school education and challenges for government in India

1. Dr. Jagannath K. Dange
Department of Education
Kuvempu University
Shankaraghatta
Dist: Shimoga,
Karnataka
jkdange@gmail.com
http://jkdange.blogspot.com
±Á¯Á ²PÀët ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀPÁðgÀzÀ ¸ÀªÁ®ÄUÀ¼ÀÄ
Dr. Jagannath K. Dange
Department of Education
Kuvempu University
Shankaraghatta
Dist: Shimoga,
Karnataka
jkdange@gmail.com
http://jkdange.blogspot.com

2. ¨sÁgÀvÀ zÉñÀzÀ ¨sÀ«µÀå vÀgÀUÀw
PÉÆoÀrAiÀÄ M¼ÀUÉ gÀÆ¥ÀUÉƼÀÄîvÀÛzÉ.
1964-66 (gÁ.².D)
¨sÁgÀvÀ zÉñÀzÀ ¨sÀ«µÀå vÀgÀUÀw
PÉÆoÀrAiÀÄ M¼ÀUÉ gÀÆ¥ÀUÉƼÀÄîvÀÛzÉ.
1964-66 (gÁ.².D)

3. • ¸ÀªÀiÁ£ÀvÉAiÀÄ ¸ÁzsÀ£ÉAiÉÄà ²PÀët.
• ²PÀëtzÀ ¥ÀæªÀÄÄR GzÉÝñÀªÉÃ- eÁÕ£À, ªÀiË®å
ªÀÄvÀÄÛ P˱À®UÀ¼À ¨É¼ÀªÀtÂUÉ.
• ¸ÀªÀiÁ£ÀvÉAiÀÄ ¸ÁzsÀ£ÉAiÉÄà ²PÀët.
• ²PÀëtzÀ ¥ÀæªÀÄÄR GzÉÝñÀªÉÃ- eÁÕ£À, ªÀiË®å
ªÀÄvÀÄÛ P˱À®UÀ¼À ¨É¼ÀªÀtÂUÉ.

4. ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ C£ÀÄZÉÒÃzÀ 45- GavÀ ªÀÄvÀÄÛ PÀqÁØAiÀÄ ²PÀët
(6-14 ªÀµÀðzÀªÀgÉUÉ).
C£ÀÄZÉÒÃzÀ 21 A - RTE. 2009

5. • PÉÃAzÀæ ªÀÄvÀÄÛ gÁdå ¸ÀPÁðgÀ¢AzÀ ¸ÁPÀµÀÄÖ ºÀt
«¤AiÉÆÃUÀ.
• NPE-1986: operation Black Broad, SSA,
DPEP AiÉÆÃd£ÉUÀ¼ÀÄ.
• ¸ÁPÀµÀÄÖ ºÉƸÀ±Á¯ÉUÀ¼ÀÄ
• ªÀiÁ»w¹AzsÀÄ
• ¸ÁévÀAvÀæöå §AzÀÄ 7 zÀ±ÀPÀUÀ¼ÁzÀgÀÆ 74% ¸ÁPÀëgÀvÉ
• PÉÃAzÀæ ªÀÄvÀÄÛ gÁdå ¸ÀPÁðgÀ¢AzÀ ¸ÁPÀµÀÄÖ ºÀt
«¤AiÉÆÃUÀ.
• NPE-1986: operation Black Broad, SSA,
DPEP AiÉÆÃd£ÉUÀ¼ÀÄ.
• ¸ÁPÀµÀÄÖ ºÉƸÀ±Á¯ÉUÀ¼ÀÄ
• ªÀiÁ»w¹AzsÀÄ
• ¸ÁévÀAvÀæöå §AzÀÄ 7 zÀ±ÀPÀUÀ¼ÁzÀgÀÆ 74% ¸ÁPÀëgÀvÉ

6. ¸ÀPÁðgÀzÀ AiÉÆÃd£ÉUÀ¼ÀÄ- ©¹AiÀÄÆl, ¸ÀªÀĪÀ¸ÀÛç,
¨ÉʹPÀ¯ï, QëÃgÀ¨sÁUÀå, ±ÀÆ, ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀ.

