR
ŞUNLARDIR
‘ Girişimde bulunmaya dürtüsel olarak mı karar verdiniz, yoksa öncesinde
bir planınız var mıydı?’
‘Girişim öncesinde vasiyet yazdınız ya da var olanı değiştirdiniz mi, bir
mülkü birilerine verdiniz mi ?’
‘İntihar notu yazmış mıydınız?’
‘Girişim sırasında yanınızda herhangi biri var mıydı?’
‘Kurtarıldığınızda nasıl hissettiniz?’

20. Önceki intihar düşünceleri ve girişimi ile ilgili neler öğrendiyseniz, bunları
hastanızın konu ile ilgili güncel düşünceleri ile ilişkilendirmeniz gerekir. Bu
fikirleri ya da ölümcül olabilecek planları özellikle önümüzdeki birkaç saat
ya da gün içinde öğrenmek hayati önem taşır.

21. • ‘ Son zamanlarda intihara meyilli hissettiniz mi?’
• ‘ Bu konuda ne gibi düşünceleriniz oldu?’
• ‘Hiç plan yaptınız mı?’ ‘Bunlar nelerdir?’
• ‘Bunları uygulayacağınızı düşünüyor musunuz?’
• ‘Geçmişte sizi ne/neler durdurdu?’
• ‘Ne zaman gerçekleşebilir?’
• ‘Bunun başkalarını nasıl etkileyeceğini düşünüyorsunuz?’
• ‘Yaşamak için nedenleriniz neler?’
• ‘Herhangi bir şey intihar etmeyi daha az çekici hale getirebilir mi?’

22. • Zarara yol açabilecek fikirler ya da planlamalar hızlı eylemleri gerektirir.
• Hastanın ya da toplumun güvenliğini sağlamak için gizliliği bozmanız
gerekirse, hastaların büyük çoğunluğunun bu eylemden dolayı sizi
suçlamayacağından emin olabilirsiniz. Aslında birçok hasta yaşam
kurtaran bu ‘ihanet’ hakkında daha sonra minnettarlık hissediyor.

23. GIRIŞIME MÜDAHALE
• İntihar girişiminde bulunan kişiyle diyalog kuran sayısı tek olmalıdır.
• Huzursuz veya tehdit edilmiş hissederseniz görüşmeyi siz sürdürmeyin.
• Güvenliğiniz önceliğiniz olmalıdır. Kapının bulunduğu ortamlarda kapı
açık kalmalı, ortamdan uzaklaşmak için imkanınız olmalıdır.
• Kişiye sırtınızı dönmemelisiniz.
• İntihar girişiminde bulunan kişiyle o istemedikçe fiziksel temas
kurmamalısınız.
• Zarar verici alet taşıyıp taşımadığını öğrenmeli ve gönüllü bir şekilde
teslimini istemeliyiz.

24. • Olabildiğince kısa, açık kalmalı ve anlaşılması güç diyaloglardan uzak
durmalıyız.
• Samimi, yapmacıklıktan uzak davranış ve diyalog kurmalıyız.
• Kişinin özgürce konuşmasına izin vermeliyiz. Acelecilikten uzak
kalmalıyız.
• Amaç kişiyi hayatta tutmaktır. İkna etmek birinci önceliğimiz değildir.
• Gerçekleştirilmesi güç pazarlıkta bulunmayın.
• Koşulsuz şartsız destekçisi olduğunuzu hissettirin.

25. • Fiziksel ihtiyaçlara dikkat çekin. İhtiyacı var ise giderin.
• Tıbbi ihtiyaçlarını giderin.
• Madde, alkol etkisinde ise fazla duygusal reaksiyonlar gösterebilir. Sabırlı
olmalısınız.
• Yorum ve yargıdan olabildiğince uzak kalın. Kişisel değerlerinizi empoze
etmeyin.
• Soru sormaktan kaçının. Soracaksanız kısa ve anlaşılır olmalıdır.

26. • Sık konu değiştirmeyin.
• Kişinin sözü kesilmemeli.
• ‘hı hı’ ‘ tamam ‘ gibi sözcükleri olabildiğince az kullanın.
• Konuşmanız biter bitmez dinleme moduna geçin.

27. • Problemleri önem sırasına koyun ve en acil olan problem üzerinde
çalışmaya başlayın.
• Kişinin problemi çözmek için attığı adımları ve çıktılarını öğrenin.
• ‘An’ ana odak noktanız olmalı.
• Kalıcı bir çözümden ziyade öncelik kısa bir vadeli çıkış yolu olmalıdır.
• Kontrolün kişide olduğunu belirtin !
• Kişinin kendisi için önemli olan kişilerle temas kurmasını sağlayabilirsiniz.

28. İNTIHAR EDEN KIŞININ YAKINLARI!
• Geride kalanlar yüksek risk grubundadırlar.
• Kişilere uygun destekler sağlanmalı ve kurulan iletişime dikkat
edilmelidir.

30. Gustav Klimt ‘
Hope II’ 1908