7. UNICEF ªÀgÀ¢
• 9 ®PÀë ªÀÄPÀ̼ÀÄ ±Á¯ÉAiÀÄ£Éß £ÉÆÃr®è
• 2014-15 : 3 ªÀÄÆgÀÄ PÉÆÃn ±Á¯É ©lÖ ªÀÄPÀ̼ÀÄ
• 14 ¯PÀë ¥ÁæxÀ«ÄPÀ ±Á¯ÉUÀ½zÀÄÝ, 11 ®PÀë ¸ÀPÁðj, 3 ®PÀë SÁ¸ÀV ±Á¯É.
• 80 ®PÀë ²PÀëPÀgÀÄ
• 39% SÁ¸ÀV ±Á¯ÉAiÀÄ°è «zÁå¨sÁ¸À.
• MAzÀÄ PÀqÉ 100% ²PÀët ¸Á¢ü¹®è, E£ÉÆßAzÀÄ PÀqÉ ±Á¯ÉUÀ¼À°è
«zÁåyðUÀ¼À ¸ÀASÉå PÀrªÉÄ ?
• ±Á¯ÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ AiÉÆÃd£ÉUÀ¼ÀÄ ²PÀëtzÀ ¸ÁªÀðwæÃPÀgÀtzÀ ¸ÁzsÀåªÁV®è.
• ¸ÀPÁðj ±Á¯ÉUÀ½UÉ DyðPÀªÁV, ¸ÁªÀiÁfPÀªÁV »AzÀĽzÀ ªÀÄPÀÌ¼É ºÉZÀÄÑ
EzÀPÉÌ PÁgÀtªÉãÀÄ ?
• 9 ®PÀë ªÀÄPÀ̼ÀÄ ±Á¯ÉAiÀÄ£Éß £ÉÆÃr®è
• 2014-15 : 3 ªÀÄÆgÀÄ PÉÆÃn ±Á¯É ©lÖ ªÀÄPÀ̼ÀÄ
• 14 ¯PÀë ¥ÁæxÀ«ÄPÀ ±Á¯ÉUÀ½zÀÄÝ, 11 ®PÀë ¸ÀPÁðj, 3 ®PÀë SÁ¸ÀV ±Á¯É.
• 80 ®PÀë ²PÀëPÀgÀÄ
• 39% SÁ¸ÀV ±Á¯ÉAiÀÄ°è «zÁå¨sÁ¸À.
• MAzÀÄ PÀqÉ 100% ²PÀët ¸Á¢ü¹®è, E£ÉÆßAzÀÄ PÀqÉ ±Á¯ÉUÀ¼À°è
«zÁåyðUÀ¼À ¸ÀASÉå PÀrªÉÄ ?
• ±Á¯ÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ AiÉÆÃd£ÉUÀ¼ÀÄ ²PÀëtzÀ ¸ÁªÀðwæÃPÀgÀtzÀ ¸ÁzsÀåªÁV®è.
• ¸ÀPÁðj ±Á¯ÉUÀ½UÉ DyðPÀªÁV, ¸ÁªÀiÁfPÀªÁV »AzÀĽzÀ ªÀÄPÀÌ¼É ºÉZÀÄÑ
EzÀPÉÌ PÁgÀtªÉãÀÄ ?

8. PÁgÀtUÀ¼ÀÄPÁgÀtUÀ¼ÀÄ

9. KPÉÆÃ¥ÁzsÁåAiÀÄ ±Á¯ÉUÀ¼ÀÄ - 4000
Q.¥Á.±Á¯ÉUÀ¼ÀÄ »jAiÀÄ ¥ÁæxÀ«ÄPÀ ±Á¯É
• 1-10: 1 6,7,8, £Éà vÀgÀUÀwUÉ M§â
• 11-60: 2
• 61-90: 3
• 91-120;4
• 121- 250: 5 ²PÀëPÀgÀ£ÀÄß £ÉëĸÀ¯ÁVzÉ.
• 5£Éà vÀgÀUÀwAiÀĪÀgÉUÉ J¯Áè «µÀAiÀÄUÀ½UÀÆ M§â£É ²PÀëPÀ
Q.¥Á.±Á¯ÉUÀ¼ÀÄ »jAiÀÄ ¥ÁæxÀ«ÄPÀ ±Á¯É
• 1-10: 1 6,7,8, £Éà vÀgÀUÀwUÉ M§â
• 11-60: 2
• 61-90: 3
• 91-120;4
• 121- 250: 5 ²PÀëPÀgÀ£ÀÄß £ÉëĸÀ¯ÁVzÉ.
• 5£Éà vÀgÀUÀwAiÀĪÀgÉUÉ J¯Áè «µÀAiÀÄUÀ½UÀÆ M§â£É ²PÀëPÀ

12. ²PÀëuÉÃvÀgÀ PÁAiÀÄðUÀ¼ÀÄ:
(DqÀÄ ªÀÄÄlÖzÀ ¸ÉƦà®è ²PÀëPÀ ªÀiÁqÀzÀ PÉ®¸ÀªÉà E®è)
• d£ÀUÀtw,
• eÁwUÀtw,
• ¥À¯ïì ¥ÉÆðAiÉÆÃ,
• DzsÁgÀPÁqïð,
• ZÀÄ£ÁªÀuÉ PÁAiÀÄð,
• ©¹AiÀÄÆl,
• PÉÆoÀr zÀÄgÀ¹Û,
PÉÊvÉÆÃl ¤ªÀiÁðt.
• d£ÀUÀtw,
• eÁwUÀtw,
• ¥À¯ïì ¥ÉÆðAiÉÆÃ,
• DzsÁgÀPÁqïð,
• ZÀÄ£ÁªÀuÉ PÁAiÀÄð,
• ©¹AiÀÄÆl,
• PÉÆoÀr zÀÄgÀ¹Û,
PÉÊvÉÆÃl ¤ªÀiÁðt.

13. ¥Á¥À ªÉÄõÀÄÖç¥Á¥À ªÉÄõÀÄÖç

14. «µÀAiÀÄUÀ½UÉ C£ÀÄUÀÄtªÁV ²PÀëPÀj®è:
• zÉÊ»PÀ ²PÀët ²PÀëPÀgÀÄ- PÁ¥ïÖ, qÁæ¬ÄAUï.
• UÀtÂvÀ «eÁÕ£À ²PÀëPÀgÀÄ- PÀ¯Á «µÀAiÀÄ
• PÀ¯Á «µÀAiÀÄ ²PÀëPÀgÀÄ - «eÁÕ£À «µÀAiÀÄ
¨ÉÆâü¸ÀĪÀÅzÀÄ ¸ÀÆPÀÛªÉà ?
• zÉÊ»PÀ ²PÀët ²PÀëPÀgÀÄ- PÁ¥ïÖ, qÁæ¬ÄAUï.
• UÀtÂvÀ «eÁÕ£À ²PÀëPÀgÀÄ- PÀ¯Á «µÀAiÀÄ
• PÀ¯Á «µÀAiÀÄ ²PÀëPÀgÀÄ - «eÁÕ£À «µÀAiÀÄ
¨ÉÆâü¸ÀĪÀÅzÀÄ ¸ÀÆPÀÛªÉà ?

16. vÀgÀ¨ÉÃw
• ±Á¯Á ¥ÁægÀA¨sÀ¢AzÀ ªÀµÀð¥ÀÆtð vÀgÀ¨ÉÃwUÀ¼ÀÄ
• ¸ÀA¥À£ÀÆä® ªÀåQÛUÀ¼À PÉÆgÀvÉ.
• ªÉÄîĸÀÄÛªÁj ¸ÀªÀÄ¥ÀðPÀªÁV £ÀqÉAiÀÄzÉ EgÀĪÀÅzÀÄ.
• §¼À¸ÀĪÀ°è zÀéAzÀé
• ¸ÀjAiÀiÁzÀ ¥Àæw¥ÀĶÖPÀgÀt ¤ÃqÀ¢gÀĪÀÅzÀÄ
• ±Á¯Á ¥ÁægÀA¨sÀ¢AzÀ ªÀµÀð¥ÀÆtð vÀgÀ¨ÉÃwUÀ¼ÀÄ
• ¸ÀA¥À£ÀÆä® ªÀåQÛUÀ¼À PÉÆgÀvÉ.
• ªÉÄîĸÀÄÛªÁj ¸ÀªÀÄ¥ÀðPÀªÁV £ÀqÉAiÀÄzÉ EgÀĪÀÅzÀÄ.
• §¼À¸ÀĪÀ°è zÀéAzÀé
• ¸ÀjAiÀiÁzÀ ¥Àæw¥ÀĶÖPÀgÀt ¤ÃqÀ¢gÀĪÀÅzÀÄ

17. ¸ÀPÁðgÀzÀ ¤ÃwUÀ¼ÀÄ:
• RTE –ªÀÄPÀ̼À£ÀÄß SÁ¸ÀV ±Á¯ÉUÀ½UÉ vÀ¼ÀÄîªÀÅzÀÄ.- ¥Àæw ªÀµÀð 1 ®PÀë
ªÀÄPÀ̼À zÁR¯Áw.
• C£ÀÄzÁ£ÀgÀ»vÀ ±Á¯ÉUÉ ¸ÀPÁðgÀ¢AzÀ ºÀt ¥ÁªÀw (¥Àæw «zÁåyðUÉ)
• PÀqÁØAiÀÄ ²PÀët ºÀPÀÄÌ eÁjAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ J®èjUÀÆ ²PÀët J£ÀÄߪÀ
¸ÀA¨sÀæªÀĪÉÇAzÀÄ eÁjAiÀi°èzÉ. DzÀgÉ, SÁ¸ÀV ±Á¯ÉUÀ½UÉ ªÀgÀzÁ£ÀªÁzÀ
F ºÀPÀÄÌ ¸ÀPÁðj ±Á¯ÉUÀ½UÉ ªÀÄgÀt±Á¸À£ÀªÁVzÉ.
• £ÉgɺÉÆgÉ ±Á¯ÉUÀ¼ÉAzÀÄ C£ÀÄzÁ£ÀgÀ»vÀ ±Á¯ÉUÀ½UÉ ¥ÀæªÉñÀ.
• ²PÀët ¸ÁªÀðwæÃPÀgÀtPÁÌV gÀÆ¥ÀUÉÆAqÀ SÁ¸ÀV ±Á¯ÉUÀ¼ÀÄ-> ºÀtPÁ¹£À
GzÀåªÀĪÁUÀÄwÛªÉ.
• ±Á¯ÉUÀ¼À£ÀÄß G½¸ÀĪÀ §zÀ®Ä- ±Á¯É eÉÆÃr¸ÀĪÀ PÁAiÀÄð- ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛ
±Á¯É (¸ÁjUÉ ªÀåªÀ¸ÉÜ ¤ÃqÀ¢gÀĪÀÅzÀÄ)
• RTE –ªÀÄPÀ̼À£ÀÄß SÁ¸ÀV ±Á¯ÉUÀ½UÉ vÀ¼ÀÄîªÀÅzÀÄ.- ¥Àæw ªÀµÀð 1 ®PÀë
ªÀÄPÀ̼À zÁR¯Áw.
• C£ÀÄzÁ£ÀgÀ»vÀ ±Á¯ÉUÉ ¸ÀPÁðgÀ¢AzÀ ºÀt ¥ÁªÀw (¥Àæw «zÁåyðUÉ)
• PÀqÁØAiÀÄ ²PÀët ºÀPÀÄÌ eÁjAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ J®èjUÀÆ ²PÀët J£ÀÄߪÀ
¸ÀA¨sÀæªÀĪÉÇAzÀÄ eÁjAiÀi°èzÉ. DzÀgÉ, SÁ¸ÀV ±Á¯ÉUÀ½UÉ ªÀgÀzÁ£ÀªÁzÀ
F ºÀPÀÄÌ ¸ÀPÁðj ±Á¯ÉUÀ½UÉ ªÀÄgÀt±Á¸À£ÀªÁVzÉ.
• £ÉgɺÉÆgÉ ±Á¯ÉUÀ¼ÉAzÀÄ C£ÀÄzÁ£ÀgÀ»vÀ ±Á¯ÉUÀ½UÉ ¥ÀæªÉñÀ.
• ²PÀët ¸ÁªÀðwæÃPÀgÀtPÁÌV gÀÆ¥ÀUÉÆAqÀ SÁ¸ÀV ±Á¯ÉUÀ¼ÀÄ-> ºÀtPÁ¹£À
GzÀåªÀĪÁUÀÄwÛªÉ.
• ±Á¯ÉUÀ¼À£ÀÄß G½¸ÀĪÀ §zÀ®Ä- ±Á¯É eÉÆÃr¸ÀĪÀ PÁAiÀÄð- ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛ
±Á¯É (¸ÁjUÉ ªÀåªÀ¸ÉÜ ¤ÃqÀ¢gÀĪÀÅzÀÄ)

19. ¸Ë®¨sÀåUÀ¼ÀÄ:
• PÉÆoÀr, «zÀÄåvï, ¤ÃgÀÄ, ±ËZÁ®AiÀÄ, QæÃqÁAUÀt, ¨ÉÆÃzsÀ£Á
¸À®PÀgÀuÉUÀ¼ÀÄ.
• ¸ÀPÁðj ±Á¯ÉUÀ¼À°è ªÀÄPÀ̽UÉ PÀ¼À¥ÉAiÀiÁzÀ C¨sÁå¸À ¥ÀĸÀÛPÀUÀ¼À£ÀÄß
PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
GzÁ- £À°PÀ° ªÀÄPÀ̼ÀÄ CzsÀð ¥ÀÄl §gÉAiÀÄĪÀ ºÉÆwÛUÉ
¥ÀÄlªÉà ºÀjAiÀÄĪÀAvÀºÀ ¹ÜwAiÀÄ°èªÉ.
• PÉÆoÀr, «zÀÄåvï, ¤ÃgÀÄ, ±ËZÁ®AiÀÄ, QæÃqÁAUÀt, ¨ÉÆÃzsÀ£Á
¸À®PÀgÀuÉUÀ¼ÀÄ.
• ¸ÀPÁðj ±Á¯ÉUÀ¼À°è ªÀÄPÀ̽UÉ PÀ¼À¥ÉAiÀiÁzÀ C¨sÁå¸À ¥ÀĸÀÛPÀUÀ¼À£ÀÄß
PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
GzÁ- £À°PÀ° ªÀÄPÀ̼ÀÄ CzsÀð ¥ÀÄl §gÉAiÀÄĪÀ ºÉÆwÛUÉ
¥ÀÄlªÉà ºÀjAiÀÄĪÀAvÀºÀ ¹ÜwAiÀÄ°èªÉ.

23. ¨ÉÆÃzsÀ£Á «zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ:
• ²PÀëPÀ£À ¸ÀÈd£À²Ã® ¨ÉÆÃzsÀ£ÉUÉ CªÀPÁ±À«®èzÉ, ¹Ã«ÄvÀ «ÄÃwAiÀÄ°è
¨ÉÆâü¸À¨ÉÃPÁVzÉ.
• £À°PÀ° ¨ÉÆÃzsÀ£É¬ÄAzÀ ªÀÄPÀ̼ÀÄ CzÀÄâvÀªÁzÀ ¨sÁµÁ¥Àæ¨sÀÄvÀéªÀ£ÀÄß
¥ÀqÉAiÀÄ®Ä ¸ÁzsÀå«zÉ. DzÀgÉ ªÉÄðéZÁgÀPÀgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ vÀgÀ¨ÉÃvÀÄzÁgÀ
CrØAiÀiÁUÀÄwÛzÉ.
• ¨ÉÆÃzsÀ£Á ±ÉÊ° (Soft approach E®è¢gÀĪÀÅzÀÄ)
• ²PÀëPÀ£À ¸ÀÈd£À²Ã® ¨ÉÆÃzsÀ£ÉUÉ CªÀPÁ±À«®èzÉ, ¹Ã«ÄvÀ «ÄÃwAiÀÄ°è
¨ÉÆâü¸À¨ÉÃPÁVzÉ.
• £À°PÀ° ¨ÉÆÃzsÀ£É¬ÄAzÀ ªÀÄPÀ̼ÀÄ CzÀÄâvÀªÁzÀ ¨sÁµÁ¥Àæ¨sÀÄvÀéªÀ£ÀÄß
¥ÀqÉAiÀÄ®Ä ¸ÁzsÀå«zÉ. DzÀgÉ ªÉÄðéZÁgÀPÀgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ vÀgÀ¨ÉÃvÀÄzÁgÀ
CrØAiÀiÁUÀÄwÛzÉ.
• ¨ÉÆÃzsÀ£Á ±ÉÊ° (Soft approach E®è¢gÀĪÀÅzÀÄ)

26. vÀAvÀæeÁÕ£À §¼ÀPÉ- PÀA¥ÀÆålgï,ªÉƨÉʯï,
CAvÀeÁð®, ¹.r., ¥ÁæeÉPÀÖgï §¼ÀPÉ

27. ¥ÀæxÀªÀiï N.G.O ¸À«ÄÃPÉë ªÀgÀ¢:
• CAPÀUÀtÂvÀ- 5£Éà vÀgÀUÀw «zÁåyðUÀ¼ÀÄ 2£Éà vÀgÀUÀwAiÀÄ
«µÀAiÀĪÀ£Éß NzÀ®Ä §gÀÄwÛ®è.
• 20% gÀµÀÄÖ 2£Éà vÀgÀUÀw «zÁåyðUÀ½UÉ 1-9 ¸ÀASÉå UÀÄgÀÄw¸À®Ä
¸ÁzsÀåªÁV®è.
• CAPÀUÀtÂvÀ- 5£Éà vÀgÀUÀw «zÁåyðUÀ¼ÀÄ 2£Éà vÀgÀUÀwAiÀÄ
«µÀAiÀĪÀ£Éß NzÀ®Ä §gÀÄwÛ®è.
• 20% gÀµÀÄÖ 2£Éà vÀgÀUÀw «zÁåyðUÀ½UÉ 1-9 ¸ÀASÉå UÀÄgÀÄw¸À®Ä
¸ÁzsÀåªÁV®è.

28. ¨ÉÆÃzsÀ£Á ªÀiÁzsÀåªÀÄ:
• ¥ÉÆõÀPÀgÀ ªÀÄ£À¹Üw- English - ªÀiÁzsÀåªÀÄzÀ C¥ÉÃPÉë.
• ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖ ªÀiË®å- 100% ¥sÀ°vÁA±À-> GzÉÆåÃUÀ.
• ¸ÀªÀiÁ£ÀvÉ
– ¸ÁªÀiÁfPÀ, DyðPÀªÁV PɼÀ¸ÀÛgÀzÀ ªÀÄPÀ̼À eÉÆvÉ ¨ÉgÉAiÀĨÁgÀzÉA§
ªÀÄ£ÉÆèsÁªÀ- ¥ÀæwµÉÖAiÀÄ CA±À.
– ±Á¯É ¸ÀÄgÀPÀëvÉAiÀÄ vÁtªÁUÀzÉ EgÀĪÀÅzÀÄ.
• ¥ÉÆõÀPÀgÀ ªÀÄ£À¹Üw- English - ªÀiÁzsÀåªÀÄzÀ C¥ÉÃPÉë.
• ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖ ªÀiË®å- 100% ¥sÀ°vÁA±À-> GzÉÆåÃUÀ.
• ¸ÀªÀiÁ£ÀvÉ
– ¸ÁªÀiÁfPÀ, DyðPÀªÁV PɼÀ¸ÀÛgÀzÀ ªÀÄPÀ̼À eÉÆvÉ ¨ÉgÉAiÀĨÁgÀzÉA§
ªÀÄ£ÉÆèsÁªÀ- ¥ÀæwµÉÖAiÀÄ CA±À.
– ±Á¯É ¸ÀÄgÀPÀëvÉAiÀÄ vÁtªÁUÀzÉ EgÀĪÀÅzÀÄ.

29. ²PÀëPÀgÀÄ
• UÉÊgÀĺÁdj, eÁÕ£ÀzÀ PÉÆgÀvÉ, P˱À®UÀ¼ÀÄ
• ºÉªÉÄä ºÁUÀÆ PÁ¼Àf.
ªÀÄPÀ̼À ¥Á°£À UÀÄgÀÄUÀ¼ÀÄ C¢üPÁj±Á»UÉ
UÀįÁªÀÄgÁUÀĪÀ ¹Üw §AzÉÆzÀVzÉ, EzÀjAzÀ
§ºÀÄvÉÃPÀ ²PÀëPÀgÀÄ ‘¸ÁPÀ¥Àà ²PÀëPÀ ªÀÈwÛ’ J£ÀÄߪÀ ºÀvÁ±À
ªÀÄ£ÉÆèsÁªÀzÀ°èzÁÝgÉ.
• ¨ÉÆÃzsÀ£Á ¸ÀªÀÄAiÀÄ ¸ÁPÁUÀÄwÛ®è. (UÀĪÀiÁ¸ÀÛ PÁAiÀÄð)
• UÉÊgÀĺÁdj, eÁÕ£ÀzÀ PÉÆgÀvÉ, P˱À®UÀ¼ÀÄ
• ºÉªÉÄä ºÁUÀÆ PÁ¼Àf.
ªÀÄPÀ̼À ¥Á°£À UÀÄgÀÄUÀ¼ÀÄ C¢üPÁj±Á»UÉ
UÀįÁªÀÄgÁUÀĪÀ ¹Üw §AzÉÆzÀVzÉ, EzÀjAzÀ
§ºÀÄvÉÃPÀ ²PÀëPÀgÀÄ ‘¸ÁPÀ¥Àà ²PÀëPÀ ªÀÈwÛ’ J£ÀÄߪÀ ºÀvÁ±À
ªÀÄ£ÉÆèsÁªÀzÀ°èzÁÝgÉ.
• ¨ÉÆÃzsÀ£Á ¸ÀªÀÄAiÀÄ ¸ÁPÁUÀÄwÛ®è. (UÀĪÀiÁ¸ÀÛ PÁAiÀÄð)

30. • ²PÀëPÀjUÉ MvÀÛqÀ-J¸ï.r.JªÀiï.¹., ¥Á®PÀjAzÀ,
»jAiÀÄ C¢üPÁjUÀ½AzÀ.
• ¨ÉÃgÉ gÁdåUÀ½UÉ ºÉÆ°¹zÀgÉ PÀrªÉÄ ªÉÃvÀ£À
• ªÀ¸Àw ªÀåªÀ¸ÉÜ, UÁæ«ÄÃt ¨sÀvÉå.
• «±ÉõÀ ¥ÉÆæÃvÁìºÀ.
• «zÁåyðUÀ¼À ¸ÁzsÀ£ÉAiÀÄ DzsÁgÀzÀ ªÉÄïÉ
¸ÀA§¼À
• ²PÀëPÀjUÉ MvÀÛqÀ-J¸ï.r.JªÀiï.¹., ¥Á®PÀjAzÀ,
»jAiÀÄ C¢üPÁjUÀ½AzÀ.
• ¨ÉÃgÉ gÁdåUÀ½UÉ ºÉÆ°¹zÀgÉ PÀrªÉÄ ªÉÃvÀ£À
• ªÀ¸Àw ªÀåªÀ¸ÉÜ, UÁæ«ÄÃt ¨sÀvÉå.
• «±ÉõÀ ¥ÉÆæÃvÁìºÀ.
• «zÁåyðUÀ¼À ¸ÁzsÀ£ÉAiÀÄ DzsÁgÀzÀ ªÉÄïÉ
¸ÀA§¼À

31. ²PÀëPÀgÀ £ÉêÀÄPÁwAiÀÄ°è zÉÆõÀ
• ºÉaÑ£À CAPÀ ¥ÀqÉzÀªÀgÀÄ ¸ÀPÁðj ±Á¯ÉUÉ
£ÉêÀÄPÀ.
• eÁÕ£ÀzÀ C¼ÀvÉ- ªÀiË®åUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÉêÁ
ªÀÄ£ÉÆèsÁªÀzÀ CUÀvÀå.
• ²PÀëPÀgÀ UÀÄtªÀÄlÖ-> ²PÀëtzÀ UÀÄtªÀÄlÖ
(vÀgÀ¨ÉÃw)
• ºÉaÑ£À CAPÀ ¥ÀqÉzÀªÀgÀÄ ¸ÀPÁðj ±Á¯ÉUÉ
£ÉêÀÄPÀ.
• eÁÕ£ÀzÀ C¼ÀvÉ- ªÀiË®åUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÉêÁ
ªÀÄ£ÉÆèsÁªÀzÀ CUÀvÀå.
• ²PÀëPÀgÀ UÀÄtªÀÄlÖ-> ²PÀëtzÀ UÀÄtªÀÄlÖ
(vÀgÀ¨ÉÃw)

32. GzÉÆåÃUÁªÀPÁ±À
• ªÀÈwÛ ²PÀët, ªÀAiÀĸÀÌ ²PÀët, ¸ÀAeÉ
±Á¯ÉUÀ¼ÀÄ,
• UÀÄr PÉÊUÁjPÉUÀ¼ÀÄ (PÀ°AiÀÄÄvÀÛ zÀÄr)
• ªÀÈwÛ ²PÀët, ªÀAiÀĸÀÌ ²PÀët, ¸ÀAeÉ
±Á¯ÉUÀ¼ÀÄ,
• UÀÄr PÉÊUÁjPÉUÀ¼ÀÄ (PÀ°AiÀÄÄvÀÛ zÀÄr)

33. ¥ÁgÀzÀ±ÀðPÀ DqÀ½vÀ
• ªÀUÁðªÀuÉ, PÁ®PÉÌ ¸ÀjAiÀiÁV E¤ÌçªÉÄAmï,
¨sÀrÛ.
• ²PÀëPÀ£À PÁAiÀÄðzÀ ªÀiË®åªÀiÁ¥À£À
• SÁ¸ÀV ±Á¯ÉUÀ¼À ¥ÀgÀªÁ¤UÉ- ºÉZÀѼÀ
• ¸ÀPÁðj ±Á¯ÉUÀ¼À ªÉÄðéZÁgÀuÉ- PÀrªÉÄ.
• ªÀUÁðªÀuÉ, PÁ®PÉÌ ¸ÀjAiÀiÁV E¤ÌçªÉÄAmï,
¨sÀrÛ.
• ²PÀëPÀ£À PÁAiÀÄðzÀ ªÀiË®åªÀiÁ¥À£À
• SÁ¸ÀV ±Á¯ÉUÀ¼À ¥ÀgÀªÁ¤UÉ- ºÉZÀѼÀ
• ¸ÀPÁðj ±Á¯ÉUÀ¼À ªÉÄðéZÁgÀuÉ- PÀrªÉÄ.

34. ¸ÀÀ®ºÉUÀ¼ÀÄ
• ¤AiÀÄ«ÄvÀªÁV £ÉêÀÄPÁw- «µÀAiÀÄPÀÌ£ÀÄUÀÄtªÁV
• ¸ÀPÁðgÀzÀ ¤AiÀĪÀiÁªÀ½UÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ DqÀ½vÀ-
£ÉêÀÄPÁw, ¥ÁgÀzÀ±ÀðPÀ DqÀ½vÀ, ²PÀëPÀjUÉ ¥ÉÆæÃvÁìºÀ
ªÀÄvÀÄÛ UËgÀªÀ., C®ºÁ¨Ázï ºÉÊPÉÆmïð wÃ¥ÀÄð.
• ¨sËwPÀ ¸Ë®¨sÀåUÀ¼ÀÄ- GvÀÛªÀÄ ¥Àr¸ÀĪÀÅzÀÄ (SÁ¸ÀV
±Á¯ÉUÀ¼ÀAvÉ) DPÁ±ï mÁå¨ï
• ¨ÉÆÃzsÀ£Á ªÀiÁzsÀåªÀÄ-
• ¤AiÀÄ«ÄvÀªÁV £ÉêÀÄPÁw- «µÀAiÀÄPÀÌ£ÀÄUÀÄtªÁV
• ¸ÀPÁðgÀzÀ ¤AiÀĪÀiÁªÀ½UÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ DqÀ½vÀ-
£ÉêÀÄPÁw, ¥ÁgÀzÀ±ÀðPÀ DqÀ½vÀ, ²PÀëPÀjUÉ ¥ÉÆæÃvÁìºÀ
ªÀÄvÀÄÛ UËgÀªÀ., C®ºÁ¨Ázï ºÉÊPÉÆmïð wÃ¥ÀÄð.
• ¨sËwPÀ ¸Ë®¨sÀåUÀ¼ÀÄ- GvÀÛªÀÄ ¥Àr¸ÀĪÀÅzÀÄ (SÁ¸ÀV
±Á¯ÉUÀ¼ÀAvÉ) DPÁ±ï mÁå¨ï
• ¨ÉÆÃzsÀ£Á ªÀiÁzsÀåªÀÄ-

35. • ªÀiË®åªÀiÁ¥À£ÀzÀ ¥ÀæQæAiÉÄ- ±Á¯Á ªÀi˯ÁåAPÀ£À-
ªÀ¸ÀÄÛ¤µÀÖªÁVgÀ°
• ²PÀëPÀgÀ ¸ÀA¨sÀ¼À ªÀÄvÀÄÛ ¨sÀvÉåUÀ¼ÀÄ.
• ¨ÉÆÃzsÀ£ÀUÉ ¸ÁévÀAvÀæöå PÉÆr ( EvÀgÉà PÁAiÀÄðUÀ½AzÀ
ªÀÄÄQÛ)
• ¸ÀÆPÀÛ vÀgÀ¨ÉÃw – CªÀ±ÀåPÀvÉUÀ£ÀÄUÀÄtªÁV,
£ÉÊdvɬÄAzÀ PÀÆrgÀ°.
• ªÀiË®åªÀiÁ¥À£ÀzÀ ¥ÀæQæAiÉÄ- ±Á¯Á ªÀi˯ÁåAPÀ£À-
ªÀ¸ÀÄÛ¤µÀÖªÁVgÀ°
• ²PÀëPÀgÀ ¸ÀA¨sÀ¼À ªÀÄvÀÄÛ ¨sÀvÉåUÀ¼ÀÄ.
• ¨ÉÆÃzsÀ£ÀUÉ ¸ÁévÀAvÀæöå PÉÆr ( EvÀgÉà PÁAiÀÄðUÀ½AzÀ
ªÀÄÄQÛ)
• ¸ÀÆPÀÛ vÀgÀ¨ÉÃw – CªÀ±ÀåPÀvÉUÀ£ÀÄUÀÄtªÁV,
£ÉÊdvɬÄAzÀ PÀÆrgÀ°.

36. • GzÉÆåÃUÀ ¥ÀÆgÀPÀ ²PÀët- ªÀÈwÛ ²PÀët, PÀgÀPÀıÀ®
²PÀët, ¸À. ±Á¯ÉAiÀÄ°è N¢zÀªÀjUÉ «±ÉõÀ CªÀPÁ±À.
• ±Á¯ÉUÀ¼À£ÀÄß zÀvÀÄÛ vÉUÉzÀÄPÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ.
• DzÀåvÉAiÀÄ ªÉÄÃgÉUÉ £ÉgɺÉÆgÉ ±Á¯ÉUÀ¼ÉAzÀÄ
¥ÀjUÀt¹.( ¸ÀPÁðj, C£ÀÄzÁ¤vÀ, C£ÀÄzÁ£ÀgÀ»vÀ)
• D¥ÀÛ¸À®ºÉUÁgÀgÀ £ÉêÀÄPÀ
• GzÉÆåÃUÀ ¥ÀÆgÀPÀ ²PÀët- ªÀÈwÛ ²PÀët, PÀgÀPÀıÀ®
²PÀët, ¸À. ±Á¯ÉAiÀÄ°è N¢zÀªÀjUÉ «±ÉõÀ CªÀPÁ±À.
• ±Á¯ÉUÀ¼À£ÀÄß zÀvÀÄÛ vÉUÉzÀÄPÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ.
• DzÀåvÉAiÀÄ ªÉÄÃgÉUÉ £ÉgɺÉÆgÉ ±Á¯ÉUÀ¼ÉAzÀÄ
¥ÀjUÀt¹.( ¸ÀPÁðj, C£ÀÄzÁ¤vÀ, C£ÀÄzÁ£ÀgÀ»vÀ)
• D¥ÀÛ¸À®ºÉUÁgÀgÀ £ÉêÀÄPÀ

37. zsÀ£ÀåªÁzÀUÀ¼ÀÄ